Class 10 – Page 9 – AP Board Solutions

AP 10th Class Maths Model Paper Set 7 with Solutions

February 5, 2024 by Srinivas

Regularly solving AP 10th Class Maths Model Papers Set 7 contributes to the development of problem-solving skills.

AP SSC Maths Model Paper Set 7 with Solutions

Instructions :

In the duration of 3 hours 15 minutes, 15 minutes of time is allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Question paper consists of 4 Sections and 33 questions.
Internal choice is available in section – IV only.
Answers shall be written neatly and legibly.

Section – I
(12 × 1 = 12M)

Note:

Answer all the questions in one word or phrase.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
What does the shaded region show?
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 1
Solution:
µ – B

Question 2.
Statement (A) : Let age of Mary and his daughter be ‘x’ and ‘y’ years and Mary told her daughter “Seven years ago I was seven times as old as you were” then linear equation form is x – 7y + 42 = 0.
Statement (B): The solutions of 2x – y = 5 and 3x + 2y = 11 is x = 3 and y = -1.
Which of the above statements are true?
i) Both A and B are true
ii) A is true, B is false
iii) A is false, B is true
iv) Both A and B are false
Solution:
(ii) A is true, B is false

Question 3.
If the less than type Ogive and more than type Ogive intersect each other at (42, 18), then the median of the given data is
A) 60
B) 42
C) 18
D) 26
Solution:
B) 42

Question 4.
Find the number of zeros of the polynomial from the adjacent graph.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 2
Solution:
Three zeroes.

Question 5.
Find the LCM and HCF of 12 and 18 by the prime factorization method.
Solution:
We have 12 = 2 × 2 × 3 = 2² × 3¹
18 = 2 × 3 × 3 = 2¹ × 3²
HCF (12, 18) = 2¹ × 3¹ = 6
LCM (12, 18) = 2² × 3² = 36

Question 6.
If n(A) = 8, n(B) = 3, n(A∩B) = 2 then find n(A∪B).
Solution:
n (A) = 8, n (B) = 3, n (A∩B) = 2,
n (A ∪ B) = ?
n(A∪B) = n (A) + n (B) – n(A∩B) = 8 + 3 – 2
= 9

Question 7.
Evaluate \(\frac{\tan 36^{\circ}}{\cot 54^{\circ}}\).
Solution:
We have tan(90° – θ) = cotθ
tan 36° ⇒ tan (90° – 54°) = cot 54°
⇒ \(\frac{\tan 36^{\circ}}{\cot 54^{\circ}}\) = \(\frac{\cot 54^{\circ}}{\cot 54^{\circ}}\) = 1

Question 8.
Find the distance between (0, 0) and (a sinθ, a cosθ)
Solution:
Distance = \(\sqrt{a^2 \sin ^2 \theta+a^2 \cos ^2 \theta}\) = \(\sqrt{a^2 \times 1}\) = a

Question 9.
If the length of a shadow of a pole is equal to the length of the pole then find the angle of elevation.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 6

Question 10.
Which of the following situations have equally likely events ?
i) Getting 1 or 2 or 3 or 4 or 5 or 6 when a dice is rolled
ii) Winning or loosing a game
iii) Head or tail when a coin is tossed
A) i or ii
B) ii and iii
C) i and iii
D) i and ii and iii
Solution:
D) i and ii and iii

Question 11.
Write the equation with roots \(\frac{1}{\alpha}\) and \(\frac{1}{\beta}\) ?
Solution:
cx² + bx + a = 0

Question 12.
If the ratio of the corresponding altitudes of two similar triangles is \(\sqrt{3}\) : 2 then what is the ratio of their areas ?
Solution:
\((\sqrt{3})^2\) : (2)² = 3 : 4

Section – II
(8 × 2 = 16 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 13.
Find the value of log₅\(\sqrt{625}\).
Solution:
log₅ \(\sqrt{625}\) = log₅ 25
= log₅5²
= 2log₅5
= 2 × 1 = 2

Question 14.
Is it right to say that sin (A + B) = sin A + sin B ? Justify your answer.
Solution:
No, sin (A + B) ≠ sin A + sin B.
For example, take A = 30°, B = 60°
sin (30° + 60°) = sin 90° = 1
sin 30° + sin 60°
= \(\frac{1}{2}\) + \(\frac{\sqrt{3}}{2}\) = \(\frac{\sqrt{3}+1}{2}\)
Thus, sin (30° + 60°) ≠ sin 30° + sin 60°.

Question 15.
Find the value of’ k’ for which the pair of equations 2x – ky + 3 = 0, 4x + 6y – 5 = 0 represent parallel lines.
Solution:
Given pair of equations
2x – ky + 3 = 0 and 4x + 6y – 5 = 0
a₁ = 2; b₁ = -k ; c₁ = 3 ;
a₂ = 4 ; b₂ = 6 ; c₂ = -5
Given the pair of lines are parallel
∴ \(\frac{a_1}{a_2}\) = \(\frac{b_1}{b_2}\) ≠ \(\)
\(\frac{a_1}{a_2}\) = \(\frac{b_1}{b_2}\) ⇒ \(\frac{2}{4}\) = \(\frac{-\mathrm{k}}{6}\)
⇒ -4k = 2 × 6 ⇒ -4k = 12 ⇒ k = \(\frac{12}{-4}\) = -3

Question 16.
Find the 20^th term from the end of the AP : 3, 8, 13,…., 253.
Solution:
Given AP : 3, 8, 13, …., 253
Required 20^th term from the end of this AP. is
∴ a = 253 ; d = -5
a₂₀ = a + (20 – 1)d
= 253 + 19(-5)
= 253 – 95
= 158
∴ The 20^th term from the end of this AP is 158.

Question 17.
A wire attached to vertical pole of height 18 m is 24 m long and has a stake attached to the other end. How far from the base of the pole should the stake be driven so that the wire will be taut?
Solution:
Height of the pole (BC) = 18 m
Length of the wire (AC) = 24m
Distance between the pole and stake = AB.
From the figure,
∆ABC is a right triangle
∴ By Baudhayan theorem (Pythagoras theorem)
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 7
Hence the stake should be driven 6\(\sqrt{7}\) m far from the base of the pole so that the wire will be taut.

Question 18.
A box contains 3 blue and 4 red balls. What is the probability that the ball taken out randomly will be red ?
Solution:
Total number of balls = 3 + 4 = 7
Total number of possible outcomes = 7
Favourable outcomes that the ball be a red ball = 4
Probability for the ball drawn to be the red = \(\frac{4}{7}\)

Question 19.
Check whether x² + 3x + 1 = (x – 2)² a quadratic equation.
Solution:
No, LHS x² + 3x + 1
RHS : (x – 2)² = x² – 4x + 4
Therefore
x² + 3x + 1 = x² – 4x + 4
x² + 3x + 1 – x² + 4x – 4 = 0
7x – 3 = 0
It is not in the form of ax² + bx + c = 0
Therefore the given equation is not a quadratic equation.

Question 20.
Find the length of AB from adjacent figure.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 3
Solution:
∠ABC = 90°, ∠BAC = 30°
tan 30° = \(\frac{\mathrm{BC}}{\mathrm{AB}}\) AB = 10\(\sqrt{3}\) m
\(\frac{1}{\sqrt{3}}\) = \(\frac{10}{\mathrm{AB}}\) Length of side AB = 10\(\sqrt{3}\) m

Section – III
(8 × 4 = 32 M)

Note:

Answer all the questions,
Each question carries 4 marks.

Question 21.
Find the zeroes of the quadratic polynomial x² – x – 30 and verify the relation between the zeroes and its co – efficients.
Solution:
Given polynomial is x² – x = 30
To find zeroes x² – x – 30 = 0 say
⇒ x² – 6x + 5x – 30 = 0
⇒ (x – 6) (x + 5) = 0
⇒ x = 6 or x = – 5
Sum of the zeroes
= 6 + (- 5) = 1
= \(\frac{-(-1)}{1}\) \(=\frac{-(\text { Coefficient of } x)}{\text { Coefficient of } x^2}\)
Product of the zeroes
= 6 (- 5) = – 30
= \(\frac{-30}{1}\) \(=\frac{- \text { Constant term }}{\text { Coefficient of } x^2}\)

Question 22.
Evaluate : (1 + tanθ + secθ) (1 + cotθ – cosecθ)
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 8

Question 23.
Show that 3\(\sqrt{2}\) is irrational.
Solution:
Let us assume, the contrary, that 3\(\sqrt{2}\) is rational.
i.e., we can find co-primes a and b (b ≠ 0) such that 3\(\sqrt{2}\) = \(\frac{\mathrm{a}}{\mathrm{b}}\).
Rearranging, we get \(\sqrt{2}\) = \(\frac{\mathrm{a}}{3 \mathrm{~b}}\)
Since 3, a and b are integers, \(\frac{a}{3 b}\) is rational, and so \(\sqrt{2}\) is irrational.
But this contradicts the fact that \(\sqrt{2}\) is irrational. So, we conclude that 3\(\sqrt{2}\) is irrational.

Question 24.
Find the roots of 5x² – 7x – 6 = 0 by the method of completing the square.
Solution:
5x² – 7x – 6 = 0
Given 5x² – 7x – 6 = 0
5x² – 7x = 6
(Dividing both sides by 5)
\(\frac{5 x^2}{5}\) – \(\frac{7 x}{5}\) = \(\frac{6}{5}\)
x² – \(\frac{7 x}{5}\) = \(\frac{6}{5}\)
x² – 2.x.\(\frac{7}{10}\) = \(\frac{6}{5}\)
(Adding \(\left(\frac{7}{10}\right)^2\) both sides)
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 9
Therefore the roots of the given equation are 2 and \(\frac{-3}{5}\).

Question 25.
If the distance between two points (x, 1) and (-1, 5) is ‘5’ find the value of ‘x’.
Solution:
Distance between two points
= \(\sqrt{\left(x_1-x_2\right)^2+\left(y_1-y_2\right)^2}\)
Distance between
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 10

Question 26.
AB and CD are respectively area of two concentric circles of radii 21 cm and 7 cm. with centre O (See
figure). If ∠AOB = 30°, find the area of the shaded region. (use π = \(\frac{22}{7}\))
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 4
Solution:

Question 27.
Diagonals AC and BD of a trapezium ABCD with AB||DC intersect each other at the point ‘O’ using the criterion of similarity for two triangles, show that \(\frac{\mathrm{OA}}{\mathrm{OC}}\) = \(\frac{\mathrm{OB}}{\mathrm{OD}}\).
Solution:
Given: ABCD is a trapezium in which AB || DC intersect at ‘O’
To prove: \(\frac{\mathrm{OA}}{\mathrm{OC}}\) = \(\frac{\mathrm{OB}}{\mathrm{OD}}\)
proof: In ∆OAB and ∆OCD,
∠OAB = ∠OCD [Alternate interior angles]
∠OBA = ∠ODC [alternate interior angles]
∴ By AA criterion of similarity of triangles,
∆OAB ~ ∆OCD
⇒ \(\frac{\mathrm{OA}}{\mathrm{OC}}\) = \(\frac{\mathrm{OB}}{\mathrm{OD}}\)
[ratios of corresponding sides]
Hence proved.

Question 28.
A sum of ₹ 700 is to be used to give seven cash prizes to students of a school for their overall academic performance. If each prize is ₹ 20 less than its preceding prize, find the value of each of the prizes.
Solution:
Let cost of the first prize be ₹ x
∴ a = x ; d = -20
n = 7; S₇ = 700
S_n = \(\frac{n}{2}\)[2a + (n – 1)d]
S₇ = 700
\(\frac{7}{2}\)[2x + (7 – 1)(-20)] = 700
2x + 6(-20) = 700 × \(\frac{2}{7}\)
2x – 120 = 200
2x = 200 + 120
2x = 320 ⇒ ∴ x = \(\frac{320}{2}\) = 160
Cost of first prize = ₹ 160.
∴ The value of each of the 7 prizes
(in rupees) = 160, 140, 120, 100, 80, 60, 40

Section – IV
(5 × 8 = 40 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 8 marks.
Each question has internal choice.

Question 29.
A medicine capsule is in the shape of a cylinder with two hemispheres stuck to each of its ends. The length of the capsule is 14 mm. and the width is 5 mm. Find its surface area.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 5

(OR)

A chord of a circle of radius 10 cm. subtends a right angle at the centre. Find the area of the corresponding: (use π = 3.14).
i) Minor segment
ii) Major segment
Solution:
Length of the cylinder = AB
= 14 mm – 2 × 2.5 mm
= 14 mm – 5 mm = 9 mm
Curved surface area of cylinder = 2π rh
= 2 × \(\frac{22}{7}\) × 2.5 × 9 mm²
= 141.43 mm²
Curved surface area of hemisphere
= 2πr²
= 2 × \(\frac{22}{7}\) × 2.5 × 2.5 mm²
= 39.29 mm²
∴ Total surface area of the capsule
= CSA of cylinder + 2 × CSA of hemisphere
= 141.43 + 2 × 39.29
= 141.43 + 78.58
= 220.01 mm²
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 12

(Or)

AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 13

i) Area of the minor segment = Area of the sector OAPB – Area of ∆OAB
= 78.5 cm² – 50 cm²
= 28.5 cm²

ii) Area of the circle = πr²
= 3.14 × 10 cm × 10 cm
= 314 cm²
∴ Area of the major segment = Area of the circle – Area of minor segment
= 314 cm² – 28.5 cm²
= 285.5 cm²

Question 30.
The median of the following data is 525. Find the values of x and y, if the total frequency is 100. Here, CI stands for class interval and Fr for frequency.

^CI	Fr
0-100	2
100 – 200	5
200 – 300	X
300 – 400	12
400 – 500	17
500 – 600	20
600-700	y
700 – 800	9
800 – 900	7
900 -1000	4

(Or)

Show that the points A (7, 3), B (6, 1), C (8, 2) and D (9, 4) taken in that order are vertices of a parallelogram.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 14
Given that, the total frequency, n = 100
U.C. ⇒ 2 + 5 + x + 12 + 17 + 20 + y + 9 + 7 + 4 = 100 ⇒ x + y = 100 – 76 = 24 → (1)
\(\frac{n}{2}\) = 50; Median 525 which is in the class 500 – 600.
So, l = 500, f = 20,
cf = 2 + 5 + x + 12 + 17 = x + 36, h = 100
So,
525 = l + \(\frac{\left(\frac{n}{2}-c f\right)}{f}\) × h ⇒ 525 = 500 + \(\left[\frac{50-(x+36)}{20}\right]\) × 100
⇒ 525 = 500 + 5 (-x + 14)
⇒ 5(-x + 14)25 ⇒ -x + 14 = 5
⇒ x = 9 → (2)
Put(2) in (1), 9 + y = 24 ⇒ y = 15
So, required values are x =9 and y = 15

(Or)

Let the points A (7, 3), B (6, 1), C (8, 2) and D (9, 4) are vertices of a parallelogram.
We know that the diagonals of a parallelogram bisect each other.
So the midpoints of the diagonals AC and DB should be equal.
Now, we find the mid points of AC and DB by using \(\left(\frac{x_1+x_2}{2}, \frac{y_1+y_2}{2}\right)\) formula.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 15
midpoint of DB = \(\left(\frac{9+6}{2}, \frac{4+1}{2}\right)\) = \(\left(\frac{15}{2}, \frac{5}{2}\right)\)
Hence, midpoint of AC midpoint of DB.
Therefore, the points A, B, C, D are vertices of a parallelogram

Question 31.
Which of the following experiments have equally likely outcomes? Explain.
i) A driver attempts to start a car. The car starts or does not start.
ii) A player attempts to shoot a basketball. She/ he shoots or misses the shot.
iii) A trial is made to answer a true-false question. The answer is right or wrong.
iv) A baby is born. It is a boy or a girl.
(OR)
Prove that (sinA + cosecA)² + (cosA + secA)² = 7 + tan²A + cot²A
Solution:
i) A car fails to start in rare cases. So, it doesn’t have equally likely outcomes.
ii) As, we don’t have any assurance that he shoots the shot, he may or may not shool So, it have equally likely outcomes.
iii) The answer may be right or wrong with equal chances. So, they are equally likely outcomes.
iv) A baby born may be a boy or a girl with equal chances. So, they are equally likely outcomes.

(Or)

AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 16

Question 32.
A wire of length 18 m had been tied with electric pole at an angle of elevation 30° with the ground. As it is covering a long distance, it was cut and tied at an angle of elevation 60° with the ground. How much length of the wire was cut ?
(OR)
Find the area of the triangle formed by joining the mid-points of the sides of the triangle whose vertices are (0, -1), (2, 1) and (0, 3). Find the ratio of this area to the area of the given triangle.
Solution:
Actual length of wire PB = 18 m, length of wire used = BQ, height of pole = AB.
From the figure, In ∆ APB, we have ∠A = 90°, ∠P = 30°
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 17

(Or)

The vertices of ∆ABC are A (0, -1), B (2, 1), C (0, 3)
Here, x₁ = 0, y₁ = -1, x₂ = 2, y₂ = 1, x₃ = 0, y₃ = 3
Area of ∆ABC
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 18
Mid point of BC = E
E = \(\left(\frac{2+0}{2}, \frac{1+3}{2}\right)\) = \(\left(\frac{2}{2}, \frac{4}{2}\right)\) = (1, 2)
C = (3, 0), A = (0, -1)
Vertices of ∆DEF = D(1, 0), E (1, 2), F(0, 1)
Here x₁ = 1, y₁ = 0, x₂ = 1, y₂ = 2, x₃ = 0, y₃ = 1
Area of ∆DEF
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 19

Question 33.
Find the zeroes of the quadratic polynomial p(x) = x² + x – 20 using graph.
(OR)
Construct a triangle of sides 4 cm, 5 cm and 6 cm. Then, construct a triangle similar to it, whose sides are \(\frac{2}{3}\) of the corresponding sides of the first triangle.
Solution:
Let y = x² + x – 20
AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 20

(Or)

AP 10th Class Maths Model Paper Set 12 with Solutions 22

Steps of construction:

Construct a triangle ABC with sides 4cm, 5 cm and 6cm.
Draw a ray BX, making an acute angle with BC on the side opposite to vertex A.
Locate 3 points B₁, B₂, B₃ on BX so that BB₁ = B₁B₂ = B₂B₃.
Join B₃C and draw a line from B₂ to C¹ which is parallel to B₃C and it is intersecting BC at C¹.
Draw a line through C¹ parallel to AC to intersect AB at A¹. So, ∆A¹BC¹ is the required triangle.

AP SSC 10th Class Telugu Solutions Chapter 7 మా ప్రయత్నం

February 5, 2024February 4, 2024 by Srinivas

AP State Board Syllabus AP SSC 10th Class Telugu Solutions 7th Lesson మా ప్రయత్నం Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus SSC 10th Class Telugu Solutions 7th Lesson మా ప్రయత్నం

10th Class Telugu 7th Lesson మా ప్రయత్నం Textbook Questions and Answers

ఉన్ముఖీకరణ : చదవండి – ఆలోచించి చెప్పండి

ఈ శతాబ్ది నాదే అని సగర్వంగా ప్రకటించుకున్న మహాకవి శ్రీశ్రీ. వారి మహాప్రస్థానం ఆధునిక తెలుగు సాహిత్యంలో దీపస్తంభంగా నిలబడింది. అటువంటి ప్రసిద్ధ కవితాసంపుటికి ప్రఖ్యాత రచయిత చలం ‘యోగ్యతాపత్రం’ అనే పేరుతో గొప్ప ముందుమాట రాశాడు. ఆ పీఠికలోని ప్రతి వాక్యం సాహితీ అభిమానుల నాలుకల మీద నాట్యం చేసింది. అందులోని కొన్ని వాక్యాలను చూడండి!

“తన కవిత్వానికి ముందుమాట రాయమని శ్రీశ్రీ అడిగితే,
కవిత్వాన్ని తూచే రాళ్ళు తన దగ్గర లేవన్నాడు చలం.”
“నెత్తురూ, కన్నీళ్ళూ కలిపి కొత్త టానిక్ తయారుచేశాడు
శ్రీశ్రీ ఈ వృద్ధ ప్రపంచానికి.”

ప్రశ్నలు – జవాబులు

ప్రశ్న 1.
పై పేరా ఏ విషయాన్ని గురించి తెలియజేస్తుంది?
జవాబు:
శ్రీశ్రీ రచించిన మహాప్రస్థానం పీఠిక (ముందుమాట) గురించి పై పేరా తెలియజేస్తోంది.

ప్రశ్న 2.
శ్రీశ్రీ పుస్తకానికి ఎవరు ‘ముందుమాట’ రాశారు?
జవాబు:
శ్రీశ్రీ పుస్తకానికి చలం ‘ముందుమాట’ ను రాశారు.

ప్రశ్న 3.
ముందుమాట ఎందుకు రాస్తారు?
జవాబు:
ఒక పుస్తకంలోని విషయాన్ని సమీక్షిస్తూ ముందుమాట రాస్తారు. ఆ పుస్తకంలోని మంచి, చెడులను గూర్చి ముందుమాట రాస్తారు. పుస్తకంలోని కీలకమైన విషయాలను, ఆశయాలను, తాత్వికతను తెలియజేయడానికి ముందుమాట రాస్తారు.

ప్రశ్న 4.
‘చలం’ శ్రీ శ్రీ గురించి రాసిన వాక్యాలు చదివారు కదా ! దీన్నిబట్టి శ్రీశ్రీ కవిత్వం ఎలా ఉంటుందని భావిస్తున్నారు?
జవాబు:
శ్రీశ్రీ కవిత్వాన్ని ఎవరూ తూచలేరు. శ్రీశ్రీ కవిత్వం చాలా ఉన్నతమైనది. బరువైన భావాలతో ఉంటుంది. విప్లవాత్మకమైనది. దానిలో పీడితులు, అనాథలు, దోపిడీకి గురౌతున్నవారి బాధలు, కన్నీళ్ళు ఉంటాయి. కర్షక, కార్మిక వీరుల కష్టాలు ఉంటాయి. ప్రపంచంలో దగాపడినవారి గాథలు ఉంటాయి. శ్రామిక వర్గపు పోరాటాలు, బాధలు, కన్నీళ్ళు ఉంటాయి.

ఇవి చేయండి

I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన

1. పాఠం ఆధారంగా కింది అంశాలపై మాట్లాడండి.
అ) ఇరవయ్యో శతాబ్దాన్ని స్త్రీల శతాబ్దంగా గుర్తించవచ్చా? చర్చించండి.
జవాబు:
ఇరవయ్యో శతాబ్దాన్ని స్త్రీలు ప్రభావితం చేశారు. అందుచేత ఇరవయ్యో శతాబ్దాన్ని స్త్రీల శతాబ్దంగా గుర్తించవచ్చును.

ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఇరవయ్యో శతాబ్దంలో స్త్రీలు విద్యా, వైజ్ఞానిక, సాంస్కృతిక, రాజకీయాది రంగాలలో ప్రధాన పాత్ర వహించారు.

లుక్రేటియా మాట్, ఎలిజిబెత్ కేడీ స్టాండన్ అనే ఇద్దరు మహిళలు కలిసి 1848లో న్యూయార్క్ లో ‘స్త్రీల స్వాతంత్ర్య ప్రకటన’ రూపొందించారు.

1850లో లూసీస్టోన్ అనే మహిళ ‘జాతీయ స్త్రీల హక్కులు’ రూపొందించారు.

భారతదేశంలో రాజారామమోహనరాయ్ ‘సతీసహగమనానికి వ్యతిరేకంగా పోరాడి విజయం సాధించాడు. మహాత్మాగాంధీ స్త్రీల అక్షరాస్యత, హక్కుల గురించి పోరాడాడు. 20వ శతాబ్దంలో ఎంతోమంది స్త్రీలు ఉపాధ్యాయినులు, నర్సులు, గుమస్తాలు, ఎయిర్ హోస్టెస్టు మొదలైన ఉద్యోగాలలో చేరారు.

మేరీక్యూరీ రేడియం, పొలోనియంలపై పరిశోధనలు చేసింది. ఆమె మొట్టమొదటి నోబెల్ బహుమతిని పొందిన మహిళ. రెండుసార్లు నోబెల్ బహుమతి పొందిన శాస్త్రవేత్తగా 20వ శతాబ్దపు చరిత్రలో ప్రథమస్థానంలో నిలిచింది.

మార్గరెట్ శాంగర్ కుటుంబ నియంత్రణ ఉద్యమం నడిపింది. స్త్రీలకు కుటుంబ నియంత్రణపై అవగాహన కలిగించింది. స్త్రీ, శిశు సంక్షేమానికి కృషి చేసింది.

భారతదేశాన్ని 15 సంవత్సరాలు ఏకఛత్రాధిపత్యంగా పరిపాలించిన ఇందిరాగాంధీ ప్రపంచంలో 2వ మహిళా . ప్రధాని. తొలి మహిళా ప్రధాని సిరిమావో భండారు నాయకే (శ్రీలంక).

ఈ విధంగా అనేకమంది మహిళామణులు 20వ శతాబ్దాన్ని తమదిగా చేసుకొని చరిత్ర పుటలలో సువర్ణాక్షరాలతో లిఖించబడ్డారు.

ఆ) మహిళా దినోత్సవం సందర్భంగా పాఠశాలలో కింది వాటిలో ఏ అంశంపై ఏమేం మాట్లాడతారు?
1) బాలికా విద్య – ఆవశ్యకత
2) నీకు నచ్చిన మహిళ – గుణగణాలు
3) మహిళల సాధికారత – స్వావలంబన
4) పురుషులతో దీటుగా మహిళల ప్రగతి నిజమేనా?
జవాబు:
1) బాలికా విద్య – ఆవశ్యకత
“ఒక తల్లి విద్యావంతురాలైతే ఆ కుటుంబమంతా విద్య నేర్చుకొంటుంది” అన్నారు విజ్ఞులు.

బాలికలు విద్య నేర్చుకొంటే సమాజానికి చాలా మంచిది. ఎందుకంటే సమాజంలో కుల, మతాలతో పనిలేకుండా వివక్షకు గురయ్యేది స్త్రీ. ఎటువంటి దురాచారానికైనా మొదట బలి అయ్యేది స్త్రీయే. సంసారానికి దిక్సూచి స్త్రీయే. అటువంటి స్త్రీ విద్యావంతురాలైతే ఆమె తనకు జరిగే అన్యాయాన్ని ప్రతిఘటిస్తుంది. తన కుటుంబానికి, తనకు న్యాయం చేసుకొంటుంది. అందుచేత బాలికా విద్య ప్రోత్సహించ తగినది. బాలికా విద్య సంఘ సంస్కరణకు తొలిమెట్టు. “ముదితల్ నేర్వగరాని విద్యగలదే ముద్దార నేర్పించినన్” అన్నట్లుగా స్త్రీలకు విద్య నేర్పితే ఎంతటి ఉన్నత స్థానాలనైనా అధిరోహించ
గలుగుతారు.

2) నీకు నచ్చిన మహిళ – గుణగణాలు

కస్తూరిబా గాంధీ :
11 ఏప్రిల్ 1869లో పోర్బందర్ లో జన్మించింది. గోకుల్ దాస్, విరాజ్ కున్వెర్బా కపాడియా దంపతులకు జన్మించింది. 1882లో మోహన్ దాస్ కరమ్ చంద్ గాంధీ (మహాత్మాగాంధీ) తో వివాహమయ్యింది.

1897లో భర్తతో కలసి దక్షిణాఫ్రికాకు వెళ్ళింది. అక్కడ తన భర్తతో అనేక ఉద్యమాలలో పాల్గొంది. జైలుకు వెళ్ళింది. భారతదేశం వచ్చాక, భర్తతో కలసి భారత స్వాతంత్ర్య సమరంలో పాల్గొంది. ఇక్కడ కూడా అనేకసార్లు జైలుకు వెళ్ళింది. ఆరోగ్యం పూర్తిగా క్షీణించింది. విశ్రాంతి తీసుకోమని వైద్యులు చెప్పినా వినలేదు. భరతమాత దాస్యశృంఖలాలను ట్రెంచడానికి తన కృషి మానలేదు. దేశ ప్రజలను చైతన్యవంతులను చేసింది. దేశం కోసం అహర్నిశలూ కృషి చేసింది. క్విట్ ఇండియా ఉద్యమంలో అరెస్టయ్యింది. ఆరోగ్యం ఇంకా క్షీణించింది. గుండె నొప్పి వచ్చింది. అయినా దేశసేవ మానలేదు. విశ్రాంతి తీసుకోలేదు. మాతృదేశ సేవలో చివరి నిమిషం వరకూ గడిపింది. 22-2-1944లో తుదిశ్వాస విడిచింది. భరతమాత ముద్దులపట్టిగా చరిత్రలో లిఖించబడిన నారీమణి కస్తూరిబా గాంధీ.
(సూచన : గ్రంథాలయం నుండి వివరాలు సేకరించి విద్యార్థులు తలొకరి గురించి మాట్లాడాలి.)

3) మహిళల సాధికారత – స్వావలంబన
మహిళలకు సాధికారత చదువు వలన మాత్రమే వస్తుంది. మహిళలకు సాధికారత వచ్చినట్లైతే దేశం పురోగమిస్తుంది. మహిళలకు విద్యా, ఉద్యోగ, ఆస్తి హక్కులను ప్రాథమిక హక్కులలో చేర్చాలి. స్వావలంబన అంటే తమకు తామే అభివృద్ధి చెందడం. తమ కాళ్ళపై తాము నిలబడడం. ప్రభుత్వం స్త్రీలకు విద్యా ప్రోత్సాహకాలు కల్పించాలి. వారి స్వావలంబనకు వడ్డీలు లేని ఋణాలు మంజూరు చేయాలి. ఆర్థికంగా పుంజుకొనే అవకాశం కల్పించాలి. రాజకీయ పదవులలో ఎక్కువగా మహిళలను నిలపాలి. మహిళలకు సాధికారత, స్వావలంబన కల్పిస్తే, ప్రపంచ దేశాలలో భారత్ అగ్రగామి అవుతుంది. అవినీతి అంతమవుతుంది.

4) పురుషులతో దీటుగా మహిళల ప్రగతి నిజమేనా?
పురుషులతో దీటుగా మహిళల ప్రగతి కొంతవరకే నిజం. విద్యారంగంలో మహిళలు, మగవారికి దీటుగానే కాదు, అధిగమించి తమ ఆధిక్యతను చాటుకొంటున్నారు. క్రీడలలో కూడా మగవారితో దీటుగా ఉంటున్నారు. ఉద్యోగాలలో కూడా మగవారికి దీటుగానే ఉంటున్నారు. కాని, ఎంత ప్రగతిని సాధించినా, ఎంత దీటుగా నిలబడినా మగవారి పెత్తనం తప్పదు. ఒక మహిళ పదవిని చేపట్టినా, ఆమె భర్త, అన్న, తండ్రి, కొడుకు ఎవరో ఒకరు పెత్తనం చెలాయిస్తారు. రాజకీయంగా ఒక మహిళ సర్పంచ్ గా ఎన్నికైనా పెత్తనం ఆమెది కాదు. ఆమె ఇంటి మగవారిదే. ఆమె అలంకార ప్రాయంగానే మిగిలిపోతోంది. పల్లెటూళ్ళలో ఇది మరీ ఎక్కువ.
ఈ విధానం మారినపుడే మహిళల ప్రగతి నిజమైన ప్రగతి అవుతుంది. లేకపోతే అదంతా బూటకపు ప్రగతే.

2. ఈ కింది వాక్యాలు పాఠ్యాంశంలో ఎక్కడ వచ్చాయో గుర్తించి వాటి సందర్భాల్ని వివరించండి.

అ) సంప్రదాయ చరిత్రకారులు స్త్రీలను చరిత్రలో అక్కడక్కడా పౌడర్ అద్దినట్లు అద్దుతుంటారు.
జవాబు:
పరిచయం :
ఈ వాక్యం ఓల్గా, వసంత కన్నబిరాన్, కల్పన కన్నబిరాన్లు రచించిన ‘మహిళావరణం’ గ్రంథం ‘ముందుమాట’ నుండి గ్రహింపబడిన “మా ప్రయత్నం” పాఠంలోనిది.

సందర్భం :
ఉద్యమాలు, చరిత్రలలో స్త్రీల పాత్ర గురించి రచయిత్రులు వివరిస్తున్న సందర్భంలోని వాక్యమిది.

భావం:
చరిత్రకారులు స్త్రీలను చరిత్రలో అక్కడక్కడ అలంకారానికి మాత్రమే రాశారు తప్ప, స్త్రీల గురించి పూర్తిగా రాయలేదు.

ఆ) ఊహలకూ, ఆలోచనలకూ లేని పరిమితులు పనిలో ఉన్నాయి.
జవాబు:
పరిచయం :
ఈ వాక్యం ఓల్గా, వసంత కన్నబిరాన్, కల్పన కన్నబిరాన్లు రచించిన ‘మహిళావరణం’ గ్రంథం ‘ముందుమాట’ నుండి గ్రహింపబడిన “మా ప్రయత్నం” పాఠంలోనిది.

సందర్భం :
రచయిత్రులు ‘మహిళావరణం’ పుస్తక రచనలో ఏర్పడిన ఇబ్బందులను వివరిస్తున్న సందర్భంలోని వాక్యమిది.

భావం:
సమాజంలో ప్రతిదాన్నీ మార్చటానికి సమాయత్తమైన స్త్రీల సమూహం ఇచ్చిన ప్రేరణ కలిగించిన ఊహలను, ఆలోచనలను పుస్తక రూపంలోకి తేవడంలో అనేక కారణాలు పరిమితులను ఏర్పరచాయి.

ఇ) శాల్యూట్లన్నీ హీరోలకే, హీరోయిన్లు ఆ తర్వాతే… ఇదీ మన సమాజ విధానం.
జవాబు:
పరిచయం:
ఈ వాక్యం ఓల్గా, వసంత కన్నబిరాన్, కల్పన కన్నబిరాన్లు రచించిన ‘మహిళావరణం’ గ్రంథం ‘ముందుమాట’ నుండి గ్రహింపబడిన “మా ప్రయత్నం” పాఠంలోనిది.

సందర్భం :
రచయిత్రులు షావుకారు జానకి గారిని ఇంటర్వ్యూ చేసినపుడు ఆమె పలికిన వాక్యమిది.

భావం:
సినిమాలలో నటించిన హీరోలకిచ్చిన ప్రాధాన్యం, గౌరవం హీరోయిన్లకివ్వదు సమాజం.

3. కింది గద్యం చదవండి. ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

50వ దశకపు రెండవ భాగం నుంచీ డెబ్బయవ దశాబ్దం వరకూ రచయిత్రులు ఒక వెల్లువలా తెలుగు సాహిత్యాన్ని ముంచెత్తారు. ఆచంట శారదాదేవి, ఇల్లిందల సరస్వతీదేవి, మాలతీ చందూర్, లత, శ్రీదేవి, వాసిరెడ్డి సీతాదేవి, రంగనాయకమ్మ, ద్వివేదుల విశాలాక్షి, యద్దనపూడి సులోచనారాణి, ఆనందారామం , డి. కామేశ్వరి, బీనాదేవి మొదలైన రచయిత్రుల పేర్లు ఇంటింటా వినిపించే పేర్లయ్యాయి. రచయిత్రుల నవలలతో నవలా సాహిత్యానికి తెలుగులో విస్తృతమైన మార్కెట్ ఏర్పడింది. రచయితలు ఆడవారి పేర్లతో తమ రచనలను ప్రచురించుకోవాల్సిన పరిస్థితి వచ్చింది. 1980వ దశకం తెలుగు సాహిత్యంలో స్త్రీల దశాబ్దంగా చెప్పవచ్చు. నవలా సాహిత్యంలో అరవయ్యవ దశాబ్దంలో తిరుగులేని స్థానం సంపాదించుకున్న రచయిత్రులు 80వ దశాబ్దంలో కవిత్వంలో, కథలలో తమ ముద్ర వేశారు. అంతవరకు కవిత్వం తమదనుకునే పురుషుల భ్రమలను బద్దలు కొట్టారు. కవిత్వం రాయడమేకాదు – అంతవరకు కవిత్వంలోకి రాని స్త్రీల అణచివేతలోని పలు కోణాలను తమ కవితావస్తువుగా స్వీకరించారు.

అ) తెలుగు సాహిత్యంలో రచయిత్రులు ఏ కాలంలో వెల్లువలా వచ్చారు?
జవాబు:
50వ దశకపు రెండవ భాగం నుంచీ డెబ్బెవ దశాబ్దం వరకూ రచయిత్రులు తెలుగు సాహిత్యంలో వెల్లువలా తెలుగు
సాహిత్యాన్ని ముంచెత్తారు.

ఆ) 80 వ దశకం స్త్రీల దశాబ్దమని ఎలా చెప్పగలవు?
జవాబు:
80వ దశకంలో స్త్రీలు నవలా సాహిత్యంతో బాటు కవిత్వం, కథలలో కూడా తమ ముద్ర వేశారు. స్త్రీల అణచివేతలోని పలుకోణాలను తమ కవితా వస్తువుగా స్వీకరించారు. అంతవరకు కవిత్వం తమదనుకొనే పురుషుల భ్రమలను బద్దలు కొట్టారు. కనుక 80వ దశకం స్త్రీల దశాబ్దమని చెప్పవచ్చును.

ఇ) స్త్రీవాద కవయిత్రులు సాధించిన విజయాలు ఏమిటి?
జవాబు:
‘నీలిమేఘాలు’ రెండవ ఉత్తమ స్త్రీ వాద కవితా సంకలన ప్రచురణ, ఓల్గా రచనలు, అనేకమంది స్త్రీవాద రచయిత్రుల ప్రవేశం మొదలైనవి స్త్రీవాద కవయిత్రులు సాధించిన విజయాలు.

ఈ) స్త్రీవాద సాహిత్యంలో ఏ వస్తువులు ప్రాధాన్యం వహించాయి?
జవాబు:
స్త్రీల శరీర రాజకీయాలు, కుటుంబ అణచివేత ప్రాధాన్యం వహించాయి.

ఉ) పై పేరాకు అర్థవంతమైన శీర్షికను పెట్టండి.
జవాబు:
రచయిత్రులు – కవయిత్రులు, స్త్రీవాదం, స్త్రీల దశాబ్దం.

సూచన : పై మూడింటిలో ఏదైనా శీర్షికగా పెట్టవచ్చును. పై పేరాలో ప్రధినంగా చర్చించిన విషయానికి సరిపోయే విధంగా ఏ శీర్షికమైనా పెట్టవచ్చును. ప్రతి విద్యార్థి వేరు వేరు శీర్షికలు పెట్టేలాగా ప్రోత్సహించాలి)

4. పాఠం ఆధారంగా కింది ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

అ) సంపాదకులు మహిళావరణం పుస్తకాన్ని ఎందుకు తీసుకురావాలనుకున్నారు?
జవాబు:
గత శతాబ్దపు చరిత్ర నిర్మాతలుగా స్త్రీలది తిరుగులేని స్థానమని రచయిత్రులకు అనిపించింది. ఐతే దానిని సాధికారికంగా, సోదాహరణంగా నిరూపించటానికి ఎంతో అధ్యయనం అవసరం. ఎంతో సమయం కూడా పడుతుంది. అంతకంటే ముందుగా ఈ శతాబ్దంలో భిన్న రంగాలలో కీలక స్థానాలలో కీలక సమయాలలో పనిచేసి, అక్కడ తమ ముద్ర వేసిన వందమంది స్త్రీల ఫోటోలతో, వారి సమాచారంతో ఒక పుస్తకం తీసుకురావాలని రచయిత్రులు భావించారు. అదే ‘మహిళావరణం’.

ఆ) మహిళావరణం రచయిత్రులు ఏఏ రంగాలకు చెందిన స్త్రీల వివరాలు సేకరించాలనుకున్నారు.
జవాబు:
మొదటిసారి చదువుకొన్న స్త్రీలు, మొదటగా వితంతు వివాహం చేసుకొనే సాహసం చేసిన స్త్రీలు, స్త్రీ విద్య కోసం ఉద్యమించిన స్త్రీలు, ఉద్యమాలలో చేరి జైలుకు వెళ్ళేందుకు తెగించిన స్త్రీలు, నాటకం, సినిమా, రేడియో వంటి రంగాలలోకి తొలిసారి అడుగిడిన స్త్రీలు, మొదటి తరం డాక్టర్లు, శాస్త్రవేత్తలు, సంగీతకారులు, నృత్య కళాకారిణులు, విద్యాధికులు
మొదలైన స్త్రీల వివరాలు సేకరించి మహిళావరణం పుస్తకంలో పొందుపరచాలని రచయిత్రులు భావించారు.

ఇ) మహోన్నతులైన స్త్రీల విశేషాలు సేకరిస్తున్న సందర్భంలో సంపాదకులు పొందిన అనుభూతులు ఏంటి?
జవాబు:
మహోన్నతులైన స్త్రీల విశేషాలు సేకరిస్తున్న సందర్భంలో సంపాదకులు చాలామంది స్త్రీలను కలిశారు. వాళ్ళతో మాట్లాడుతుంటే ఉత్సాహంగా ఉండేవారు. వాళ్ళ అనుభవాలు వింటుంటే వారికి ఉద్వేగం కలిగేది. చరిత్రను వారు సంపాదకుల ముందుపరిచేవారు. సరిదె మాణిక్యాంబ గారు, అప్పుడు తమ కులం వారిని ఆడవద్దన్నారని, తర్వాత అన్ని కులాల వారిని ఆడవచ్చన్నారనీ, వారి వృత్తి, పొలాలు, జీవనం అన్నీ లాగేసుకొన్నారనీ చెప్పినప్పుడు సంపాదకులకు కళ్ళు చెమర్చాయి.

నాటక రంగంలోకి కుటుంబ స్త్రీలు రావాలంటారు. కానీ, తామూ కుటుంబ స్త్రీలమే కదా ! ఏ స్త్రీ అయినా కుటుంబం నుండి కాక, ఎక్కడ నుండి వస్తుందని పావలా శ్యామల గారు కోపంగా అడిగినప్పుడు పితృస్వామ్య వ్యవస్థ స్త్రీలను మర్యాద – అమర్యాద పరిధులలో బంధించి తనకనుకూలంగా మాత్రమే వాళ్ళ కదలికను నియంత్రించే విధానమంతా సంపాదకుల కళ్ళకు కట్టింది.

హీరోలకే శాల్యూట్ లని, హీరోయిన్లు ఆ తర్వాతే, చివరకు మిగిలేది హీరోగారి గొప్పతనమే అని షావుకారు జానకి గారు ఒక ఇంటర్వ్యూలో చెప్పినపుడు సంపాదకులకు చరిత్రను తిరిగి రాయాలనే కోరిక బలంగా కలిగింది.

సంపాదకులు 118 మంది మహోన్నత స్త్రీల సమాచారం సేకరిస్తూ, 118 సందర్భాల కంటే ఎక్కువ సార్లు ఉద్వేగానికి గురి అయ్యారు.

ఈ) మహిళావరణం పుస్తకంలోకి ఎంతో మంది స్త్రీలను తీసుకోవాలని ఉన్నా, కొద్దిమందిని మాత్రమే ఎంపిక చేసుకోవడానికి గల కారణాలు ఏమిటి?
జవాబు:
ఈ శతాబ్దంలో విశేష కృషి చేసి, చరిత్ర నిర్మాతలుగా ప్రసిద్ధికెక్కిన మహోన్నతులైన స్త్రీలను అందరినీ, ‘మహిళావరణం’ పుస్తకంలోకి తీసుకురావాలనుకున్నారు. అన్ని రంగాలలోకీ దృష్టి సారించాలనుకున్నారు. కానీ, ఆర్ధిక పరిస్థితులు సహకరించలేదు. కనీసం రెండు వందల మందినైనా చేర్చాలనుకొన్నారు. వీలుపడక 100 మందిని మాత్రమే చేర్చాలనుకొన్నారు. అయితే, ఆ సంఖ్య వారికి తృప్తినివ్వలేదు. అందుచేత 118 మందిని చేర్చారు.

ఆ 118 మందిని ఎంపిక చేయడం కూడా చాలా కష్టం. ప్రతి రంగంలో తమదంటూ ఒక ముద్రవేసిన వారిని ఎంచుకోవాలి. అంటే ఆ రంగంలో నిష్ణాతులైన వారిని ఎంచుకోవాలి. వారిలో కొందరు మరణించి ఉండవచ్చు. వారి వివరాలు సేకరించాలి. బ్రతికున్నవారితో మాట్లాడాలి. వారి మాటలు, ఫోటోలు రికార్డు చేయాలి. ఇంటర్వ్యూలు చేయాలంటే, మరణించినవారి విషయంలో కుదరదు. పుస్తకంలో విలువైన ఇంటర్వ్యూలకు చోటు చాలదు. అందువల్ల ఇంటర్వ్యూలు తీసుకొని, వేయకపోవడం బాగుండదు. ఇంతా శ్రమపడినా ఆర్థికంగా నిధులు లేవు. అందుచేత క్లుప్తత తప్పదు.

మొత్తం మీద సమయం లేక, ఆర్థిక పరిస్థితి బాగోలేక, ఉత్సాహం ఉన్న కొద్దిమందిని మాత్రమే ఎంపిక చేశారు.

ఉ) మహిళావరణం పుస్తకం ప్రచురణలో సంపాదకులకు సహాయపడిన వారెవరు?
జవాబు:
మహిళావరణం పుస్తకానికి ప్రతి దశలోనూ అనేకమంది తమ సహాయసహకారాలను సంపాదకులకు అందించారు. పుస్తక రూపకల్పనకు సంపాదకులు ఎందరినో సంప్రదించారు.

భరత్ భూషణ్ చాలా ఉత్సాహంగా ఫోటోలు తీశారు. అనారోగ్యాన్ని కూడా లెక్కచేయలేదు. జీవించిలేనివారి ఫోటోలను కూడా ఆయన సేకరించారు. ఆయన తను ఒప్పుకొన్న పనిని సంతృప్తిగా, సంతోషంగా పూర్తి చేశారు.

ఎస్.ఆర్. శంకరన్, అక్కినేని కుటుంబరావు గార్లు సంపాదకుల కంటే సీరియస్ గా ఆలోచించారు. ప్రతి సందర్భంలో సంపాదకులను తరచి, తరచి ప్రశ్నించి, మేము ఎంచుకొన్న వారిని గురించి ఎందుకు ఎంచుకొన్నారనీ, ఎంచుకోని వారిని ఎందుకు విడిచారని ప్రశ్నించారు. చక్కటి సలహాలిచ్చారు. నాగార్జున చక్కటి “గ్లోసరీ” తయారుచేశారు. చేకూరి రామారావు గారు భాషా విషయంలో సంపాదకులకు చక్కటి సలహాలనిచ్చారు. పుస్తకం విషయానికి తగినట్లు అందంగా, గంభీరంగా, హుందాగా, ఆకర్షణీయంగా తీర్చిదిద్దినవారు రాజ్ మోహన్ తేళ్ళ గారు. డిజైన్లో, ఆర్ట్ వర్క్ లో ఒక పరిపూర్ణత సాధించడానికి ఆయన చాలా శ్రమపడ్డారు. అనుకున్న సమయానికి పుస్తకాన్ని అందించడానికి రాజ్ మోహన్ విశేష కృషి చేశారు.

నీనా జాదవ్, కంచ రమాదేవి, భరత్ భూషణ్ తో పాటు వెళ్ళి జీవిత విశేషాలు సేకరించారు. అవి అన్నీ ఒక క్రమ పద్ధతిలో భద్రపరిచారు. పద్మిని, సుజాత, సుబ్బలక్ష్మి ఇంగ్లీషులో పుస్తకాన్ని కంప్యూటరు మీద కంపోజ్ చేశారు. బీనా కూడా చాలా పనుల బాధ్యత తీసుకొని, సంపాదకులకు వెసులుబాటు కల్పించింది.

II. వ్యక్తికరణ-సృజనాత్మకత

1. కింది ప్రశ్నలకు ఆలోచించి ఐదేసి వాక్యాల్లో సమాధానాలు రాయండి.

అ) “సామాన్యంగా చరిత్ర నిర్మాతలుగా స్త్రీలకు గుర్తింపు దొరకదు” దీంతో మీరు ఏకీభవిస్తారా? ఎందుకు?
జవాబు:
“సామాన్యంగా చరిత్ర నిర్మాతలుగా స్త్రీలకు గుర్తింపు దొరకదు” అనేదానితో ఏకీభవిస్తాను. ఎందుకంటే –

స్త్రీని సాధారణంగా కుటుంబానికి అంటిపెట్టుకొని ఉండే వ్యక్తిగానే పరిగణిస్తారు. తండ్రి చాటున లేదా భర్త చాటున ఉండి ఉద్యమాలలో వారికి చేదోడు వాదోడుగా ఉన్నట్లుగానే స్త్రీలను చిత్రీకరించారు. చరిత్ర నిర్మాతలుగా పురుషులు కీర్తింపబడతారు. వారి సహాయకులుగా స్త్రీలను చరిత్రలో పేర్కొంటారు. కానీ, స్త్రీలను చరిత్ర నిర్మాతలుగా రాయరు. అక్కడక్కడా కొందరిని పేర్కొన్నా, పెద్దగా పట్టించుకోరు. సమాజం ఏర్పరచిన అడ్డంకులను అధిగమించినా, గుర్తింపు లేదు. తమకోసం, దేశంకోసం, సమూహంగా స్త్రీలు చేసిన పోరాటాలకు చరిత్ర గుర్తింపు నివ్వలేదు. స్త్రీలు పడిన సంఘర్షణలకూ, సాధించిన విజయాలకూ గుర్తింపు దొరకదు. చరిత్రలో వారి ఉనికి తునాతునకలైపోయింది.

మొత్తం సామాజికాభివృద్ధి క్రమంలో విడదీయలేని భాగంగా వారిని చూడకుండా వారి జీవిత కథలను విడిగా చరిత్రలో చూపుతారు. ఇలాంటి స్త్రీలు వేళ్ళమీద లెక్కపెట్టగలిగినంత మంది కూడా మన చరిత్ర పుస్తకాలలో కనిపించరు. ఇప్పటికి 30 సంవత్సరాల నుంచి స్త్రీలకు చరిత్రలో స్థానం లేదు. ఉన్న చరిత్ర స్త్రీల ప్రాతినిధ్యాన్ని ప్రతిబింబించే చరిత్ర కాదనే విమర్శ ఉంది.

స్త్రీ విద్యను ప్రోత్సహించిన పురుషులకు చరిత్రలో స్థానం దక్కింది. కానీ, మొదటిసారి చదువుకున్న సామాన్య స్త్రీలకు చరిత్రలో స్థానం దక్కలేదు. వితంతు వివాహ్లాలకు నడుంకట్టిన పురుషులకు చరిత్రలో పెద్దపీట వేశారు కానీ, మొదటగా వితంతు వివాహం చేసుకొన్న స్త్రీలు చరిత్రలో కనబడరు. అలాగే ప్రతి ఉద్యమంలోనూ స్త్రీలను చరిత్రలో తక్కువగా చూపారు. కనుక “సామాన్యంగా చరిత్ర నిర్మాతలుగా స్త్రీలకు గుర్తింపు దొరకదు” అనే సంపాదకుల అభిప్రాయంతో ఏకీభవిస్తాను.

“సామాన్యంగా చరిత్ర నిర్మాతలుగా స్త్రీలకు గుర్తింపు దొరకదు” అనే దానితో ఏకీభవించను. ఎందుకంటే –

చరిత్రలో ఎవరి గొప్పతనం వారిదే. చరిత్ర నిర్మాతలుగా ఎవరు ఉంటే వారినే పేర్కొంటారు తప్ప చరిత్రకారులకు పక్షపాతం ఉండదు.

చరిత్రలో మహాత్మాగాంధీకి ఎంత స్థానం ఉందో, కస్తూరిబా గాంధీకి కూడా చరిత్ర నిర్మాతగా అంత స్థానం దక్కింది. : కస్తూరిబా గాంధీని చరిత్ర నిర్మాతగా ప్రపంచం గౌరవించింది. ఆమెకు సమున్నత స్థానం ఇచ్చింది.

మదర్ థెరిసా కూడా తన సేవల ద్వారా సేవా రంగంలో అపూర్వమైన చరిత్ర సృష్టించింది. ఆమె తండ్రి పేరు మీద ఈ చరిత్రలో స్థానం సంపాదించలేదు. థెరిస్సాను చరిత్ర నిర్మాతగానే గుర్తించారు. గౌరవించారు. నేటికీ గౌరవిస్తున్నారు.

దానగుణంలో డొక్కా సీతమ్మ గారు (పి.గన్నవరం, తూ! గోదావరి జిల్లా) చరిత్ర నిర్మాతగా ప్రసిద్ధికెక్కారు. బ్రిటిషు ప్రభుత్వం కూడా ఆమెను గౌరవించింది. ఇందిరాగాంధీ కూడా తనకు తానుగానే చరిత్ర నిర్మాతగా ప్రసిద్ధికెక్కింది.

కల్పనా చావ్లా అంతరిక్ష పరిశోధనలలో తనకు తానే సాటి అనిపించుకొని చరిత్ర నిర్మాతగా ప్రసిద్ధి కెక్కింది. శకుంతలాదేవి గణితశాస్త్రంలో చరిత్ర నిర్మాతగా ప్రసిద్ధి కెక్కింది.

వ్యాపార రంగం, సినిమా రంగం, ఉద్యమాలు, విద్య, వైద్యం, ఎందులో చూసినా చరిత్ర నిర్మాతలుగా ప్రసిద్ధి కెక్కిన స్త్రీలు వేళ్ళ మీద లెక్కపెట్టగలిగినవారు కాదు వేలమంది ఉన్నారు.

కనుక “స్త్రీలకు చరిత్ర నిర్మాతలుగా తగిన గుర్తింపు దొరకదు” అనే సంపాదకుల అభిప్రాయంతో నేను ఏకీభవించను.

(సూచన: పై రెండు అభిప్రాయాలలో ఏ ఒక్క దినినైనా గ్రహించవచ్చును. రెండింటిని మాత్రం గ్రహించకూడదు.)

ఆ) రచయిత్రులు సంకలనం చేసిన పుస్తకానికి “మహిళావరణం” అనే పేరు సరిపోయిందని భావిస్తున్నారా? ఎందుకు?
జవాబు:
రచయిత్రులు సంకలనం చేసిన పుస్తకానికి “మహిళావరణం” అనే పేరు సరిపోయిందని భావిస్తున్నాను. ఎందుకంటే ఈ పుస్తకం రచించిన ఓల్గా, వసంత కన్నబిరాన్, కల్పన కన్నబిరాన్, ముగ్గురూ స్త్రీలే. ఈ పుస్తకంలో 118 మంది వివిధ రంగాలకు చెందిన మహోన్నతులైన స్త్రీలనే పేర్కొన్నారు. స్త్రీలు నడిపిన ఉద్యమాలు, స్త్రీల కొరకు స్త్రీలు చేసిన పోరాటాలు పేర్కొన్నారు. కనుక దీనికి “మహిళావరణం” అనే పేరు సరిపోయిందని భావిస్తున్నాను.

రచయిత్రులు సంకలనం చేసిన పుస్తకానికి, “మహిళావరణం” అనే పేరు సరిపోలేదు అని భావిస్తున్నాను ఎందుకంటేకేవలం మహిళల వలన కానీ, కేవలం పురుషుల వలన కానీ ఏ ఉద్యమాలూ నడవవు. నడిచినా విజయాన్ని సాధించలేవు. సమస్య మహిళలదైనా, పురుషులదైనా అందరూ కలసి ఉద్యమం చేస్తేనే విజయవంతమౌతుంది. ఈ పుస్తకంలో పేర్కొన్న ప్రతి ఉద్యమంలోనూ మహిళలతోపాటు పురుషులు కూడా పాల్గొనే ఉంటారు. అంతెందుకు ? ఈ పుస్తకం రాయాలనే ఆలోచన వచ్చిన దగ్గర నుండి పుస్తకం ప్రచురణ పూర్తయి చేతిలోకి వచ్చే వరకూ ఎంతమంది స్త్రీల, పురుషుల కష్టం ఉందో సంపాదకులే స్వయంగా రాశారు. కనుక ఈ పుస్తకానికి మహిళావరణం కాక వేరే పేరు పెట్టి ఉంటే బాగుండేదని నా అభిప్రాయం.
సూచన: పై అభిప్రాయాలు రెండూ పంచకూడదు. ఏ ఒక్క దినినైనా గ్రహించవచ్చును.)

ఇ) “ప్రతివాళ్ళూ ప్రశ్నించారు చరిత్ర సాగిన క్రమాన్నీ !” అని స్త్రీల గురించి రచయిత్రులు ఎందుకు పేర్కొన్నారు?
జవాబు:
అప్పుడు తమ కులంవారిని ఆడవద్దన్నారనీ, తర్వాత అన్ని కులాల వారిని ఆడమన్నారనీ సరిదె మాణిక్యాంబ గారు చెప్పారు. వారి వృత్తి, పొలాలు, జీవనం అన్నీ తీసేసుకున్నారని ఆమె చెప్పారు. ఇప్పుడు అదే జీవనోపాధిగా అన్ని కులాల వాళ్ళు బతుకుతున్నారు. అది తప్పు కాదా ? అని ఆమె ప్రశ్నించారు.

నాటక రంగంలోకి కుటుంబ స్త్రీలు రావాలంటారు. తామంతా కుటుంబ స్త్రీలం కామా ? ఏ స్త్రీయైనా కుటుంబంలోంచి కాకుండా ఎక్కడ నుండి వస్తుంది ? అని పితృస్వామ్య వ్యవస్థని నిలదీశారు పావలా శ్యామల గారు.

శాల్యూట్లన్నీ హీరోలకేనా ? హీరోయిన్లు పట్టరా ? హీరో గొప్పతనం ఉంటే సినిమాలు ఆడేస్తాయా ? అని షావుకారు జానకిగారు సినీ రంగంలోని పురుషాధిక్యతను ప్రశ్నించారు.

ఈ రకంగా ప్రతివాళ్ళు స్త్రీలను తక్కువగా చూసినందుకు చరిత్రను కడిగి పారేశారు. అందుచేతనే “ప్రతివాళ్ళూ ప్రశ్నించారు చరిత్ర సాగిన క్రమాన్నీ” అని రచయిత్రులు పేర్కొన్నారు. వారి ఆవేశంలో అర్థముంది. వారి ప్రశ్నలో పరమార్ధముంది. వారు ప్రశ్నించిన తీరులో అంతరార్థముంది.

2. కింది ప్రశ్నలకు ఆలోచించి పదేసి వాక్యాల్లో సమాధానాలు రాయండి.

అ) చరిత్ర నిర్మాతలుగా స్త్రీలు ప్రధానంగా ఉన్నారనే భావన సంపాదకులకు కలగడానికి గల కారణాలను వివరించండి.
(లేదా)
చరిత్ర నిర్మాతలుగా స్త్రీలు ప్రధానంగా ఉన్నారనే భావన సంపాదకులకు కలగడానికి గల కారణాలను “మా ప్రయత్నం” పాఠం ఆధారంగా వివరించండి.
జవాబు:
సామాజికంగా 20వ శతాబ్దంలో స్త్రీలు చాలా పెద్ద మార్పులు తెచ్చారు. నిజానికి ఈ శతాబ్దం స్త్రీలది అని చెప్పవచ్చును. అన్ని రంగాలలో స్త్రీలు చరిత్ర నిర్మాతలుగా ఉన్నారు. ప్రతి రంగంలో స్త్రీలు తమదంటూ ఒక ముద్రను వేశారు.

కొందరైతే చరిత్ర సాగిన క్రమాన్ని ప్రశ్నించారు. సరిదె మాణిక్యాంబ గారు తమ కులం వారిని ఆడవద్దన్నందుకు ఆవేదన చెందారు. తర్వాత అన్ని కులాల వాళ్ళూ ఆడలేదా ? అని తీవ్రంగా ప్రశ్నించారు. నాటక రంగంలో తమను చిన్న చూపు చూసినందుకు పావలా శ్యామల గారు ఊరుకోలేదు. పితృస్వామ్య వ్యవస్థపై ధ్వజమెత్తారు. శాల్యూట్లన్నీ హీరోలకేనా? అంటూ షావుకారు జానకిగారు సినీ పరిశ్రమని కడిగి పారేశారు. ఈ విధంగా చరిత్ర నిర్మాతలుగా స్త్రీలు చరిత్రను ప్రశ్నించారు.

ఆయా రంగాలలో స్త్రీలు చేసిన కృషి, వాళ్ళు వేసిన ముద్ర, మొట్టమొదటిగా ఒక ప్రత్యేక రంగంలో అడుగుపెట్టినప్పుడు వాళ్ళు ఎదుర్కొన్న సంక్లిష్ట సందర్భాలు, ప్రజలలో వారికున్న స్థానం, వీటిని . అన్నిటినీ పరిగణనలోకి తీసుకొంటే చరిత్ర నిర్మాతలుగా స్త్రీలు ప్రధానంగా ఉన్నారు.

సమాజంలోని ప్రతిదాన్నీ మార్చటానికి స్త్రీలు చరిత్రలో సమాయత్తమయ్యారు. దేశంకోసం, తమకోసం, సంఘసంస్కరణ కోసం ఎన్నో పోరాటాలు చేశారు. తాము ముందు వరుసలో ఉండి ఎన్నో ఉద్యమాలు నడిపారు. ఎందరినో ప్రభావితులను చేశారు. స్త్రీలు రాణించిన రంగాలు ఎన్నో ఉన్నాయి.

మొదట చదువుకొన్న స్త్రీ, మొదట వితంతు వివాహం చేసుకొన్న స్త్రీలే నిజమైన చరిత్ర నిర్మాతలు. ఉద్యమాలలో చేరి జైలుకు వెళ్ళిన స్త్రీలు నిజమైన చరిత్ర నిర్మాతలు. నాటకం, సినిమా, రేడియో వంటి రంగాలలోకి మొదటిసారి అడుగుపెట్టిన స్త్రీలు నిజమైన చరిత్ర నిర్మాతలు.

అందువల్లనే చరిత్ర నిర్మాతలుగా స్త్రీలు ప్రధానంగా ఉన్నారనే భావన సంపాదకులకు కలిగింది.

ఆ) “ఈ స్త్రీలందరూ ఈ చరిత్రను నిర్మించేందుకు ఎంత మూల్యం చెల్లించారో తలచుకుంటే మా గుండెలు బరువెక్కాయి” అనడంలో పీఠికాకర్తల ఆంతర్యం ఏమిటి?
జవాబు:
చరిత్రకారులు స్త్రీలకు తగిన గుర్తింపు నివ్వలేదు. పితృస్వామ్య వ్యవస్థ, పురుషాధిక్యత స్త్రీలను తక్కువగానే చూసింది. అయినా స్త్రీలు వెనుకంజ వేయలేదు. స్త్రీల ఉద్యమాలు ఈ విషయాన్ని ప్రశ్నించాయి. విలువా, గుర్తింపూ లేకపోయినా స్త్రీలు దేశం కోసం, తమ కోసం ఉద్యమాలు చేశారు. ఎంతోమంది స్త్రీలు సమాజపు కట్టుబాట్లను ప్రశ్నించారు. సమాజాన్ని ఎదిరించి విద్యాభ్యాసం చేశారు. వితంతువులు పునర్వివాహాలు చేసుకొన్నారు. ఉద్యమాలలో తెగించి పాల్గొన్నారు. జైళ్ళకు :. వెళ్లడానికి కూడా భయపడలేదు. నాటకం, సినిమా, రేడియో వంటి రంగాలలోకి మొదటిసారి అడుగుపెట్టిన స్త్రీలకు వారి కుటుంబాల నుండీ, సమాజం నుండీ ఎన్ని ఆటంకాలు ఎదురయ్యాయో ఊహించుకొంటేనే భయం వేస్తుంది. మొదటి తరం డాక్టర్లు, లాయర్లు, శాస్త్రవేత్తలు, సంగీతకారులు, నృత్య కళాకారిణులు మొదలైన వారంతా ఎన్నో బాధలు పడి ఉంటారు. ఎన్నో ఈసడింపులకు గురై ఉంటారు. ఎన్నెన్నో అవమానాలను ఎదుర్కొని ఉంటారు. ఇంకెన్నో సూటిపోటి మాటలను ధరించి ఉంటారు. ఎంతో ఆవేదన చెంది ఉంటారు. ఎన్నో కోల్పోయి ఉంటారు.

అయినా ధైర్యం కోల్పోలేదు. పట్టుదల వీడలేదు. సంస్కరణలను వదిలి పెట్టలేదు. ఉద్యమాలు ఆపలేదు. తమ కోసం, దేశం కోసం పరితపిస్తున్నారు. ఉద్యమిస్తున్నారు. ఉద్యమాలే ఊపిరిగా స్త్రీలు చేసిన సాహసాలు తలుచుకొంటే ఒళ్ళు పులకరిస్తుంది. వారు పడిన బాధలు ఊహించుకొంటే హృదయం ద్రవిస్తుంది.

అటువంటి చరిత్ర నిర్మాతలైన స్త్రీల బాధలను, అనుభూతులను వారి మాటలలోనే సంపాదకులు విన్నారు. సరిదె మాణిక్యాంబ గారు తమ కులం వారిని ఆడవద్దన్నపుడు ఆమెకు కలిగిన ఆవేదన, తర్వాత అన్ని కులాల వారూ ఆడినపుడెవరూ అభ్యంతరం చెప్పకపోవడంతో రెట్టింపయింది. షావుకారు జానకిగారు ఎంత గొప్ప నటి అయినా హీరోలకే గౌరవాలు దక్కినపుడు ఆమె వేదన వర్ణనాతీతం. నాటక రంగంలో తమను తక్కువ చూపు చూసినందుకు పావలా శ్యామల గారి బాధను చెప్పడానికి మాటలు చాలవు.

అప్పటి కందుకూరి రాజ్యలక్ష్మి గారు వితంతు పునర్వివాహాల కోసం ఉద్యమించారు. స్త్రీ విద్యకోసం తపించారు. ఆమె నుండి మేకప్ రంగంలో స్త్రీలకు స్థానం కోసం పోరాడిన శోభాలత వరకూ అందరూ కొత్త వెలుగుల కోసం తాపత్రయపడిన వారే. అందరూ ఎంతో కొంత మూల్యం చెల్లించినవారే. అందుకే అవన్నీ స్వయంగా పరిశీలించిన సంపాదకుల హృదయాలు బాధతో బరువెక్కాయి. వారి మాటలలోని ఆంతర్యం అదే.

3. కింది అంశాల గురించి సృజనాత్మకంగా ప్రశంసిస్తూ రాయండి.

అ) ఒక ప్రముఖ స్త్రీవాద రచయిత్రి మీ పాఠశాల వార్షికోత్సవంలో ముఖ్య అతిథిగా పాల్గొనడానికి వస్తున్నారు. వారిని మీరు ఏమి ప్రశ్నించదలచుకున్నారో ఆ ప్రశ్నల జాబితా రాయండి.
జవాబు:
నమస్కారాలండీ, మా పాఠశాల వార్షికోత్సవానికి మీకు స్వాగతం పలుకుతున్నాం. మీ వంటి పెద్దవారు మా పాఠశాలకు రావడం మాకు చాలా ఆనందంగా ఉందండీ. మిమ్మల్ని కొన్ని ప్రశ్నలు అడిగి, మా సందేహాలు తీర్చుకోవాలని, విద్యార్థులందరం కలిసి ఒక జాబితా రూపొందించాం. ఇవండీ ఆ ప్రశ్నలు –
ప్రశ్నల జాబితా:

మీ పేరు మా అందరికీ తెలుసు. అయినా మీ నోటితో మీ పేరు వినాలని మా కుతూహలం. మీ పేరు చెప్పండి.
మీదే ఊరండీ?
మీ చిన్నతనంలో మీరే స్కూలులో చదివారు?
అది ప్రభుత్వ పాఠశాలా? ప్రైవేటుదా?
మీ తల్లిదండ్రులు, ఉపాధ్యాయులు మీపై కోప్పడేవారా?
మీరు అల్లరి చేసేవారా?
ఎవరితోనైనా ఫైటింగులు చేసేవారా?
మీరు ఎక్కడి వరకూ చదివారు? మీ విద్యావిశేషాలు చెప్పండి.
స్త్రీవాద రచయిత్రిగా మీరు మారడానికి కారణాలేమిటి?
మీరు స్త్రీవాద రచయిత్రిగా స్త్రీలు ప్రస్తుతం ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలకు ఏ విధమైన పరిష్కారాలు చెబుతారు?
స్త్రీవాద రచయిత్రుల వలన సమాజానికేమిటి ఉపయోగం?
మీ రచనల పేర్లు చెప్పండి. వాటిలోని విషయాలు కూడా సంక్షిప్తంగా చెప్పండి.
మీ భర్త గారూ, పిల్లలూ మిమ్మల్ని స్త్రీవాద విషయంలో ప్రోత్సహిస్తారా?
ఇప్పుడు కూడా ఇంట్లో మగవారి మాటే చెల్లుతుంది కదా ! దీనిపై మీ అభిప్రాయం చెప్పండి.
మీరు మాకిచ్చే సందేశం చెప్పండి.
మీకు నచ్చిన, మీరు మెచ్చిన స్త్రీవాద రచయిత్రులెవరు? ఎందుకు?
మీరు మగవారి రచనలు చదువుతారా? చదవరా?
మీ వంటి రచయిత్రి మా పాఠశాలకు వచ్చి, మా సందేహాలు తీర్చినందుకు ధన్యవాదాలండీ. నమస్కారమండీ.

ఆ) మహిళల పట్ల చూపుతున్న వివక్షలను, వారి మీద జరుగుతున్న దాడులను ఖండిస్తూ, మహిళలందరూ ధైర్యంతో మెలగాలని తెలియజేసేలా ఒక కరపత్రం తయారుచేయండి.
జవాబు:
(మహిళలే మహిని వేల్పులు )
మనలను తన కడుపులో పెట్టుకొని, నవమాసాలు మోసి, కని, పెంచిన అమ్మ ఒక స్త్రీ. ప్రతి స్త్రీలోనూ అమ్మనే చూడాలని రామకృష్ణ పరమహంస ఉద్బోధించారు. ఉపనిషత్తులు ‘మాతృదేవోభవ’ అని తల్లికి మొదటి స్థానం ఇచ్చి దైవంగా పూజించమన్నాయి. వేదాలు, పురాణాలు, ఇతిహాసాలు, మొత్తం ప్రపంచంలోని ఏ భాషకు చెందిన సాహిత్యమైనా స్త్రీని గౌరవించమని బోధించింది. కానీ, స్త్రీని చిన్నచూపు చూడమని ఏ సాహిత్యమూ చెప్పలేదు. చెప్పకూడదు. చెప్పదు.

స్త్రీలను చిన్నచూపు చూడడం, ఆడపిల్ల కదా అని వివక్షతతో మాట్లాడడం కుసంస్కారానికి నిదర్శనం. ఆడపిల్లలకు చురుకుతనం ఎక్కువ ఉంటుంది. సహజసిద్ధంగానే తెలివితేటలు ఎక్కువగా ఉంటాయి. ఓర్పు ఎక్కువ. నేర్పు ఎక్కువ. అటువంటి బాలికలను ప్రోత్సహించాలి. చదవించండి. వివక్షతకు గురి చేయకండి.

ఇప్పటి సినిమాల ప్రభావమో ఏమోకాని, స్త్రీలపై దాడులు పెరిగిపోతున్నాయి. ఇది మన సమాజానికి సిగ్గుచేటు. ప్రపంచానికి ‘గీత’ ను బోధించిన భారతీయులు ‘గీత’ను దాటడం తగదు. ఎక్కడైనా స్త్రీలకు అన్యాయం జరుగుతుంటే తిరగబడండి. శత్రుదేశపు స్త్రీని కూడా తల్లిలాగ భావించిన శివాజీ మనకు ఆదర్శం. స్త్రీని దేవతగా భావిద్దాం . తల్లిగా, సోదరిగా గౌరవిద్దాం. మన సంస్కారాన్ని ప్రపంచమంతా చాటిద్దాం. ఎక్కడ స్త్రీలు ఆనందంగా ఉంటారో అక్కడ దేవతలు ఆనంద తాండవం చేస్తారు.

రుద్రమదేవి, ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి, జోన్ ఆఫ్ ఆర్క్, చాంద్ బీబీ వంటి వీరనారులు ఉద్భవించిన ఈ భూమిమీద పుట్టిన నీవు అబలవా ! సబలవా ! నిన్ను నీవు నిరూపించుకో! నువ్వు వేసే ప్రతి అడుగూ కావాలి దుర్మార్తులకు దడుపు. నిన్ను నువ్వే కాపాడుకో! తెగించు ! పోరాడు ! మేమున్నాం భయపడకు! నారీలోకపు విజయ పతాకం చేబూను! అందుకో ! జయజయ ధ్వానాలు.

భాషా కార్యకలాపాలు ప్రాజెక్టు పని

వివిధ రంగాలలో ప్రసిద్ధులైన మహిళల ఫోటోలను, జీవిత విశేషాలను సేకరించి, ఒక మోడల్ “మహిళావరణం”
పుస్తకాన్ని తయారుచేయండి. ప్రదర్శించండి.
జవాబు:
1. సుసన్నా అరుంధతీరాయ్ (రచయిత్రి – సంఘసంస్కర్త) :

మొట్టమొదటిసారిగా తన రచన ‘ది గాడ్ ఆఫ్ స్మాల్ థింగ్స్ అనే పుస్తకానికి 1997 లో ‘బ్రిటన్ వారిచ్చే ‘బుకర్ ప్రైజ్’ ను గెలుచుకున్న భారతీయ మహిళ. 1961 నవంబరు 25న బెంగాల్ లో జన్మించి కేరళ, కొట్టాయంలోని ‘అయ్ మానమ్’ గ్రామంలో పెరిగింది. ‘ఆమె చాలామందికి స్ఫూర్తి ప్రదాత. చిన్నతనం నుండి బాలికగా, స్త్రీగా ఎన్నో ఇబ్బందులను, అడ్డంకులను అధిగమించి ఈ స్థాయికి చేరింది. పేదలు, అణగారిన వర్గాల తరఫున గొంతెత్తి ‘అధికారం’ తో మాట్లాడాలంటే ఈమెకి ఈమే సాటి. 2004లో ఈమె సిడ్నీ అరుందరాయ్) శాంతి బహుమతిని కూడా గెలుచుకుంది.

2. శకుంతలాదేవి :

మానవ కంప్యూటర్ – గణితంలో ఎంత కష్టమైన సమస్యనైనా ఎటువంటి యంత్ర సహాయం లేకుండానే సాధించగలిగే అసమాన ప్రతిభ కలిగిన స్త్రీ. 1939 లో కర్ణాటకలోని బెంగళూరులో జన్మించింది. చాలా దేశాలు ఈవిడ ప్రతిభను ప్రదర్శించడానికి తమ దేశాలకు ఆహ్వానించాయి. 1995లో గిన్నిస్ బుక్ ఆఫ్ వరల్డ్ రికార్డ్స్ లో ఈమె పేరును 26వ పేజీలో లిఖించారు.

3. అనిబిసెంట్ :

లండన్లో జన్మించిన ఐరిష్ మహిళ. 1893 వ సం||లో భారతదేశానికి వచ్చారు. ఈమె ప్రఖ్యాతిగాంచిన విద్యావేత్త, జర్నలిస్టు, సోషల్ వర్కర్, మరియు ఆధ్యాత్మికవేత్త. ఈమె థియోసాఫికల్ సొసైటీ (దివ్యజ్ఞాన సమాజం) ను స్థాపించారు. భారతదేశంలో స్వాతంత్ర్యపోరాట కాలంలో హోమ్ రూల్ లీగ్ ను ప్రారంభించారు. అంతేగాక, న్యూ ఇండియా’ కు సంపాదకత్వం వహించారు. భారతీయ బాలుర స్కౌట్ అసోసియేషను కూడా ప్రారంభించారు. 86 సం||ల వయస్సులో ఈమె మరణించారు.

4. కరణం మల్లేశ్వరి :

భారతదేశ వెయిట్ లిఫ్టర్. ఒలింపిక్స్ లో భారతదేశం తరఫున మెడల్ సాధించిన తొలి మహిళ. 2000 సం||రం సిడ్నీ ఒలింపిక్స్ లో ఈమె పతకాన్ని సాధించింది. 1994 – 95 సం||రానికి రాజీవ్ ఖేల్ రత్న అవార్డును పొందింది. మహిళ అయివుండి పురుషులు ఎక్కువగా పాల్గొనే వెయిట్ లిఫ్టింగ్ లో ఒలింపిక్ పతకం గెలవడమంటే ఎన్ని కష్టనష్టాలకు ఓర్చి ఉంటుందో ఊహించండి.

5. ఎం.ఎస్.సుబ్బులక్ష్మి :

మధురై షణ్ముఖవడివు సుబ్బులక్ష్మి 1916 సెప్టెంబరు 16న మధురైలో జన్మించారు. కర్ణాటక సంగీతంలో నైటింగేలని అంటారు. ఈమె 1954లో ‘పద్మభూషణ్’, 1974లో రామన్ మెగసెసె అవార్డు, 1975లో ‘పద్మ విభూషణ్’ లతో గౌరవించబడ్డారు. 1998లో ‘భారతరత్న’ అవార్డును కూడా పొందారు. మహిళలు అంతగా బయటకి రాని రోజుల్లోనే ఆమె సంగీత కచేరీలు చేశారు. 88 సం|| రాల వయసులో ఈమె మరణించారు.

6. ఇందిరాగాంధీ :

మొట్టమొదటి మహిళా ప్రధాని, అలహాబాదులో జన్మించారు. 13 సంవత్సరాల వయసులోనే ‘వానరసేన’ ను స్థాపించి బ్రిటిష్ వారికి వ్యతిరేకంగా పోరాడిన ధీరురాలు. ఆమె ప్రధానమంత్రిగా ఉన్నపుడు బ్యాంకుల జాతీయీకరణ, బంగ్లాదేశ్ కు స్వేచ్ఛ, 20 పాయింట్ ప్రోగామ్ మొదలైనవి అమలుచేశారు. ఆమె భారతరత్న పురస్కారాన్ని 1971లో పొందారు. 1984 అక్టోబరు 31న ఇందిరాగాంధీ తన సొంత గార్డులచే కాల్చి చంపబడ్డారు. ఈమె తన రాజకీయ జీవితంలో ఎన్నో ఒడిదుడుకులను ఎదుర్కొన్న ప్రపంచంలోనే ప్రఖ్యాతి గాంచిన మహిళ.

7. కల్పనాచావ్లా :

జననం 1 – 7 – 1961, మరణం 1 – 2 – 2003. ఇండియన్ అమెరికన్ వ్యోమగామి. కొలంబియా స్పేస్ షటిల్ లో మరణించిన ఏడుగురు వ్యోమగాములలో ఈమె కూడా ఒకరు. ఈమెకు నాసా అనేక మెడల్స్ ఇచ్చింది. మరణం తథ్యమని తెలిసినా కూడా స్పేస్ షటిల్ లో ఆమె ప్రవర్తన, ధైర్యం చిరస్మరణీయం.

8. మేథాపాట్కర్ :

ఈమె 1954 డిసెంబరు 1న జన్మించారు. సామాజికవేత్త. ప్రముఖ పర్యావరణవేత్త, ముంబై వాసి. ‘నర్మదా బచావో’ ఆందోళనలో పాలుపంచుకుంటున్నారు. 1991లో రైట్ లైవ్లీహుడ్ అవార్డును పొందారు.

9. తస్లీమా నస్క్రీన్ :

ఈమె 1962 ఆగస్టు 25న బంగ్లాదేశ్ లో జన్మించారు. ప్రముఖ ఫెమినిస్టు. మతాలకతీతంగా స్త్రీకి స్వేచ్ఛ, సమానత్వాలు ఉండాలని ‘అక్షర యుద్ధం’ చేస్తున్నారు. ఈమె వ్రాసిన ‘లజ్జ’ అనే పుస్తకం బాగా ప్రాచుర్యం పొందింది. దీని మూలంగా ఆమె అనేక దాడులకు గురయింది. ఆమె ప్రస్తుతం బంగ్లాదేశ్ ను వదిలిపెట్టి ప్రవాసంలో జీవితాన్ని గుడుపుతున్నారు.

10. కిరణ్ బేడి :

ఈమె 1949 జూన్ 9న జన్మించారు. విశ్రాంత ఐ.పి.ఎస్ ఆఫీసరు. మొట్టమొదటి మహిళా ఆఫీసరు. 1994లో రామన్ మెగసెసె అవార్డు గ్రహీత. పంజాబ్ రాష్ట్రంలోని అమృత్ సర్ లో జన్మించారు. తన విధి నిర్వహణలో అనేక ఇబ్బందులు, ఒడిదుడుకులు ఎదుర్కొన్న మహిళ.

III. భాషాంశాలు

పదజాలం

1) కింది వాక్యాలలో గీత గీసిన పదాలకు పర్యాయపదాలు రాయండి.

అ) సామాన్యంగా చరిత్ర నిర్మాతలుగా స్త్రీలకు గుర్తింపు దొరకదు.
జవాబు:
స్త్రీ : 1) పడతి 2) వనిత 3) ముదిత

ఆ) అందరికీ ఒక పద్ధతి పాటించడమే బాగుంటుంది.
జవాబు:
పద్దతి : 1) విధానం 2) కరణి 3) చందము

ఇ) ఎన్నో అనుభవాలు స్మరణలోకి తెచ్చుకున్నాను.
జవాబు:
స్మరణ : 1) జ్ఞప్తి 2) గుర్తు 3) తలపు

2) ఈ పాఠంలో శబ్దాలంకారం ఉన్న వాక్యాలను గుర్తించి రాయండి.

జవాబు:
1) కొత్త సహస్రాబ్దంలోకీ, శతాబ్దంలోకి అడుగుపెడుతున్న సందర్భంలో గడిచిన

3) పాఠం ఆధారంగా కింది జాతీయాలు ఏ సందర్భాలలో వాడతారో వివరించండి.

అ) గుండెలు బరువెక్కడం :
జవాబు:
విపరీతమైన మానసిక బాధ కలిగినపుడు ఈ జాతీయం ఉపయోగిస్తారు.
సొంతవాక్యం : పేదల పాట్లు చూస్తే, ఎవరికైనా గుండెలు బరువెక్కడం సహజం.

ఆ) నీరు కారిపోవడం :
జవాబు:
పాడైపోవడం, నిరుత్సాహపడడం, ఆశలన్నీ అడుగంటిపోవడం వంటి సందర్భాలలో ఈ జాతీయం ఉపయోగిస్తారు.

సొంతవాక్యం :
కురుక్షేత్రంలో అర్జునుడు నీరు కారిపోవడం చూసి, కృష్ణుడు గీతోపదేశం చేశాడు.

ఇ) కనువిప్పు :
జవాబు:
‘జ్ఞానం’ కలగడం అనే సందర్భంలో ఈ జాతీయం ఉపయోగిస్తారు.

సొంతవాక్యం :
గీతోపదేశంతో అర్జునుడికి కనువిప్పు కలిగింది.

ఈ) కాలధర్మం చెందడం :
జవాబు:
కాల ప్రవాహంలో ఏదైనా నశింపక తప్పదు. అలాగే ‘మరణించడం’ అనే సందర్భంలో ఈ జాతీయం ఉపయోగిస్తారు. .

సొంతవాక్యం :
ఎంతోమంది రోడ్డు ప్రమాదాలలో కాలధర్మం చెందడం రోజూ జరుగుతోంది.

ఉ) తునాతునకలు :
జవాబు:
ముక్కముక్కలవడం, పూర్తిగా దెబ్బతినడం అనే సందర్భాలలో ఈ జాతీయం ఉపయోగిస్తారు.

సొంతవాక్యం :
ఈ మధ్య రోడ్డు ప్రమాదాలలో చాలా బస్సులు తునాతునకలయ్యాయి.

4) కింది పదాలను గురించి వివరించండి.
అ) సామాజిక మార్పు :
జవాబు:
సమాజంలో ఈ రోజు ఉన్న ఆచార వ్యవహారాలు, సంప్రదాయాలు, ధర్మాలు తర్వాత మారిపోవచ్చును. ఇలా సమాజంలో కలిగే మార్పును సామాజిక మార్పు అంటారు.

సొంతవాక్యం :
సామాజిక మార్పు వలన బాల్యవివాహాలు తగ్గాయి.

ఆ) విజయోత్సవం :
జవాబు:
విజయం లభించినందుకు చేసుకొనే పండుగ.

సొంతవాక్యం :
ఎన్నికలలో నెగ్గినవారు విజయోత్సవాలు చేసుకొన్నారు.

ఇ) సామాజికాభివృద్ధి :
జవాబు:
సమాజపరమైన అభివృద్ధి.

సొంతవాక్యం :
విద్య సామాజికాభివృద్ధికి దోహదం చేస్తుంది.

ఈ) సాంస్కృతిక వారసత్వం :
జవాబు:
సంస్కృతి అంటే ఒక సమాజపు ఆచార వ్యవహారాలు, కట్టుబాట్లు, వినోదాలు మొ||నవి. సాంస్కృతికము అంటే సంస్కృతికి సంబంధించింది. సాంస్కృతిక వారసత్వం అంటే సంస్కృతికి సంబంధించిన వాటి కొనసాగింపు.

సొంతవాక్యం :
మన భారతీయ సాంస్కృతిక వారసత్వం కుటుంబ వ్యవస్థ.

ఉ) అగ్రతాంబూలం :
జవాబు:
ఒక రంగానికి చెందిన లేదా ఒక గ్రామానికి లేదా ఒక సమాజానికి చెందిన వారిలో ఉన్నతునిగా గుర్తించడం.

సొంతవాక్యం :
కవులలో కాళిదాసుదే అగ్రతాంబూలం.

వ్యాకరణాంశాలు

1. కింది వాక్యాలు ఏ రకమైన వాక్యాలో గుర్తించి రాయండి.
ఉదా : మీరు రావద్దు నిషేధార్థక వాక్యం

అ) దయచేసి నన్ను కాపాడు. – ప్రార్ధనార్థక వాక్యం
ఆ) మీరు రావచ్చు. – అనుమత్యర్థక వాక్యం
ఇ) వారందరికి ఏమైంది? – ప్రశ్నార్థక వాక్యం
ఈ) నేను తప్పక వస్తాను. – నిశ్చయార్థక వాక్యం
ఉ) ఆహా ! ఎంత బాగుంది ! – ఆశ్చర్యార్థక వాక్యం
ఊ) వారు వెళ్ళవచ్చా? – సందేహార్థక వాక్యం

2. కింద ఇచ్చిన సంధులు – పదాల మధ్య సంబంధాన్ని గుర్తించి వాటిని జతచేసి, సూత్రాలు రాయండి.

3. కింద ఇచ్చిన సమాసాలు – పదాలు వేటికి ఏవి వర్తిస్తాయో గుర్తించి, ఆయా పదాలకు సంబంధించిన సమాసాలను, విగ్రహవాక్యాలు రాయండి.

సమాసం పేరు	సమాస పదం
తృతీయా తత్పురుష సమాసం	వితంతు వివాహం
సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం	విద్యాధికులు
షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం	గంగానది
ద్విగు సమాసం	ముప్పయి సంవత్సరాలు
ద్వంద్వ సమాసం	స్త్రీ పురుషులు భారతదేశం

సమాస పదం	విగ్రహవాక్యం	సమాసం పేరు
1) వితంతు వివాహం	వితంతువు యొక్క వివాహం	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
2) విద్యా ధికులు	విద్యచేత అధికులు	తృతీయా తత్పురుష సమాసం
3) గంగానది	గంగ అను పేరు గల నది	సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
4) ముప్పయి సంవత్సరాలు	ముప్పయి అయిన సంవత్సరాలు	ద్విగు సమాసం
5) స్త్రీపురుషులు	స్త్రీలును, పురుషులును	ద్వంద్వ సమాసం
6) భారతదేశం	భారత్ అనే పేరు గల దేశము	సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం

4. కింది ఉదాహరణలు ఏయే అలంకారాలకు చెందినవో గుర్తించండి. సమన్వయం రాయండి.

అ) సుదతీ నూతన మదనా!
మదనాగతురంగ పూర్ణమణిమయసదనా!
సదనామయ గజ రదనా!
రదనాగేంద్ర నిభకీర్తి రస నరసింహా!
జవాబు:
ఈ పద్యంలో ‘ముక్తపదగ్రస్తము’ అనే అలంకారం ఉంది.

వివరణ :
పై పద్యంలోని మొదటి పాదం ‘మదనా’ తో పూర్తయింది. రెండవ పాదం ‘మదనా’ తో మొదలయింది. ఆ ‘సదనా’తో పూర్తయింది. మూడవ పాదం ‘సదనా’ తో ప్రారంభమయింది. ‘రదనా’ తో పూర్తయింది. నాలుగవ పాదం ‘రదనా’ తోనే ప్రారంభమయింది. సమన్వయం : మొదటి పాదం చివరి పదంతో రెండవ పాదం, రెండవ పాదం చివరి పదంతో మూడవ పాదం, మూడవ పాదం చివరి పదంతో నాల్గవ పాదం ప్రారంభమయ్యాయి. విడిచిన (ముక్త) పదాన్నే మళ్ళీ గ్రహించారు కనుక పై పద్యంలో ముక్తపదగ్రస్తాలంకారం ఉంది.

ఆ) మానవా! నీ ప్రయత్నం మానవా?
జవాబు:
దీనిలో యమకాలంకారం ఉంది.
వివరణ :
ఒకే పదం అర్థభేదంతో ప్రయోగిస్తే అది ‘యమకాలంకారం’ అంటారు. సమన్వయం : పై వాక్యంలో మొదట ప్రయోగించిన ‘మానవా!’ అనేది ‘మనిషీ’ అనే అర్థంలో ప్రయోగించబడింది. రెండవసారి ప్రయోగించిన ‘మానవా’ అనేది ‘విడిచిపెట్టవా’ అనే అర్థంలో ప్రయోగించబడింది. ఇలాగ ఒకే పదం అర్థభేదంతో ప్రయోగించబడింది. కనుక అది యమకాలంకారం.

ఇ) తండ్రి ! హరి జేరుమనియెడి తండ్రి తండ్రి.
జవాబు:
దీనిలో లాటానుప్రాసాలంకారం కలదు.
వివరణ :
ఒకే పదం అర్థంలో భేదం లేకున్నా భావంలో తేడా ఉండేలా ప్రయోగిస్తే అది లాటానుప్రాసాలంకారం. సమన్వయం : పై వాక్యంలో ‘తండ్రి’ అనే పదం మూడు సార్లు ప్రయోగించబడింది. మూడు పదాలకు ‘నాన్న’ అనే అర్థం. కానీ, ‘తండ్రి తండ్రి’ అంటే ‘అటువంటి తండ్రి మాత్రమే నిజమైన తండ్రి’ అని భావం. అర్థంలో భేదం లేకపోయినా భావంలో భేదం ఉంది. కనుక అది లాటానుప్రాసాలంకారం.

5. కింది సమాస పదాలను వాటి విగ్రహవాక్యాలను పరిశీలించండి.
అధ్యలూ భావ సమాసం

సమాస పదం	విగ్రహవాక్యం	ప్రథమ పదం
అ) ప్రతిదినము	దినము, దినము	(ప్రతి – అవ్యయం)
ఆ) యథాశక్తి	శక్తిననుసరించి	(యథా – అవ్యయం)
ఇ) ఆబాలగోపాలం	బాలుడి నుండి గోపాలుడి వరకు	(ఆబాల – అవ్యయం)
ఈ) మధ్యాహ్నం	అహ్నం యొక్క మధ్యభాగం	(మధ్య – అవ్యయం)
ఉ) అనువర్షం	వర్షముననుసరించి	(అను – అవ్యయం)

(సూచన : కొందరు ‘మధ్యాహ్నం’ను ‘అహ్నము యొక్క మధ్యము’ అని విగ్రహవాక్యంతో ప్రథమా తత్పురుష సమాసంగా చెప్పారు.)

పైన పేర్కొన్న 5 సమాస పదాలలోనూ పూర్వపదాలైన ప్రతి, యథా, ఆబాల, మధ్య అనేవి అవ్యయాలు. లింగ, విభక్తి, వచనాలు లేనివి అవ్యయ పదాలు.

ఇటువంటి అవ్యయ భావంతో ఏర్పడిన సమాసాలు కనుక పైవి అవ్యయీభావ సమాసాలు.

6. కింది ఉదాహరణలకు విగ్రహవాక్యాలు రాయండి.

అ) అనుకూలం – కూలముననుసరించి – అవ్యయీభావ సమాసం
ఆ) యథామూలం – మూలమును అనుసరించి అవ్యయీభావ సమాసం
ఇ) ప్రతిమాసం – మాసం, మాసం అవ్యయీభావ సమాసం

అదనపు సమాచారము

సంధులు

అ) పాఠంలోని కొన్ని సంధులు
1) సహస్రాబ్దం = సహస్ర + అబ్దం – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
2) శతాబ్దం = శత + అబ్దం – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
3) సామాజికాభివృద్ధి = సామాజిక + అభివృద్ధి – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
4) సాధికారం = స + అధికారం – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
5) విద్యాధికులు = విద్యా + అధికులు – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
6) సోదాహరణం = స + ఉదాహరణం – గుణసంధి
7) విజయోత్సవం = విజయ + ఉత్సవం – గుణసంధి
8) జీవనోపాధి = జీవన + ఉపాధి – గుణసంధి
9) సంస్కరణోద్యమం = సంస్కరణ + ఉద్యమం – గుణసంధి
10) శతాబ్దపు చరిత్ర = శతాబ్దము + చరిత్ర – పుంప్వాదేశ సంధి
11) మొదటి తరపు డాక్టరు = మొదటితరము + డాక్టరు – పుంప్వాదేశ సంధి
12) ప్రవాహపు వేగం = ప్రవాహము + వేగం – పుంప్వాదేశ సంధి
13) అద్దినట్లు = అద్దిన + అటు – అత్వ సంధి
14) ఏముంటుంది = ఏమి + ఉంటుంది – ఇత్వ సంధి
15) గురయ్యారు = గురి + అయ్యారు – ఇత్వ సంధి
16) బరువెక్కాయి = బరువు + ఎక్కాయి – ఉత్వసంధి
17) గుర్తుంచుకుంటాం = గుర్తు + ఉంచుకుంటాం – ఉత్వసంధి
18) మేమంతా = మేము + అంత – ఉత్వసంధి
19) జగన్నాథ జగత్ + నాథ – అనునాసిక సంధి
20) ఆశ్చర్యపడతాం = ఆశ్చర్యము + పడతాం – పడ్వాది సంధి
21) తాపత్రయపడిన + తాపత్రయము + పడిన – పడ్వాది సంధి
22) మొట్టమొదటగా = మొదటగా + మొదటగా – ఆమ్రేడితద్విరుక్త -టకారాదేశసంధి

సమాసాలు

సమాస పదం	విగ్రహవాక్యం	సమాసం పేరు
1) ఆంధ్రదేశము	‘ఆంధ్ర’ అనే పేరుగల దేశము	సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయం
2) స్థలకాలాలు	స్థలమును, కాలమును	ద్వంద్వ సమాసం
3) విద్యాధికులు	విద్యచేత అధికులు	తృతీయా తత్పురుష సమాసం
4) స్త్రీల శతాబ్దం	స్త్రీల యొక్క శతాబ్దం	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
5) శతాబ్దపు చరిత్ర	శతాబ్దము యొక్క చరిత్ర	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
6) జీవిత విధానం	జీవితము యొక్క విధానం	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
7) రథచక్రాలు	రథము యొక్క చక్రాలు	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
8) చరిత్ర నిర్మాత	చరిత్ర యొక్క నిర్మాత	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
9) భిన్నరంగాలు	భిన్నములైన రంగాలు	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం
10) కీలకస్థానాలు	కీలకమైన స్థానాలు	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం
11) ముఖ్యవివరాలు	ముఖ్యమైన వివరాలు	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం
12) సామాన్య స్త్రీలు	సామాన్యులైన స్త్రీలు	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం
13) ప్రతికూల పరిస్థితులు	ప్రతికూలములైన పరిస్థితులు	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం
14) కొత్తకలలు	కొత్తవైన కలలు	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం
15) ప్రతిరంగము	రంగము, రంగము	అవ్యయీభావ సమాసం

పీఠిక రచయితుల పరిచయం

1) ఓల్గా :
ప్రముఖ రచయిత్రి. ఎన్నో పుస్తకాలకు సంపాదకత్వం నిర్వహించారు. ఈమె పలు పురస్కారాలను, అవార్డులను అందుకొన్నారు. వీరి ‘స్వేచ్ఛ’ నవల ప్రసిద్ధి పొందింది.

2) వసంత కన్నబిరాన్ :
ఈమె మానవ హక్కులు, స్త్రీ సమానత్వం కోసం కృషి చేస్తున్నారు. నేషనల్ అలయెన్స్ ఆఫ్ ఉమెన్, ఇండియన్ నేషనల్ సోషల్ యాక్షన్ ఫోరంలో పనిచేస్తున్నారు.

3) కల్పన కన్నబిరాన్ :
‘సెంటర్ ఫర్ నేషనల్ డెవలప్ మెంట్’ (హైదరాబాద్) సంచాలకులుగా పనిచేస్తున్నారు. జెండర్ స్టడీస్, క్రిమినల్ లో విస్తృత అధ్యయనం, పరిశోధనలు చేశారు.

కఠిన పదాలకు అర్థాలు

1వ పేరా

సహస్ర + అల్లం = వెయ్యి సంవత్సరాలు
పరామర్శ = చక్కని విచారణ
స్మరించుకోవడం = గుర్తు చేసుకోవడం
ఉత్సవం = పండుగ

2వ పేరా
రాణించిన = ఒప్పిన

3వ పేరా
సంఘర్షణ = రాపిడి
జగన్నాథ రథచక్రాలు = కాలగమనం (కాలం భగవత్స్వరూపం కనుక విష్ణువు రథచక్రాలు)
మూల్యం = వెల
గుండెలు బరువెక్కడం = చాలా బాధ కలగడం
ప్రేరణ = సిద్ధపరచడం

4వ పేరా
ప్రెసిడెన్సి = ఆధిపత్యము

అలోచించండి – చెప్పండి

ప్రశ్న 1.
కాలాన్ని పరామర్శించడం అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
పరామర్శ అంటే చక్కని విచారణ అని అర్థం. కాలాన్ని పరామర్శించడం అంటే కాలాన్ని చక్కగా విచారించడం. కాలం నాలుగు రకాలు.

భూతకాలం,
భవిషత్ కాలం,
వర్తమాన కాలం,
తద్దర్శకాలం

నాలుగు కాలాలలో స్త్రీల పరిస్థితి గురించి కూలం కషంగా విచారించడం. దానికి కారణాలు, పరిష్కారాలు అన్వేషించడం.

ప్రశ్న 2.
గడిచిన శతాబ్దాన్ని స్త్రీల శతాబ్దంగా ఎలా చెప్పుకోవచ్చు?
జవాబు:
గడిచిన శతాబ్దంలో అంటే 20వ శతాబ్దంలో చాలా మంది స్త్రీలు అనేక రంగాలలో విజయాలు సాధించారు. రాజకీయ రంగంలో అనిబిసెంట్, మార్గరెట్ థాచర్, ఇందిరాగాంధీ, సిరిమావో భండారు నాయకే మొదలైన వారు. అలాగే విద్యా, వైద్య, సేవా, పరిశోధనా, క్రీడా రంగాలలోనే గాక అనేక రంగాలలో ఆణిముత్యాల వంటి స్త్రీలు ఉన్నారు. పురుషులతో సమానంగా అన్ని రంగాలలో స్త్రీలు పోటీపడి అభివృద్ధిని సాధించిన శతాబ్దం కనుక గడిచిన శతాబ్దాన్ని స్త్రీల శతాబ్దంగా చెప్పుకోవచ్చును.

ప్రశ్న 3.
చరిత్ర ఎలా రూపుదిద్దుకుంటుంది ?
జవాబు:
చరిత్ర చాలా రకాలుగా రూపుదిద్దుకొంటుంది. ఒక ప్రాంతానికి చెందిన మానవుల సాంస్కృతిక రూప కల్పనను, అభివృద్ధిని బట్టి సాంస్కృతిక చరిత్ర రూపుదిద్దుకొంటుంది. మానవుల భాషా వికాసాన్ని భాషాచరిత్ర అంటారు. అలాగే రాజకీయ మార్పులను బట్టి రాజకీయ చరిత్ర ఏర్పడుతుంది. అంటే సామాజికంగా జరిగిన దానిని చరిత్ర అంటారు.

ప్రశ్న 4.
మూల్యం చెల్లించడమంటే అర్థం ఏమిటి?
జవాబు:
మూల్యం అంటే విలువ అని అర్థం. మూల్యం చెల్లించడమంటే విలువ చెల్లించడమని సామాన్యార్థం. ఒక వస్తువును తీసుకొన్నప్పుడు దానికి సమానమైన విలువ గల డబ్బు గాని, సరుకు గాని చెల్లించాలి. అంటే మనం కూడా దానితో సమాన విలువ గలది కోల్పోవాలి. అలాగే ఏదైనా చెడు పని చేస్తే దానికి సమానమైన పరపతిని కోల్పోతాం. అదే మూల్యం చెల్లించడమంటే.

ప్రశ్న 5.
‘సామాన్యుల సాహసం అసామాన్యమనిపించింది’ అని రచయిత్రులు అనడానికి కారణాలు ఏమిటి ?
జవాబు:
సాధారణంగా సామాన్యమైన స్త్రీ తన కుటుంబంతో సర్దుకుపోతుంది. పూర్వకాలపు స్త్రీ తన కుటుంబం గురించి తప్పు, తన గురించి, తన సుఖం గురించి ఆలోచించలేదు. ఇది సామాన్య స్త్రీల స్వభావం. వారేదైనా అందుకు భిన్నంగా ప్రవర్తించినా, ఆలోచించినా అనేక చికాకులు వారికి కలిగేవి. వాస్తవ పరిస్థితులన్నీ ప్రతికూలంగా మారిపోతాయి. అటువంటి ప్రతికూల పరిస్థితులతో తలపడుతూ, కొత్త జీవిత విధానాలను కనుగొనాలంటే ఎంత కష్టం ? అటువంటి పరీక్షలకు నిలబడి, ఎదురొడ్డి తమ కలలను సాకారం చేసుకొన్న పూర్వకాలపు సామాన్య స్త్రీల సాహసం రచయిత్రులకు అసామాన్యమనిపించింది.

5వ పేరా
నిష్ణాతులు కాలధర్మం విపులము క్లుప్తం నీరు కారడం
= పూర్తిగా తెలిసినవారు = మరణం = సవిస్తరము = సంక్షిప్తం = నిరుత్సాహపడటం

6వ వరా
ఉద్వేగం = కలత నొందుట

9వ పేరా
తాపత్రయం = బాధ (ఆధ్యాత్మికం, అధిభౌతికం, అధిదైవికం అను మూడూ తాపత్రయం)

10వ పేరా
పితృస్వామ్యం = తండ్రికి అధికారంగల వ్యవస్థ
కళ్ళకు కట్టింది = బాగా అర్థమైంది

11వ పేరా
అనువైన = తగిన

12వ పేరా
వెసులుబాటు = తీరుబడి
అడుగు పెట్టడం = ప్రారంభించడం

14వ పేరా
గ్లోసరీ = సాంకేతిక పదముల నిఘంటువు, పదకోశం
అమూల్యమైన = విలువైన

అలోచించండి – చెప్పండి

ప్రశ్న 1.
‘ముద్రవేయడం’ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
ముద్ర అంటే ఒకదాన్ని శాశ్వతంగా ఉండేలా చేయడం. మానవ స్వభావాలు అనేక రకాలు. కొందరికి, కొన్ని ఆశయాలు ఉంటాయి. ఆ ఆశయాలు సామాన్యులవైతే, అవి వారితోనే ఉంటాయి. వారి కుటుంబాల పైనే ఆ ఆశయాల ముద్రలు ఉంటాయి. అదే నాయకులవైతే, వాటి ముద్రలు సమాజంలో ఉంటాయి. ఏ రంగంలోనైనా, ఆ రంగంలో విశేష కృషి చేసినవారి ఆశయాలు, ఆలోచనలు కార్యరూపంలో శాశ్వతంగా ఉంటాయి. అంటే వారు ఆ రంగంలో తమదైన ముద్ర వేశారని అర్థం.

ప్రశ్న 2.
సంస్కరణోద్యమ రథచక్రాల కింద నలగడమంటే ఏమిటి?
జవాబు:
సంస్కరణోద్యమం అనేది రథం. అది వేగంగా నడవాలంటే మార్పులు అనే చక్రాలు కావాలి. ఈ మార్పులు జరిగేటపుడు కొందరికి బాధ కలుగుతుంది. ఒకప్పుడు సమాజానికి తప్పుగా కనిపించింది, కొన్నాళ్ళకు ఒప్పుగా కనబడుతుంది. కానీ, ఆ తప్పుగా కనబడిన రోజులలో ఎంతోమంది బాధపడతారు. ఉదాహరణకు ఒకప్పుడు స్త్రీ సినిమాలలో నటించడం తప్పు. కానీ నేడు కాదు. ఆనాటి సంస్కరణోద్యమాలు దానిని తప్పు పట్టడం వలన ఎంతోమంది స్త్రీలు వేదన చెందారు. ఎన్నో కుటుంబాలు తీవ్రమైన మానసిక వ్యధను అనుభవించాయి. అదే సంస్కరణోద్యమ రథచక్రాల కింద నలగడమంటే అర్థం.

ప్రశ్న 3.
“ప్రతివాళ్ళూ ప్రశ్నించారు చరిత్రను మార్చటానికి” అని స్త్రీల గురించి రచయిత్రులు ఎందుకన్నారు?
జవాబు:
కేవలం సంఘసంస్కరణ, చరిత్రను మార్చడం మగవారికే సాధ్యం అనుకొంటే పొరబాటు. అనేకమంది స్త్రీలు చరిత్రను మార్చటానికి ప్రశ్నించారని రచయిత్రుల ఉద్దేశం. కందుకూరి రాజ్యలక్ష్మిగారు స్త్రీ విద్య గురించి ఉద్యమించారు. బాల్య వివాహాలను ప్రతిఘటించారు. భర్త చనిపోయిన స్త్రీలకు మళ్ళీ వివాహాలు చేయాలని పోరాడారు. చేశారు. అలాగే ఎంతోమంది స్త్రీలు మార్పుకోసం పోరాడారు. తమ జీవితాలలో, సామాజిక జీవనరంగంలో కొత్త అర్థాలనూ, వెలుగులనూ సృష్టించాలని తాపత్రయపడ్డారు. కనుకనే “ప్రతివాళ్ళూ ప్రశ్నించారు చరిత్రను మార్చటానికి” అని స్త్రీల గురించి రచయిత్రులు అన్నారు.

ప్రశ్న 4.
కొత్త అర్థాలు, వెలుగుల సృష్టి ఎలా సాధ్యమవుతుంది?
జవాబు:
గతంలో సామాజికంగా స్త్రీల జీవితాలలో కొత్తదనం ఉండేది కాదు. అంటే స్త్రీలు కేవలం చాకిరీకి, పిల్లలను కనడానికే అని పూర్వకాలపు సమాజం భావించేది. కానీ విద్య, ఉద్యోగం మొదలైన వాటిలో అభివృద్ధిని సాధించి, స్త్రీలు తమ జీవితాలలో కొత్త అర్థాలను సాధించారు. అలా కొత్త అర్థాలు సాధించి తమ జీవితాలలో స్త్రీలు జ్ఞానజ్యోతులను వెలిగించుకున్నారు. ఆ జ్ఞానజ్యోతుల వెలుగులలో నూతన ఉత్తేజంతో జీవితాలను ఆనంద మయం చేసుకొంటున్నారు.

AP SSC 10th Class Telugu Solutions Chapter 6 శతక మధురిమ

February 5, 2024February 4, 2024 by Srinivas

AP State Board Syllabus AP SSC 10th Class Telugu Solutions 6th Lesson శతక మధురిమ Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus SSC 10th Class Telugu Solutions 6th Lesson శతక మధురిమ

10th Class Telugu 6th Lesson శతక మధురిమ Textbook Questions and Answers

ఉన్ముఖీకరణ : చదవండి – ఆలోచించి చెప్పండి

రాజేశ్ : రవీ! బాగున్నావా!

రవి : బాగున్నాను రాజేశ్. నువ్వేం చేస్తున్నావు? మన చిన్ననాటి మిత్రులు ఎవరైనా కలుస్తున్నారా?

రాజేశ్ : ఆ! ఆ! అందరూ కలుస్తున్నారు. సంతోష్ లాయరైనాడు. భాను టీచరైనాడు. మధు వ్యాపారం చేస్తున్నాడు. సుభాష్ రాజకీయనేతగా ఎదిగాడు. ఇలా అందరూ ఒక్కో రంగంలో నీతి నిజాయితీలతో రాణిస్తున్నారు.

రవి : చిన్నప్పుడు మనం చదివిన చదువు, పొందిన జ్ఞానం ఊరికే పోతుందా? ఆ చదువుల ఫలితం, గురువుల దీవెనలు అన్నీ కలిస్తేనే మన అభివృద్ధి.

రాజేశ్ : ఔనౌను! ముఖ్యంగా శతక పద్యాలలోని నీతులు మన వ్యక్తిత్వానికి బాటలు వేశాయి. ఆత్మవిశ్వాసాన్ని నింపాయి కదూ!

రవి : బాగా చెప్పావు రాజేశ్! శతక పద్యాలు నేటికీ మార్గదర్శకాలు. మీ పిల్లలకు కూడా నేర్పించు బాగా!

రాజేశ్ : నేర్పుతున్నాను. సరే రవీ! బస్సు వచ్చింది. మళ్ళీ కలుద్దాం.

ప్రశ్నలు – జవాబులు

ప్రశ్న 1.
సంభాషణను బట్టి వారు ఎవరని భావిస్తున్నారు?
జవాబు:
సంభాషణను బట్టి వారు ఇద్దరూ చిన్ననాటి మిత్రులనీ, ఒకే బడిలో ఒకే తరగతిలో కలసి చదువుకున్నారని భావిస్తున్నాను.

ప్రశ్న 2.
వారి అభివృద్ధికి కారణాలేవి?
జవాబు:
చిన్నప్పుడు వారు చదివిన చదువు, అప్పుడు నేర్చుకున్న జ్ఞానం వారి అభివృద్ధికి కారణాలు.

ప్రశ్న 3.
వ్యక్తిత్వాన్ని ఏవి తీర్చిదిద్దుతాయి?
జవాబు:
శతక పద్యాల్లోని నీతులు (సూక్తులు) వ్యక్తిత్వాన్ని తీర్చిదిద్దుతాయి.

ప్రశ్న 4.
ఏవి నేటి తరానికి మార్గదర్శకాలని రవి చెప్పాడు?
జవాబు:
‘శతక పద్యాలు’, నేటితరానికి మార్గదర్శకాలని రవి చెప్పాడు.

ఇవి చేయండి

1. అవగాహన – ప్రతిస్పందన

1. కింది అంశాల గూర్చి మాట్లాడండి.

అ) ఆచారం :
‘ఆచారము’ అంటే ఒక సంఘములోని సభ్యుల్లో సాంప్రదాయకంగా ఉన్న, ప్రామాణికమైన ప్రవర్తనా పద్దతి. నిషేధమే ఆచారానికి మూలం. ఆచారం, మానవజాతి యొక్క ప్రాచీనమైన వ్రాయబడని ధర్మశాస్త్రం. ఒక వ్యక్తి ఒక పనిని నిత్యమూ చేస్తే, అది ‘అలవాటు’. అదే జాతి పరంగానో, సంఘ పరంగానో చేస్తే, ‘ఆచారం’ అవుతుంది.

ఈ ఆచారాలు, జాతి జీవన విధానాన్ని తెలుపుతూ, ఆ జాతిని నైతికపతనం నుండి కాపాడవచ్చు. ఈ ఆచారాలు క్రమంగా తమ అంతశ్శక్తిని పోగొట్టుకొని, చెడు ఫలితాలకు దారి తీస్తున్నాయి.

ఆ) సత్కార్యం :
‘సత్కార్యం’ అంటే మంచి పని. ఏ పని చేస్తే సంఘం సంతోషిస్తుందో అది సత్కార్యం. వేదంలో చెప్పిన పని, ‘సత్కార్యం’ – ఒక పేదవాడిని ఆదరించి అన్నం పెడితే అది సత్కార్యం.

దానాలు చేయడం
గుడులు కట్టించడం
ధర్మకార్యాలు చేయడం
తోటలు నాటించడం
ఒక బ్రాహ్మణుడికి పెండ్లి చేయించడం
చెరువులు త్రవ్వించడం
మంచి సంతానాన్ని కనడం – అనే వాటిని సత్కార్యాలని, వాటినే సప్తసంతానాలని అంటారు.

ఇ) న్యాయం:
న్యాయమునే ‘ధర్మము’ అని కూడా అంటారు. ఈ న్యాయము కాలానుగుణముగా మారుతుంది. ఒక్కొక్క దేశానికి ఒక్కొక్క న్యాయపద్ధతి ఉంటుంది. ఈ న్యాయాన్ని కాపాడేవి న్యాయస్థానాలు. న్యాయస్థానాలు ఏది న్యాయమో, ఏది అన్యాయమో నిర్ణయిస్తాయి. లోకములోనూ, శాస్త్రమునందూ ప్రసిద్ధమైన ఒక దృష్టాంత వాక్యాన్ని “న్యాయము” అంటారు.

ఈ) దాస్యం :
‘దాస్యము’ అంటే సేవ. ప్రభుత్వ ఉద్యోగులు ప్రభుత్వానికి సేవ చేస్తారు. ఇంట్లో అంట్లు, చెంబులు తోమి పాచి పని చేయడం కూడా ‘దాస్యమే’. కద్రువకు ఆమె సవతి వినత, దాస్యం చేసింది.

2. పాఠంలోని పద్యాలు ఆధారంగా కింది వాక్యాలకు తగిన పద్యపాదం గుర్తించండి.

అ) అనామకమై నశించడం
జవాబు:
‘నీరము తప్తలోహమున నిల్చి యనామకమై నశించు’.

ఆ) సముద్రాన్ని తియ్యగా మార్చడం
జవాబు:
‘తీపు రచింపన్ లవణాబ్దికిన్ మధుకణంబుం జిందు యత్నించు’.

ఇ) సముద్రంలో కాకిరెట్ట
జవాబు:
………………… అకుంఠిత పూర్ణ సుధాపయోధిలో నరుగుచుఁ గాకి రెట్ట యిడినందున నేమి”

3. కింది పద్యాలను పాదభంగం లేకుండా పూరించండి.
సూచన : పధ్యంలో 4 పాదాలలోని ప్రతిపాదం పాఠ్యపుస్తకంలో ఎక్కడికి పూర్తయిందో అక్కడికే పూర్తవ్వాలి. రెండవ అక్షరం ప్రాస. ఆ ప్రాస ఒక అక్షరం పొల్లు ఉంటుంది. దానిని తదంతో గుర్తుపెట్టుకోవాలి. గణాలు కూడా గుర్తు పెట్టుకొంటే, రాసేటపుడు పాదభంగం రాదు.

అ) నీరము ………………… కొల్చువారికిన్
జవాబు:
ఉ|| నీరము తప్తలోహమున నిల్చి యనామకమై నశించు నా
నీరమె ముత్యమట్లు నళినీదళ సంస్థితమై తనర్చునా
నీరమె శుక్తిలోఁబడి మణిత్వము గాంచు సమంచిత ప్రభన్
బౌరుష వృత్తులి టధము మధ్యము నుత్తము గొల్చువారికిన్.

ఆ) తన దేశంబు …………. భక్త చింతామణీ!
జవాబు:
మ|| తన దేశంబు స్వభాష నైజమతమున్ అస్మత్సదాచారముల్
తన దేహాత్మల నెత్తెఱంగున సదాతానట్లు ప్రేమించి, త
ద్ఘనతా వాప్తికి సాధనంబులగు సత్కార్యమ్ములన్ జేయఁగా
ననుహౌ బుద్ధి యొసంగుమీ ప్రజకు దేవా! భక్త చింతామణీ!

4. కింది పద్యాన్ని చదవండి. ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.
సత్యసూక్తి ఘటించు, ధీజడిమ మాన్చు
గౌరవమొసంగు, జనులకుఁ గలుషమడచు
కీర్తి ప్రకటించు, చిత్త విస్పూర్తి జేయు
సాధుసంగంబు సకలార్థ సాధకంబు.
ప్రశ్నలు :
అ) సూక్తి అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
సూక్తి అంటే ‘మంచిమాట’.

ఆ) కీర్తి ఎలా వస్తుంది?
జవాబు:
సాధుసంగము వలన అనగా మంచివారితో స్నేహంగా ఉండడం వల్ల ‘కీర్తి’ వస్తుంది.

ఇ) సాధుసంగం వల్ల ఏం జరుగుతుంది?
జవాబు:
సాధుసంగం సకల ప్రయోజనాలనూ సాధించి పెడుతుంది.

ఈ) ఈ పద్యానికి శీర్షిక సూచించండి.
జవాబు:
ఈ పద్యానికి శీర్షికగా “సాధుసంగం” అనేది తగియుంటుంది.

సూచన:
పధ్యంలో దేని గురించి అధినంగా చెప్పారో అని శీర్షికగా పెట్టాలి, దేనికైనా సరే సుభాషితం , సూక్తి వంటి శీర్షికలు పెట్టి వచ్చును.

II. వ్యక్తీకరణ సృజనాత్మకత

1. కింది ప్రశ్నలకు ఆలోచించి ఐదేసి వాత్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

అ) కాలిన ఇనుముపై నీళ్ళు పడితే ఆవిరిగా మారుతాయని తెలుసుకదా! అలాగే, మనుషులు ఎవరిని చేరితే ఎలా అవుతారో. సోదాహరణంగా రాయండి.
జవాబు:
కాలిన ఇనుము మీద నీళ్ళు పడితే ఆవిరైపోయి, అవి పూర్తిగా నశిస్తాయి. ఆ నీళ్ళు తామరాకుపైన పడితే ముత్యాల్లా ప్రకాశిస్తాయి. ఆ నీళ్ళే సముద్రంలోని ముత్యపుచిప్పలో పడితే, ముత్యాల్లా మారతాయి. దీనిని బట్టి మనిషి అధములలో చేరితే అధముడు అవుతాడు. కాలిన ఇనుముపై నీళ్ళవలె, అతడు అనామకుడవుతాడు. మనిషి మధ్యములలో చేరితే, మధ్యముడు అవుతాడు. అపుడు తామరాకుపై నీరులా ముత్యమువలె కనిపిస్తాడు. మనిషి ఉత్తములతో చేరితే, ఉత్తముడు అవుతాడు. అపుడు ముత్యపు చిప్పలో పడిన నీరు వలె, ‘ముత్యము’ అవుతాడు.

ఆ) ధర్మవర్తనులను నిందించడం వల్ల ప్రయోజనం లేదు అనే విషయాన్ని సోదాహరణంగా రాయండి.
జవాబు:
ధర్మాన్ని పాటించే ధర్మవర్తనుడిని, ఒక నీచుడు మిక్కిలి హీనంగా నిందించినా, ఆ ధర్మవర్తనుడికి ఏ మాత్రమూ లోటురాదు. ఎందుకంటే అమృత సముద్రముపై నుండి కాకి ప్రయాణము చేస్తూ ఆ సముద్రములో ఆ కాకి రెట్ట వేస్తుంది. అంతమాత్రము చేత ఆ సముద్రానికి ఏమీ లోటు రాదు. అలాగే, ధర్మాత్ముడిని నీచుడు నిందించినా, ఆ ధర్మమూర్తికి లోటు రాదు.

ఇ) “కరిరాజున్” అనే పద్యభావాన్ని మీ సొంతమాటల్లో రాయండి.
జవాబు:
మూర్ఖులను అమృతధారలవంటి మాటలతో సమాధాన పరిచేవాడూ, మదపుటేనుగును తామర తూడునందలి దారములతో బంధించాలని ఆలోచించేవాడూ, దిరిసెన పువ్వుతో వజ్రాన్ని బ్రద్దలు చేయాలని యత్నించేవాడూ, ఒక్క తేనెబొట్టుతో ఉప్పు సముద్రపు నీటిని తియ్యగా మార్చాలనుకొనేవాడూ, సమానులు.

2. కింది ప్రశ్నలకు ఆలోచించి పదేసి వాత్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

అ) సజ్జన లక్షణాలు పేర్కొనండి.
జవాబు:
సజ్జన లక్షణాలు : –

మనిషి ఉత్తములతో స్నేహం చేయాలి. అలా చేస్తే ముత్యపు చిప్పలో ముత్యంలా అతడు శోభిస్తాడు.
అమృత ధారల వంటి తియ్యటి మాటలతో, మూర్యుడికి బోధించడం మానుకోవాలి.
తనకున్న దానితోనే అనాథలనూ, నిరుపేదలనూ ప్రేమతో లాలిస్తూ వారికి అన్నం పెట్టాలి.
తన దేశాన్నీ, తన మతాన్నీ, భాషనూ, ఆచారాన్ని అభిమానించే బుద్ధి కలిగి ఉండాలి.
ఇతరులు తనకు కీడు చేసినా, వారికి అపకారము చేయకుండా, ఉపకారమే చేయాలి.
ధర్మవర్తనులను ఎప్పుడూ తాను నిందించకూడదు.
పరద్రవ్యాన్ని ఆశించి, చెడు పనులు చేయకూడదు.
వరదల్లో మునిగిపోయే పొలాన్ని దున్నకపోవడం, కరవు వచ్చినపుడు చుట్టాల ఇళ్ళకు వెళ్ళకపోవడం, రహస్యాన్ని ఇతరులకు వెల్లడించకపోవడం, పిరికివాడిని సేనానాయకునిగా చేయకపోవడం అనేవి సజ్జన లక్షణాలు.

ఆ) నైతిక విలువలంటే ఏమిటి? మీరు గమనించిన విలువల్ని పేర్కొనండి.
జవాబు:
‘నైతిక విలువలు’ అంటే నీతి శాస్త్రానికి సంబంధించిన విలువైన మంచి పద్ధతులు అని భావము. వీటినే ఆంగ్ల భాషలో ‘Moral Values’ అంటారు. అంటే అమూల్యమైన నీతులు అని అర్థము. మనిషి ఎలా నడచుకోవాలో నీతి శాస్త్రము చెపుతుంది. నీతి శాస్త్రంలో చెప్పిన, ధర్మశాస్త్రంలో చెప్పిన నీతులను పాటించడం, నైతిక విలువలను పాటించడం అంటారు.
నేను గమనించిన నైతిక విలువలు :

తల్లిదండ్రులను, గురువులను, పెద్దలను గౌరవించడం.
స్త్రీలను అందరినీ కన్నతల్లులవలె, సోదరీమణులవలె గౌరవించడం, ఆదరించడం.
కులమత భేదాలను పాటించకుండా, తోటి విద్యార్థులనందరినీ సోదరులుగా, విద్యార్థినులను సోదరీమణులుగా ఆదరించాలి. గౌరవించాలి.
మన ఇంటిని మనం శుభ్రంగా ఉంచుకున్నట్లే, మన గ్రామాన్ని, పాఠశాలను, మనకు ఉన్న నీటి వసతులను, రోడ్లను పరిశుభ్రంగా ఉంచాలి. ‘స్వచ్ఛ భారత్’ కార్యక్రమాల్లో స్వచ్ఛందంగా పాల్గొనాలి.
అహింసా మార్గాన్ని ఎప్పుడూ చేపట్టకూడదు. గాంధీజీ వలె ఒక చెంపపై కొడితే, రెండవ చెంప చూపాలి. జాలి, దయ, కరుణ కలిగి ఉండాలి.
మత్తుపదార్థాలు సేవించకపోవడం, చెడు అలవాట్లకు బానిసలు కాకపోవడం అనేవి మంచి నైతిక విలువలుగా నేను భావిస్తున్నాను.

3. కింది ప్రశ్నలకు సృజనాత్మకంగా ప్రశంసిస్తూ రాయండి.

అ) పేదలకు దానం చేయటం వల్ల మనం పొందే మేలును గురించి తెలియజేస్తూ మిత్రునికి లేఖ రాయండి.
జవాబు:

(మిత్రుడికి లేఖ)

తిరుపతి,
XXXXXX.

మిత్రుడు శశిభూషణకు, / మిత్రురాలు కమలకు,

ఉభయ కుశలోపరి. నీవు రాసిన లేఖ చేరింది. మనం నైతిక విలువలను పాటించాలని రాశావు. సంతోషము. మన ఇరుగు పొరుగువారిలో ఎందరో పేదలు ఉంటారు. భగవంతుడు మానవులు అందరిలోనూ ఉంటాడు. కాబట్టి మనుషులు అంతా దైవంతో సమానం.

ముఖ్యంగా పేదవారికి, మనకు ఉన్నంతలో దానం చేయాలి. మన తరగతిలోని పేదవారికి పుస్తకాలు, పెన్నులు, నోట్సులు దానం చెయ్యాలి. పరీక్ష ఫీజులు కట్టడానికి వారికి డబ్బు సాయం చెయ్యాలి. వైద్య సహాయం కోసం డబ్బులు అడిగే వారికి తప్పక ఇవ్వాలి.

పేదలకు దానం చేస్తే మరుసటి జన్మలో మనకు భగవంతుడు మరింతగా ఇస్తాడు. పేదల ముఖాల్లో ఆనందం కనబడేలా చేస్తే, మన జీవితాలు సుఖసంతోషాలకు నిలయం అవుతాయి. నేను నాకు ఉన్నంతలో పేదలకు దాన ధర్మాలు చేస్తున్నాను.

నీవు కూడా చెయ్యి.

ఇట్లు
నీ ప్రియ మిత్రుడు, / మిత్రురాలు,
సాయికుమార్. / శశికళ.

చిరునామా :
కె. శశిభూషణ్, / కె. కమల,
S/o వెంకటేష్, / D/o వెంకటేష్ఆ
ర్యాపురం, రాజమహేంద్రవరం,
తూర్పుగోదావరి జిల్లా,

(లేదా)

ఆ) పాఠశాలలో జరిగే భాషోత్సవాన్ని తిలకించడానికి ప్రముఖ శతక కవులు వచ్చారు. వారి ద్వారా శతకాల గురించి, వారి రచనల గురించి తెలుసుకోవడానికి పిల్లలు ఇంటర్వ్యూ చేయాలనుకున్నారు. మీరైతే ఏమని ఇంటర్వ్యూ చేస్తారు? ఇంటర్వ్యూకు అవసరమైన ప్రశ్నావళిని రూపొందించండి.
జవాబు:
ఇంటర్వ్యూ ప్రశ్నావళి :

శతక కవులకు సుస్వాగతం. తెలుగు భాషలో శతకాలు ఎన్ని రకాలో దయచేసి చెప్పండి.
మన తెలుగులో మొదటి శతక కర్త ఎవరు?
మకుటం అంటే ఏమిటి?
మకుటం లేని శతకాలు మనకు ఉన్నాయా? ఉంటే అవి ఏవి?
నీతి శతకాల ప్రత్యేకత ఏమిటి?
భక్తి శతకాలు మీరు ఏమైనా వ్రాశారా?
భక్తి శతకాల్లో దాశరథీ శతకం ప్రత్యేకత ఏమిటి?
కాళహస్తీశ్వర శతకంలో భక్తి ఎక్కువా? రాజదూషణ ఎక్కువా?
‘సుమతీ శతకం’ ప్రత్యేకత ఏమిటి?
కృష్ణ శతకాన్ని ఎవరు రచించారు?
మీకు నచ్చిన శతకం ఏమిటి?
మీరు మాకు ఇచ్చే సందేశం ఏమిటి?
ఛందోబద్ధం కాని తెలుగు శతకం ఏది?

భాషా కార్యకలాపాలు ప్రాజెక్టు పని

పాఠశాల గ్రంథాలయంలో శతకపద్యాలున్న పుస్తకాలు తీసుకొని చదవండి. వాటిలో ఏవైనా ఐదు శతకపద్యాలను, వాటి భావాలను రాసి ప్రదర్శించండి.
జవాబు:
1) సుమతీ శతకం :
తలనుండు విషము ఫణికిని
వెలయంగా తోకనుండు వృశ్చికమునకున్
తల తోక యనక యుండును
ఖలునకు నిలువెల్ల విషము గదరా సుమతీ!

భావం :
పాముకు విషం తలలో ఉంటుంది. తేలుకు విషం తోకలో ఉంటుంది. దుర్మార్గుడికి మాత్రం తల, తోక అని కాకుండా నిలువెల్లా ఉంటుంది.

2) కృష్ణ శతకం :
దేవేంద్రు డలుక తోడను
వావిరిగా రాళ్ళవాన వడి గురియింపన్
గోవర్ధనగిరి యెత్తితి
గోవుల గోపకుల గాచుకొఱకై కృష్ణా !

భావం:
ఓ కృష్ణా ! దేవేంద్రుడు కోపంతో రాళ్ళవానను వేగంగా కురిపించాడు. అప్పుడు నీవు ఆవులను, గోపాలురను రక్షించడానికి మందరపర్వతాన్ని ఎత్తిపట్టుకున్నావు.

3) వేమన శతకం:
గంగిగోవు పాలు గరిటెడైనను చాలు
కడవడైన నేమి ఖరము పాలు
భక్తి కలుగు కూడు పట్టెడైనను చాలు
విశ్వదాభిరామ వినురవేమ.

భావం :ఓ వేమనా ! గంగిగోవు పాలు గరిటెడు చాలు. గాడిదపాలు కుండెడు ఉంటే మాత్రం, ఏం ప్రయోజనం ఉంటుంది? భక్తితో పట్టెడు అన్నం పెడితే చాలు కదా !

4) కుమార శతకం:
ఆచార్యున కెదిరింపకు;
బ్రోచిన దొర నింద సేయబోకుము; కార్యా
లోచనము లొంటిఁ జేయకు
మాచారము విడువబోకుమయ్య కుమారా !

భావం:
కుమారా ! గురువు మాటకు ఎదురు చెప్పవద్దు. నిన్ను పోషించే యజమానిని నిందించకు. ఒంటరిగా కార్యమును గూర్చి ఆలోచింపకు. మంచి నడవడికను వదలిపెట్టకు.

5) గువ్వలచెన్నా శతకం ::
కలకొలది ధర్మ ముండిన
గలిగిన సిరి కదలకుండు, కాసారమునన్
గలజలము మడువులేమిని
గొలగల గట్టు తెగిపోదె గువ్వలచెన్నా !

భావం :
సిరిసంపదలకు తగినట్లుగా, దానధర్మాలు చేస్తే, ఆ సంపద పెరుగుతుంది. చెరువులోని నీటికి సరియైన వినియోగం లేకపోతే, గట్లు తెగిపోతాయి కదా !

III. భాషాంశాలు

పదజాలం

1) కింది పదాలకు అర్థాలు రాసి, వాటితో సొంతవాక్యాలు రాయండి.
ఉదా : ఉత్తములు = గొప్పవారు
సొంతవాక్యం :
ఉత్తములు ధనిక, పేద భేదాలు చూపరు.

అ) ముష్కరుడు = దుష్టుడు
సొంతవాక్యం :
ఢిల్లీ నగరములో అత్యాచారాలు చేసే ముష్కరుల సంఖ్య పెరుగుతోంది.

ఆ) లాలన = బుజ్జగించడం
సొంతవాక్యం :
తల్లిదండ్రులు తమ పిల్లలను అతిగా లాలన చేయకూడదు.

ఇ) ఘనత = గొప్పతనము
సొంతవాక్యం : రామభక్తియే, కంచర్ల గోపన్న ఘనతకు ముఖ్యకారణము.

ఈ) మర్మము = రహస్యము
సొంతవాక్యం :
దేశమర్మములను విదేశ గూఢచారులకు ఎన్నడూ తెలుపరాదు.

2) కింది పదాలకు వ్యుత్పత్త్యర్థాలు రాయండి.

అ) భాస్కరుడు : కాంతిని కలుగజేయువాడు (సూర్యుడు)
ఆ) పయోనిధి : దీని యందు నీరు నిలిచియుంటుంది. (సముద్రము)
ఇ) దాశరథి : దశరథుని యొక్క కుమారుడు (రాముడు)

3) కింది పదాలకు పర్యాయపదాలు రాసి, వాటితో వాక్యాలు రాయండి.
ఉదా : ఈశ్వరుడు : 1) శివుడు 2) శంకరుడు.
వాక్య ప్రయోగము :
శివుడు కైలాసవాసి. ఆ శంకరుని “ఈశ్వరా! కాపాడు” అని వేడుకుంటే పాపాలు పోతాయి.

అ) లక్ష్మి : 1) కమల 2) హరిప్రియ 3) పద్మ 4) ఇందిర.
వాక్య ప్రయోగము :
‘కమల‘ వైకుంఠ నివాసిని. హరిప్రియను భక్తులు ‘పద్మ‘ అని, ‘ఇందిర‘ అని పిలుస్తారు.

ఆ) దేహం : 1) శరీరము 2) కాయము 3) గాత్రము.
వాక్య ప్రయోగము :
ఆమె శరీరము ఆహారము లేక ఎండిపోయింది. ఆ కాయమునకు బలమైన తిండి పెడితే, ఆ గాత్రము తిరిగి చక్కనవుతుంది.

ఇ) నీరము : 1) జలము 2) ఉదకము 3) పానీయము.
వాక్య ప్రయోగము :
ఆ గ్రామం చెరువులో జలము లేదు. ఉదకము కోసం గ్రామస్థులు నూయి తవ్వినా పానీయము పడలేదు.

ఈ) పయోనిధి : 1) సముద్రము 2) కడలి 3) సాగరము.
వాక్య ప్రయోగము :
జాలరులు వేటకు సముద్రము మీద పడవపై వెళ్ళారు. కడలిలో తరంగాలు హెచ్చుగా ఉండి ఆ పడవ సాగరములో మునిగిపోయింది.

4) కింది వాక్యాలను గమనించండి. ఆయా వాక్యాల్లోని ప్రకృతి – వికృతుల్ని గుర్తించి పట్టికగా కూర్చండి.

అ) మూర్ఖులకు నీతులు చెప్పడం వల్ల ఆ మొరకులకు లోకువ అవుతాము.
ఆ) సిరిని కురిపించు లచ్చిని ప్రసన్నం చేసుకోవడానికి శ్రీలక్ష్మిని పూజించాలి.
ఇ) న్యాయము తప్పి చరించరాదు. నాయమును కాపాడుట మన కర్తవ్యం.
జవాబు:
ప్రకృతి – వికృతి
అ) మూర్ఖులు – మొరకులు
ఆ) శ్రీ – సిరి
ఇ) న్యాయము – నాయము

వ్యాకరణాంశాలు

1. కింది సందర్భాలలో పునరుక్తమయిన హల్లులను పరిశీలించండి. అవి వృత్త్యనుప్రాస అలంకారాలవునో, కాదో చర్చించండి.

అ) నీ కరుణాకటాక్ష వీక్షణములకై నిరీక్షించుచున్నారము.
ఆ) అడిగెదనని కడువడిఁజను
నడిగినఁదను మగుడనుడుగడని నడయుడుగున్.
ఇ) మకరంద బిందు బృంద రసస్యందన మందరమగు మాతృభాషయే.
ఈ) చూరుకు, తేరుకు, యేరుకు, నారకు, దారువును వాడు నరవరులిలలోన్.

వృత్త్యను ప్రాసాలంకారం :
‘లక్షణం’ : ఒకటిగాని అంతకంటే ఎక్కువగాని అక్షరాలు కాని, అనేకసార్లు తిరిగి రావడాన్ని ‘వృత్త్యను ప్రాసాలంకారం’ అంటారు. వృత్తి అంటే ఆవృత్తి; ఆవృత్తి అంటే మళ్ళీ మళ్ళీ రావడం.

అ) “నీ కరుణా కటాక్ష వీక్షణములకై నిరీక్షించుచున్నారము”.
సమన్వయం :
పై వాక్యంలో, ‘క్ష’ అనే అక్షరం, మూడుసార్లు ఆవృత్తి చెందింది. కాబట్టి ఇది ‘వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం’.

ఆ) ‘అడిగెదనని కడువడిఁజను
నడిగినఁదను మగుడనుడుగడని నడయుడుగున్’.
సమన్వయం :
పై పద్యపాదంలో ‘డ’ అనే హల్లు పలుమార్లు ఆవృత్తి అయ్యింది. కాబట్టి ఇది ‘వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం’.

ఇ) ‘మకరంద బిందు బృంద రసస్యందన మందరమగు మాతృభాషయే’.
సమన్వయం :
పై వాక్యములో బిందు పూర్వక ‘ద’ కారము పలుమార్లు ఆవృత్తి అయ్యింది. కాబట్టి ఇది ‘వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం’.

ఈ) చూరుకు, తేరుకు, మీరుకు, నారకు, దారువును వాడు నరవరులిలలోన్’.
సమన్వయం :
పై వాక్యములో, ‘ర’ అనే హల్లు పలుమార్లు ఆవృత్తి అయ్యింది. కాబట్టి ఈ వాక్యంలో ‘వృత్త్యనుప్రాస’ అలంకారం ఉంది.

విసర్గ సంధి

2. సంస్కృత పదాల మధ్య ‘విసర్గ’ మీద తరచు సంధి జరుగుతూ ఉంటుంది. అది వేర్వేరు రూపాలుగా ఉండటం గమనిద్దాం.

కింది ఉదాహరణలు విడదీసి చూడండి..
అ) నమోనమః
ఆ) మనోహరం
ఇ) పయోనిధి
ఈ) వచోనిచయం

1. పై సంస్కృత సంధి పదాలను విడదీస్తే, ఈ కింద చెప్పిన మార్పు జరిగిందని గుర్తింపగలం.
అ) నమః
ఆ) మనః + హరం
ఇ) పయః + నిధి
ఈ) వచః + నిచయం
సూత్రము :
అకారాంత పదాల విసర్గకు శషసలు, వర్గ ప్రథమ, ద్వితీయాక్షరాలు (క ఖ చ ఛట ఠ త థ ప ఫ లు) కాక మిగతా అక్షరాలు కలిస్తే, అకారాంత పదాల మీదున్న విసర్గ లోపించి, అకారం ‘ఓ’ కారంగా మారింది.

గమనిక :
ఈ ఉదాహరణలలో మొదటి పదాలు, అకారాంతాలుగా ఉన్నాయి. అకారాంత పదాల మీదున్న విసర్గ లోపించి, అకారం ‘ఓ’ కారంగా మారింది.
అ) నమోనమః
ఆ) మనోహరం
ఇ) పయోనిధి
ఈ) వచోనిచయం

2. కింది పదాలు కలిపి, మార్పును గమనించండి.

అ) మనః + శాంతి = మనశ్శాంతి
ఆ) చతుః + షష్టి = చతుషష్టి
ఇ) నభః + సుమం = నభస్సుమం

గమనిక :
పై సంధి పదాలను కలుపగా, వరుసగా మనశ్శాంతి, చతుషష్టి, నభస్సుమం – అనే రూపాలు ఏర్పడ్డాయి. అంటే విసర్గ తరువాత ‘శ, ష, స’లు ఉంటే, విసర్గలు కూడా శషసలుగా మారి ద్విత్వాలుగా తయారవుతాయి.

3. కింది పదాలను విడదీయండి.
అ) ప్రాతఃకాలము = ప్రాతస్ + కాలము – ప్రాతఃకాలము
ఆ) తపఃఫలము = తపస్ + ఫలము – తపఃఫలము

గమనిక :
పై ఉదాహరణములలో సకారము (‘స్’) విసర్గగా ప్రయోగింపబడింది.
నమస్కారము, శ్రేయస్కరము, వనస్పతి మొదలయిన మాటలలో ‘స్’ కారము విసర్గగా మారలేదు.
1) శ్రేయస్ + కరము = శ్రేయస్కరమ
2) నమస్ + కారము = నమస్కారము
3) వనస్ + పతి = వనస్పతి మొ||నవి.

4. కింది పదాలను కలిపి, మార్పును గమనించండి.
ఉదా: అంతః + ఆత్మ = అంతరాత్మ

అ) దుః + అభిమానం = దురభిమానం
ఆ) చతుః + దిశలు = చతుర్దిశలు
ఇ) ఆశీః + వాదము + ఆశీర్వాదము
ఈ) పునః + ఆగమనం + పునరాగమనం
ఉ) అంతః + మథనం = అంతర్మథనం

గమనిక:
పై విసర్గ సంధులలో 1) అంతః, 2) దుః, 3) చతుః, 4) ఆశీః, 5) పునః మొదలయిన పదాలకు, వర్గ ప్రథమ, నమః ద్వితీయాక్షరాలు, శ, ష, స లు గాక, మిగతా అక్షరాలు కలిస్తే విసర్గ రేఫ(ర్)గా మారడం గమనించండి.

5. కింది పదాలు విడదీయండి.
ఉదా:
ధనుష్కోటి = ధనుః + కోటి (ధనుస్ + కోటి)

అ) నిష్ఫలము = నిః + ఫలము (నిస్ + ఫలము)
ఆ) దుష్కరము = దుః + కరము (దుస్ + కరము)
ఇస్ (ఇః), ఉస్ (ఉః)ల విసర్గకు క, ఖ, ప, ఫ లు కలిసినప్పుడు, విసర్గ (స్) ‘ష’ కారంగా మారుతుంది.

6. కింది పదాలు విడదీయండి.
ఉదా:
నిస్తేజము = నిః + తేజము
అ) దుశ్చేష్టితము = దుః + చేష్టితము
ఆ) ధనుష్టంకారము = ధనుః + టంకారము
ఇ) మనస్తాపము = మనః + తాపము
విసర్గకు చ, ఛలు పరమైతే ‘శ’ గా, ట, ఠ లు పరమైతే ‘ష’ గా, త, థ లు పరమైతే ‘స’ గా మారుతుంది.

7. పై ఉదాహరణలన్నీ పరిశీలించిన మీదట, విసరసంధి ఆఱు విధాలుగా ఏర్పడుతున్నదని తెలుస్తున్నది.

i) అకారాంత పదాల విసర్గకు, వర్గ ప్రథమ ద్వితీయాక్షరాలు అనగా (క చట తప; ఖ, ఛ, ఠ, థ ఫ); శ, ష, సలు గాక, మిగతా అక్షరాలు కలిసినప్పుడు విసర్గ లోపించి ‘అ’ కారం ‘ఓ’ కారంగా మారుతుంది.
ii) విసర్గకు శ, ష, స లు పరమైనప్పుడు శ, ష, స లుగా మారుతుంది.
iii) విసర్గమీద క, ఖ, ప, ఫ లు వస్తే, విసరకు మార్పు రాదు (సంధి ఏర్పడదు).
iv) అంతః, దుః, చతుః, ఆశీః, పునః మొదలయిన పదాల విసర్గ, రేఫ (5) గా మారుతుంది.
v) ఇస్, ఉన్ల విసర్గకు, క, ఖ, ప, ఫలు పరమైతే, విసర్గ ‘ష’ కారంగా మారుతుంది.
vi) విసర్గకు చ, ఛలు పరమైతే ‘శ’ కారం; ట, ఠలు పరమైతే ‘ష’ కారం; త, థలు పరమైతే ‘స’ కారం వస్తాయి.

అదనపు సమాచారము

సంస్కృత సంధులు

1. సవర్ణదీర్ఘ సంధి :

1) లవణాబ్ది = లవణ + అబ్ది – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
2) సుధాధారానుకారోక్తులు = సుధాధారా + అనుకారోక్తులు – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
3) దేహాత్మలు = దేహా + ఆత్మలు – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
4) శ్రీకాళహస్తీశ్వరుడు = శ్రీకాళహస్తి + ఈశ్వరుడు – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
5) హింసారంభకుండు = హింసా + ఆరంభకుడు – సవర్ణదీర్ఘ సంధి

2. గుణ సంధి:

1) ధారానుకారోక్తులు = ధారానుకార + ఉక్తులు – గుణ సంధి

3. జశ్వ సంధి:

1) ‘సదాచారము = సత్ + ఆచారము – జశ్వ సంధి

తెలుగు సంధులు

4. అత్వ సంధులు :

1) ఇచ్చినంతలో = ఇచ్చిన + అంతలో – అత్వ సంధి
2) ఊరకుండినన్ = ఊరక + ఉండినన్ – అత్వ సంధి
3) ఇడినందునన్ = ఇడిన + అందునన్ – అత్వ సంధి
4) వఱదైన = వఱద + ఐన – అత్వ సంధి

5. ఇత్వ సంధి:

1) అదెట్లు = అది +ఎట్లు – ఇత్వ సంధి

6. ఉత్వ సంధులు:

1) ముత్యమట్లు = ముత్యము + అట్లు – ఉత్వ సంధి
2) కాదని = కాదు + అని – ఉత్వ సంధి
3) కఱవైనను = కఱవు + ఐనను – ఉత్వ సంధి

7. యడాగమ సంధులు :
1) బుద్ధి యొసంగు = బుద్ధి + ఒసంగు – యడాగమ సంధి
2) రెట్టయిడు = రెట్ట + ఇడు – యడాగమ సంధి

8. త్రిక సంధులు :

1) అమ్మహాత్ముడు = ఆ + మహాత్ముడు – త్రిక సంధి
2) ఇద్దరణిన్ = ఈ + ధరణిన్ – త్రిక సంధి
3) ఎత్తెఱంగున = ఏ + తెఱంగున – త్రిక సంధి
4) అయ్యెడన్ = ఆ + ఎడన్ – యడాగమ త్రిక సంధులు

9. గసడదవాదేశ సంధులు :

1) జాతుల్సెప్పుట = జాతుల్ + చెప్పుట – గసడదవాదేశ సంధి
2) మర్మము సెప్పకు = మర్మము + చెప్పకు – గసడదవాదేశ సంధి
3) అపకారము సేయడు = అపకారము + చేయడు – గసడదవాదేశ సంధి
4) మణిత్వము గాంచు = మణిత్వము + కాంచు – గసడదవాదేశ సంధి

10. సరళాదేశ సంధులు (ద్రుతప్రకృతిక సంధులు) :

1) శుక్తిలోఁబడి = శుక్తిలోన్ + పడి – సరళాదేశ సంధి
2) ఉత్తముఁగొల్చు = ఉత్తమున్ + కొల్చు – సరళాదేశ సంధి
3) మధుకణంబుం జిందు = మధుకణంబున్ + చిందు – సరళాదేశ సంధి
4) మూర్ఖులఁదెల్పు = మూర్ఖులన్ + తెల్పు – సరళాదేశ సంధి
5) లాలనఁజేసి = లాలనన్ + చేసి – సరళాదేశ సంధి
6) లక్ష్మిఁబొందు = లక్ష్మి న్ + పొందు – సరళాదేశ సంధి
7) కీడుఁజేయగాన్ = కీడున్ + చేయగాన్ – సరళాదేశ సంధి
8) కవ్వముఁబట్టి = కవ్వమున్ – సరళాదేశ సంధి
9) తరువగఁజొచ్చు = తరువగన్ + చొచ్చు – సరళాదేశ సంధి

11. నుగాగమ సంధి:

1) తనర్చు నా నీరము = తనర్చు + ఆ నీరము – నుగాగమ సంధి

సమాసాలు

సమాస పదం	విగ్రహవాక్యం	సమాసం పేరు
1) భక్త చింతామణి	భక్తులకు చింతామణి	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
2) పరహితము	పరులకు హితము	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
3) సుధాధార	సుధయొక్క ధార	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
4) మధుకణంబు	మధువు యొక్క కణము	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
5) తంతు సంతతులు	తంతువుల యొక్క సంతతులు	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
6) కరిరాజు	కరులకు రాజు	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
7) దయా పయోనిధి	దయకు పయోనిధి	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
8) స్వ భాష	తమ యొక్క భాష	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
9) కరుణాపయోనిధి	కరుణకు పయోనిధి	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
10) నళినీ దళ సంస్థితము	నళినీ దళము నందు సంస్థితము	సప్తమీ తత్పురుష సమాసం
11) లవణాబ్ధి	లవణ సహితమైన అభి	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
12) చిక్కని పాలు	చిక్కనైన పాలు	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
13) ధర్మవర్తన	ధర్మమైన వర్తన	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
14) నీచ వాక్యములు	నీచమైన వాక్యములు	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
15) తప్త లోహము	తప్తమైన లోహము	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
16) ఉరువజ్రంబు	గొప్పదైన వజ్రంబు	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
17) పౌరుష వృత్తులు	పురుషులకు సంబంధించిన వృత్తులు	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
18) శిరీష పుష్పములు	శిరీషము అనే పేరు గల పుష్పములు	సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయ సమాసము
19) దీన దేహులు	దీనమైన దేహము గలవారు	బహుప్రీహి సమాసము
20) అనామకము	పేరు లేనిది	నజ్ బహుజొహి సమాసము

ప్రకృతి – వికృతులు

నీరమ్ – నీరు
మౌక్తికము – ముత్తియము
రాట్టు – రేడు
వజ్రమ్ – వజ్జిరము
పుష్పమ్ – పూవు
మూర్యుడు – మొఱకు
లక్ష్మి – లచ్చి
భాష – బాస
కార్యము – కర్ణము
రూపము – రూపు
శ్రీ – సిరి
యుగము – ఉగము
భీరుకుడు – పిటికి
యుగమ్ – ఉగము
హితమ్ – ఇతము
న్యాయము – నాయము
ధర్మము – దమ్మము
కాకము – కాకి

వ్యుత్పత్యర్థాలు

1. వజ్రము : అడ్డము లేకపోవునట్టిది (వజ్రము )
2. పుష్పము : వికసించేది (పుష్పము)
3. ధరణి : విశ్వమును ధరించేది (భూమి)
4. ఈశ్వరుడు : స్వభావముచేతనే ఐశ్వర్యము కలవాడు (శివుడు)
5. భాస్కరుడు : కాంతిని కలుగజేయువాడు (సూర్యుడు)
6. పయోనిధి : దీనియందు నీరు నిలిచియుండునది (సముద్రము)
7. పయోధి : నీటికి ఆధారమైనది (సముద్రము)

పర్యాయపదాలు

1. పయోనిధి : పయోధి, జలనిధి, సముద్రము, ఉదధి.
2. లక్ష్మి : పద్మ, కమల, రమ, లచ్చి,
3. ఈశ్వరుడు : ఈశుడు, శివుడు, శంభువు, పినాకి, ముక్కంటి,
4. కరి : ఏనుగు, హస్తి, సామజము, ఇభము, దని.
5. కాకి : వాయసము, చిరజీవి, అరిష్టము.
6. నీరము : నీరు, జలము, ఉదకము.
7. పుష్పము : పూవు, ప్రసూనము, కుసుమము, సుమము, విరి.
8. ముత్యము : మౌక్తికము, పాణి, ముక్తాఫలము, ముత్తియము.
9. అబ్ది : సముద్రము, జలధి, ఉదధి, పారావారము.
10. ధరణి : భూమి, ధర, జగత్తు, జగము, క్షోణి, కాశ్యపి.
11. దేహం : శరీరము, కాయము, గాత్రము, వపువు.
12. సుధ : అమృతము, పీయూషము.
13. కఱవు : కాటకము, క్షామము.

నానార్థాలు

1. కరి : ఏనుగు, కోతి, ఎనిమిది, సాక్షి.
2. రాజు : ప్రభువు, చంద్రుడు, ఇంద్రుడు.
3. దళము : ఆకు, సేన, సగము, గుంపు.
4. ప్రభ : వెలుగు, పార్వతి, ప్రభల సంబరము, సూర్యుని భార్య.
5. సంతతి : కులము, సంతానము, పుత్ర పౌత్ర పారంపర్యము.
6. కణము : నీటిబొట్టు, బాణము, కొంచెము, నూక, కణత.
7. సుధ : అమృతము, సున్నము, ఇటుక, చెముడు మొక్క.
8. ఈశ్వరుడు : ప్రభువు, శివుడు, భర్త, భగవంతుడు.
9. లక్ష్మి : శ్రీదేవి, కలువ, పసుపు, ముత్యము, జమ్మిచెట్టు.
10. సాధనము : సాధించుట, ధనము, తపము, ఉపాయము.
11. పట్టు : గ్రహణము, అవకాశము, బంధుత్వము, పట్టుదల.
12. శ్రీ : లక్ష్మి, ఐశ్వర్యము, అలంకారము, విషము, సాలిపురుగు, ఒక రాగము.
13. యుగము : జంట, రెండు, బండికాడి, వయస్సు.
14. ద్రవ్యము : ధనము, ఇత్తడి, ఔషధము, లక్క.

కవయిత్రి, కపుల పరిచయం

1) కవి పేరు : ఏనుగు లక్ష్మణకవి

రచించిన శతకం : సుభాషిత రత్నావళి

అనువాద శతకం : ఇది సంస్కృతము నుండి తెలుగులోకి అనువదింపబడిన శతకము. భర్తృహరి మహాకవి సంస్కృత భాషలో ‘సుభాషిత త్రిశతి’ అనే పేరున మూడు శతకాలు రచించాడు. వాటినే ఏనుగు లక్ష్మణకవి ‘సుభాషిత రత్నావళి’ అనే పేరున అనువదించాడు.

కాలము : క్రీ.శ. 1720 – 1780 మధ్యకాలము.

నివాసము : ఈయన తూర్పు గోదావరి జిల్లా ‘పెద్దాడ’ గ్రామంలో నివసించారు.

ఇతర గ్రంథాలు :
1) రామేశ్వర మాహాత్మ్యం,
2) విశ్వామిత్ర చరిత్ర,
3) గంగా మాహాత్మ్యం,
4) రామవిలాసం,
అనేవి వీరి ప్రసిద్ధ రచనలు.

2) కవయిత్రి : తరిగొండ వెంగమాంబ

రచించిన శతకం : తరిగొండ నృసింహ శతకం

కాలం : ఈమె 18వ శతాబ్దానికి చెందిన కవయిత్రి.

జన్మస్థలం : చిత్తూరు జిల్లా ‘తరిగొండ’ గ్రామము.

భక్తి జీవనం : ఈమె బాల్యము నుండి భగవద్భక్తురాలు.

రచనలు : ఈమె తరిగొండ నృసింహ శతకం, శివనాటకం, ‘నారసింహ (ఊహాచిత్రం) విలాసకథ’ అనే యక్షగానాలు, ‘రాజయోగామృతం’ అనే ద్విపద కావ్యం, శ్రీ వేంకటాచల మాహాత్మ్యం, అష్టాంగ యోగసారం, వాశిష్ఠ రామాయణం అనే పద్యకావ్యాలు రచించి ప్రసిద్ధి పొందింది.

3) కవి పేరు : వడ్డాది సుబ్బారాయ కవి (వసురాయకవి)

రచించిన శతకం : భక్తచింతామణి శతకం

కాలం : 20వ శతాబ్దం

ప్రసిద్ధి : వీరు “వసురాయకవి”గా ప్రసిద్ధులు.

ఉద్యోగం : రాజమహేంద్రవరంలోని ఫస్టుగ్రేడ్ కళాశాలలో ఆంథ్రోపన్యాసకులుగా పనిచేశారు.

భక్తచింతామణి శతకం : వీరు ‘హిందూ జన సంస్కారిణి’ అనే పత్రికలో మొదట “భక్త చింతామణి” పేర 80 పద్యాలు వ్రాశారు. తరువాత దాన్ని భక్తచింతామణి శతకంగా వీరు పూర్తిచేశారు.

రచనలు : వీరి ‘వేణీ సంహారము’ నాటకానువాదము చాలా ప్రసిద్ధి పొందింది. ‘ప్రబోధ చంద్రోదయం’ అనే మరో నాటకం, నందనందన శతకం, భగవత్కీర్తనలు- అనేవి వీరి ఇతర రచనలు.

4) కవి పేరు : మారద వెంకయ్య
ఈయనను మారన వెంకయ్య’ అని, ‘మారవి’ అని కూడా కొందరు అంటారు.

రచించిన శతకం : “భాస్కర శతకము”

కాలము : క్రీ.శ. 1650 – 1600 మధ్య కాలంలో ఇతడు జీవించి ఉంటాడని విమర్శకుల అభిప్రాయం.

భాస్కర శతకం విశిష్టత : సుమతీ శతకం, వేమన శతకం తరువాత మంచి ప్రచారంలో ఉన్న నీతి శతకాలలో ‘భాస్కర శతకం’ మొదటిది. ఇందులో పద్యాలు అకారాది క్రమంలో ఉన్నాయి. దృషాంత అలంకారం ప్రయోగించడం వల్ల భావపుషికి సాయపడుతుంది. దృషాంత పూర్వక నీతిబోధ హృదయంపై చెరగని గాఢముద్ర వేస్తుంది. ‘భాస్కర శతకము’ తెలుగులో వెలసిన మొదటి దృష్టాంత శతకము.

5) కవి పేరు : కంచర్ల గోపన్న

రచించిన శతకం : ‘దాశరథీ శతకం’. ఇది ‘దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ’ అనే మకుటంతో రచింపబడింది.

కాలము : 17వ శతాబ్దానికి చెందిన కవి.

కంచర్ల గోపన్న విశిష్టత : ఈయనకు ‘రామదాసు’ అనే పేరు ఉంది. ఈయన భద్రాచలంలో శ్రీరామునికి దేవాలయాన్ని పునరుద్ధరణ చేయించాడు. సీతారామలక్ష్మణులకూ, హనుమంతునికీ ఆభరణాలు చేయించాడు. ఈయనను తానీషా గోలకొండ కోటలో బంధించాడు. ఈయన శ్రీరామునిపై అనేక కీర్తనలు వ్రాశాడు. అవే రామదాసు కీర్తనలుగా ప్రసిద్ధి పొందాయి. ఈయన శ్రీరామ భక్తాగ్రగణ్యుడు.

6) కవి పేరు : ధూర్జటి

రచించిన శతకం : ‘శ్రీకాళహస్తీశ్వర శతకం’. ఇది శ్రీకాళహస్తీశ్వరా ! అనే మకుటంతో వ్రాయబడింది.

కాలము : క్రీ.శ. 16వ శతాబ్దము వాడు. ధూర్జటి మహాకవి శ్రీకృష్ణదేవరాయల ఆస్థానంలోని అష్టదిగ్గజకవులలో ఒకడిగా ఉండి, అనేక సత్కారాలు పొందాడు.

ఇతర గ్రంథము : ఈయన “కాళహస్తి మాహాత్మ్యము” అనే కావ్యాన్ని ప్రబంధ శైలిలో వ్రాశాడు. ఈయన శుద్ధ శైవుడు. పరమ శివభక్తుడు. అపార మహిమగల కవి. రాజులనూ, రాజసేవనూ నిరసించాడు.

7) కవి పేరు : బద్దెన

శతకం పేరు : ‘సుమతీ శతకము’. ‘సుమతీ’ అనే మకుటంతో ఈ శతకం వ్రాయబడింది.

కాలము : 13వ శతాబ్దము

సుమతీ శతక విశిష్టత : సుమతీ శతక రచనా విధానం, లలితంగా ఉంటుంది. ఈ శతకం లలితమైన శబ్దాలతో, హృదయంగమైన శైలిలో సరళంగా ఉంటుంది. భావాలు సులభంగా పఠితుల మనస్సులకు హత్తుకొనేటట్లు ఈ శతకం ఉంటుంది. తరువాతి కాలంలో కందములలో వ్రాయబడ్డ శతకాలకు ఈ సుమతీ ‘శతకం’ ఆదర్శంగా నిలిచింది. ఆనాటి సమకాలీన ప్రజల జీవిత విధానాన్ని, వారి మనస్తత్వాన్ని బద్దెన బోధించిన నీతులు అద్దముల వలె ప్రతిఫలిస్తున్నాయి.

అవగాహన – ప్రతిస్పందన

పద్యం – 1 : కంఠస్థ పద్యం

ఉ॥ వీరము తప్తలోహమున నిల్చి యవాచకమై వశించు వా
వీరము ముత్యమట్లు వళివీదళ సంగీతమై తవర్చునా
నీరమె శక్తిలో(బడి మణిత్వము గాంచు సమంచిత ప్రభవ్
బౌరుష వృత్తులి బ్లధము మధ్యము మత్తము గొల్చువారికిన్.
– ఏనుగు లక్ష్మణకవి
ప్రతిపదార్థం :
నీరము = నీరు
తప్తలోహమునన్ = కాల్చిన ఇనుము నందు
నిల్చి = నిలబడి
అనామకమై = పేరులేనిదై
నశించున్ = నశిస్తుంది
ఆ నీరము = ఆ నీరే
నళినీదళ సంస్థితమై ; నళినీదళ = తామర ఆకునందు
సంగీతము + ఐ = ఉన్నదై
ముత్యమట్లు (ముత్యము + ఆట్లు) = ముత్యమువలె
తనర్చున్ = అలరిస్తుంది (భాసిస్తుంది)
ఆ నీరము = ఆ నీరే
శుక్తిలోఁబడి (శుక్తిలోన్ + పడి) = ముత్యపు చిప్పలో పడి (సముద్రములోని ముత్యపు చిప్పలో పడినట్లయితే)
సమంచిత ప్రభన్; సమంచిత = మిక్కిలి ఒప్పిదమైన
ప్రభన్ = ప్రకాశముతో
మణిత్వమున్ = మణియొక్క రూపమును ; (మణి యొక్క స్వభావమును)
కాంచున్ = పొందుతుంది;
అధమున్ = అధముని (నీచుని)
మధ్యమున్ = మధ్యముని
ఉత్తమున్ = ఉత్తముడిని
కొల్చువారికిన్ = సేవించేవారికి
పౌరుష వృత్తులు ; పౌరుష = పురుషునకు సంబంధించిన
వృత్తులు = నడవడులు (బ్రతుకు తెరువులు)
ఇట్లు = ఈ విధంగానే ఉంటాయి.

భావం:
కాల్చిన ఇనుము మీద నీళ్ళుపడితే, ఆవిరైపోయి, పేరు లేకుండా పోతాయి. ఆ నీళ్ళే తామరాకు పైన పడితే, ముత్యమువలె కన్పిస్తాయి. ఆ నీళ్ళే ముత్యపు చిప్పలలో పడితే, మణులవలె (ముత్యములవలె) మారతాయి. అలాగే మనిషి అధముడిని సేవిస్తే, తాను కూడా అధముడు ఔతాడు. మధ్యముడిని సేవిస్తే, మధ్యముడు ఔతాడు. ఉత్తముడిని సేవిస్తే, తాను కూడా ఉత్తముడౌతాడు.

పద్యం – 2 : కంఠస్థ పద్యం

మ॥ కరిరాజువ్ బిసతంతు సంతతులచే గట్టన్ విజృంభించు వాఁ
దురు వజ్రంబు శిరీష పుష్పములచే సహించు భేదింపఁదీ
పురచింపన్ లవణాఫ్రికన్ మధుకణంబుం ఇందు యత్నించు ని
ధరణిన్ మూర్ఖులఁ దెల్పువెవ్వడు సుధాధారామకారోక్తులన్
– ఏనుగు లక్ష్మణకవి
ప్రతిపదార్థం :
ఎవ్వడు = ఎవడు;
సుధాధారానుకారోక్తులన్; సుధాధారా = అమృత ధారలను
అనుకార = పోలునట్టి;
ఉక్తులన్ = మాటలతో
ఇద్దరణిన్ (ఈ + ధరణిన్) = ఈ భూమండలములో
మూర్చులన్ = మూర్ఖులను;
తెల్పున్ = స్పష్టపరుస్తాడో (సమాధాన పరుస్తాడో)
వాడు = వాడు
కరిరాజున్ = మదపు టేనుగును ;
బిసతంతు సంతతులచేన్ ; బిసతంతు = తామర తూడునందలి దారముల యొక్క
సంతతులచేన్ = సమూహముచే
కట్టన్ = కట్టడానికి
విజృంభించున్ = ప్రయత్నిస్తాడు
ఉరువజ్రంబున్ = గొప్ప వజ్రపుమణిని
శిరీషపుష్పములచేన్ = దిరిసెన పూవులతో
భేదింపన్ – బ్రద్దలు చేయడానికి
ఊహించున్ = ఆలోచిస్తాడు
లవణాభికిన్ (లవణ + అబ్ధికిన్) = ఉప్పు సముద్రానికి
తీపు రచింపన్ = తియ్యన చేయడానికి (తీయగా చేయడానికి)
మధుకణంబున్ = తేనె బొట్టును
చిందు యత్నించున్ = ఒలికించడానికి ప్రయత్నిస్తాడు

భావం:
మూర్ఖులను అమృతధారలవంటి మాటలతో సమాధాన పరిచేవాడూ, మదపుటేనుగును తామర తూడునందలి దారములతో బంధించాలని ఆలోచించేవాడూ, దిరిసెన పువ్వుతో వజ్రాన్ని బ్రలు చేయాలని యత్నించేవాడూ, ఒక్క తేనెబొట్టుతో ఉప్పు సముద్రపు నీటిని తియ్యగా మార్చాలనుకొనేవాడూ, సమానులు.

ఆలోచించండి – చెప్పండి

ప్రశ్న 1.
ఉత్తమ లక్షణాలు ఏవి?
జవాబు:
తల్లిదండ్రులనూ, గురువులనూ, పెద్దలను గౌరవించడం, సత్యమునే మాట్లాడడం, సకాలంలో తనకు ఉన్న పనులు చేయడం, ధర్మమార్గాన్ని పాటించడం, బీదలనూ, అనాథులనూ ఆదుకోవడం, దానధర్మాలు చేయడం, చక్కగా చదువుకోవడం, తోటివారిపై కరుణ, జాలి కలిగియుండడం, తనకున్న దానిలో కొంత ప్రక్కవారికి ఇవ్వడం, మొదలైనవి ఉత్తమ లక్షణాలు.

ప్రశ్న 2.
మీకు తెలిసిన లోహాల పేర్లు చెప్పండి.
జవాబు:
ఇనుము, వెండి, బంగారము, ఇత్తడి, కంచు, రాగి, స్టెయిన్లెస్ స్టీలు, తగరము, సీవెండి మొదలైనవి నాకు తెలిసిన కొన్ని లోహాలు.

ప్రశ్న 3.
మూర్ఖుల స్వభావం ఎలాంటిది?
జవాబు:
మూర్యుడు మొండి పట్టుదల గలవాడు. అతడికి విషయము తెలియదు. ఇతరులు చెపితే అతడు వినడు. తెలియని వాడికి చెప్పవచ్చు. తెలిసినవాడికి మరింత సులభంగా చెప్పవచ్చు. కాని మూర్ఖుడికి చెప్పడం, ఎవరికీ శక్యం కాదు. ఇసుక నుండి నూనెను తీయగలము. ఎండమావిలో నీరు త్రాగగలము. కాని మూర్ఖుడి మనస్సును మాత్రం సంతోషపెట్టలేము.

ప్రశ్న 4.
‘ధరణి’ అనే పదానికి పర్యాయపదాలు చెప్పండి.
జవాబు:
భూమి, అచల, రస, విశ్వంభర, అనన్త, స్థిర, ధర, ధరిత్రి, ధరణి, క్షోణి, కాశ్యపి, క్షితి, సర్వంసహ, వసుమతి, వసుధ, ఉర్వి, వసుంధర, పృథివి, పృథ్వి, అవని, మేదిని, మహి, ఇల, విపుల, జగతి, రత్నగర్భ, భూత ధాత్రి, కుంభిని, క్షమ, పుడమి, నేల మొదలైనవి ధరణి అనే పదానికి పర్యాయపదములు.

పద్యం – 3 : కంఠస్థ పద్యం

ఉ॥పట్టుగ నీశ్వరుండు తన పాలిట మండిపుడిచ్చినంతలో
దిట్టక దీనదేహలమ దేటగ లాలవఁ జేసి, యన్నమున్
బెట్టు వివేకి మానసముఁ బెంపావరించుచు మారకుండినన్
గుట్టుగ లక్ష్మి(బొందుఁ; దరిగొండపృసింహ! దయాపయోనిధీ!
– తరిగొండ (తరికుండ) వెంగమాంబ
ప్రతిపదార్థం :
దయాపయోనిధీ = దయకు సముద్రుడవైన వాడా ! (సముద్రమంత గొప్ప దయ కలవాడా !)
తరిగొండ నృసింహ : తరిగొండ గ్రామంలో వెలసిన ఓ నృసింహ స్వామీ!
వివేకి = వివేకము గలవాడు
ఈశ్వరుండు = భగవంతుడు
పట్టుగన్ = దృఢముగా
తన పాలిటనుండి = తన పక్షమున ఉండి
ఇపుడు = ఈ జన్మములో
ఇచ్చినంతలోన్ = తనకు ప్రసాదించిన దానిలోనే
దీనదేహులను = దరిద్రులను
తిట్టక = నిందింపక (కసురుకోక)
దేటగన్ = ఇంపుగా (ఆప్యాయంగా)
లాలనఁజేసి = (దీనులను)లాలించి (బుజ్జగించి)
అన్నమున్ = అన్నాన్ని
పెట్టున్ = పెడతాడు
మానసమున్ = తన మనస్సును (అతడు)
పెంపొనరించుచున్ (పెంపు+ఒనరించుచున్) = ఆనందింపజేసికొంటూ (సంతోషపరచుకుంటూ)
ఊరకుండినన్ (ఊరక+ఉండినన్) = (తనకు ఇమ్మని ఏమీ) అడుగకుండా ఊరకున్నప్పటికీ
గుట్టుగన్ = రహస్యంగా
లక్ష్మిన్ = ఐశ్వర్యాన్ని
పొందున్ = పొందుతాడు

భావం :
ఓ దయా సముద్రుడా ! తరిగొండ నృసింహదేవా! వివేకి అయినవాడు, తనకు భగవంతుడు ప్రసాదించిన దానిలోనే నిరుపేదలను కసరుకోక, ఆప్యాయతతో లాలిస్తూ వారికి అన్నము పెడతాడు. అతడు మనసులో ఆనందపడుతూ ఉంటే, అతడు తనకు పెట్టమని అడుగకపోయినా, లక్ష్మీదేవి రహస్యంగా అతడిని వచ్చి చేరుతుంది.

పద్యం – 4 : కంఠస్థ పద్యం

మ|| తన దేశంబు స్వభాష వైజమతమున్ ఆస్మత్సదాచారముల్
తన దేహాత్మల ఎత్తెలుంగువ పదా రావట్లు ప్రేమించి, త
దృవతావాప్తికి సాధనంబులగు సత్కార్యమ్ములన్ జేయఁగా
నమవా బుద్ధి యొసంగుమీ ప్రజకు దేవా! భక్త చింతామణి!
– వడ్డాది సుబ్బరాయకవి
ప్రతిపదార్థం :
దేవా = ఓ దైవమా !
భక్త చింతామణీ = భక్తులకు చింతామణి రత్నంవలె కోరిన కోరికలను ఇచ్చేవాడా!
తన దేహాత్మలన్; (తన దేహ + ఆత్మలన్) తన దేహ = తన శరీరాన్ని
ఆత్మలన్ = ఆత్మలను
ఎత్తెఱంగునన్ (ఏ + తెలుంగునన్) – ఏ విధంగా మనిషి ప్రేమిస్తాడో,
అట్లు = ఆ విధంగానే
తన దేశంబున్ = తన దేశాన్ని
స్వభాషన్ = తన భాషను
నైజమతమున్ = తన మతాన్ని
అస్మత్ సదాచారముల్; అస్మత్ = తన యొక్క
సదాచారముల్, (సత్ + ఆచారముల్) = మంచి ఆచారములను
సదా = ఎల్లప్పుడునూ
తాను = తాను
ప్రేమించి = ప్రేమతో చూసి
తద్ఘనతా వాప్తికిన్; (తత్ +ఘనతా+అవాప్తికిన్) తత్ = ఆ దేశము, భాష, మతము సదాచారములు అనేవి
ఘనతా = గొప్పతనమును
అవాప్తికిన్ = పొందడానికి
సాధనంబులగు = సాధనములయిన
సత్కార్యములన్ = మంచి పనులను
చేయగాన్ = చేయడానికి
అనువౌ (అనువు+ఔ) = తగినటువంటి
బుద్దిన్ = బుద్ధిని
ప్రజకున్ = దేశప్రజలకు
ఒసంగుమీ = ఇమ్ము

భావం :
భక్తుల పాలిటి చింతామణి రత్నం వంటి వాడవైన ఓ స్వామీ ! ఎవరైనా తన శరీరాన్ని, ఆత్మనూ ఏవిధంగా అభిమానిస్తూ ఉంటారో, ఆవిధంగానే తన దేశాన్ని, తన భాషనూ, తన మతాన్ని, తన మంచి ఆచారాలనూ కూడా అభిమానించే టట్లు, వాటి ఔన్నత్యానికి సాధనాలయిన మంచి పనులను చేసేటట్లూ తగిన బుద్ధిని ప్రజలకు ప్రసాదించు.

ఆలోచించండి – చెప్పండి

ప్రశ్న 1.
ఎవరిని ఆదరించాలి? లక్ష్మి ఎప్పుడు వచ్చి చేరుతుంది?
జవాబు:
దీనులనూ, అనాథలనూ, కష్టములలో ఉన్నవారినీ మనం ఆదరించాలి. దీనులను ఆదరించి, వారికి అన్నము పెడితే లక్ష్మి తనంతట తానుగా మనలను వచ్చి చేరుతుంది.

ప్రశ్న 2.
మంచి పనులకు అవసరమైన బుద్ది అనగా ఏమిటో వివరించండి.
జవాబు:
మంచి పనులకు అవసరమైన బుద్ధి, అంటే తన దేశాన్ని, తన మతాన్ని, తన భాషను, తన దేశ ప్రజలను ప్రేమించే మనస్తత్వం కలిగియుండడం. అలాగే ఇరుగుపొరుగు వారిపై జాలి, కరుణ, దయ, ఆర్థత కల్గియుండడం. ఇరుగు పొరుగు వారి కష్టసుఖాలలో తాము పాలు పంచుకోవాలి. తాను నమ్మిన దైవాన్ని పూజించాలి. తోటి ప్రజలను అన్నదమ్ములవలె అక్కాచెల్లెండ్రవలె, ఆదరించగలిగిన మనస్తత్వం ఉండాలి. ఉన్నంతలో తోటివారికి దానధర్మాలు చేయగలగాలి.

పద్యం – 5 : కంఠస్థ పద్యం

చం॥ ఉరుగుణవంతుఁ దొడ్లు తన కొండపకారము చేయునపుడుం
బరహితమే యొనర్చు వాక పట్టువ నైవను గీడుఁజేయగా
తెలుగదు; విక్కి మేకద యదెట్లనఁ గవ్వముఁబట్టి యెంతయున్
దరువగ జొచ్చినం బెరుగు తాలిమివీయదె వెన్న భాస్కరా!
– మారద వెంకయ్య
ప్రతిపదార్థం :
భాస్కరా = ఓ సూర్య భగవానుడా !
ఒడ్లు = ఇతరులు
తనకున్ = తనకు
ఒండు = ఒక
అపకారము = కీడు
చేయునప్పుడున్ = చేస్తున్నప్పుడు కూడ
ఉరుగుణవంతుడు = గొప్ప గుణములు కలవాడు
పరహితమే (పరహితము + ఏ) = ఇతరులకు మేలునే
ఒనర్చున్ = చేస్తాడు
ఒక పట్టునన్+ఐనన్ = ఒక సమయమునందైనా ఎప్పుడైనా)
కీడున్ = కీడును
చేయఁగాన్ (చేయన్+కాన్) = చేయడానికి
ఎఱుగడు = తెలియదు
నిక్కమేకద = అది నిజమే కదా !
అదెట్లనన్ (అది+ఎట్లు+అనన్) = అది ఎలాగున అంటే
కవ్వమున్ పట్టి = కవ్వమును చేతితో పట్టుకొని
ఎంతయున్ = మిక్కిలిగా (అధికంగా)
తరువగఁ జొచ్చినన్ (తరువగన్+చొచ్చినన్) = (పెరుగును) చిలుకుతున్నా
పెరుగు = పెరుగు
తాలిమిన్ = ఓర్పుతో
వెన్నన్ = వెన్నను
ఈయదె (ఈయదు +ఎ)= ఇస్తుంది కదా !

భావం :
పెరుగును మానవులు కవ్వమును చేతపట్టి ఎంతగా చిలుకుతున్నప్పటికీ అది ఓర్చుకొని చిలుకుతున్న వారికి వెన్ననే ఇస్తుంది. అలాగే గుణవంతుడు తనకు ఇతరులు కీడు చేస్తున్నప్పటికీ వారికి అపకారము చేయకుండా తాను పరోప కారమే చేస్తాడు.

పద్యం – 6 : కంఠస్థ పద్యం

చం॥ స్థిరతర ధర్మవర్తనఁ బ్రసిద్దికి వెక్కివని నొక్కము
ష్కరుఁ డతి విచవాక్యములఁ గాదని పల్కిన నమ్మహాత్ముఁడుం
గొంతవహింపఁ డయ్యెడ, వకుంఠిత పూర్ణ మధాపయోధిలో
వరుగుచుఁ గాకి రెట్ట యిడి వందున వేమి కొంత భాస్కరా!
– మారద వెంకయ్య
ప్రతిపదార్థం :
భాస్కరా = ఓ సూర్యుడా !
ఒక ముష్కరుడు = ఒక దుష్టుడు (నీచుడు)
స్థిరతర ధర్మవర్తనన్; స్థిరతర = మిక్కిలి స్థిరమైన
ధర్మవర్తనన్ = న్యాయ ప్రవర్తన చేత;
ప్రసిద్ధికి నెక్కినవానిన్ = పేరుపడిన వానిని
అతి నీచవాక్యములన్ = మిక్కిలి హీనములైన మాటల చేత
కాదని (కాదు + అని) = తిరస్కరించి
పల్కినన్ = మాట్లాడినా
అయ్యెడన్ (ఆ+ఎడన్) = ఆ సమయమందు
అమ్మహాత్ముడున్ (ఆ +మహాత్ముడున్) = ఆ గొప్పవాడును
కొఱతన్ = లోపమును
వహింపడు = పొందడు
ఎట్లనినన్ = ఎలాగునా అంటే
కాకి = కాకి
అరుగుచున్ = ఆకాశము నుండి ఎగిరివెడుతూ
అకుంఠిత పూర్ణసుధాపయోనిధిలోన్, అకుంఠిత = అడ్డులేని
పూర్ణ = నిండినదైన
సుధాపయోనిధిలోన్ = అమృతసముద్రములో
రెట్ట = మలము (పక్షిమలము)
ఇడినందునన్ = వేసినంత మాత్రముచేత
ఏమి కొఱంత – (ఆ సముద్రానికి వచ్చిన) లోపము ఏమిటి? (లోపమూ ఏమీ లేదు)

భావం:
ధర్మ ప్రవర్తనతో పేరుపొందిన మానవుడిని, ఒక నీచుడు, మిక్కిలి నీచమైన మాటలతో తిరస్కరించినంత మాత్రముచేత ఆ ధర్మాత్మునికి లోపము కలుగదు. అమృత సముద్రము మీదుగా ఎగిరివెళ్ళే కాకి ఆ సముద్రములో రెట్టవేసినంత మాత్రముచేత ఆ సముద్రమునకు ఏమియు లోపము రాదు కదా !
గమనిక : అలంకారము : దృష్టాంతాలంకారము

ఆలోచించండి – చెప్పండి

ప్రశ్న 1.
ఇతరులకు మేలు చేస్తే మనకు కలిగే ప్రయోజనమేమిటి?
జవాబు:
ఇతరులకు మేలు చేస్తే మనకు భగవంతుడు మేలు చేస్తాడు. మనవల్ల మేలు పొందినవారు మనలను అవసర సమయాల్లో తమ ప్రాణాలు అడ్డువేసి కాపాడతారు. ఒకరికొకరు సాయం చేసుకుంటే దేశ ప్రజలంతా సుఖసౌఖ్యాలలో ఓలలాడతారు.

ప్రశ్న 2.
మహాత్ముల గుణాలు ఎటువంటివి?
జవాబు:
ఇతరులు తమకు అపకారము చేసినా మహాత్ములు మాత్రం ఉపకారమే చేస్తారు. వారు ఎప్పుడూ ఇతరులకు అపకారం తలపెట్టరు. సర్వకాల సర్వావస్థల యందూ మహాత్ములు తమ ధనమాన ప్రాణాలను పరహితము కోసమే వినియోగిస్తారు. ఇతరుల నుండి మహాత్ములు ప్రత్యుపకారమును కోరుకోరు.

ప్రశ్న 3.
తాలిమి వల్ల ఉపయోగమేమిటి?
జవాబు:
తాలిమి అంటే ఓర్పు. “ఓర్పు’ కవచము వంటిది. ఓర్పు మనకు . ఉన్నట్లయితే అది మన శరీరానికి మనము ధరించిన కవచమువలె మనల్ని కాపాడుతుంది. ఓర్పు అనేది మంచి గుణం. ఓర్పు ఉన్నవారికి శత్రువులు ఉండరు.

పద్యం – 7 : కంఠస్థ పద్యం

ఉ॥ చిక్కవిపాలపై మిసిమిఁ చెందిన మీగడ పంచదారతో
మెక్కిన భంగి నీ విమల మేచకరూప సుధారసంబు నా
మక్కువ పశ్చిరంబువ సమాహిత దావ్యమనేటి దోయిటవ్
దక్కా నటంచు బుచ్చెదను దాశరథీ కరుణాపయోనిధీ !
– కంచర్ల గోపన్న
ప్రతిపదార్థం :
కరుణాపయోనిధీ = దయాసముద్రుడవైన
దాశరథీ = దశరథుని కుమారుడైన ఓ శ్రీరామచంద్రా !
చిక్కని పాలపైన్ = చిక్కనైన పాలమీద నున్న
మిసిమి చెందిన = మిసమిసలాడుతున్న
మీగడన్ = మీగడను
పంచదారతోన్ = పంచదారతో కలిపి
మెక్కిన భంగిన్ = తిన్న విధంగా; (తినే విధముగా)
నీ విమల మేచకరూప సుధారసంబున్; నీ = నీ యొక్క
విమల = అచ్చమైన
మేచక = నల్లని
రూప = ఆకారము అనే (నీలమేఘచ్ఛాయతో కూడిన రూపము అనే)
సుధారసంబున్ = అమృతరసమును;
నా = నాయొక్క
మక్కువ = ప్రేమ అనే
పళ్ళెరంబునన్ = భోజన పాత్రములో (పళ్ళెములో (కంచములో) ఉంచుకొని)
సమాహిత దాస్యము = శ్రద్ధతో కూడిన సేవ అనే
దోయిటన్ = దోసిలియందు
దక్కెను = చిక్కింది (లభించింది)
అటంచున్ = అనుకుంటూ
జుఱ్ఱెదను = జుఱ్ఱుతూ త్రాగుతాను (ఇష్టముతో తింటాను)

భావం :
దయాసముద్రుడవైన ఓ దశరథనందనా ! శ్రీరామా! చిక్కని పాలమీద మిసమిసలాడునట్టి మీగడను పంచదారతో కలిపి తిన్నవిధంగా, నీ నీలమేఘచ్ఛాయతో కూడిన రూపము అనే అమృతరసమును, ప్రేమ అనే పళ్ళెమందు ఉంచుకొని, శ్రద్ధతో కూడిన సేవ అనే దోసిలి యందు పెట్టుకొని ఇష్టంగా జుజ్జుతూ త్రాగుతాను.

పద్యం – 8 : కంఠస్థ పద్యం

శా॥ జాతుల్పిప్పుట, సేవచేయుట మృషల్ సంధించుట వ్యాయామం
బ్యాతింబొందుట, కొండిగాడవుట, పాంపారంభకుండాట, మి
ధ్యా తాత్పర్యము లాడు టన్నియుఁ బరద్రవ్యంబు వారించి, యా
శ్రీ తా నెన్ని యుగంబులుండగలదో శ్రీకాళహస్తీశ్వరా !
– ధూర్జటి
ప్రతిపదార్థం :
శ్రీకాళహస్తీశ్వరా = ఓ శ్రీకాళహస్తీశ్వరుడు అనే పేరుగల స్వామి !
జాతుల్సెప్పుట; (జాతుల్ + చెప్పుట) = జాతకములు చెప్పడం;
సేవచేయుట = రాజులకుగాని, ఇతరులకు గాని సేవలు చేయుటయు
మృషల్ సంధించుట = అసత్యములు (అబద్దాలు) కల్పించడమూ
అన్యాయాపఖ్యాతిన్; (అన్యాయ + అపఖ్యాతిన్) – అన్యాయ ప్రవర్తన ద్వారా చెడ్డ పేరును
పొందుట = పొందుటయూ
కొండెకాడవుట; (కొండెకాడు + అవుట) = చాడీలు చెప్పేవాడు కావడమూ
హింసారంభకుండౌట; (హింసా + ఆరంభకుడు + ఔట) = హింసా ప్రయత్నమునకు ఉపక్రమించుటయు
మిధ్యాతాత్పర్యములాడుట; (మిధ్యా తాత్పర్యములు+ఆడుట) = ఉన్నవీ, లేనివీ తలు మాట్లాడుటయు;
అన్నియున్ = పై చెప్పినవన్నియునూ
పరద్రవ్యంబున్ = ఇతరుల ధనమును
ఆశించి = కోరి చేయునట్టివే కదా !
ఆ శ్రీ = అలా సంపాదించిన లక్ష్మి (సంపద)
తాను = తాను
ఎన్ని యుగంబులు = ఎన్ని యుగాలపాటు
ఉండగలదో = సంపాదించిన వాడివద్ద ఉంటుందో (ఉండదుకదా!)

తాత్పర్యం :
శ్రీకాళహస్తీశ్వరా ! ప్రజలు పరధనమును కోరి, జాతకములు చెప్పడం, రాజుల సేవలు చేయడం, అన్యాయంగా అపఖ్యాతిని పొందడం, చాడీలు చెప్పడం, హింసలు చేయడం, ఉన్నవీ, లేనివీ మాట్లాడడం మొదలయిన పనులు చేస్తున్నారు. ఈ పనులన్నీ ఇతరుల ద్రవ్యాన్ని ఆశించి చేసేవే. ఆ ద్రవ్యము మాత్రము ఎన్నాళ్ళు ఉంటుంది ? తాను కూడా శాశ్వతంగా బ్రతికి యుండడు కాబట్టి ఈ చెడుపనులు చేయడం నిరర్షకం.

పద్యం – 9

క॥ వఱదైన చేను దున్నకు
కరవైనను బంధుజనుల కడ కేగకుమీ
పరులకు మర్మము పెప్పకు
పితికి దళవాయితనముఁ బెట్టకు సుమతీ!
– బద్దెన
ప్రతిపదార్థం :
సుమతీ = ఓ మంచి బుద్ధి కలవాడా !
వఱదైన; (వఱద + ఐన) = వజద వస్తే మునిగిపోయే
చేనున్ = పొలమును
దున్నకు = సేద్యానికి దున్నవద్దు
కఱవైనను; (కఱవు + ఐనను) = కఱవు వచ్చినట్లయితే
బంధుజనుల కడకున్ = చుట్టాల వద్దకు
ఏగకుమీ = వెళ్ళవద్దు
పరులకున్ = ఇతరులకు
మర్మము + చెప్పకు = (ఇంటి) రహస్యాన్ని చెప్పవద్దు
పిఱికికిన్ = పిఱికివాడికి
దళవాయితనమున్ = సైన్యాధిపత్యమును
పెట్టకు = కల్పించకు (ఇవ్వవద్దు)

భావం :
ఓ మంచిబుద్ధి కలవాడా ! వఱదలు వస్తే మునిగిపోయే పొలమును దున్నవద్దు, కణవు వచ్చినపుడు బంధువుల ఇండ్లకు వెళ్ళవద్దు. రహస్యాన్ని ఇతరులకు చెప్పవద్దు. వీటికివాడికి సేనానాయకత్వమును ఇవ్వవద్దు.

ఆలోచించండి – చెప్పండి

ప్రశ్న 1.
భగవద్దర్శనం వలన కలిగే అనుభూతులు చెప్పండి.
జవాబు:
భగవంతుడిని దర్శనం చేసుకుంటే మన మనస్సులు సంతోషంతో నిండిపోతాయి. మన మనస్సులోని దుఃఖం తొలగిపోతుంది. మన కలతలన్నీ తీరిపోతాయి. ఆనందంతో మన కన్నుల వెంట ఆనందబాష్పాలు వస్తాయి. ఆనందంతో మన మనస్సులు తేలిఆడుతాయి. మన బాధలన్నీ పోయి, మనస్సు తేలిక పడుతుంది.

ప్రశ్న 2.
జాతకాలను నమ్మవచ్చా? ఎందుకు?
జవాబు:
జాతకాలు చెప్పడం చాలా కాలంగా ఉంది. అదొక శాస్త్రము. సరైన పుట్టిన వేళ, నక్షత్రము, హోర తెలిస్తే, కొంతవఱకూ జాతకం చెప్పవచ్చు. కాని జాతకాలు అన్నీ నిజము కావు. జాతకములపై పిచ్చి పనికిరాదు. చక్కగా జ్యోతిశ్శాస్త్రం తెలిసిన పండితులు సైతమూ నేడు లేరు. కాబట్టి అదే పనిగా పెట్టిగా నేడు జాతకాలను నమ్మడం అవివేకం.

ప్రశ్న 3.
ఇంటి గుట్టు ఎవరికి, ఎందుకు చెప్పకూడదు?
జవాబు:
‘ఇంటి గుట్టు’ అంటే మన ఇంటిలోని రహస్యము. రహస్యమును ఎప్పుడూ ఇతరులకు చెప్పకూడదు. ‘ఇంటిగుట్టు లంకకు చేటు’ అన్న సామెత మనకు ఉంది. లంకాధిపతి తమ్ముడైన విభీషణుడు రాముడితో చేరి, లంకలోని రహస్యాలను రాముడికి చెప్పి రావణుడి పతనానికి కారణం అయ్యాడు. అందువల్లనే ఇంటి గుట్టును ఇతరులకు ఎప్పుడూ చెప్పరాదు.

AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions

February 5, 2024February 3, 2024 by Srinivas

Regularly solving AP 10th Class Maths Model Papers Set 6 contributes to the development of problem-solving skills.

AP SSC Maths Model Paper Set 6 with Solutions

Instructions :

In the duration of 3 hours 15 minutes, 15 minutes of time is allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Question paper consists of 4 Sections and 33 questions.
Internal choice is available in section – IV only.
Answers shall be written neatly and legibly.

Section – I
(12 × 1 = 12M)

Question 1.
Which of the following point lies in Q3?
A) (3, -2)
B) (3, 2)
C) (-3, -2)
D) (- 3,2)
Solution:
C) (-3, -2)

Question 2.
Draw the graph of ax² + bx + c = 0 when b² – 4ac < 0.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 3

Question 3.
\(\frac{7}{5}\) is the zero of 7x – 5. Is it True/False ?
Solution:
False
p(x) = 7x – 5
p(\(\frac{7}{5}\)) = 7(\(\frac{7}{5}\)) – 5 = \(\frac{49}{5}\) – 5 = \(\frac{49-25}{5}\) = \(\frac{24}{5}\)
p(\(\frac{7}{5}\)) ≠ 0. So, \(\frac{7}{5}\) is not a zero of p(x).

Question 4.
From the figure, find ∠PAQ.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 1
Solution:
∠PAQ = 180° – 120° = 60°

Question 5.
In 2, 4, 6, 8, 10 …….. of A.P. , common difference is ……
Solution:
2

Explanation:
2, 4, 6, 8, 10 …….. is an A.P
Common difference = d = a₂ – a₁ = 4 – 2 = 2

Question 6.
Choose the correct answer.

Statement p : Sin 45° = \(\frac{1}{\sqrt{2}}\)
Statement q : Tan 30° = \(\frac{1}{\sqrt{3}}\)
A) p true, q false
B) p false, q true
C) both p, q are true
D) both p, q are false
Solution:
C) both p, q are true

Question 7.
If the ratio of areas of two similar triangles is 2 : 1 then the ratio of their perimeters is ……..
Solution:
\(\sqrt{2}\) : 1

Question 8.
Choose the correct matching:

a) x + 2y = 4, 3x + 6y = 7, ( ) i) unique solution
b) x + 2y = 4, 3x + 6y = 12 ( ) ii) no solution
c) x + 2y = 4, 3x – y = 2 ( ) iii) infinite solutions

A) a – i, b – ii, c – iii
B) a – iii, b – ii, c – i
C) a – ii, b – iii, c – i
D) a – ii, b – i, c – iii
Solution:
C) a – ii, b – iii, c – i

Question 9.
Choose the correct matching:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 23
A) a – (i), b -(ii), c – (iii)
B) a – (i), b – (iii), c – (ii)
C) a – (iii), b – (i), c – (ii)
D) a – (ii), b – (iii), c – (i)
Solution:
C) a – (iii), b – (i), c – (ii)

Question 10.
If A = {1, 2} and B = {3, 4} then A∪B
Solution:
A ∪ B = {1, 2} ∪ {3, 4} = {1, 2, 3, 4}

Question 11.
If a dice is thrown, what is the probability of getting an odd number less than 3?
Solution:
\(\frac{1}{6}\)

Question 12.
In Mode = l + \(\left[\frac{f_1-f_0}{2 f_1-f_0-f_2}\right]\) × h, ‘l’ represents ….
A) lower limit
B) upper limit
C) lower boundary
D) upper boundary
Solution:
C) lower boundary

Section – II
(8 × 2 = 16 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 13.
What value(s) of x will make DE || AB, in the given figure AD = 8 x + 9, CD = x + 3, BE = 3x + 4, CE = x.
Solution:
In ∆ABC, DE || AB
∴ By Thale’s theorem,
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 4
\(\frac{C D}{A D}\) = \(\frac{C E}{C B}\)
⇒ (x + 3) (3x + 4) = x (8x + 9)
⇒ 3x² + 4x + 9x + 12 = 8x² + 9x
⇒ 8x² + 9x – 3x² – 4x – 9x – 12 = 0
⇒ 5x² – 4x – 12 = 0
⇒ 5x² – 10x + 6x – 12 = 0
⇒ 5x(x – 2) + 6(x – 2) = 0
⇒ (x – 2) (5x + 6) = 0
⇒ x = 2 or x = \(\frac{-6}{5}\)

Question 14.
Is 2t – 1 = 2t + 5 a linear equation in one variable?
Solution:
2t – 1 = 2t + 5
2t – 2t = 5 + 1
0 = 6
There is no variable in it. So it is not a linear equation in one variable.

Question 15.
Determine the value of \(2^{2+\log _2^3}\)
Solution:
\(2^{2+\log _2 3}\) = 2² × \(2^{\log _2 3}\)
= 4 × \(\log _2 3\)
= 4 × 3
= 12
We know that
(i) a^{m + n} = a^m × aⁿ
(ii) \(a^{\log _a N}\) = N

Question 16.
2, 3, 5, 7, 8, 10, 15 …… is an arithmetic progression? Why ?
Solution:
Given that 2, 3, 5, 7, 8, 10, 15…………
a₂ – a₁ = 3 – 2 = 1
a₃ – a₂ = 5 – 3 = 2
a₄ – a₃ = 7 – 5 = 2
a₅ – a₄ = 8 – 7 = 1
∴ a₂ – a₁ ≠ a₃ – a₂ = a₄ – a₃ ≠ a₅ – a₄
So it is not an arithmetic progression.

Question 17.
What is the probability for drawing out a ’Red king’ from a deck of cards?
Solution:
Total deck of cards = 52
Total possible outcomes = 52
No. of favourable outcomes to drawing out a red king = 2
∴ Probability P (E)
No. of favourable out comes
\(=\frac{\text { No. of favourable out comes }}{\text { Total possible out comes }}\)
= \(\frac{2}{52}\) = \(\frac{1}{26}\)

Question 18.
Write the formula to find median of a grouped data?
Solution:
Median = l + \(\frac{\frac{n}{2}-c f}{f}\) × h
Where l = lower limit of the median class.
h = length of the median class.
f = frequency of the median class,
cf = cumulative frequency of the class preceeding the median class.

Question 19.
A cylinder and cone have bases of equal radii and are of equal heights. Show that their volumes are
in the ratio of 3 : 1.
Solution:
It is given that the bases have equal radii and are of equal heights.
∴ Ratio of the volumes of the cylinder and the cone = πr²h : \(\frac{1}{3}\)πr²h
= 1 : \(\frac{1}{3}\) = 3 : 1

Question 20.
Rinki observed a ball on the ground from the balcony of the first floor of a building at an angle of depression θ. If the height of the first floor of the building is ‘x’ meters. Draw the diagram for this data
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 5
AB = height of the building = x mt
∠XAC = Angle of depression = θ

Section – III
(8 × 4 = 32 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 4 marks.

Question 21.
How many multiples of 4 lie between 10 and 250?
Solution:
The list of multiples of 4 lie between 10 and 250 is,
12, 16, 20, 24, ……., 248
Here, a = 12 ; d = 4 ; a_n = 248
a_n = a + (n – 1)d
248 = 12 + (n – 1)4
248 – 12 = (n – 1)4
(n – 1)4 = 236
n – 1 = \(\frac{236}{4}\) = 59
n = 59 + 1 = 60
∴ There are 60, multiples of 4 lie between 10 and 250.

Question 22.
Solve the following pair of equations:
\(\frac{2}{x}\) + \(\frac{3}{y}\) = 13 ; \(\frac{5}{x}\) – \(\frac{4}{y}\) = -2
Solution:
Observe the given pair of equations. They are not linear equations.
We have 2(\(\frac{1}{x}\)) + 3(\(\frac{1}{y}\)) = 13 …….. (1)
5(\(\frac{1}{x}\)) – 4(\(\frac{1}{y}\)) = -2 …….. (2)
If we substitute \(\frac{1}{x}\) = p and \(\frac{1}{y}\) = q, we get a pair of linear equations:
2p + 3q = 13 ………… (3)
5p – 4q = -2 ………. (4)
[Coefficients of q are 3 and 4 and their L.C.M. is 12. Using the elimination method:]
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 6
[‘q’ has opposite sign, so we add the two equations.]
p = \(\frac{46}{23}\) = 2
Substitute the value of p in equation (3)
2(2) + 3q = 13 ; 3q = 13 – 4 = 9
q = \(\frac{46}{23}\)
But, \(\frac{1}{x}\) = p = 2 ⇒ x = \(\frac{1}{2}\)
\(\frac{1}{y}\) = q = 3 ⇒ y = \(\frac{1}{3}\)

Question 23.
Find two consecutive positive integers, sum of whose squares is 613.
Solution:
Let the first positive integer be x
Then the consecutive positive integer is x + 1
Sum of the squares = x² + (x + 1)²
= x² + x² + 2x + 1
= 2x² + 2x + 1
Given sum of the squares = 613
∴ 2x² + 2x + 1 = 613
2x² + 2x + 1 – 613 = 0
2x² + 2x – 612 = 0
x² + x – 306 = 0
x² + 18x – 17x – 306 = 0
x(x + 18) – 17 (x + 18) = 0
(x + 18)(x – 17)
x + 18 = 0 or x – 17 = 0
x + 18 = 0 gives x = -18
x – 17 = 0 gives x = 17
For x = 17 its consecutive positive integer is x + 1 = 17 + 1 = 18.
Two consecutive positive integers are 17, 18.

Question 24.
Find all the zeroes of 2x⁴ – 3x³ – 3x² + 6x – 2, if you know that two of its zeroes are \(\sqrt{2}\) and –\(\sqrt{2}\).
Solution:
Since two of the zeroes are \(\sqrt{2}\) and –\(\sqrt{2}\), therefore we can divide by
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 7
Now, by splitting -3x, we factorize 2x² – 3x + 1 as (2x – 1) (x – 1). So, its zeroes are given by x = \(\frac{1}{2}\) and x = 1. Therefore, the zeroes of the given polynomial are \(\sqrt{2}\), –\(\sqrt{2}\) and 1 and \(\frac{1}{2}\).

Question 25.
Prove that the points A (-7, -3), B (5, 10), C (15, 8) and D (3, – 5) taken in order are the vertices of a
parallelogram.
Solution:
Let A(-7, -3), B(5, 10), C(15, 8) and D(3, -5) be the given points.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 8

Opposite sides AB = CD, BC = DA
Diagonals AC ≠ BD
Therefore ABCD is a parallelogram.
The given points taken in order form a parallelogram.

Question 26.
A heap of rice is in the form of a cone of diameter 12 m. and height 8 m. Find its volume? How much canvas cloth is required to cover the heap?
(Use π = 3.14)
Solution:
Diameter of the conic heap of rice = 12 m
∴ Its radius(r) = –\(\frac{12}{2}\)m = 6 m
height (h) = 8 m
Its volume (v) = \(\frac{1}{3}\)πr²h
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 10
Required canvas cloth to cover the heap
= Curved surface area of heap
= πrl = 3.14 × 6 × 10 m²
= 188.4 m²

Question 27.
Show that
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 25
Solution:

Question 28.
A die is thrown once. Find the probability of getting
i) a prime Number
ii) a number lying between 2 and 6
iii) an odd number
iv) multiple of 3.
Solution:
When a die is thrown, sample space S = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
i) Let A denotes the event of getting a prime number. Then A = {2, 3, 5}
So, required probability = P(A)
= \(\frac{\mathrm{n}(\mathrm{A})}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\) = \(\frac{3}{6}\) = \(\frac{1}{2}\)

ii) Let B denote the event of getting a number between 2 and 6.
Then, B = {3, 4, 5}
∴ Required probability = P(B) = \(\frac{n(B)}{n(S)}\)
\(\frac{3}{6}\) = \(\frac{1}{2}\)

iii) Let C denotes the event of getting an odd number. Then C = {1, 3, 5}
So, required probability, P(C) = \(\frac{\mathrm{n}(\mathrm{C})}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\)
\(\frac{3}{6}\) = \(\frac{1}{2}\)

iv) Let D denotes the event of getting multiple of 3. Then D = {3, 6}
No. of favorable outcomes = 2
So, required probability,
p(D) = \(\frac{\mathrm{n}(\mathrm{D})}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\)
Probability = P (D) = \(\frac{2}{6}\) = \(\frac{1}{3}\)

Section-IV
(5 × 8 = 40 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 8 marks.
There is an internal choice for each question.

Question 29.
A = {x : x set of even prime}
B = {x : x is a natural number < 12}
C = {x : x is a multiple of 4 less than or equal to 12}
D = {x : x is a factors of 12}
Find
(i) A ∪ B
(ii) B ∩ C
(iii) C – D
(iv) A – D

(OR)

If log \(\left(\frac{x+y}{3}\right)\) = \(\frac{1}{2}\)(log x + log y), then find the value of \(\frac{x}{y}\).
Solution:
A = {x : x is set of even prime} = {2}
B = {x : x is a natural number < 12}
= {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11}
C = {x : x is a multiple of 4 less than or equal to 12}
= {4, 8, 12}
D = {x : x is a factor of 12} = {1, 2, 3, 4, 6, 12}

(i) A∪B
A∪B= {2} ∪ {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11}
= {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11}

(ii) B ∩ C
B ∩ C = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11} ∩ {4, 8, 12} = {4, 8}

(iii) C – D
C – D = {4, 8, 12} – {1, 2, 3, 4, 6, 12} = {8}

(iv) A – D = {2} – {1, 2, 3, 4, 6, 12} = { } = φ

(OR)

AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 12

Question 30.
For which acute angle ‘θ’
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 2

(OR)

A motor boat whose speed is 18 km/h in still water. It takes 1 hour more to go 24 km upstream than to return downstream to the same spot. Find the speed of the stream.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 14

(OR)

Let the speed of the stream be x km/h
Therefore, the speed of the boat upstream = (18 – x) km/h and the speed of the boat downstream = (18 + x) km/h.
The time taken to go upstream distance 24
\(\frac{\text { distance }}{\text { speed }}\) = \(\frac{24}{18-x}\) hours.
Similarly, the time taken to go down-stream
= \(\frac{24}{18+x}\) hours
According to the question,
= \(\frac{24}{18-x}\) – \(\frac{24}{18+x}\) = 1
i.e., 24(18 + x) – 24(18 – x)
= (18 – x)(18 + x)
i.e., x² + 48x – 324 = 0
Using the quadratic formula, we get
x = \(\frac{-48 \pm \sqrt{48^2+1296}}{2}\) = \(\frac{-48 \pm \sqrt{3600}}{2}\)
= \(\frac{-48 \pm 60}{2}\) = 6 (or) -54
Since x is the speed of the stream, it cannot be negative. So, we ignore the root x = – 54. Therefore, x = 6 gives the speed of the stream as 6 km/hr.

Question 31.
The mean pocket allowance is 18/-. Find the missing frequencies.

Daily pocket allowance	11-13	13-15	15-17	17-19	19-21	21-23	23-25
Number of Children	7	6	9	13	f	5	4

(OR)

Find the co-ordinates of the points of trisection of the line segment joining (4, -1) and (-2, -3).
Solution:
Given that, mean pocket allowance is ₹ 18.
We will find the mean of the given data and equalize it with 18 to find the value of ‘f’.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 15

(OR)

Let P and Q be the points of trisection of AB is AP = PQ = QB.
Therefore P divides AB internally in the ratio 1 : 2
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 16
Now, Q also divides AB internally in the ratio 2 : 1
We have x₁ = 4, y₁ = -1, x₂ = -2, y₂ = -3.
m₁ = 2; m₂ = 1

Therefore the coordinates of the point of trisection of the line joining are p(2, \(\frac{-5}{3}\)) and Q(0, \(\frac{-7}{3}\))

Question 32.
State and prove Pythagoras Theorem.

(OR)

The angle of elevation of a jet plane from a point A on the ground is 60°. After a flight of 15 seconds,
the angle of elevation changes to 30°. If the jet plane is flying at a constant height of 100\(\sqrt{3}\) meter, find the speed of the jet plane. (\(\sqrt{3}\) = 1.732)
Solution:
Statement: In a right triangle, the square of hypotenuse is equal to the sum of the squares of the other two sides.
Given : ∆ABC is the right triangle right angled at B.
RTP: AC² = AB² + BC²
Construction: Draw BD ⊥ AC
Proof: ∆ADB ~ ∆ABC
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 18

(OR)

Let D is the initial position of the jet plane which moves to C in 15 seconds.
A is the point on the ground from where we are observing. Then
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 19

From (1) & (2)
Distance that jet flied
= CD = BE = AB – AE
= 4500 m – 1500 m = 3000 m
So, speed of the flight
= \(\frac{3000 \mathrm{~m}}{15 \text { seconds }}\) = 200 m/s

Question 33.
Draw the graph of p(x) = x² – x – 12 and find its zeroes. Justify your answer.
(OR)
Draw a circle of radius 6 cm. From a point 10 cm away from its centre construct the pair of tangents to the circle and measure their lengths. Verify by using Pythogaras theorem.
Solution:
p(x) = x² – x – 12
y = x² – x – 12
AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 24

-3 and 4 are zeroes of the quadratic polynomial because (-3, 0) and (4, 0) are intersection points of X axis.
Justification: x² – x – 12 = 0 ⇒ x² – 4x + 3x – 12 ⇒ (x – 4) (x + 3) = 0
x – 4 = 0 and x + 3 = 0 x = 4, x = -3 zeroes of p(x) = -3, 4.

(OR)

AP 10th Class Maths Model Paper Set 6 with Solutions 22

Construction:

Draw a circle of radius 6 cm. Let its centre be ‘O’
Let a point P is at a distance of 10 cm from the centre ‘O’
Draw the perpendicular bisector of PO which cuts it at the mid point M.
Taking M as centre with radius PM or MO, we draw a circle that intersects the given circle at two points A and B.
Join PA and PB. These are the required tangents of the circle.

Proof:
From the figure, PO = 10 cm, OA = 6 cm
Also ∆POA is a right angled triangle.
By Pythagoras theorem,
PO² = PA² + OA² ⇒ PA² = PO² – OA² = 10² – 6² = 100 – 36 = 64
∴ PA = \(\sqrt{64}\) = 8 cm
In OPB, ∠OBP = 90°. OB = 6 cm, OP = 10 cm.
By Pythagoras theorem OP² = OB² + BP²
⇒ BP² = OP² – OB² ⇒ = 10² – 6²
= 100 – 36 = 64 ⇒ BP = \(\sqrt{64}\)
= 8 cm

AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions

February 5, 2024February 3, 2024 by Srinivas

Regularly solving AP 10th Class Maths Model Papers Set 5 contributes to the development of problem-solving skills.

AP SSC Maths Model Paper Set 5 with Solutions

Instructions :

In the duration of 3 hours 15 minutes, 15 minutes of time is allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Question paper consists of 4 Sections and 33 questions.
Internal choice is available in section – IV only.
Answers shall be written neatly and legibly.

Section – I
(12 × 1 = 12M)

Note:

Answer all the questions in one word or phrase.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
Draw Venn diagram if A ⊂ B then A ∩ B = A.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 2

Question 2.
What is the value of k for which the equations x + y – 4 = 0 and 2x + ky – 3 = 0 have no solution?
Solution:
\(\frac{1}{2}\) = \(\frac{1}{\mathrm{k}}\) ⇒ k = 2

Question 3.
Match the following.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 1
A) a – i, b – ii, c – i
B) a – ii, b – iii, c – i
C) a – iii, b – ii, c – i
D) a – i, b – iii, c – ii
Solution:
D) a – i, b – iii, c – ii

Question 4.
Find the A.M of a – 2, a, a + 2.
Solution:
Arithmetic Mean
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 3

Question 5.
The angle of depression from the top of a tower 12 m height, at a point on the ground is 30°. The
distance of the point from the top is ……….
A) 12 m
B) 12 \(\sqrt{3}\) m
C) 7. 5 m
D) 6 m
Solution:
A) 12 m

Question 6.
Check whether -3 and 3 are the zeroes of the polynomial x² – 9.
Solution:
p(x) = x² – 9 ⇒ p(-3)
= (-3)² – 9 = 9 – 9 = 0
p(3) = (3)² – 9 = 9- 9 = 0
p(-3) = 0 and p(3) = 0
-3 and 3 are the zeroes of the polynomial
p(x) = x² – 9.

Question 7.
If one root of the equation x² + kx + 3 = 0 is 1 then find the other root.
Solution:
3

Question 8.
Draw a rough sketch of the combination of cone and hemisphere.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 4

Question 9.
The probability of picking a letter from the set of English alphabet is \(\frac{5}{26}\), then what are those alphabet ?
Solution:
Vowels [a, e, i, o, u]

Question 10.
Statement (A): Opposite sides are equal
Statement (B): Diagonals are not equal.
Which of the following is true considering both the statements ?
A) Square
B) Rhombus
C) Parallelogram
D) Rectangle
Solution:
D) Rectangle

Question 11.
Find the value of cosθ in terms of sinθ.
Solution:
sin²θ + cos²θ = 1
cos²θ = 1 – sin²θ
cosθ = \(\sqrt{1-\sin ^2 \theta}\).

Question 12.
Diagonal of a square is how many times of its side ?
Solution:
Diagonal (d) = \(\sqrt{2}\) × side

Section – II
(8 × 2 = 16 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 13.
If A = {Prime numbers less than 10} and
B = {Positive odd numbers less than 10}, then find
i) A∩B
ii) B – A.
Solution:
A = {2, 3, 5, 7}
B = {1, 3, 5,7, 9}
A∩B = {2, 3, 5, 7} ∩ {1, 3, 5, 7, 9} = {3, 5, 7}
B – A = {1, 3, 5, 7, 9} – {2, 3, 5, 7} = {1, 9}

Question 14.
Explain why 7 × 11 × 13 + 13 and 7 × 6 × 5 × 4 × 3 × 2 × 1 + 5 are composite numbers.
Solution:
7 × 11 × 13 + 13 × 1 = 13 × [7 × 11 + 1]
= 13 × [77 + 1]
= 13 × 78
= 13 × 2 × 39
= 13 × 2 × 3 × 13
So, 7 × 11 × 13 + 13 is a composite number.
5 is a factor in the first term is in 7 × 6 × 5 × 4 × 3 × 2 × 1
∴ 5 is a factor in the second term i.e., 5
∴ 5 is a factor of both the numbers.
∴ 7 × 6 × 5 × 4 × 3 × 2 × 1 + 5 is a composite number.

Question 15.
Two concentric circles having radii 5 cm and 3 cm are drawn. Find the length of the chord of the larger circle which touches the smaller circle.
Solution:
As shown in the figure OP = 3 cm, OB = 5 cm
Since AB touches the smaller circle at P,
We have OP ⊥ AB
⇒ ∠OPB = 90° .
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 17
∴ By Pythagoras theorem,
OB² = OP² + PB²
⇒ PB² = OB² – OP²
⇒ 5² – 3² = 25 – 9 = 16
∴ PB = \(\sqrt{16}\) = 4 cm
Since the perpendicular through the centre bisects a chord
we have AP = PB = 4 cm
∴ AB = AP + PB = 4 cm + 4 cm = 8 cm
Thus, the length of the required chord = 8 cm.

Question 16.
Rajender observes a person standing on the ground from a helicopter at an angle of depression 45°. If the helicopter flies at a height of 50 meters from the ground, what is the distance of the person from Rajender?
Solution:
From the figure, in triangle OAB
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 5
OA = height that helicopter flies from the ground 50 meters,
∠POB = ∠OBA = 45°
(Alternative interior angles)
distance of the person from Rajender = OB = x
sin 45° = \(\frac{\mathrm{OA}}{\mathrm{OB}}\) ⇒ x = 50\(\sqrt{2}\) m
The distance from the person to Rajender = 50\(\sqrt{2}\) m.

Question 17.
A page is opened at random from a book containing 100 pages. Find the probability that the page number is a perfect square.
Solution:
Number of pages of a book = 100
The list of perfect squares upto 100 is 1, 4, 9, 16, 25, 36, 49, 64, 81, 100
Let E be the event of getting a perfect square.
∴ E = {1, 4, 9, 16, 25, 36, 49, 64, 81, 100}
Required probability = P(E) = \(\frac{\mathrm{n}(\mathrm{E})}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\)
= \(\frac{10}{100}\) = \(\frac{1}{10}\)

Question 18.
Find the distance between (a cos θ, 0) and (0, a sin θ).
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 6

Question 19.
The perimeters of two similar triangles are 30 cm and 20 cm respectively. If one side of the first triangle is 12 cm, determine the corresponding side of the second triangle.
Solution:
The perimeters of two similar triangles
= 30 cm, 20 cm
One side of first triangle = 12 cm
Let the corresponding side of the second triangle be x cm.
We know that
The ratio of perimeters of similar triangle = ratio of their corresponding sides.
⇒ \(\frac{30}{20}\) = \(\frac{12}{x}\)
⇒ x = 12 × \(\frac{20}{30}\) = 8
∴ The corresponding side of the second triangle = 8 cm.

Question 20.
Find a quadratic polynomial if the zeroes of it are 2 and \(\frac{-1}{3}\) respectively.
Solution:
Let the quadratic polynomial be ax² + bx + c, a ≠ 0 and its zeroes be α and β.
Here α = 2, β = \(\frac{-1}{3}\)
Sum of the zeroes = (α + β)
= 2 + \(\frac{-1}{3}\) = \(\frac{5}{3}\)
Product of the zeroes = αβ
= 2(\(\frac{-1}{3}\)) = \(\frac{-2}{3}\)
Therefore the quadratic polynomial
ax² + bx + c is k [x² – (α + β)x + αβ],
where k is a constant = k[x² – \(\frac{5}{3}\)x – \(\frac{2}{3}\)]
We can put different values of k.
When k = 3, the quadratic polynomial will be 3x² – 5x – 2.

Section – III
(8 × 4 = 32 M)

Answer all the questions,
Each question carries 4 marks.

Question 21.
Write two polynomials and create two questions for each of them.
Solution:
a) 2x² + 2x + 1 is a polynomial.

What is the sum of squares of two consecutive numbers ?
Find the length of one perpendicular side is 1 cm greater than the other, then the square of the hypotenuse is given by the polynomial 2x² + 2x + 1.

b) x² + 5x + 6 is also a polynomial.

A square is changed as a rectangle by enlarging two opposite sides by 2 units and the other pair by 3 units. To find the area of the rectangle, we get the given polynomial x² + 5x + 6.
In a family the age of father is 6 years greater than the sum of square of his son’s age and five times of his son’s age. White a polynomial for this situation.

Question 22.
The hypotenuse of a right triangle is 6m more than twice of the shortest side. If the third side is 2m less than the hypotensue, find the sides of the triangle.
Solution:
Let the shortest side be x m.
Then hypotensue = (2x + 6)m and third side
= (2x + 4)m.
by Pythagoras theorem, we have
(2x + 6)² = x² + (2x + 4)²
4x² + 24x + 36 = x² + 4x² + 16x + 6
x² – 8x – 20 = 0
(x – 10) (x + 2) = 0
x = 10 or x = -2
but x can’t be negative as side of a triangle.
∴ x = 10
Hence, the sides of the triangle are 10m, 26m, 24m.

Question 23.
The altitude of a right triangle is 7 cm less than its base. If the hypotenuse is 13 cm, find the other two sides.
Solution:
Let the base of the right triangle is x cm
Its altitude is 7cm less than its base
∴ Altitude is (x – 7) cm
Hypotenuse = 13 cm
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 7
In a right angle triangle
(Hypotenuse)² = (side)² + (side)²
(13)² = x² + (x – 7)²
x² + x² – 14x + 49 = 149
2x² – 14x – 120 = 0
x² – 7x – 60 = 0
x² – 12x +5x – 60 = 0
x(x – 12) + 5 (x – 12) = 0
(x – 12) (x + 5) = 0
x – 12 = 0 or x + 5 = 0
x = 12 (or) x = – 5
Base of triangle can’t be negative
∴ Base of the triangle = 12 cm
Altitude of the triangle = 12 – 7 = 5 cm
∴ Other two sides are 5 cm and 12 cm.

Question 24.
Find the mode of the following data.
a) 5, 6, 9, 10, 6, 12, 3, 6, 11, 10, 4, 6, 7
b) 20, 3, 7, 13, 3, 4, 6, 7, 19, 15, 7, 18, 3
Solution:
a) Arranging the observations in order
3, 4, 5, 6, 6, 6, 6, 7, 9, 10, 10, 11, 12
6 is repeated maximum number of times.
So, mode = 6

b) Arranging the observations in order
3, 3, 3, 4, 6, 7, 7, 7, 13, 15, 18, 19, 20
3 and 7 are repeated maximum number of times (3)
So, modes are 3 and 7.

Question 25.
Find the point on X – axis, which is equidistant from (2, -5) and (-2, 9).
Solution:
Let P (x, 0) be the point on X – axis which is equidistant from A (2, – 5) and B (-2, 9)
PA = PB ⇒ PA² = PB²
⇒ (x – 2)² + (0 + 5)² = (x + 2)² + (0 – 9)²
⇒ x² – 4x + 4 + 25 = x² + 4x + 4 + 81
⇒ 4x + 4x = 25 – 81
⇒ 8x = -56
∴ x = \(\frac{-56}{8}\) = -7
Thus, the required point on X – axis = (-7, 0)

Question 26.
A toy is in the form of a cone mounted on a hemisphere. The diameter of the base and the height of the cone are 6 cm and 4 cm respectively. Determine the surface area of the toy. [use π = 3.14]
Solution:
Diameter of the cone (d) = 6 cm
Radius of the cone (r) = \(\frac{\mathrm{d}}{2}\) = \(\frac{6}{2}\) cm = 3 cm
Height of the cone (h) = 4 cm
Slant height (l) = \(\sqrt{\mathrm{r}^2+\mathrm{h}^2}\)
= \(\sqrt{3^2+4^2}\) = \(\sqrt{9+16}\)
= \(\sqrt{25}\) = 5cm
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 8
∴ Surface area of cone = πrl
= 3.14 × 3 × 5 cm² = 47.1 cm²
Surface area of hemisphere = 2πr² = 2 × 3.14 × 3 × 3 cm² = 56.52 cm²
Thus, total surface area of the toy
= SA of cone + SA of hemisphere
= 47.1 cm² + 56.52 cm²
= 103.62 cm²

Question 27.
If tan A = \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) and tan B = \(\sqrt{3}\), then find sinA.cosB + cosA.sinB. (A, B < 90°).
Solution:
Given tan A = \(\frac{1}{\sqrt{3}}\) and tan B = \(\sqrt{3}\)
⇒ tan A = tan 30° and tan B = tan 60°
⇒ A = 30°, B = 60° [Since A, B are acute angles]
sin A . cos B + cos A . sin B
= sin 30°. cos 60° + cos 30° . sin 60°
= \(\frac{1}{2}\) × \(\frac{1}{2}\) + \(\frac{\sqrt{3}}{2}\) × \(\frac{\sqrt{3}}{2}\) = \(\frac{1}{4}\) + \(\frac{3}{4}\) = \(\frac{4}{4}\) = 1

Question 28.
How many two digit numbers are divisible by 3?
Solution:
The list of two digit numbers divisible by 3 is :
12, 15, 18,…. 99
It is in AP
Here, a = 12, d = 3, a_n = 99
As a_n = a + (n – 1)d,
we have 99 = 12 + (n – 1) × 3
i.e., 99 = 12 + 3n – 3 = 3n + 9
i.e., 3n = 99 – 9 = 90
i.e., n = \(\frac{90}{3}\) = 30
So, there are 30 two – digit numbers divisble by 3.

Section – IV
(5 × 8 = 40 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 8 marks,
Each question has internal choice.

Question 29.
Use Euclid’s division lemma to show that the cube of any positive integer is of the form 9m, 9m + 1 or 9 m + 8.
(OR)
If A = {x : x is a natural number}
B = {x : x is an even natural number}
C = {x : x is an odd natural number}
D = {x : x is a prime number}
Find A ∩ B, A ∩ C, A ∩ D, B ∩ C, B ∩ D, C ∩ D.
Solution:
Let ‘a’ be any positive integer.
We apply Euclid’s division lemma with a and b = 3
Since 0 ≤ r < 3 the possible remainders are 0, 1 and 2
That is ‘a’ can be 3p or 3p +1 or 3p + 2 where p is the quotient.
Now (3p)³ = 27p³ which can be written in the form 9m since 9 is divisible by 9.
Again (3p + 1)³ = 27p³ + 27p² + 9p + 1 = 9 (3p³ + 3p² + p) + 1
which can be written in the form 9m + 8. since 27p³ + 27p² + 9p is 9 (3p³ + 3p² + p) is divisible by 9.
Lastly (3p + 2)³ = 27p³ + 54p² + 36p + 8
= 9(3p³ + 6p² + 4p) + 8
which can be written in the form 9m + 8. Since 27p³ + 54p² + 36p
i.e., 9 (3p³ + 6p² + 4p) is divisible by 9. Therefore, the cube of any positive integer is of the form 9m, 9m + 1 or 9m + 8.

(Or)

A = {x : x is a natural number}
= {1, 2, 3, 4 ……..}
B = {x : x is an even natural number}
= {2, 4, 6, 8 ………}
C = {x : x is an odd natural number}
= {1, 3, 5, 7 ……….}
D = {x : x is a prime number}
= {2, 3, 5, 7, ……….}
The common elements in both sets.
A∩B = {2, 4, 6, 8 ………}
= {even natural numbers}
A∩C = {1, 3, 5, 7 ……..}
= {odd natural numbers}
A∩D = {2, 3, 5, 7 …….}
= {Prime numbers}
B∩ C = { } = φ
B∩D = {2} = φ
C∩D = {3, 5, 7 ……}
= {odd prime numbers}

Question 30.
A statue stands on the top of a 2m tall pedestal. From a point on the ground, the angle of elevation of the top of the statue is 60° and from the same point, the angle of elevation of the top of the pedestal is 45°. Find the height of the statue.
(OR)
Rahim takes out all the hearts from the cards : What is the probability of
i. Picking out an ace from the remaining pack.
ii. Picking out a diamond
iii. Picking out a card that is not a heart.
iv. Picking out the Ace of heart.
Solution:
Height of the pedestal AB = 2 m
Let height of the statue AC = h meters
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 9

(Or)

Here, the sample space is the pack of cards.
n(S) = Total number of cards = 52.
All of the hearts in the cards = 13
Remaining pack = 52 – 13 = 39

i) Probability of picking out an ace
\(=\frac{\text { No.of aces in remaining pack }}{\text { Total no.of cards in remaining pack }}\) = \(\frac{3}{39}\) = \(\frac{1}{13}\)

ii) Probability of packing out a diamond
\(=\frac{\text { No.of diam onds in remaining pack }}{\text { Total no.of cards in remaining pack }}\)
\(\frac{13}{39}\) = \(\frac{1}{3}\)

iii) Probability of picking out a card that is not a heart.
\(=\frac{\text { No.of cards that is not a heart in remaining pack }}{\text { Total no.of cards in remaining pack }}\)
= \(\frac{39}{39}\) = 1

iv) Probability of picking out the ace of heart
\(=\frac{\text { No.of ace of heart in remaining pack }}{\text { Total no.of cards in remaining pack }}\)
= \(\frac{0}{39}\) = 0

Question 31.
A 20m deep well with diameter 7 m. is dug and the earth from digging is evenly spread out to form a platform 22 m. x 14 m. Find the height of the platform.
(OR)
If cosecθ + cotθ = k then prove that cosθ = \(\frac{k^2-1}{k^2+1}\)
Solution:
Diameter of well (d) = 7 m
∴ Radius of well (r) = \(\frac{d}{2}\) = \(\frac{7}{2}\) = 3.5 m
Height of the well (h) = 20m
Length of platform (l) = 22m
Breadth of platform (b) = 14m
Let the height of platform be H
According to the data, we note that
Volume of well = Volume of earth dug out
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 10

(Or)

Suppose cosecθ + cotθ = k …… (1)
we have, cosec²θ – cot²θ = 1
⇒ (cosecθ + cotθ) (cosecθ – cotθ) = 1
⇒ k(cosecθ – cotθ) = 1.
⇒ (cosecθ – cotθ) = \(\frac{1}{k}\) ……. (2)
Adding (1) and (2) we get
cosecθ + cotθ + cosecθ – cotθ = k + \(\frac{1}{\mathrm{k}}\)
⇒ 2 cosecθ = k + \(\frac{1}{\mathrm{k}}\) ………. (3)
Subtracting (1) and (2) we get
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 11

Question 32.
PQR is a triangle right angled at P and M is a point on QR such that PM ^ QR. Show that PM² = QR. MR.
(OR)
The following distribution gives the daily income of 50 workers of a factory.

Daily income (in Rupees )	250-300	300-350	350-400	400-450	450-500
Number of workers	12	14	8	6	10

Convert the distribution above to a less than type cumulative frequency distribution, and draw its ogive.
Solution:
Given : In ∆PQR, ∠P = 90° and PM ⊥ QR
To prove : PM² = QM. MR
Proof: In ∆PQR ND ∆MPR, we have
∠R = ∠MRP [common angle]
∠P = ∠PMR = 90° [given]
∴ ∆PQR ~ ∆MPR …….. (1)
[By AA criterion of similarity]
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 12
Similarly we can prove
∆PQR ~ ∆MQP …… (2)
From (1) and (2), we get
∆MPR ~ ∆MQP
The ratio of corresponding sides of similar triangles are equal
⇒ \(\frac{\mathrm{PM}}{\mathrm{MR}}\) = \(\frac{\mathrm{QM}}{\mathrm{PM}}\)
⇒ PM² = QM.MR
Hence the proof.

(Or)

Table for a less than type cumulative frequency distribution.

Upper limits	fr	Ascending cumulative for frequency		Suitable points
300	12	12	12	(300,12)
350	14	26	(12 + 14 =) 26	(350, 26)
400	8	34	(26+8 =) 34	(400,34)
450	6	40	(34+6 =) 40	(450,40)
500	10	50	(40+10 =) 50	(500,50)

Steps to draw less than ogive:

(a) Take the upper limits of the classes on X-axis and Ascending cumulative frequency number of workers on the Y-axis.
(b) Spot the corresponding suitable points on the coordinate plane and join the points.
(c) The smooth curve thus obtained by joining the points is the required less than type ogive.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 13

Question 33.
Solve the equations
2x – y = 4; 4x – 2y = 6 graphically.
(OR)
Draw a circle of radius 6 cm. From a point 10 cm away from its centre, construct the pair of tangents to the circle.
Solution:
2x – y = 4; 4x – 2y = 6
AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 14

(Or)

AP 10th Class Maths Model Paper Set 5 with Solutions 16

Construction:

1. Draw a circle of radius 6 cm. Let its centre be ‘O’
2. Let a point P be at a distance of 10 cm from the centre ‘O’
3. Join PO and draw the perpendicular bisector of PO which cuts it at the mid point M.
4. Taking M as centre, with radius PM or MO, we draw a circle that intersects the given circle at two points A and B.
5. Join PA and PB. These are the required tangents of the circle.

AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions

February 5, 2024February 2, 2024 by Srinivas

Regularly solving AP 10th Class Maths Model Papers Set 4 contributes to the development of problem-solving skills.

AP SSC Maths Model Paper Set 4 with Solutions

Instructions :

In the duration of 3 hours 15 minutes, 15 minutes of time is allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Question paper consists of 4 Sections and 33 questions.
Internal choice is available in section – IV only.
Answers shall be written neatly and legibly.

Section – I
(12 × 1 = 12M)

Note:

Answer all the questions in one word or phrase.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
The exponent of 2 in the prime factorisation of 144, is ……..
A) 4
B) 5
C) 6
D) 3
Solution:
A) 4

Question 2.
Statement (A) : Degree of a constant polynomial is “0”.
Statement (B) : Degree of a zero polynomial is “0”.
Choose the correct answer.
i) Both (A) and (B) are TRUE
ii) (A) is TRUE, (B) is FALSE
iii) (A) is FALSE, (B) is TRUE
iv) Both (A) and (B) are FALSE
Solution:
ii) (A) is TRUE, (B) is FALSE

Question 3.
∆ABC is an isosceles triangle right angled at ‘C’ and AB² = n.AC² then, n = ……….
Solution:
2.

Question 4.
When A ⊂ B then A – B = ……………….
Solution:
φ

Question 5.
If AP and AQ are the two tangents to a circle with centre “O” so that ∠POQ = 110 then ∠PAQ = ………..
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 1
Solution:
70°

Question 6.
Match the following
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 18
A) a – iii, b – ii, c – i
B) a – ii, b – iii, c – i
C) a – iii, b – i, c – ii
D) a – ii, b – i, c – iii
Solution:
A) A – iii, B – ii, C – i.

Question 7.
In an A.P. a = 10, d = 10 then the fourth term of A.P is ………..
Solution:
40.

Question 8.
A ladder of length x metres is leaning against a wall making an angle θ with the ground. Which trigonometric ratio would you like to consider to find the height of the point on the wall at which the ladder is touching ?
Solution:
Relevant diagram for the problem, Clearly hypotenuse AC is given as x and the height of wall is opposite side of θ.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 3
Thus, we consider sin θ to find the height.

Question 9.
Assertion : x + 2y – 30 = 0, 2x + 4y – 66 = 0 are inconsistent equations.
Reason: a₁x + b₁y + c₁ = 0, a₂x + b₂y + c₂ = 0 represent parallel lines if \(\frac{a_1}{a_2}\) = \(\frac{\mathrm{b}_1}{\mathrm{~b}_2}\) ≠ \(\frac{c_1}{c_2}\)
A) Both Assertion and Reason are true. Reason is supporting the Assertion
B) Both Assertion and Reason are true. Reason does not support the Assertion.
C) Assertion is true. Reason is False.
D) Assertion is False. Reason is True.
Solution:
(A) Both Assertion and Reason are true. Reason is supporting the Assertion.

Question 10.
If (p + 5)x³ + 2x² + 3x – 5 = 0 represents a quadratic equation, then find the value of p.
Solution:
5

Question 11.
If P(E) = 0.05, then P(not E) = ………..
Solution:
0.95.

Question 12.
The distance of the point (4, 7) from X – axis is ……….
Solution:
7 units.

Section – II
(8 × 2 = 16 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 13.
How many bricks each measuring 25 cm × 11.25 m × 6 cm will be needed to build a wall 8 m × 6 m × 22.5 cm.
Solution:
Number of bricks \(=\frac{\text { Volume of the wall }}{\text { Volume of the brick }}\)
= \(\frac{800 \times 600 \times 22.5}{25 \times 11.25 \times 6}\) = 6400.

Question 14.
Two concentric circles of radii 5 cm and 3 cm are drawn. Find the length of the chord of larger circle which touches the smaller circle.
Solution:
As shown in the figure OP = 3 cm, OB = 5 cm
Since AB touches the smaller circle at P,
We have OP ⊥ AB ⇒ ∠OPB = 90°
∴ By Pythagoras theorem,
OB² = OP² + PB²
⇒ PB² = OB² – OP²
= 5² – 3² = 25 – 9
= 16
∴ PB = \(\sqrt{16}\) = 4 cm
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 4
Since the perpendicular through the centre bisects a chord we have AP = PB = 4 cm
∴ AB = AP + PB
= 4 cm + 4 cm
= 8 cm
Thus, the length of the required chord = 8 cm.

Question 15.
If x = log₂3, y = log₂5 then write log₂15 in terms of x and y.
Solution:
log₂15 = log₂ (3 × 5)
= log₂3 + log₂5
= x + y
We know that log_a xy = log_ax + log_ay
Given log₂3 = x and log₂5 = y

Question 16.
Check whether the equations 2x + 3y = 1, 3x – y = 7 have a unique solution, infinitely many solutions
or no solution.
Solution:
2x + 3y = 1; 3x – y = 7
In the given equations \(\frac{a_1}{a_2}\) = \(\frac{2}{3}\)
\(\frac{\mathrm{b}_1}{\mathrm{~b}_2}\) = \(\frac{3}{-1}\) = -3
∴ \(\frac{a_1}{a_2}\) ≠ \(\frac{b_1}{b_2}\)
∴ The given system of equations has consistent and unique solution.

Question 17.
Find the arithmetic mean of the data 5, 6, 9, 10, 6, 6, 7.
Solution:
Arithmetic mean
= \(\frac{5+6+9+10+6+6+7}{7}\) = \(\frac{49}{7}\) = 7.

Question 18.
Two dice, one red and one yellow are thrown at the same time. Write down the possible out comes that the sum of the two numbers appearing on the top of the dice is 8.
Solution:
The possible out comes that the sum of the two numbers appearing on the top of the dice is 8 are given by
A ={(2, 6), (3, 5), (4, 4), (5, 3), (6, 2)}

Question 19.
Draw the venn diagram of A – B where A and B are non empty sets.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 5

Question 20.
Find the value of ‘k’ for kx (x – 2) + 6 = 0 so that it has two equal roots.
Solution:
kx² – 2kx + 6 = 0
The given equation is in the form of
ax² + bx + c = 0 where a = k; b = -2k;
c = 6
Given that the quadratic equation has two equal roots.
∴ Discriminant = 0
b² – 4ac = 0
(-2k)² – 4(k)(6) = 0
4k² – 24k = 0
Divide the equation with ‘4k’
\(\frac{4 k^2}{4 k}\) – \(\frac{24 k}{4 k}\) = 0
k – 6 = 0
∴ k = 6

Section – III
(8 × 4 = 32 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 4 marks.

Question 21.
Find a quadratic polynomial with zeroes -2 and \(\frac{1}{3}\).
Solution:
Let the quadratic polynomial be ax² + bx + c, a ≠ 0 and its zeroes be α and β.
Here α = -2, β = \(\frac{1}{3}\)
Sum of the zeroes = (α + β)
= -2 + \(\left(\frac{1}{3}\right)\) = \(\frac{-5}{3}\)
Product of zeroes = (αβ)
= -2\(\left(\frac{1}{3}\right)\) = \(\frac{-2}{3}\)
Therefore the quadratic polynomial
ax² + bx + c is k [x² – (α + β)x + αβ],
where k is a constant = k[x² + \(\frac{5}{3}\)x – \(\frac{2}{3}\)]
We can put different values of k.
When k = 3, the quadratic polynomial will be 3x² + 5x – 2.

Question 22.
For what positive value of ‘p’, the following pair of linear equations have infinitely many solutions.
px + 3y – (p – 3) = 0; 12x + py – p = 0
Solution:
Given pair of equations are px + 3y – (p – 3) = 0 and 12x + py – p = 0
a₁ = p; b₁ = 3 ; c₁ = -(p – 3);
a₂ = 12; b₂ = p; c₂ = -p
Given equations has infinitely many solutions
∴ \(\frac{a_1}{a_2}\) = \(\frac{b_1}{b_2}\) = \(\frac{c_1}{c_2}\)
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 6

Question 23.
Find a point on the Y-axis which is equidistant from both the points A (6, 5) and B (-4, 3).
Solution:
We know that a point on the Y – axis is of the form (0, y). So, let the point P (0, y) be equidistant from A and B. Then
PA = \(\sqrt{(6-0)^2+(5-y)^2}\)
PB = \(\sqrt{(-4-0)^2+(3-y)^2}\)
PA² = PB²
So, (6 – 0)² + (5 – y)² = (-4 – 0)² + (3 – y)²
i.e., 36 + 25 + y² – 10y = 16 + 9 + y² – 6y
i.e., 4y = 36
i.e., y = 9
So, the required point is (0, 9).
Let us check our solution :
AP = \(\sqrt{(6-0)^2+(5-9)^2}\)
So (0, 9) is equidistant from (6, 5) and (-4, 3).

Question 24.
Prove that the sum of the squares of the sides of a rhombus is equal to the sum of the squares of its diagonals.
Solution:
Given: ABCD is a rhombus whose diagonals AC and BD intersect at ‘O’.
AB = BC = CD = DA
To prove: AB² + BC² + CD² + DA² = AC² + BD²
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 7
Proof:
The diagonals of a rhombus bisect perpendicularly each other.
⇒ AO = \(\frac{1}{2}\) AC and BO = \(\frac{1}{2}\) BD
Also ∆AOB is a right triangle.
∴ By Baudhayan theorem (Pythagoras theorem)
AB² = AO² + BO²
= \(\left(\frac{\mathrm{AC}}{2}\right)^2\) + \(\left(\frac{B D}{2}\right)^2\) = \(\frac{\mathrm{AC}^2}{4}\) + \(\frac{\mathrm{BD}^2}{4}\)
⇒ 4AB² = AC² + BD²
⇒ AB² + AB² + AB² + AB² = AC² + BD²
⇒ AB² + BC² + CD² + DA² = AC² + BD²
Hence the proof.

Question 25.
In figure, OACB is a quadrant of a circle with centre O and radius 3.5 cm.
If OD = 2 cm., find the area of the shaded region.
(use π = \(\frac{22}{7}\))
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 2
Solution:

It is given that OACB is a quadrant of a circle with centre ‘O’.
⇒ ∠AOB = 90°
Radius = 3.5 cm and OD = 2 cm
Area of the sector shaped OACB = \(\frac{x^{\circ}}{360^{\circ}}\) × πr²
= \(\frac{90^{\circ}}{360^{\circ}}\) × \(\frac{22}{7}\) × 3.5 × 3.5 cm²
= \(\frac{1}{4}\) × \(\frac{22}{7}\) × \(\frac{7}{2}\) × \(\frac{7}{2}\) cm²
= \(\frac{77}{8}\) cm² = 9.625 cm²
Area of ∆ODB = \(\frac{1}{2}\) × OB × OD
= \(\frac{1}{2}\) × 3.5 × 2 cm² = 3.5 cm²
∴ Area of shaded portion = Area of OACB – Area of ∆ODB
= 9.625 cm² – 3.5 cm²
= 6.125 cm²

Question 26.
Is it possible to design a rectangular park of perimeter 80m and area 400m². If so, find its length and breadth.
Solution:
Area of rectangular park = 400 m²
Let the length be x m.
The breadth = \(\frac{400}{x}\) m
Perimeter = 80 m
2(x + \(\frac{400}{x}\)) = 80
\(\frac{x^2+400}{x}\) = \(\frac{80}{2}\) = 40
x² + 400 = 40x
x² – 40x + 400 = 0
x² – 20x – 20x + 400 = 0
x(x – 20) – 20 (x – 20) = 0
(x – 20) (x – 20) = 0
x – 20 = 0; x – 20 = 0
x = 20; x = 20
The length of Park = 20m
breadth of park = \(\frac{400}{20}\) = 20m.

Question 27.
Which term of G.P. \(\sqrt{3}\), 3, 3\(\sqrt{3}\) …….. is 729 ?
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 9

Question 28.
Draw diagram for the situation
“A person observes two banks of a river at angles of depression θ₁, and θ₂(θ₁ < θ₂) from the top of a tree of height “h” which is at a side of the river. The width of the river is “d”.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 10

Section – IV
(5 x 8 = 40 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 8 marks.
Each question has internal choice.

Question 29.
a) If A = {x : x is a natural number)
B = {x : x is an even natural number)
C = {x : x is an odd natural number) and
D = {x : x is a prime number)
Find A – B, B∩C, A∪B, B – D
(OR)
b) The median of the following data is 525. Find the values of x and y, if the total frequency is 100. Here CI stands for class interval and Fr for frequency.

CI	0-100	100-200	200-300	300-400	400-500	500-600	600-700	700-800	800-900	900-1000
Fr	2	5	x	12	17	20	y	9	7	4

Solution:
A = {x : x is a natural number}
= {1, 2, 3, 4……..}
B = {x : x is an even natural number)
= {2, 4, 6, 8,…… }
C = {x : x is an odd natural number)
= {1, 3, 5, 7,……}
D = {x : x is a prime number)
= {2, 3, 5, 7,………}

i) A – B = {1, 2, 3, 4,…} – {2, 4, 6, 8,…}
= {1, 3, 5, ……..}
= {x : x is an odd natural number}

ii) B ∩ C = { } = φ

iii) A∪B = {1, 2, 3, 4,…..} ∪ {2, 4, 6, 8,…….}
= {1, 2, 3,……}
= A.

iv) B – D = {2, 4, 6, 8 } – {2, 3, 5, 7}
= {4, 6, 8,……..}

b)
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 11
Given that, the total frequency,
n = 100
U.C. ⇒
2 + 5 + x + 12 + 17 + 20 + y + 9 + 7 + 4 = 100
⇒ x + y = 100 – 76 = 24 → (1)
\(\frac{n}{2}\) = 50
Median = 525 which is in the class 500 – 600.
So, l = 500, f = 20, cf = 2 + 5 + x + 12 + 17
= x + 36, h = 100
So, 525 = l + \(\frac{\left(\frac{n}{2}-c f\right)}{f}\) × h
⇒ 525 = 500 + \(\left[\frac{50-(x+36)}{20}\right]\) × 100
⇒ 525 = 500 + 5 (-x + 14)
⇒ 5 (-x + 14) = 25 ⇒ -x + 14 = 5
⇒ x = 9 → (2)
Put (2) in (1), 9 + y = 24 ⇒ y = 15
So, required values are x = 9 and y = 15.

Question 30.
a) Find the value of K for the points (7, -2), (5,1) and (3, K) are collinear.
(OR)
b) A sphere, a cylinder and a cone are of the same radius and same height. Find the ratio of their curved surface areas.
Solution:
a) Given points (7, -2), (5, 1), (3, K)
Here x₁ = 7, y₁ = -2, x₂ = 5, y₂ = 1, x₃ = 3, y₃ = K
Area of triangle
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 12

(OR)

b) Let r be the common radius of a sphere, a cone and cylinder
Curved surface area of sphere = 4 πr²
Height of sphere = diameter = 2r
Height of the cone = height of cylinder
= height of sphere = 2r
Curved surface area of cylinder = 2 πrh
= 2π.r. (2r) = 4 πr²
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 13
Curved surface area of sphere = 4πr²
Curved surface area of cylinder
= 2πrh = 2πr × 2r = 4πr²
Ratio of curved surface area of sphere,
cylinder and cone = 4πr² : 4πr² : \(\sqrt{5}\)πr² = 4 : 4 : \(\sqrt{5}\).

Question 31.
a) Prove that \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{3}\) is irrational.
(OR)
b) If cosecθ + cotθ = k then prove that cos θ = \(\frac{\mathrm{k}^2-1}{\mathrm{k}^2+1}\).
Solution:
a) Let us suppose that \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{3}\) is rational.
Let \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{3}\) = \(\frac{\mathrm{a}}{\mathrm{b}}\), where a, b are integers and b ≠ 0
Therefore,
Squaring on both sides, we get
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 14
Since, a, b are integers, \(\frac{a^2+b^2}{2 a b}\) is rational, and so, \(\sqrt{3}\) is rational.
This contradicts the fact that \(\sqrt{3}\) is irrational. Hence, \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{3}\) is irrational.

(OR)

b) Suppose cosecθ + cotθ = k …….. (1)
we have, cosec²θ – cot²θ = 1
⇒ (cosecθ + cotθ) (cosecθ – cotθ) = 1
⇒ k(cosecθ – cotθ) = 1.
⇒ (cosecθ – cotθ) = \(\frac{1}{\mathrm{k}}\) ……… (2)
Adding (1) and (2) we get
cosecθ + cotθ + cosecθ – cotθ = k + \(\frac{1}{\mathrm{k}}\)
⇒ 2 cosecθ = k + \(\frac{1}{\mathrm{k}}\) ……. (3)
Subtracting (1) and (2) we get
cosecθ + cotθ – cosecθ + cotθ = k – \(\frac{1}{k}\)
⇒ 2 cotθ = k – \(\frac{1}{\mathrm{k}}\) ……. (4)
From (3) and (4), we have
AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 15

Question 32.
a) 200 logs are stacked in the following manner : 20 logs in the bottom row, 19 in the next row, 18 in the
row next to it and so on. In how many rows are the 200 logs placed and how many logs are in the top row?
(OR)
b) A box contains 90 discs which are numbered from 1 to 90. If one disc is drawn at random from the box, find the probability that it bears
i) a two-digit number
ii) a perfect square.
Solution:
a) Number of logs in each row 20, 19, 18, 17, …., is an AP.
Total number of logs = 200
a = 20; d = 19 – 20 = – 1, S_n = 200
s_n = [2a + (n – 1)d]
200 = \(\frac{n}{2}\) [2 × 20 + (n – 1)(-1)]
n(40 – n + 1) = 400
n(41 – n) = 400
41n – n² = 400
n² – 41n + 400 = 0
By applying factorization method,
n² – 25n – 16n + 400 = 0
n(n – 25) – 16(n – 25) = 0
(n – 25) (n – 16) = 0
Either (n – 25) or (n – 16) = 0
n – 25 = 0 gives n = 25
n – 16 = 0 gives n = 16
Number of rows = 16
S_n = \(\frac{n}{2}\) (a + l)
Here a = 20 ; n = 16 ; S_n = 200 ; l = ?
200 = \(\frac{16}{2}\)(20+l)
8(20+l) = \(\frac{200}{8}\)
20 + l = 25
l = 25 – 20 = 5
\(\frac{25}{2}\)(20 + l) = 200
500 + 25l = 400
25l = 400 – 500 = 100
l = \(\frac{-100}{25}\) = -4
l can’t in negative
∴ 25 is not no. of rows
∴ no. of rows = 16
no. of logs in the top row = 5

(OR)

b) In the given experiment, sample space S
= {1, 2, ………., 90}
n(S) = 90

i) Let A denote the event that the drawn disc bears a two – digit number. Then, A = {10, 11, ………,90} Number of two digit numbers ‘n’ (A) = 81
So, required probability P(A)
= \(\frac{\mathrm{n}(\mathrm{A})}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\) = \(\frac{81}{90}\) = \(\frac{9}{10}\)

ii) Let B denote the event that the drawn disc bears a perfect square number.
Then, B = {1, 4, 9,16, 25, 36, 49, 64, 81}
n(B) = 9
So, required probability P(B) = \(\frac{n(B)}{n(S)}\)
= \(\frac{9}{90}\) = \(\frac{1}{10}\)

Question 33.
a) Draw the graph of x² – 6x + 9 and find the zeroes.
(OR)
b) Construct an Isosceles triangle whose base is 8cm and altitude is 4 cm. Then, draw another triangle whose sides are 1\(\frac{1}{2}\) times the corresponding sides of the isosceles triangle.
Solution:
p(x) = x² – 6x + 9
y = x² – 6x + 9

x	-1	0	1	2	3	4	5
y = x² – 6x + 9	16	9	4	1	0	1	4
(x, y)	(-1, 16)	(0, 9)	(1, 4)	(2, 1)	(3, 0)	(4, 1)	(5, 4)

AP 10th Class Maths Model Paper Set 4 with Solutions 16
3 is a zero of the quadratic polynomial because (3, 0) is intersection point of X axis.
Justification: x² – 6x + 9 = 0
x² – 2. x. 3 + 3² = 0
(x – 3)² = 0
x = 3
∴ zeroes of p (x) = 3.

(OR)

b) Steps of construction :

Construct an isosceles triangle ABC with the given measurements.
Draw a ray BX making an acute angle with BC on the opposite side of A.
Locate 3 points B₁, B₂, B₃ on BX so that BB₁ = B₁B₂ = B₂B₃.
Produce BC upto P
Join B₂C and draw a line from B₃ to C¹ which is parallel to B₂C and it is intersecting BP at C¹.
Draw a line through C¹ parallel to CA to intersect the produced line of BA at A¹
∴ A’BC’ is the required triangle.

AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions

February 5, 2024February 2, 2024 by Srinivas

Regularly solving AP 10th Class Maths Model Papers Set 3 contributes to the development of problem-solving skills.

AP SSC Maths Model Paper Set 3 with Solutions

Instructions :

In the duration of 3 hours 15 minutes, 15 minutes of time is allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Question paper consists of 4 Sections and 33 questions.
Internal choice is available in section – IV only.
Answers shall be written neatly and legibly.

Section – I
(12 × 1 = 12M)

Note:

Answer all the questions in one word or a phrase.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
If x² + 3x + k = 0 has equal roots, then what is the value of k?
Solution:
3² = 4(1)(k) ⇒ k = \(\frac{9}{4}\)

Question 2.
The decimal expansion of 0.225 in its rational form is
A) 225
B) \(\frac{225}{10^2}\)
C) \(\frac{225}{10^4}\)
D) \(\frac{9}{40}\)
Solution:
D) \(\frac{9}{40}\)

Question 3.
Choose the correct matching:
If α, β, γ are the zeros of a cubic polynomial ax³ + bx² + cx + d (a ≠ 0) then
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 1
A) (i) – c, (ii) – b(iii) – a
B) (i) – a, (ii) – b, (iii) – c
C) (i) – b, (ii) – a, (iii) – c
D) (i) – b, (ii) – c, (iii) -a
Solution:
A) (i) – c, (ii) – b(iii) – a

Question 4.
Choose the correct matching:

a) {x : x is a multiple of 2}	i) Empty set
b) {x : x ∈ N and x < 1}	ii) Singleton set
c) {x : x is a even prime}	iii) Infinite set

A) a – i, b – ii, c – iii
B) a – iii, b – i, c – ii
C) a – ii, b – i, c – iii
D) a – iii, b – ii, c – i
Solution:
B) a – iii, b – i, c – ii

Question 5.
If x + y = 6, x – y = 10 then find ‘y’.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 6

Question 6.
Name any objects which is in the shape of a cone.
Solution:
Ice cream cone, rice heap, tent etc.

Question 7.
In the given figure, P, Q are the mid points of sides XY and XZ, what is the relation between PQ and YZ?
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 2
Solution:
PQ || YZ and PQ = \(\frac{1}{2}\) YZ.

Question 8.
If the common difference of A.P. is 2, then a₁₀ – a₅ =
A) 5
B) 10
C) 2
D) 20
Solution:
B) 10

Question 9.
Find the angle made by the minute hand in a clock during a period of 20 minutes.
Solution:
The angle made by minute hand to complete one complete rotation is = 360°
The angle made by minute hand in 60 min = 360°
The angle made by minute hand in
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 7

Question 10.
Define an angle of depression. Draw an angle of depression.
Solution:
Angle of depression: The angle of depression of an object viewed, is the angle formed by the line of sight with the horizontal level, i.e., the ease when we lower our head to look at the object.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 8

Question 11.
In the given figure ∠APB = 80° then find ∠AOB.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 3
Solution:
From AOBP quadrilateral
∠A + ∠AOB + ∠B + ∠APB = 360°
90° + ∠AOB + 90° + 80° = 360°
∠AOB + 260° = 360°
∠AOB = 360 – 260
∠AOB = 100°

Question 12.
Which of the following is the modal class for the following data?

C.I	0-10	10-20	20-30	30-40	40-50
f	7	13	25	3	2

Solution:
Modal class is 20 – 30

Section – II
(8 × 2 = 16 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 13.
Find the median of the ungrouped data 2, 12, 7, 5, 10, 6 ?
Solution:
Given data : 2,12, 7,5,10, 6
Writing in ascending order : 2, 5, 6, 7,10, 12
Number of observations (n) = 6 (an even number)
∴ Median = Average of \(\left(\frac{\mathrm{n}}{2}\right)^{\mathrm{th}}\) and \(\left(\frac{\mathrm{n}}{2}+1\right)^{\mathrm{th}}\) observations.
= Average of 3^rd and 4^th observations.
= Average of 6 and 7 = \(\frac{6+7}{2}\) = 6.5

Question 14.
Find the LCM and HCF of 324 and 360.
Solution:
We have 324 = 2 × 2 × 3 × 3 × 3 × 3 = 2² × 3⁴
360 = 2 × 2 × 2 × 3 × 3 × 5 = 2³ × 3² × 5¹
LCM (324, 360) = 3⁴ × 2³ × 5¹ = 3240
HCF (324, 360) = 2² × 3² = 4 × 9 = 36

Question 15.
Find the sum and product of roots of the quadratic polynomial x² – 4\(\sqrt{3}\)x + 9 = 0.
Solution:
Given quadratic equation is = x² – 4\(\sqrt{3}\)x + 9 = 0
Sum of roots (α + β) = \(\frac{-b}{a}\) = \(\frac{-(-4 \sqrt{3})}{1}\) = 4\(\sqrt{3}\)
Product of roots (αβ) = \(\frac{c}{a}\) = \(\frac{9}{1}\) = 9.

Question 16.
Find the probability that there are 53 Sundays in a leap year.
Solution:
A leap year contains 52 weeks and 2 days.
So, 52 Sundays are guaranteed and for our event one of the two days should be Sunday.
S = {(Sun, Mon), (Mon, Tue), (Tue, Wed), (Wed, Thu), (Thu, Fri), (Fri, Sat), (Sat, Sun)}
Out of all the 7 possible outcomes only 2 outcomes (Sun, Mon) and (Sat, Sim) will favour our event.
So, required probability = \(\frac{2}{7}\)

Question 17.
Find the volume and surface area of a sphere of radius 2.1 cm (π = \(\frac{22}{7}\))
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 9

Question 18.
Find the slope of AB with given end points (-a, a) and (0, a + a\(\sqrt{3}\)).
Solution:
Points of a line are (-a, a) and (0, a + a\(\sqrt{3}\))
The slope of the line m = \(\frac{y_2-y_1}{x_2-x_1}\)
= \(\frac{(a+a \sqrt{3})-a}{0-(-a)}\) = \(\frac{a+a \sqrt{3}-a}{a}\) = \(\frac{a \sqrt{3}}{a}\) = \(\sqrt{3}\)
∴ Slope of the given line is \(\sqrt{3}\).

Question 19.
Calculate the length of tangent from a point 15 cm away from the centre of a circle of radius 9 cm.
Solution:
It is given that radius (r) = 9 cm
OQ (d) = 15 cm
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 10

Question 20.
In ∆ABC, DE||BC and \(\frac{\mathrm{AD}}{\mathrm{DB}}\) = \(\frac{3}{5}\). AC = 5.6. Find AE.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 11

SECTION – III
(8 × 4 = 32 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 4 marks.

Question 21.
Find two numbers whose sum is 27 and product is 182.
Solution:
Sum of two numbers = 27
Let one number be x
Second number = 27 – x ………. (1)
Product = 182 …… (2)
x(27 – x) = 182
27x – x² = 182
27x – x² – 182 = 0
x² – 27x + 182 = 0
x² – 13x – 14x + 182 = 0
x(x -13) – 14 (x – 13) = 0
(x – 13)(x – 14) = 0
x -13 = 0 or x -14 = 0
x – 13 = 0 gives x = 13
If first number is 13 second number = 27 – 13 = 14
x – 14 = 0 gives x = 14
If first number is 14, second number = 27 – 14 = 13
Therefore two numbers are 13 and 14.

Question 22.
If x² + y² = 25xy then prove that 2 log (x + y) = 3 log 3 + log x + log y.
Solution:
Given x² + y² = 25xy
Adding 2xy both sides
x² + y² + 2xy = 25xy + 2xy
log (x + y)² = 27xy
Taking ‘log’ on both sides
log (x + y)² = log (27xy)
We know that
log_axⁿ = nlog_ax
2 log(x + y) = log 27 + log x + log y
log_axyz = log_ax + log_ay + log_az
27 = 9 × 3 = 3 × 3 × 3 = 3³
2log(x + y) = log 3³ + log x + log y
2log(x + y) = 3 log 3 + log x + log y

Question 23.
On dividing x³ – 3x² + x + 2 by a polynomial g(x), the quotient and remainder were x – 2 and – 2x + 4, respectively. Find g(x).
Solution:
Given polynomial is x³ – 3x² + x + 2
Dividing this polynomial by g(x)
Quotient = x – 2 and Remainder = -2x + 4
By division algorithm
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 12

Question 24.
Show that tan²θ + tan⁴θ = sec⁴θ – sec²θ.
Solution:
LHS = tan²θ + tan⁴θ = tan²θ (1 + tan²θ)
= tan²θ . sec²θ [∵ sec²θ – tan²θ = 1]
= (sec²θ – 1) . sec²θ = sec⁴θ – sec²θ = RHS

Question 25.
A solid iron rod has a cylindrical shape. Its height is 11 cm. and base diameter is 7 cm. Then find the total volume of 50 rods?
Solution:
Height of cylindrical rod (h) = 11 cm
Base diameter of it (d) = 7 cm
∴ Its radius (r) = \(\frac{d}{2}\) = \(\frac{7}{2}\) cm
Volume of the rod = πr²h
= \(\frac{22}{7}\) × \(\frac{7}{2}\) × \(\frac{7}{2}\) × 11 cm³ = \(\frac{847}{2}\) cm³
Total volume of 50 such rods 847
= 50 × \(\frac{847}{2}\) cm³ = 25 × 847 cm³ = 21175 cm³

Question 26.
A manufacturer of TV sets produced 600 sets in the third year and 700 sets in the seventh year. Assuming that the production increases uniformly by a fixed number every year. Find :
i) the production in the 1^st year
ii) the production in the 10^th year
Solution:
i) Since the production increases uniformly by a fixed number every year, the number of TV sets manufactured in 1^st, 2^nd, 3^rd, . . . , years will form an AP.
In AP,
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 13
Substitute the value of d in equation (1)
a + 2(25) = 600
a + 50 = 600
a = 600 – 50 = 550

ii) Now,
a₁₀ = a + 9d = 550 + 9 × 25 = 550 + 225 = 775
So, production of TV sets in the 10^th year is 775.

Question 27.
Solve \(\frac{2}{x}\) + \(\frac{3}{y}\) = 13; \(\frac{5}{x}\) – \(\frac{4}{y}\) = -2 where x ≠ 0 ; y ≠ 0 by reducing them to a pair of linear equations
Solution:
2\(\left(\frac{1}{x}\right)\) + 3\(\left(\frac{1}{y}\right)\) = 13 ……… (1)
5\(\left(\frac{1}{x}\right)\) – 4\(\left(\frac{1}{y}\right)\) = 13 ……… (2)
If we substitute \(\left(\frac{1}{x}\right)\) = p and \(\left(\frac{1}{y}\right)\) = q we get a pair of linear equations :
2 p + 3 q = 13
5 p – 4 q = -2
Elimination Method:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 14
Substitute the value of p in (3)
2 (2) + 3q = 13
4 + 3q = 13
3q = 13 – 4
3q = 9
∴ q = \(\frac{9}{3}\) = 3
But \(\left(\frac{1}{x}\right)\) = p ⇒ \(\left(\frac{1}{x}\right)\) = 2 ⇒ x = \(\frac{1}{2}\)
\(\left(\frac{1}{y}\right)\) = q ⇒ \(\left(\frac{1}{y}\right)\) = 2 ⇒ y = \(\frac{1}{3}\)

Question 28.
AB, CD, PQ are perpendicular to BD. AB = x, CD = y and PQ = z prove that \(\frac{1}{x}\) + \(\frac{1}{y}\) = \(\frac{1}{z}\)
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 4
Solution:
Given: AB, CD, PQ are perpendicular to BD.
AB = x, CD= y and PQ = z
To prove: \(\left(\frac{1}{x}\right)\) + \(\left(\frac{1}{y}\right)\) = \(\left(\frac{1}{z}\right)\)
Proof: In ∆PQB and ∆CDB we have
∠PQB = ∠CDB = 90 [given]
∠B = ∠B [common angle]
∴ By AA criterion of similarity, ∆PQB ~ ∆CDB
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 15

Section – IV
[5 × 8 = 40 M]

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 8 marks,
Each question has internal choice.

Question 29.
Prove that \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{3}\) is irrational.
(OR)
i) Is the empty set subset to every set ?
ii) Is any set subset to itself ?
iii) You are given two sets such that a set is not a subject of the other. If you have to prove this how do you prove ? Justify your answers.
Solution:
Let us suppose that \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{3}\) is rational.
Let \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{3}\) = \(\frac{a}{b}\), where a, b are integers and b ≠ 0
Therefore,
Squaring on both sides, we get
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 16
Since a, b are integers, \(\frac{a^2+b^2}{2 a b}\) is rational, and so, \(\sqrt{3}\) is irrational.
This contradicts the fact that \(\sqrt{3}\) is irrational.
Hence, \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{3}\) is irrational.

(OR)

i) Yes, empty set is subset to everyset.
ii) Yes. Every set is subset to itself.
iii) If A and B are any two sets such that A ⊊ B orB ⊆ B.
To prove A ⊊ B.
It is enough to prove that there exists at least one element in A which is not present in B. i.e., Ex: x ∈ A and x ∈ B
Similarly to prove B ⊊ A
It is enough to prove that there exists at least one element in B which is not present in A.
i.e. Ex: x ∈ B and x ∉ A

Question 30.
If (1, 2), (4, y), (x, 6), (3, 5) are the vertices of a parallelogram taken in order, find x and y.
(OR)
AB and CD are respectively area of two concentric circles of radii 21 cm and 7 cm. with centre O (See figure). If ∠AOB = 30°, find the area of the shaded region.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 5
(use π = \(\frac{22}{7}\))
Solution:
Let the points A(1, 2), B(4, y), C(x, 6) and D(3, 5) are the vertices of a parallelogram ABCD.

We know that, “The diagonals of a parallelogram bisect each other.”
So, the mid points of the diagonals AC and DB are equal.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 18

(OR)

AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 20

Question 31.
i) Show that sec²θ + cosec²θ = sec²θ.cosec²θ.
ii) Prove that \(\sqrt{\frac{1+\cos \theta}{1-\cos \theta}}\) = cosec θ + cot θ.
(OR)
A die is thrown once. Find the probability of getting
i) a prime number;
ii) a number lying between 2 and 6;
iii) an odd number.
Solution:
i)
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 21

ii)
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 22

(OR)

When a die is thrown, sample space S = {1, 2, 3, 4, 5, 6}

i) Let A denotes the event of getting a prime number. Then A = {2, 3, 5}
So, required probability = P(A)
= \(\frac{\mathrm{n}(\mathrm{A})}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\) = \(\frac{3}{6}\) = \(\frac{1}{2}\)
ii) Let B denote the event of getting a number between 2 and 6.
Then, B = {3,4,5}
∴ Required probability = P(B)
= \(\frac{\mathrm{n}(\mathrm{B})}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\) = \(\frac{3}{6}\) = \(\frac{1}{2}\)

iii) Let C denotes the event of getting an odd number. Then C = {1, 3, 5}
So, required probability, P(C)
= \(\frac{n(C)}{n(S)}\) = \(\frac{3}{6}\) = \(\frac{1}{2}\)

Question 32.
The following distribution shows the daily pocket allowance of children of a locality. The mean pocket allowance is ₹ 18. Find the missing frequency f.

Daily pocket allowance(in Rupees)	11-13	13-15	15-17	17-19	19-21	21-23	23-25
Number of children	7	6	9	13	/	5	4

(OR)

A TV tower stands vertically on the side of a road. From a point on the other side directly opposite to the tower, the angle of elevation of the top of tower is 60°. From another point 10m away from this point, on the line joining this point to the foot of the tower, the angle of elevation of the top of the tower is 30°. Find the height of the tower and width of the road.
Solution:
Given that, mean pocket allowance is ₹ 18.
We will find the mean of the given data and equalize it with 18 to find the value of’/’.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 24

(OR)

Let AC = x mts = width of the road and AB = h mts = height of the tower
Distance between points C and D = CD = 10m
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 25

Question 33.
Draw the graph of polynomial p(x) = x² – 3x + 2 and find its zeroes from the graph.
(OR)
Construct an Isosceles triangle whose base is 8 cm and altitude is 4 cm. Then, draw another triangle whose sides are 1\(\frac{1}{2}\) times the corresponding sides of the isosceles triangle.
Solution:
Let p(x) = x² – 3x + 2 = y
AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 26

(OR)

Steps of construction:

AP 10th Class Maths Model Paper Set 3 with Solutions 27

1. Construct an isosceles triangle ABC with the given measurements.
2. Draw a ray BX making an acute angle with BC on the opposite side of A.
3. Locate 3 points B₁/B₂/B₃,on BX so that BB₁ = B₁B₂ = B₂B₃.
4. Produce BC upto P
5. Join B₂C and draw a line from B₃ to C¹ which is parallel to B₂C and it is intersecting BP at C¹.
6. Draw a line through C¹ parallel to CA to intersect the produced line of BA at A¹
∴ A ‘BC’ is the required triangle.

AP SSC 10th Class Telugu Solutions Chapter 5 ధన్యుడు

February 2, 2024February 1, 2024 by Srinivas

AP State Board Syllabus AP SSC 10th Class Telugu Solutions 5th Lesson ధన్యుడు Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus SSC 10th Class Telugu Solutions 5th Lesson ధన్యుడు

10th Class Telugu 5th Lesson ధన్యుడు Textbook Questions and Answers

ఉన్ముఖీకరణ : చదవండి – ఆలోచించి చెప్పండి

లఘుపతనతుండు మంథరునితో నిట్లనియె. “చెలితాఁడా! యీ మూషిక రాజును నీవు మిక్కిలి | సమ్మానింపుము. ఇతఁడు పుణ్యకరులలోపల ధురీణుఁడు, గుణరత్నాకరుఁడు, హిరణ్యకుఁ డనువాఁడు. ఈతని గుణములు శేషుఁడు సహితము వర్ణింపజాలఁడు. నే నేపాటివాడఁను” అని పలికి మొదటి నుండి హిరణ్యకుని వృత్తాంతము సర్వము వినిపించెను. అంతట మంథరుఁడు హిరణ్యకుని మిక్కిలి సమ్మానించి యిట్లనియె. “హిరణ్యతా! నీవు నిర్జన వనమునందు వాసము చేయుటకు నిమిత్తమేమి ? చెప్పుము” అని యడిగెను. హిరణ్యకుఁడిట్లనియె.

ఈ ప్రశ్నలు – జవాబులు

ప్రశ్న 1.
ఇలాంటి శైలిలో ఉన్న పాఠాలను చదివారా? లేదా? (ఈ రూపంలో ఉన్న మీకు తెలిసిన పుస్తకాల పేర్లు చెప్పండి.)
జవాబు:
ఇలాంటి భాషతో ఉన్న పాఠాలను చదివాము. 7వ తరగతిలో ‘దురాశ పాఠమును చదివాము. అది పరవస్తు చిన్నయసూరి గారు రచించిన నీతిచంద్రిక లోనిది. 9వ తరగతిలో ‘స్వభాష’ పాఠం చదివాము. ఇది పానుగంటి గారి రచన.

పానుగంటి లక్ష్మీనరసింహారావుగారు రచించిన సాక్షి వ్యాసాలు ఇటువంటి రచనే. కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు గారు రచించిన సంధి, విగ్రహం ఇటువంటివే. అడవి బాపిరాజు గారు, కోలాంచల కవి, ఏనుగుల వీరాస్వామి, మధిర సుబ్బన్న దీక్షితులు, శ్రీపాద సుబ్రహ్మణ్య శాస్త్రి మొదలైన వారి రచనలు ఇట్టివే.

ప్రశ్న 2.
మంథరుడు ఎవరి వృత్తాంతాన్ని విన్నాడు?
జవాబు:
మంథరుడు హిరణ్యకుని వృత్తాంతాన్ని విన్నాడు. దానిని లఘుపతనకుడు చెప్పాడు.

ప్రశ్న 3.
హిరణ్యకుని నివాసమెక్కడ?
జవాబు:
హిరణ్యకుని నివాసము నిర్జన వనము.

ప్రశ్న 4.
హిరణ్యకుడు తన నివాసం గురించి ఏం చెప్పి ఉంటాడు?
జవాబు:
“హిరణ్యకా! నీవు నిర్జన వనము నందు వాసము చేయుటకు నిమిత్తమేమి? చెప్పుము” అని మంథరుడు అడిగిన దానిని బట్టి ఆ నిర్జన వనము హిరణ్యకుని నివాసము కాదని తెలుస్తోంది. అక్కడకు చేరకముందు హిరణ్యకునిది మంచి నివాసమే అయి ఉండును. అక్కడ ఏదో బాధ కలగడం వలన దాని మకాం నిర్జన వనానికి మారి ఉండును. బహుశా ఆ కారణాలన్నీ మంథరునితో చెప్పి ఉంటాడు.
(ఇంకా అనేక ప్రశ్నలడిగి పిల్లలందరిచేత మాట్లాడించాలి.)

1. అవగాహన-ప్రతిస్పందన

ప్రశ్న 1.
చూడాకర్ణుని మాటలను బట్టి మీకర్ణమైన విషయమేమి? దానిపై మీ అభిప్రాయమేమిటో చెప్పండి.
జవాబు:
చూడాకర్ణుని మాటలను బట్టి ధనము కలవాడే బలవంతుడని తెలిసింది. ధనముగల వాడే పండితుడు. ధనము లేకపోతే బలహీనుడౌతాడు. ధనము ఉంటే బలం పెరుగుతుందని, ధనవంతునికి సాధ్యము కానిది లేదని తెలిసింది. అన్ని ‘ శుభములకు ధనమే మూలమని చూడాకరుని అభిప్రాయమని అతని మాటలను బట్టి తెలిసింది.

కేవలం ధనం ఉంటే గొప్పవాడు కాదని నా అభిప్రాయం. ఎంత ధనం ఉన్నా వివేకం లేకపోతే ప్రయోజనం లేదు. ఆ వివేకం రావాలంటే విద్య కావాలి. ‘విద్యా ధనం సర్వ ధన ప్రధానమ్’ అని ఆర్యోక్తి. అందుచేత విద్యను మించిన ధనం లేదు. మూర్యుడు తన ఇంటిలోనే గౌరవింపబడతాడు. ధనవంతుడు తన గ్రామంలోనే గౌరవింపబడతాడు. రాజు తన రాజ్యంలోనే గౌరవింపబడతాడు కానీ, విద్యావంతుడు భూమండలమంతా గౌరవింపబడతాడు. మంచి పనుల కోసం ధనాన్ని విడిచిపెట్టాలి. కాని, ధనం కోసం కీర్తిని, మంచి పనులను, విద్యను, వివేకాన్ని విడిచిపెట్టకూడదు.

ప్రశ్న 2.
“ఆహా! ధనలోభము సర్వయాపదలకు మూలము కదా!” ఈ విషయాన్ని సమర్థిస్తూ, వ్యతిరేకిస్తూ మీ అభిప్రాయాలు చెప్పండి.
జవాబు:
ధనం పట్ల పిసినిగొట్టుతనం అన్ని కష్టాలకు, ప్రమాదాలకు మూలమని దీని భావం.

సమర్థన:
ధనమును ఖర్చు పెట్టనిదే సౌఖ్యం దొరకదు. ధన సంపాదనే ధ్యేయంగా ఉంటే గౌరవం పోతుంది. కీర్తి పోతుంది. ఆరోగ్యం పాడవుతుంది. ధనం కోసం మంచి, చెడు మరచిపోతాము. స్నేహితులు, బంధువులు అందరినీ పోగొట్టుకుంటాము. విలువైన జీవితకాలంలో సంపాదించవలసిన జ్ఞానం సంపాదించలేము. అన్నిటినీ కోల్పోతాము. ధనం మాత్రమే మిగులుతుంది. అందుచేత ధనలోభం మంచిది కాదు.

వ్యతిరేకత :
ధనమును మితిమీరి ఖర్చు చేయడం దారిద్ర్యానికి దగ్గర దారి. ధనం లేకపోతే ఎవరూ పలకరించరు. సమాజంలో గౌరవస్థానం ఉండదు. హోదా ఉండదు. ధనం లేకపోతే ఏ పుణ్యకార్యాలు చేయలేము. దానధర్మాలకు ధనం కావాలి. పేదవాని కోపం పెదవికి చేటు. ధనవంతుని కోపం ధరణికే చేటు. ధనలోభం గలవారే ముందు తరాల వారికి కూడా సంపదను కూడబెట్టగలరు. ధనలోభం గలవారే లక్ష్మీపుత్రులు. సిరిసంపదలతో తులతూగుతారు. నచ్చిన ఆహారం తినగలరు. చక్కగా, విలాసవంతంగా బ్రతకగలరు. అనారోగ్యం వచ్చినా ఖరీదైన వైద్యం చేయించుకోగలరు. అందుకే “పశువుకు తిన్నది బలం. మనిషికి ఉన్నది బిలం” అన్నారు. కలిమి కలవాడే కలవాడు. లేనివాడు లేనివాడే కదా!

ప్రశ్న 3.
ఈ పాఠానికి పెట్టిన శీర్షికను విశ్లేషిస్తూ చెప్పండి.
జవాబు:
ఈ పాఠానికి ఉన్న శీర్షిక ‘ధన్యుడు’. ధన్యుడు ఎవరనేది పాఠ్య రచయిత స్పష్టంగా చెప్పాడు. ‘ఉదరముకయి పరుల గోఁజక ప్రాప్తిలాభమునకు సంతోషించువాఁడొక్కడు లోకమందు ధన్యుడు’ అని మూడవ పేరాలో హిరణ్యకుని చేత రచయిత (చిన్నయసూరి) చెప్పించాడు.

సన్న్యాసికి ధనం మీద వ్యామోహం ఉండకూడదు. కాని, చూడాకర్ణుడనే సన్న్యాసికి ధనమే గొప్పదనే భావం ఉంది. ధనహీనుని చేయడానికి హిరణ్యకుని బాధించాడు. అతని వేషం సన్న్యాసి వేషం, మనసు మాత్రం క్రూరమైనది.

హిరణ్యకుడు ధనం పోగుచేసినాడు. అది పోగానే జ్ఞానం కలిగింది. తన పొట్ట నింపుకోవడానికి ఇతరులను బాధించకూడదనే జ్ఞానం పొందాడు. ధన్యుడయ్యాడు.

ధన్యుడు కావాలంటే వేషం కాదు, ఆత్మ పరిశీలన కావాలి. ఆత్మ పరిశీలనతో తనను తాను ఉన్నతంగా తీర్చిదిద్దుకోవాలి . అని చెప్పకుండానే పాత్రల ద్వారా, సన్నివేశాల ద్వారా నిరూపించిన ఈ పాఠానికి ‘ధన్యుడు’ అనే శీర్షిక చక్కగా సరిపోయింది.

ప్రశ్న 4.
ఈ కింది వాక్యాలు ఎవరు, ఎవరితో అన్నారో గుర్తించి రాయండి.

అ) “అనృత మాడుట కంటె మౌనము మేలు.”
జవాబు:
పరిచయం :
ఈ వాక్యం పరవస్తు చిన్నయసూరి రచించిన నీతిచంద్రికలోని మిత్రలాభం నుండి గ్రహింపబడిన ధన్యుడు అను పాఠంలోనిది.

సందర్భం :
చూడాకర్ణుని చేతిలో తన సర్వస్వము కోల్పోయిన హిరణ్యకుడు ఒక అడవిలో ఉండెను. తన గతమును మంథరునితో చెప్పుచున్న సందర్భంలో పలికిన వాక్యమిది. భావం : అసత్యము పలకడం కంటే మౌనంగా ఉండడం మంచిది.

ఆ) “దీని కేమైనను నిమిత్తము లేక మానదు.”
జవాబు:
పరిచయం :
ఈ వాక్యం పరవస్తు చిన్నయసూరి రచించిన నీతిచంద్రికలోని మిత్రలాభం నుండి గ్రహింపబడిన ధన్యుడు అను పాఠంలోనిది.

సందర్భం :
చంపకవతి అనే పట్టణంలోని చూడాకర్ణుని వద్దకు వీణాకర్ణుడు వచ్చాడు. మాటలలో చూడాకర్ణుడు తను చిలుకకొయ్య పై పెట్టిన ఆహారాన్ని హిరణ్యకుడు కాజేస్తున్న విషయం చెప్పాడు. ఒక ఎలుక చిలుక
కొయ్యపైకి ఎగరడానికి బలమైన కారణమేదో ఉండాలని వీణాకర్ణుడు పలికిన సందర్భంలోని వాక్యమిది.

భావం :
ఒక ఎలుక చిలుకకొయ్య అంత ఎత్తు ఎగరడానికి తప్పనిసరిగా ఏదో కారణం ఉంటుంది.

ఇ) “సత్సంగతి కంటే లోకమందు మేలేదియు లేదు.”
జవాబు:
పరిచయం :
ఈ వాక్యం పరవస్తు చిన్నయసూరి రచించిన నీతిచంద్రికలోని మిత్రలాభం నుండి గ్రహింపబడిన ధన్యుడు అను పాఠంలోనిది.

సందర్భం :
తన గతమును మంథరునితో హిరణ్యకుడు చెప్పాడు. తన సర్వస్వం కోల్పోయి అరణ్యానికి చేరానన్నాడు. ఆ నిర్జనారణ్యంలో లఘుపతనకునితో తనకు స్నేహం ఏర్పడడం తన అదృష్టమని చెప్తూ పలికిన వాక్యమిది.

భావం :
మంచివారితో స్నేహం కంటే మంచిదేదీ ఈ లోకంలో లేదు.

ప్రశ్న 5.
కింది పద్యాన్ని చదివి, భారాన్ని పూరించండి.
“ఒక్కడె చాలు నిశ్చల బలోన్నతుఁ డెంతటి కార్యమైన దాఁ
జక్కనొనర్చుఁగారవు లసంఖ్యులు పట్టిన ధేనుకోటులం
జక్కగనీక తబలసేన ననేక శిలీముఖంబులన్
మొక్కవడంగ జేసి తుదముట్టఁడె యొక్క కిరీటి భాస్కరా!

భావం:
………………………. ఎంతటి పని ఐనా ……………………… ఆవుల మందను .. ……………… తన బాణాలతో ఆ బలమైన …………….. అర్జునుడే కదా!
జవాబు:
ఒక బలవంతుడు చాలు ఎంతటి పని అయినా చేయడానికి. కౌరవులనేకమంది పట్టిన ఆవుల మందను విడిపించాడు. వాడియైన , 5 బాణాలతో ఆ బలమైన సైన్యాన్ని బాధించి, విజయం సాధించినవాడు అర్జునుడే కదా !

II. వృశికరణ-సృజనాత్మకత

1. కింది ప్రశ్నలకు ఐదు వాక్యాలలో సమాధానాలు రాయండి.

అ) “సంసార విషవృక్షమునకు రెండు ఫలము లమృతతుల్యములు” పాఠాన్ని ఆధారంగా చేసుకొని దీన్ని గురించి వివరించండి.
జవాబు:
సంసార విషవృక్షానికి రెండు ఫలాలు అమృతంతో సమానమైనవి. అవి :

కావ్యమునందలి అమృతము వంటి మంచి విషయమును తెలుసుకొనడం.
మంచివారితో స్నేహం.

ప్రస్తుత పాఠం పరిశీలించినట్లైతే హిరణ్యకుడు సంసారంపై వ్యామోహంతో చాలా సంపాదించి దాచాడు. అంటే సంసారమనే విషవృక్షానికి తనను తానే బఁ “ని చేసుకొన్నాడు. ఆ ధనమదంతో చూడాకర్ణుని ఆహారాన్ని చిలుక కొయ్యపైకి ఎగిరి కాజేసేవాడు. ఎంతో గర్వంతో బ్రతికాడు. ఆ సన్న్యాసిని ముప్పుతిప్పలు పెట్టాడు.

సంపాదించినదంతా పోయింది. చూడాకర్ణుడు ఎలుక కలుగును త్రవ్వి, దాని సంపదంతా హరించాడు. అప్పటితో హిరణ్యకుని ధన గర్వం తగ్గింది. వీణాకర్ణుని మాటలతో అజ్ఞానం పోయింది. ధనం కలవాడే బలవంతుడు. ధనం లేనివాడు మరణించినట్లే అని వీణాకర్ణుడు చెప్పాడు. దానితో పర ధనం మీద వ్యా మోహం విడిచిపెట్టి అడవికి చేరాడు. ఆ సన్న్యాసి చెప్పిన మంచిమాటలు కావ్యామృతం వంటివి.

రెండవ ఫలం సజ్జన స్నేహం. అది లఘుపతనకునితో స్నేహం. లఘుపతనకుని వంటి ఉత్తమునితో స్నేహం ఏర్పడింది. దానితో హిరణ్యకునికి పరిపూర్ణంగా జ్ఞానం కలిగింది. ఈ విధంగా హిరణ్యకుడు ధన్యుడయ్యాడు.

ఆ) “వివేకహీనుడైన ప్రభువును సేవించుటకంటె వనవాస ముత్తమం” – దీని ఔచిత్యాన్ని గురించి చర్చించండి.
జవాబు:
వివేకవంతుడైన ప్రభువు తన వారి గురించి ఆలోచిస్తాడు. తనను సేవించే వారి సౌఖ్యానికి ప్రాధాన్యం ఇస్తాడు. సేవకులకు సౌఖ్యాలు కల్పిస్తే నిరంతరం ప్రభువు సేవలో అప్రమత్తులై ఉంటారు.

వివేకహీనుడైన ప్రభువు తనగురించి ఆలోచిస్తాడు. తన సౌఖ్యమే చూసుకొంటాడు. తన సేవకులను పట్టించుకోడు. సేవకులకు జీతభత్యాలను సక్రమంగా ఇవ్వడు. దానితో అర్ధాకలి బ్రతుకులు తప్పవు. అర్ధాకలి భరించలేక డబ్బుకోసం తప్పులు చేయాలి. అంటే ప్రభు ద్రోహానికి పాల్పడాలి. అది మహాపాపం. మన శక్తియుక్తులన్నీ రాజు క్షేమానికి ఉపయోగపడాలి. కాని, వివేకహీనుడైన ప్రభువు విషయంలో అది సాధ్యం కాదు. అందుచేత అటువంటి ప్రభువు సేవను విడిచిపెట్టి వనవాసం చేయడం నయం. అడవిలో దుంపలు, పళ్ళు తింటూ దైవధ్యానం చేసుకొంటూ మునుల వలే జీవించడం మంచిది. వివేకహీనుడైన ప్రభువు రక్షించడు. అడవిలోనూ రక్షణ ఉండదు. కాని, వివేకహీనుడైన ప్రభువును సేవించలేక పాపాలు చేయాలి. అడవిలో అయితే పుణ్యం సంపాదించుకోవచ్చు. అందుచేత వివేకం లేని ప్రభువును సేవించడం కంటే వనవాసమే మంచిది.

ఇ) చిన్నయసూరిని గూర్చిన విశేషాలు రాయండి.
జవాబు:

పరవస్తు చిన్నయసూరి తమిళనాడులోని చెంగల్పట్టు జిల్లాలో “శ్రీ పెరంబుదూర్”లో జన్మించాడు. ఈయన మద్రాసులోని పచ్చయప్ప కళాశాలలో తెలుగు పండితుడుగా పనిచేశాడు.
ఈయన తమిళం, సంస్కృతం, తెలుగు, ఇంగ్లీషు భాషలలో మంచి పండితుడు. ‘సూరి’ అనేది ఈయన బిరుదు.
చిన్నయసూరి బాలవ్యాకరణం, నీతిచంద్రిక, సూత్రాంధ్ర వ్యాకరణం, శబ్దలక్షణసంగ్రహం వంటి గ్రంథాలు రాశాడు. ఈయన రాసిన బాలవ్యాకరణం నేటికీ ప్రామాణిక గ్రంథం.

2. కింది ప్రశ్నలకు పది వాక్యాలలో సమాధానాలు రాయండి.

అ) ‘అర్థనాశం, మనస్తాపం, గృహమందలి దుశ్చరితం, వంచనం, పరాభవం’ – ఈ పదాల గురించి మీరు ఏరకంగా అర్థం చేసుకున్నారో సోదాహరణంగా రాయండి.
జవాబు:
అర్థనాశం :
అర్థనాశం అంటే డబ్బు నశించిపోవడం, కష్టపడి సంపాదించినదంతా, తనకు, తనవారికి కాకుండా పోవడం. ‘ధన్యుడు’ కథలో హిరణ్యకుడు ఎంతో కష్టపడి, ఎన్నో రోజులు కూడబెట్టాడు. కూడబెట్టిన ధనమంతా తన కలుగులో దాచుకొన్నాడు. చూడాకర్ణుడు గునపంతో ఆ కలుగు తవ్వి ఆ సంపదంతా కొల్లగొట్టాడు. హిరణ్యకునికి అర్థనాశం కలిగింది.

మనస్తాపం :
మనసుకు బాధ కలగడం. చేయని తప్పుకు నిందమోపినా మనస్తాపం కలుగుతుంది. సంపదంతా పోయినా మనస్తాపం కలుగుతుంది. హిరణ్యకుని సంపదంతా పోవడం వలన మనస్తాపం కలిగింది.

గృహమందలి దుశ్చరితం :
మన ఇంట్లో అందరూ సమాజంలో మంచి పేరు తెచ్చుకొంటే ఆనందం. ఎవరైనా కొందరు చెడ్డ పేరు తెచ్చుకొంటే అది ఇంట్లో వారందరినీ బాధిస్తుంది. సమాజంలో ఆ ఇంటికి గౌరవం తగ్గుతుంది. అందరూ చులకనగా చూస్తారు. హిరణ్యకుని సంపద పోయాక అక్కడ ఉండలేక అడవికి వెళ్లిపోయింది.

వంచనం:
వంచనం అంటే మోసం. మనం మోసం చేయడం తప్పు. మోసపోవడం అవమానం. హిరణ్యకుడు రోజూ చూడాకర్ణుని వంచించి ఆహారం దొంగిలించాడు. తన సంపద పోయాక ఆ బాధ ఎలా ఉంటుందో తెలుసుకున్నాడు.

పరాభవం :
పరాభవం అంటే అవమానం. పరాభవం జరిగితే ఎవరికీ చెప్పుకోకూడదు. చెప్పుకొంటే గౌరవం పోతుంది. ఈ పాఠంలో హిరణ్యకుని సంపదంతా చూడాకర్ణుడు కొల్లగొట్టాడు. అప్పుడు హిరణ్యకునికి విరక్తి కలిగింది. పరాభవం జరిగినచోట ఉండకూడదని అడవిలోకి మకాం మార్చాడు.

ఆ) మంథరుని మాటలను మీరు సమర్థిస్తారా? ఎందుకు?
జవాబు:
మంథరుడు “ధనము, యౌవనము, నిత్యములు కావనీ, జీవితం బుడగవంటిదనీ సత్యము” చెప్పాడు. ధనము ఏదో రకంగా పోవచ్చు. వయస్సు తరిగి పోయి, మరణం వస్తుంది. ప్రాణం, నీటిమీద బుడగలా ఎప్పుడయినా పోవచ్చు. ఇవన్నీ కఠోర సత్యములు.

అందువల్ల బుద్ధిమంతుడు ధనము, యౌవనము, ప్రాణము ఉన్నప్పుడే, ధర్మములు చేయాలి. లేకపోతే తరువాత బాధపడవలసి వస్తుంది. కాబట్టి మంథరుని మాటలను, నేను గట్టిగా సమర్థిస్తాను.

3. కింది అంశాలకు సృజనాత్మకంగా ప్రశంసిస్తూ రాయండి.

అ) చూడాకర్ణునికి, వీణాకర్ణునికి మధ్య జరిగిన మాటలను సంభాషణా రూపంలో రాయండి.
జవాబు:
చూడాకర్ణుడు : రండి, మిత్రమా ! వీణాకర్ణా! కూర్చోండి.

వీణాకర్ణుడు – : (కూర్చొని) ఏమిటి విశేషాలు?

చూడాకర్ణుడు : (గిలుక కల్బుతో నేలమీద కొడుతూ) ఏమున్నాయి. మీరు రావడమే విశేషం.

వీణాకర్ణుడు : అదేమిటి ? అలా నేలపై కొడుతున్నారెందుకు?

చూడాకర్ణుడు : ఎలుకను బెదిరించడానికి,

వీణాకర్ణుడు : మరి, పైకి చూస్తున్నారెందుకు?

చూడాకర్ణుడు : ప్రతిరోజూ చిలుకకొయ్యమీద దాచుకొన్న అన్నం ఒక ఎలుక తినేస్తోంది. దాని బాధ పడలేకపోతున్నాను.

వీణాకర్ణుడు : చిలుకకొయ్య ఎక్కడ? ఎలుక ఎక్కడ? అంత చిన్న ఎలుక అంత ఎత్తు ఎగురుతోందా? అయితే ఏదో బలమైన కారణం ఉండి ఉంటుంది.

చూడాకర్ణుడు : చాలాకాలం నుండీ ఎలుక ఒక కన్నంలో ఉంది. దానికి కారణం తెలియట్లేదు. తవ్వి చూస్తాను.

వీణాకర్ణుడు : ఏమైనా దొరికిందా?

చూడాకర్ణుడు : చూడండి! ఎంత ఆహారం దాచిందో. దీని బలమంతా ఈ సంపదే. ఈ సంపదంతా లాగేస్తాను.

వీణాకర్ణుడు : పూర్తిగా లాగేయండి. ఏదీ వదలకండి.

చూడాకర్ణుడు : చూడండి. పూర్తిగా ఖాళీ చేసేశాను. ఇంక దీని పని అయిపోయింది.

వీణాకర్ణుడు : ఆ ఎలుక చూడండి. ఎంత మెల్లిగా కదులుతోందో ! బక్కచిక్కిపోయింది కదా ! ఎందుకంటారండీ! అంతలా కృశించిపోయింది.

చూడాకర్ణుడు : ధనం కలవాడే బలవంతుడు. ధనం ఉన్నవాడే పండితుడు.

వీణాకర్ణుడు : ధనం లేకపోతే ఏమవుతుంది?

చూడాకర్ణుడు : ధనం లేకపోతే నిరంతరం బాధగా ఉంటుంది. ఆ బాధలో బుద్ది పనిచేయదు. బుర్ర పనిచేయకుంటే అన్ని పనులూ పాడవుతాయి. సమస్తం శూన్యమవుతుంది.

వీణాకర్ణుడు : దరిద్రం అంత బాధాకరమా?

చూడాకర్ణుడు : దారిద్ర్యం చాలా బాధాకరం. అంతకంటే మరణం మంచిది.

వీణాకర్ణుడు : ఇవి విని, ఎలుక వెళ్ళిపోతోందండోయ్.

చూడాకర్ణుడు : ఇంక ఆ ఎలుక రాదు. దాని పీడ నాకు విరగడయ్యింది. అందుకే ‘ఊరక రారు మహాత్ములు’ అన్నారు.

ఆ) ఈ కథను ఓ చిన్న నాటికగా రాయండి.
జవాబు:
పాత్రలు – చూడాకర్ణుడు, వీణాకర్ణుడు, లఘుపతనకుడు, మంథరుడు, హిరణ్యకుడు.

మంథరుడు : లఘుపతనకా ! మిత్రమా! ఎవరీ కొత్త మిత్రుడు?

లఘుపతనకుడు : స్నేహితుడా ! ఇతను చాలా పుణ్యాత్ముడు. చాలా గొప్పవాడు.

మంథరుడు : ఈ కొత్త మిత్రుని పేరు?

లఘుపతనకుడు : హిరణ్యకుడు. పేరుకు తగ్గట్టే బంగారంలాంటివాడు,

మంథరుడు .: నా స్నేహితుడికి స్నేహితుడవంటే నాకూ స్నేహితుడివే.

హిరణ్యకుడు : అలాగే ! మిత్రమా ! మన ముగ్గురమింక ప్రాణ స్నేహితులం.

మంథరుడు : నీ గురించి చెప్పలేదు. ఈ నిర్ణనవనంలో ఎందుకున్నావు?

హిరణ్యకుడు : అదొక పెద్ద కథ. నా జీవితం ఇప్పటికి కుదుటపడింది.

మంథరుడు : ఏఁ ఏమయ్యింది? మిత్రుని వద్ద దాపరికమా?

హిరణ్యకుడు : లేదు. లేదు. నిన్ను , నా గతంలోకి తీసుకువెళతాను. పద. (చూడాకర్ణుడు, వీణాకర్ణుడు ఉంటారు.)

చూడాకర్ణుడు : మిత్రమా! వీణాకర్ణా! రండి. రండి.

వీణాకర్ణుడు : ఈ చంపకవతీ నగరం వస్తే మిమ్మల్ని చూడందే వెళ్లలేను.

చూడాకర్ణుడు : ఏమిటి విశేషాలు?

వీణాకర్ణుడు : ఏవో మంచి విషయాలు చెబుతారనే వచ్చాను.

చూడాకర్ణుడు : (గిలుక కర్రతో నేలపై కొడుతూ, చిలుకకొయ్య వైపు చూస్తుంటాడు.)

వీణాకర్ణుడు : ఇదేమైనా ఆధ్యాత్మిక సాధనా?

చూడాకర్ణుడు : అదేమీ లేదు. నా తలరాత.

వీణాకర్ణుడు : అదేమిటి?

చూడాకర్ణుడు : ఏం చెప్పనండీ ! ఆ చిలుకకొయ్యపై ఉన్న భిక్షాన్న శేషాన్ని ఒక ఎలుక తినేస్తోంది.

వీణాకర్ణుడు : ఒక ఎలుక అంత ఎత్తు ఎగురుతోందంటే, తప్పకుండా దీని వెనుక ఏదో బలమైన కారణం ఉండి ఉంటుంది.

చూడాకర్ణుడు : అది ఒక కన్నంలో ఉండి, నా ఆహారం దోచుకొంటోంది.

వీణాకర్ణుడు : ఆ కలుగులోనే దాని సంపద ఉంటుంది. తవ్వండి.

చూడాకర్ణుడు : (తవ్వినట్లు నటిస్తూ) అమ్మో ! అమ్మో ! ఎంత సంపద? తవ్వేకొలదీ వస్తోంది. ఇంక దీని పని అయిపోయింది. (ఇంతలో హిరణ్యకుడు కృశించి, మెల్లగా తిరుగుతుంటాడు.)

వీణాకర్ణుడు : పాపం! హిరణ్యకుని చూశారా? ఎంత నీరసపడ్డాడో!

చూడాకర్ణుడు : ధనము కలవాడే బలవంతుడు. ధనం కలవాడే పండితుడు. ధనమే సర్వ శ్రేయాలకు మూలం.

వీణాకర్ణుడు : మరి, ధనం లేకపోతే?

చూడాకర్ణుడు : (నవ్వుతూ) ధనం లేకపోతే నిరంతరం బాధ కలుగుతుంది. ఆ బాధతో వివేకం నశిస్తుంది. వివేకం లేకపోతే ఏ పనీ సాధించలేము. అందరూ దూరమౌతారు.

హిరణ్యకుడు : (ఆలోచిస్తూ తనలో) నిజమే ! ఈ బాధ ఎవరికీ చెప్పుకోలేను. ఈ అవమానం భరించలేను. అయినా ఇక్కడే ఉంటాను. మళ్ళీ సంపాదిస్తాను.

వీణాకర్ణుడు : అదుగోనండోయ్. ఆ ఎలుక మిమ్మల్ని వదల్లేదండోయ్.

చూడాకర్ణుడు : దీని అంతు చూస్తా. (ఎలుకపై కర్ర విసిరాడు)

హిరణ్యకుడు : (తనలో) అమ్మో! చచ్చాను. హమ్మయ్య తప్పించుకొన్నాను. ఇంక ఈ ధనవ్యామోహం వదిలేస్తా. నిర్జనవనానికి పోతాను. ఆ భగవంతుడే కాపాడుతాడు. (మంథరుడు, హిరణ్యకుడు అడవిలో ఉంటారు.)

మంథరుడు : కళ్లకు కట్టినట్లుగా మీ గతం చెప్పారు.

హిరణ్యకుడు : ఇప్పుడు మీ స్నేహంలో నాకది ఒక పీడకల.

లఘుపతనకుడు : మీ ఇద్దరూ నన్ను వదిలేశారు.

మంథరుడు, హిరణ్యకుడు : ప్రాణాలైనా వదుల్తాం కానీ, స్నేహాన్నీ, మంచి స్నేహితులనీ వదలలేం.

భాషా కార్యకలాపాలు ప్రాజెక్టు పని

పాఠశాల గ్రంథాలయంలో పంచతంత్ర కథల పుస్తకంలోని కథలను చదవండి. మీకు నచ్చిన కథను మీ సొంతమాటల్లో రాసి ప్రదర్శించండి.
జవాబు:
మితిమీరిన ఆశ (పంచతంత్ర కథ)
ఒక అడవిలో ఒక నక్క ఉండేది. దానికి ఆశ ఎక్కువ. సింహం, పులి వంటి జంతువులు వేటాడి తినగా మిగిలిన జంతువుల మాంసాన్ని తిని, అది జీవించేది.

ఒకరోజు ఒక వేటగాడు లేడిని చంపి, దాన్ని భుజాన వేసుకొని వస్తున్నాడు. ఇంతట్లో అతడికి ఒక పెద్ద అడవి పంది కనిపించింది. అతడు గురి చూసి పందిపై బాణం వేశాడు. బాణం గురి తప్పింది. పందికి గట్టి గాయం అయ్యింది. పంది కోపంతో వేటగాడిమీదికి దూకి, వాడిని చంపింది. పంది కూడా ప్రాణం విడిచింది. ఒక పాము పంది కాళ్ళ కిందపడి నలిగి చచ్చింది.

ఇంతలో ఆ దారినే వస్తూ నక్క చచ్చి పడియున్న మనిషినీ, పందినీ, పామునూ, లేడినీ చూసింది. ఒక్కసారిగా దానికి ఎంతో మాంసం దొరికింది. దానికి అసలే దురాశ గదా! వేటగాడి బాణంకు ఒక నరం బిగించి ఉంది. మిగిలిన మాంసం తరువాత తినవచ్చు. ముందు ఆ నరం తిందాము అనుకుంది నక్క.

నరాన్ని నక్క కొరికింది. బిగించిన ఆ నరం తెగి, ఊపుగా సాగి, నక్క గుండెను బలంగా తగిలింది. నక్క వెంటనే మరణించింది.

కథలోని నీతి : దురాశ దుఃఖానికి చేటు.

III. భాషాంశాలు

పదజాలం

1. కింది వాక్యాలకు అర్థాన్ని మీ సొంత పదాల్లో రాయండి.

అ) బుద్ధిహీనత వల్ల సమస్తకార్యములు నిదాఘ నదీపూరములట్లు వినాశము నొందును.
జవాబు:
నిదాఘము అంటే వేసవికాలం. నదీ పూరములు అంటే నదులలోని నీటి ప్రవాహాలు, నిదాఘ నదీపూరములు అంటే మండువేసవిలో నదులలోని నీటి ప్రవాహాలు.

పని నెరవేరాలంటే వివేకం కావాలి. అంటే ఏది మంచో, ఏది చెడో తెలియాలి. వివేకం లేకపోతే అన్ని పనులూ వేసవిలో నదీ జలప్రవాహాలవలె ఆవిరైపోతాయి. అంటే పనులన్నీ పాడవుతాయి

ఆ) ధనమును బాసిన క్షణముననే లాతివాఁడగును.
జవాబు:
ధనము ఉంటే స్నేహితులు ఎక్కువవుతారు. అవసరమున్నా, లేకపోయినా అందరూ పలకరిస్తారు. ఇక బంధువులైతే ఏదో వంకతో వస్తారు. బంధువులు కానివారు కూడా ఆ ధనవంతుడు మావాడే అని చెప్పుకొంటారు. మా ఊరువాడు, మా జిల్లా వాడు, మా రాష్ట్రం వాడు, మా దేశం వాడే అని చెప్పుకొంటారు.

కాని ధనం పోతే ఎవ్వరూ పలకరించరు. పరిచయం లేనట్లు ఉంటారు. అందరికీ పరాయివాడు (లాతివాడు) అవుతాడు.

ఇ) పరధనాపహరణము కంటె దిరియుట మంచిది.
జవాబు:
పరధనము పాము వంటిది. ఇతరుల వస్తువులను వేటినీ దొంగిలించకూడదు. మనకి ఉన్న దానితోటే తృప్తి పడాలి. ‘ లేకపోతే యాచించుట (తిరీయుట) మంచిది. అంటే పరధనాన్ని దొంగిలించడం మంచిది కాదు. అంతకంటె యాచన ద్వారా జీవించడం నయం.

ఈ) ఉదరమునకయి పరుల గోజక ప్రాప్త లాభమునకు సంతోషించు వాఁడొక్కడు లోకమందు ధన్యుడు.
జవాబు:
మన ఉదరము నింపుకోవడానికి అంటే మనం జీవించడం కోసం ఇతరులను పీడించకూడదు. దొరికిన దానితో సంతృప్తి పడుతూ ఆనందంగా జీవించేవాడే ధన్యుడు. అంటే సంతోషమనేది సంతృప్తిని బట్టి ఉంటుంది. కాని, సంపదని బట్టి ఉండదు.

2. కింది పదాలకు ప్రకృతి – వికృతులను పాఠం నుండి వెతికి ఆ వాక్యాలను రాయండి.
అ) బోనం : భోజనము
జవాబు:
అతడు తాను భోజనము చేసి మిగిలిన వంటకము భిక్షాపాత్రలో బెట్టి చిలుకకొయ్యమీద నుంచి నిద్రపోవును.

ఆ) శబ్దం : సద్గు
జవాబు:
నేను సద్దు చేయక దానిమీది కెగిరి ప్రతిదినమావంటకము భక్షించి పోవుచుండును.

ఇ) కర్షం : కార్యము
జవాబు:
బుద్దిహీనత వలన సమస్త కార్యములు నిదాఘ నదీపూరములట్లు వినాశము నొందును.

ఈ) గీము : గృహము
జవాబు:
పుత్ర, మిత్ర, విరహితుని గృహమును, మూర్చుని చిత్తమును శూన్యములు.

ఉ) గారవం : గౌరవము
జవాబు:
సేవా వృత్తి మానమును వలె, యాచనా వృత్తి సమస్త గౌరవమును హరించును.

ఊ) చట్టం : శాస్త్రము
జవాబు:
వాడే సర్వశాస్త్రములు చదివిన వాడు.

ఋ) దమ్మము : ధర్మము
జవాబు:
వాడే సర్వ ధర్మము లాచరించినవాడు.

ఋ) సంతసం : సంతోషము
జవాబు:
ఉదరముకయి పరుల గోజక ప్రాప్తి లాభమునకు సంతోషించు వాడొక్కడు లోకమందు ధన్యుడు.

3. వ్యుత్పత్త్యర్థాలు రాయండి.

అ) పుత్రుడు
జవాబు:
పున్నామ నరకము నుంచి రక్షించువాడు

ఆ) దేహి
జవాబు:
దేహాన్ని ధరించినవాడు

ఇ) ఈశ్వరుడు
జవాబు:
ఐశ్వర్యము ఉన్నవాడు

ఈ) మూషికము
జవాబు:
అన్నాదులను దొంగిలించునది

4. నానార్థాలు రాయండి.

అ) వివరము
జవాబు:
వివరణము, దూషణము

ఆ) వనము
జవాబు:
అడవి, నీరు, గుంపు

ఇ) ఫలము
జవాబు:
పండు, ప్రయోజనము, సంతానం

ఈ) అమృతము
జవాబు:
సోమరసము, వసనాభి, పరబ్రహ్మము

5. పర్యాయపదాలు రాయండి.

అ) జంతువు
జవాబు:
పశువు, జింక, అన్వేషణము

ఆ) మూర్ధము
జవాబు:
మస్తకము, శీర్షము, ఉత్తమాంగము

ఇ) బలము
జవాబు:
అంబ, బిరుదు, సత్తువ

ఈ) వివరము
జవాబు:
రంధ్రం, బిలం, కలుగు

వ్యాకరణాంశాలు

1. కింది వాక్యాల్లోని సంధి పదాలను గుర్తించి, వాటిని విడదీయండి. అవి ఏ సంధులో సూత్రయుక్తంగా తెల్పండి.

అ) అందుఁ జూడాకర్ణుఁడను పరివ్రాజకుఁడు గలడు.
సంధి పదాలు :

అందుఁజూడాకర్ణుఁడు
చూడాకర్ణుఁడను
పరివ్రాజకుఁడు గలడు.

వివరణ :
సరళాదేశ సంధి

1) అందున్ + చూడాకర్ణుఁడు
సూత్రము 1: ద్రుత ప్రకృతికము మీది పరుషములకు సరళములగు.

అందున్ + చూడాకర్ణుఁడు
సూత్రము 2 : ఆదేశ సరళములకు ముందున్న ద్రుతమునకు బిందు సంశ్లేషలు విభాషగా వస్తాయి.

అందుంజూడాకర్ణుఁడు (పూర్ణబిందు రూపం)
అందుఁజూడాకర్ణుఁడు (అర్ధబిందు రూపం)
అందున్టూడాకర్ణుఁడు (సంశ్లేష రూపం)
అందుజూడాకర్ణుఁడు (విభాష వలన మార్పు రాని రూపం)

2) చూడాకర్ణుఁడను
వివరణ : ఉత్వసంధి
సూత్రము : ఉత్తునకు అచ్చు పరమగునపుడు సంధియగు.
చూడాకర్ణుఁడు + అను – (ఉ + అ = అ)

3) పరివ్రాజకుఁడు గలడు
వివరణ : గసడదవాదేశ సంధి
సూత్రము : ప్రథమ (డు, ము, వు, లు) మీది పరుషములకు (క, చ, ట, త, ప లకు) గ, స, డ, ద, వలు బహుళంబుగానగు.

పరివ్రాజకుఁడు + కలడు = పరివ్రాజకుఁడు గలడు.

ఆ) తడవులఁ బట్టి ఈ యెలుక విడువక వాసము చేయుచున్నది.
సంధి పదాలు :

తడవులఁబట్టి
ఈ యెలుక
చేయుచున్నది

1) తడవులన్ + పట్టి
వివరణ : సరళాదేశ
సంధి సూత్రము 1: ద్రుత ప్రకృతికము మీది పరుషములకు సరళములగు.
తడవులన్ + బట్టి

సూత్రము 2 : ఆదేశ సరళములకు ముందున్న ద్రుతమునకు బిందు సంశ్లేషలు విభాషనగు.
తడవులంబట్టి (పూర్ణబిందు రూపం)
తడవులఁబట్టి (అరబిందు రూపం)
తడవులనబట్టి (సంశ్లేష రూపం)
తడవుల్బట్టి (విభాష వలన మార్పు రాని రూపం)

2) ఈ యెలుక
వివరణ : యడాగమం
ఈ + ఎలుక = ఈ యెలుక.
సూత్రము : సంధి లేనిచోట స్వరంబుకంటే పరమయిన స్వరమునకు యడాగమంబగు.

3) చేయుచున్నది
వివరణ : ఉత్వసంధి
చేయుచు + ఉన్నది = చేయుచున్నది.
సూత్రము : ఉత్తునకు అచ్చు పరమగునపుడు సంధియగు.

పై వాక్యాలలో సరళాదేశ, గసడదవాదేశ, ఉత్వ సంధులు, యడాగమము ఉండటాన్ని గమనించారు కదా ! ఈ పాఠంలో సరళాదేశ, గసడదవాదేశ సంధి పదాలు ఇంకా ఏమేమున్నాయో గుర్తించి, సంధి సూత్రాలను రాయండి.

1. సరళాదేశ సంధి
సూత్రములు :

ద్రుత ప్రకృతికము మీది పరుషములకు సరళములగు.
ఆదేశ సరళములకు ముందున్న ద్రుతమునకు బిందు సంశ్లేషలు విభాషనగు.

పాత్రలోఁబెట్టి = పాత్రలోన్ + పెట్టి
అడుగగాఁజూడాకర్ణుడు = అడుగగాన్ + చూడాకర్ణుడు
తడవులఁబట్టి = తడవులన్ + పట్టి
సంపాదించుకొనఁ జాలక = సంపాదించుకొనన్ + చాలక
ఉండగాఁజూచి = ఉండగాన్ + చూచి
పరులతోఁ జెప్పికోలును = పరులతోన్ + చెప్పికోలును
ప్రకాశింపఁజేయ = ప్రకాశింపన్ + చేయు
చేయఁదగదు = చేయన్ + తగదు
అపహరణము కంటెఁ దిరియుట = అపహరణము కంటెన్ + తిరియుట
వలనఁ దప్పిపోయినది = వలనన్ + తప్పిపోయినది
నన్నుఁ గఱ్ఱతో = నన్నున్ + కఱ్ఱతో
ఇంకఁదావు = ఇంకన్ + తావు
నన్నుఁ గాపాడకుండునా = నన్నున్ కాపాడకుండునా
వనములోఁ గాయగసరులు = వనములోన్ + కాయగసరులు

2) గసడదవాదేశ సంధి
సూత్రము :
ప్రథమమీది పరుషములకు గసడదవలు బహుళంబుగానగు.
పట్టణము గలదు = పట్టణము + కలదు
ధనము గలవాడె +ధనము + కలవాడె
మూలము గదా = మూలము + కదా
కాణాచి గాదు = కాణాచి + కాదు
మోఁదులు వడి = మోదులు + పడి

3) గసడదవాదేశ సంధి
సూత్రము :
ద్వంద్వంబునందు పదంబుపయి పరుషములకు గసడదవలగు.
పెట్టువోతలు = పెట్టు + పోత
కాయగసరులు = కాయ + కసరు

2. కింది పదాలకు విగ్రహవాక్యాలు రాసి, సమాసాలను పేర్కొనండి.

సమాస పదం	విగ్రహవాక్యం	సమాసం పేరు
అ) ఉదా : చంపకవతి పట్టణము	చంపకవతి అనే పేరుగల పట్టణము	సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయము
ఆ) మహాభాగ్యము	గొప్పదైన భాగ్యము	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయము
ఇ) సేవావృత్తి	సేవయే వృత్తి	అవధారణ కర్మధారయ సమాసం
ఈ) పదాబ్జములు	అబ్జముల వంటి పదములు	ఉపమాన ఉత్తరపద కర్మధారయము
ఉ) కలువకన్నులు	కలువల వంటి కన్నులు	ఉపమాన పూర్వపద కర్మధారయము
ఊ) మామిడిగున్న	గున్నయైన మామిడి	విశేషణ ఉత్తరపద కర్మధారయము
ఎ) మృదుమధురము	మృదువును, మధురమును	విశేషణ ఉభయపద కర్మధారయము

3. పుంప్వాదేశ సంధి
కింది పదాలు విడదీయండి. మార్పును గమనించండి.
ఉదా :
అచ్చపు పూలతోట = అచ్చము + పూలతోట
అ) నీలపు గండ్లు = నీలము + కండ్లు
ఆ) ముత్తెపుసరులు = ముత్తెము + సరులు
ఇ) సరసపుమాట = సరసము + మాట

పైనున్న అన్ని సంధులలోనూ మొదటి పదం విశేషణం, రెండవ పదం విశేష్యం (నామవాచకం). అంటే పైవన్నీ కర్మధారయ సమాసాలే కదా! సంధి జరిగినపుడు మొదటి పదంలో చివరగల ‘ము’ లోపించింది. దానికి బదులుగా ‘పు’ వచ్చింది. ఒక్కొక్కసారి పూర్ణబిందు పూర్వక పు (ంపు) కూడా రావచ్చును. ‘పు’, ‘ంపు’ ఆదేశమవ్వడాన్ని పుంప్వాదేశం అంటారు. అందుకే దీన్ని పుంప్వాదేశ సంధి అన్నారు.

దీనికి సూత్రము:
కర్మధారయంబున ‘ము’ వర్ణకమునకు పు, పులగు.
అ) సింగప్తుకొదమ = సింగము + కొదమ
ఆ) ముత్యపుచిప్ప = ముత్యము + చిప్ప
ఇ) కొంచపునరుడు = కొంచము + నరుడు

4. వచనంలో శైలీ భేదం :
కింది వాక్యాలు చదవండి. భేదాలు గమనించండి.

అ) ఆ పరివ్రాజకుడు సెప్పగా విని మిక్కిలి ఖిన్నుడనయితిని.
ఆ) ఆ సన్యాసి చెప్పగా విని చాలా బాధపడ్డాను.
ఇ) ఆ సన్యాసి జెప్పింది యిని శానా దుక్కమొచ్చింది.

మొదటి వాక్యం , ప్రాచీన శైలిని తెలుపుతుంది. దీనినే ‘గ్రాంథికం’ అని కూడా అంటారు. ‘ధన్యుడు’ పాఠమంతా ఈ శైలిలోనే నడుస్తుంది.

రెండవ వాక్యం శిష్టవ్యవహార శైలిని అనుసరించి ఉంది. ఇది విద్యావంతులు ఉపయోగించేది.

మూడవ వాక్యం నిరక్షరాస్యులు ఉపయోగించే పద్ధతి. ఇది స్థానిక మాండలిక పదాలతో ఉంటుంది.

కాలాన్ననుసరించి, ప్రాంతాన్ననుసరించి, సందర్భాన్ని బట్టి భాషను ఉపయోగించే విధానంలో మార్పు ఉంటుంది. ఇది భాషలో వైవిధ్యమేగాని, గొప్ప, తక్కువ అనే సంకుచిత దృష్టికూడదు.

కనుక పై మూడూ అనుసరించ తగినవే. ఏదీ ఎక్కువా కాదు, ఏదీ తక్కువా కాదు దేని సొగసు దానిదే.

సాధారణంగా శిష్టవ్యవహారిక శైలినే చాలామంది ఈ రోజుల్లో రచయితలు ఉపయోగిస్తున్నారు. ఈ మార్పులలో ‘ంబు’, ‘ము’లు పోయి ‘0’ వస్తుంది.

ఉదా : కాలంబు, కాలము – ప్రాచీన గ్రాంథికం
కాలం – వ్యవహారికం
చూచి, వ్రాసి మొ||నవి – ప్రాచీన గ్రాంథికం
చూసి, రాసి మొ||నవి – వ్యవహారికం
యడాగమం, సరళాదేశాలు, గసడదవాదేశాలు – ప్రాచీన గ్రాంథికం
విసంధిచేయడం – వ్యవహారికం

కింది వాక్యాలను ఆధునిక వ్యవహార శైలిలోకి, స్థానిక మాండలిక శైలిలో మార్చండి.
గమనిక :
ఈ మార్పులు చేసేటప్పుడు ‘ము’ వర్ణాలు, బిందుపూర్వక ‘బు’ కారాలు (ంబు), యడాగమాలు, క్రియారూపాలు (చేయును, జరుగును, చూడుము ……… వంటివి మారడాన్ని) గమనించండి.

అ) వివేకహీనుడయిన ప్రభువును సేవించుట కంటె వనవాసముత్తమము.
జవాబు:
వ్యవహారికం :
వివేక హీనుడైన ప్రభువును సేవించడం కంటే వనవాసం ఉత్తమం.

ఆ) ఎలుక ప్రతిదినము చిలుకకొయ్య మీఁదికెగిరి పాత్రమునందున్న యన్నము భక్షించి పోవుచున్నది.
జవాబు:
వ్యవహారికం :
ఎలుక ప్రతిదినం చిలక్కొయ్య మీదకెగిరి పాత్రలోని అన్నం భక్షించి పోతోంది.

ఇ) బుద్ధిహీనత వలస సమస్త కార్యములు నిదాఘ నదీపూరములట్లు వినాశము నొందును.
జవాబు:
వ్యవహారికం : బుద్ధిహీనత వల్ల సమస్త కార్యాలు నిదాఘ నదీపూరాలు లాగా వినాశమౌతాయి.

అదనపు సమాచారము

సంధులు

1) యాతనావహము = యాతనా + ఆవహము – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
2) దైవానుకూల్యము = దెవ + ఆనుకూల్యము – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
3) ధనాపహరణము = ధన + అపహరణము – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
4) స్వాశ్రయము = స్వ + ఆశ్రయము – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
5) సర్వాపదలు = సర్వ + ఆపదలు – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
6) కర్మానురూపము = కర్మ + అనురూపము. – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
7) శిలాంతరాళము = శిలా + అంతరాళము – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
8) జీవనార్ధము = జీవన + అర్థము – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
9) వచనామృతము = అమృతము – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
10) శోకాగ్ని = శోక + అగ్ని – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
11) చిరకాలోపార్జితము = చిరకాల + ఉపార్జితము – గుణసంధి
12) సత్వోత్సాహములు = సత్త్వ + ఉత్సాహములు – గుణసంధి
13) అతిసంచయేచ్చ = అతిసంచయ + ఇచ్ఛ – గుణసంధి
14) చెడగరపుబోడ = చెడగరము + బోడ – పుంప్వాదేశ సంధి
15) యావజ్జీవము = యావత్ + జీవము – శ్చుత్వసంధి
16) ఏమది = ఏమి + అది – ఇత్వ సంధి
17) ఏమయినను = ఏమి + అయినను – ఇత్వ సంధి
18) ప్రయాసపాటు = ప్రయాసము + పాటు – పడ్వాది సంధి
19) ఆయాసంపాటు = ఆయసము + పాటు – పడ్వాది సంధి

సమాసాలు

సమాస పదం	విగ్రహవాక్యం	సమాసం పేరు
1) సత్వోత్సాహములు	సత్త్వమును, ఉత్సాహమును	ద్వంద్వ సమాసం
2) జవసత్త్వములు	జవమును, సత్త్వమును	ద్వంద్వ సమాసం
3) బంధుమిత్రులు	బంధువులును, మిత్రులును	ద్వంద్వ సమాసం
4) పెట్టుబోతలు	పెట్టు, పోత	ద్వంద్వ సమాసం
5) ధనహీనుడు	ధనముచేత హీనుడు	తృతీయా తత్పురుష సమాసం
6) వివేకహీనుడు	వివేకముచే హీనుడు	తృతీయా తత్పురుష సమాసం
7) దైవానుకూల్యము	దైవము యొక్క అనుకూల్యము	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
8) కుసుమ స్తబకము	కుసుమముల యొక్క స్తబకము	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
9) ధనాపహరణము	ధనము యొక్క అపహరణము	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
10) యమలోకము	యముని యొక్క లోకము	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
11) శిలాంతరాళము	శిల యొక్క అంతరాళము	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
12) అమృత తుల్యము	అమృతముతో తుల్యము	తృతీయా తత్పురుష సమాసం
13) ధనలోభము	ధనమందు లోభము	సప్తమీ తత్పురుష సమాసం
14) సజ్జన సంగతి	సజ్జనుల యొక్క సంగతి	షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
15) మహాభాగ్యము	గొప్ప అయిన భాగ్యము	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం
16) సర్వశ్రేయములు	సర్వములయిన శ్రేయములు	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం
17) అనృతము	ఋతము కానిది	నఇ్ తత్పురుష సమాసం
18) రెండు ఫలములు	రెండైన ఫలములు	ద్విగు సమాసం
19) మిత్రలాభము	మిత్రుల వలన లాభము	పంచమీ తత్పురుష
20) సంచయేచ్ఛ	సంచయమునందు ఇచ్చ	సప్తమీ తత్పురుష సమాసం

పర్యాయపదాలు

1) అమృతము : 1) సుధ 2) పీయూషము
2) భోజనము : 1) తిండి 2) ఆహారము 3) అశనము
3) ఎలుక : 1) మూషికం 2) ఆఖనికం 3) ఖనకం 4) ఎలక
4) బలము : 1) శక్తి 2) పరాక్రమము 3) పౌరుషము
5) సన్న్యాసి : 1) పరివ్రాజకుడు 2) భిక్షువు 3) బోడ 4) యతి
6) ధనము : 1) అర్థం 2) ద్రవ్యం 3) విత్తం 4) ధనం
7) గృహము : 1) ఇల్లు 2) భవనము 3) మందిరము
8) అన్నము : 1) వంటకం 2) కూడు 3) బువ్వ
9) బుద్ధి : 1) ప్రజ్ఞ 2) మతి 3) ప్రజ్ఞానం 4) మేధ 5) ధిషణ
10) స్నేహితుడు : 1) మిత్రుడు 2) చెలికాడు 3) మిత్రము

నానార్థాలు

1) వాసము : 1) వెదురు 2) బట్ట 3) ఇల్లు 4) కాపురం
2) నిమిత్తము : 1) కారణం 2) శకునము 3) గుటి
3) నామము : 1) పేరు 2) బొట్టు 3) ప్రాతిపదిక
4) ప్రభువు : 1) స్వామి 2) సమర్థుడు 3) అధిపుడు
5) ధర్మము : 1) న్యాయం 2) విల్లు 3) స్వభావం
6) ప్రాణము : 1) జీవుడు 2) గాలి 3) చైతన్యం
7) పుణ్యము : 1) సుకృతం 2) ఆకాశం 3) నీరు 4) పూవు
8) ఫలము : 1) పండు 2) ప్రయోజనం 3) సంతానం
9) వనము : 1) అడవి 2) నీరు 3) గుంపు
10) లోకము : 1) జనం 2) స్వర్గం వంటి లోకము 3) చూపు
11) మిత్రుడు : 1) స్నేహితుడు 2) సూర్యుడు
12) శాస్త్రము : 1) తర్కము మొదలయిన శాస్త్రములు 2) చట్టం 3) ఆజ్ఞ
13) ఆశ : 1) దిక్కు 2) కోరిక
14) ఉదరము : 1) కడుపు 2) నడుము 3) యుద్ధం
15) గృహము : 1) ఇల్లు 2) భార్య 3) గృహస్థాశ్రమం
16) జీవనము : 1) బ్రతుకుట 2) గాలి 3) నీరు
17) గౌరవము : 1) బరువు 2) గొప్పదనము 3) మన్నన, మర్యాద
18) బలము : 1) సత్తువ 2) సైన్యం 3) బలాత్కారం

వ్యుత్పత్తరాలు

1) సన్న్యా సి : సర్వమూ న్యాసం (వదలివేసిన) చేసినవాడు.
2) పరివ్రాజకుడు : అన్నింటినీ పరిత్యజించిపోయేవాడు (సన్న్యాసి)
3) మూషికము : అన్నాదులను దొంగిలించునది (ఎలుక)
4) నిదాఘము : దీనియందు జనము మిక్కిలి దహింపబడతారు (గ్రీష్మ ఋతువు
5) పుత్తుడు : పున్నామ నరకం నుండి తల్లిదండ్రులను రక్షించేవాడు (కుమారుడు)
6) దేహి : దేహమును (శరీరాన్ని) ధరించినవాడు (మనిషి)
7) ఈశ్వరుడు : స్వభావం చేతనే ఐశ్వర్యం కలవాడు (శివుడు)
8) మిత్రుడు : సర్వభూతముల యందు స్నేహయుక్తుడు (సూర్యుడు)
9) లఘుపతనకుడు : తేలికగా ఎగిరేది (కాకి)

రచయిత పరిచయం

రచయిత :
ఈ పాఠ్యాంశ రచయిత పేరు పరవస్తు చిన్నయసూరి. క్రీ.శ. 1809లో తమిళనాడులోని చెంగల్పట్టు జిల్లాలోని శ్రీ పెరంబుదూరులో జన్మించాడు. తల్లి శ్రీనివాసాంబ, తండ్రి వేంకట రామానుజాచార్యులు. చిన్నయసూరి మద్రాసులోని పచ్చయ్యప్ప కళాశాలలో తెలుగు పండితులుగా పని చేశారు.

రచనలు :
పద్యానికి నన్నయ, గద్యానికి చిన్నయ అని లోకోక్తి. ‘సూరి’ అనేది వీరి బిరుదు. సూరి అంటే పండితుడు అని అర్థం. అక్షరగుచ్ఛము, ఆంధ్ర కాదంబరి, పద్యాంధ్ర వ్యాకరణం, సూత్రాంధ్ర వ్యాకరణం,
పరవస్తు చిన్నయసూరి శబ్దలక్షణసంగ్రహము బాలవ్యాకరణం, నీతిచంద్రిక మొదలైన గ్రంథాలు 1809 – 1882) రచించారు.

రచనా శైలి :
ఈయన రచనా శైలి పాఠకుడిని ఆకట్టుకొనేలా ఉంటుంది. గ్రాంథిక రచన. ఈయన వ్రాసిన బాలవ్యాకరణం ప్రామాణిక గ్రంథం. నీతిచంద్రిక – బాలవ్యాకరణాలు లక్ష్య – లక్షణ గ్రంథాలుగా ప్రసిద్ధి పొందాయి. తెలుగు, తమిళం, సంస్కృతం, ఆంగ్లభాషలలో సూరి మంచి పండితుడు.

కఠిన పదాలకు అర్థాలు

సన్న్యాసి = కామ్యకర్మలను విడిచినవాడు
వాసము = నివాసము
తట్టు = కొట్టు
పరివ్రాజకుడు = సర్వమును విడిచి పెట్టినవాడు(సన్న్యాసి)
చిలుకకొయ్య = బట్టలు తగిలించుకొనుటకు గోడకు కొట్టబడిన చిలుక ఆకారపు కొయ్య (Hanger)
లాఁగ = రంధ్రము
మీదు = పైన
తడవు = చిరకాలము
ఉపద్రవము = విప్లవము
నిమిత్తము = కారణము
వివరము = రంధ్రము
గుద్దలి = గునపము
చిరకాలము = చాలా కాలం
ఆర్జితము = సంపాదింపబడినది
సత్యము = బలము
కృశించి = బక్కచిక్కి
శ్రేయము = శుభము
నిదానము = అసలు కారణము
తొంటి = మొదటి
జవము = వేగము

స్వజాతి = తన జాతి
అర్థ పరిహీనుడు = ధనము లేనివాడు, దరిద్రుడు
నిరంతరము = ఎల్లప్పుడు
ఖేదము = దుఃఖము
నిదాఘము = వేసవి
పూరము = జల ప్రవాహము
మేధ = తెలివి
మిత్రులు = స్నేహితులు
విరహితము = లేనిది
ఆపాతము = పడుట
యాతన = బాధ
ఆవహము = కూడినది
వేదన = బాధ
ఆకరము = చోటు
నామము = పేరు
వచోధోరణి = మాట్లాడే పద్ధతి
లాంతివాడు = రాయివాడు, అన్యుడు
ఖిన్నుడు = భేదము పొందినవాడు, బాధితుడు
యుక్తము = తగినది
వంచనము = మోసము
పరాభవము = అవమానము
అనుకూల్యము = అనుకూలమైనది
మానవంతుడు = పౌరుషం కలవాడు
స్తబకము = గుత్తి
మూరము = తల, శిరస్సు
యాచన = ముష్టి
గర్హితము = నిందింపబడినది
మ్రుక్కడి = అల్పము, అల్పుడు
తొఱుఁగుట = విడచుట
అనృతము = అసత్యము, అబద్ధము
అపహరణము = దొంగతనము
తిరియుట = బిచ్చమెత్తుట, యాచించుట
నింద్యము = నిందింపతగినది
నానావిధములు = అనేక విధాలు
విచారించి = ఆలోచించి
అర్ధసంగ్రహము = ధన సంపాదన
లోభము = పిసినిగొట్టుతనము
మోహము = అజ్ఞానము, వలపు
ఉత్పాదించును = పుట్టించును
జ్వలనము = అగ్ని
అనంతరము = తరువాత
వర్జనము = విడిచిపెట్టుట
దిగనాడుట = విడిచి పెట్టుట
ఉదరము = పొట్ట
పరులు = ఇతరులు
తత్ + తత్ + కర్మ + అనురూపము = ఆయా పనులకు తగినట్లుగా
గోఁజక = పీడింపక
దేహి = దేహము కలవాడు, మానవుడు
ప్రయాస = కష్టము, శ్రమ
నిరర్థకము = వృథా
తావు = స్థానము
కాణాచి = నిలయము
చెడగరపుబోడ (చెడగరము =క్రూరము) (బోడ = సన్యా సి) = క్రూరుడైన సన్యాసి
మోదులు = దెబ్బలు
విజన ప్రదేశము = జనులు లేని చోటు
అంతరాళము = లోపలి భాగము
శిల = రాయి
కసరు = పిందె (లేతకాయ)
పడియ = నీటిగుంట
సజ్జన సంగతి = సజ్జనులతో కలియుట
తుల్యము = సమానం
అమృత రసపానము = అమృత రసమును త్రాగుట

ఆలోచించండి – చెప్పండి

ప్రశ్న 1.
ఎక్కడి ఎలుక ? ఎక్కడి చిలుకకొయ్య? అనడంలో అంతరార్థం ఏమై ఉంటుంది?
జవాబు:
సాధారణంగా అంతరం ఎక్కువ ఉండేవాటి పట్ల ఈ విధంగా ప్రయోగిస్తారు. ఎలుక నేలపైనా, రంధ్రాల లోనూ ఉంటుంది. గోడను నిలువుగా ఎక్కువ దూరం ఎలుక ప్రాకలేదు. చిలుకకొయ్య గోడకి మధ్యలో ఉంటుంది. అటువంటి చిలుకకొయ్య పైకి ఎలుక చేరడం అసంభవం. అది సాధ్యం కానిది ఎలాగ సాధ్యమైంది అనేది దీనిలో అంతరార్థం. అలాగే ‘నక్క ఎక్కడ ? నాక లోకము (స్వర్గం) ఎక్కడ ?’ అని కూడా అంటారు.

ప్రశ్న 2.
“ధనము సర్వశ్రేయములకు నిదానము”. మీ అభిప్రాయం చెప్పండి.
జవాబు:
ఏ శుభకార్యం చేయాలన్నా ధనం కావాలి. ధనం లేకపోతే ఏ పనీ చేయలేము. అందుకే ప్రతి పుణ్య కార్యానికి అసలు కారణం ధనమే. అన్నదానం, భూదానం, గృహదానం మొదలైన ఏ దానం చేయాలన్నా ధనం కావాలి. చెరువు త్రవ్వించడం, దేవాలయాలు నిర్మించడం, పాఠశాల, ఆసుపత్రి మొదలైనవి నిర్మించడం ధర్మకార్యాలు. కాని ధనం లేకపోతే ఏ ధర్మకార్యాలు చేయలేము. అందుకే సర్వశ్రేయాలకు అసలు కారణం ధనం. మన ఉన్నతత్వానికి, గౌరవానికి, మర్యాదకు మన ధనమే అసలు కారణం.

ప్రశ్న 3.
‘దారిద్ర్యము సర్వశూన్యము’ అనే మాటను బట్టి మీకేమర్థమయింది?
జవాబు:
దారిద్ర్యము అంటే బీదతనము. సర్వశూన్యము అంటే ఏమి లేనిది. అంటే ఇంటిలో పదార్థములు లేకుండా పోతాయి. అందువల్ల సుఖసంతోషాలు పోతాయి. దుఃఖము కలుగుతుంది. భార్యాబిడ్డలకు, కడుపునిండా తిండి పెట్టలేము. కాబట్టి దారిద్ర్యము అన్నింటినీ లేకుండా చేస్తుందని భావము.

ప్రశ్న 4.
ఆశ దిగనాడినవాడే సత్పురుషుడు. ఎట్లు?
జవాబు:
ఆశ అన్ని అనర్ధాలకు మూలం. ఆశ పడినది దొరకకపోతే కోపం వస్తుంది. కోపంలో విచక్షణ కోల్పోతాము. పిసినిగొట్టుతనం పెరుగుతుంది. ఆశ మితిమీరితే అజ్ఞానం పెరుగుతుంది. అజ్ఞానం వలన గర్వం పెరుగుతుంది. గర్వం పెరిగితే ఎవ్వరితోటి స్నేహం చేయలేము. అందుచేత ఆశను విడిచిపెడితే సత్పురుషుడౌతాడు. మితిమీరిన ఆశ పనికి రాదు.

ప్రశ్న 5.
ధనహీనుడై నలుగురిలో నుండరాదు. ఎందుకు?
జవాబు:
ధనహీనుడు అంటే ధనం లేనివాడు. ధనం ఉన్నప్పుడు సమాజంలో గౌరవం ఉంటుంది. హోదా ఉంటుంది. స్నేహితులు ఉంటారు. బంధువులు చేరతారు. అందరూ పలకరిస్తారు. నలుగురూ చేరతారు. కాని, ధనం లేకపోతే ఎవ్వరూ మాట్లాడరు. స్నేహితులు, బంధువులు కూడా పలకరించరు. గౌరవం, హోదా ఉండవు. ఇటువంటి అవహేళనలకు గురి అవుతూ నలుగురిలో ఉండ కూడదు. ఎవరూ తెలియని ప్రదేశంలో ఉంటే ధనము లేనివాని ఆత్మాభిమానం దెబ్బ తినదు.

ప్రశ్న 6.
‘మనసు గట్టి పరచుకోవటం’ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
మనస్సు చంచలమైనది. అది ఇష్టం వచ్చినట్లు సంచరిస్తుంది. గట్టి పెంచుకోవడం అంటే మనస్సును దృఢము చేసికోవడం, నిశ్చయం చేసుకోవడం అని అర్థం.

ప్రశ్న 7.
‘చచ్చిన తరి వెంట రాబోదు’ అనడంలో మీకేమరమైంది?
జవాబు:
మనిషి చచ్చిపోయే సమయంలో అతడు సంపాదించిన ధనం వగైరా అతడి వెంట వెళ్ళదు. కాబట్టి తాను ధనాన్ని హాయిగా వెచ్చించి, కడుపు నిండా తినాలి. ఇతరులకు ఇంత పెట్టాలి. ఇతరులకు ఇవ్వక, తాను తినక, దాచిన డబ్బు చచ్చిపోయేటప్పుడు ఆ వ్యక్తి వెంట వెళ్ళదు అని నాకు తెలిసింది.

AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions

February 5, 2024February 1, 2024 by Srinivas

Regularly solving AP 10th Class Maths Model Papers Set 2 contributes to the development of problem-solving skills.

AP SSC Maths Model Paper Set 2 with Solutions

Instructions :

In the duration of 3hours 15 minutes, 15 minutes of time is allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Question paper consists of 4 Sections and 33 questions.
Internal choice is available in section – IV only.
Answers shall be written neatly and legibly.

Section – I
(12 × 1 = 12M)

Note:

Answer all the questions in one word or phrase.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
If A = {1, 2, 3, 4, 5} B = {4, 5, 6, 7}, then A – B is ?
A) {1, 2, 3}
B) {4, 5}
C) {6, 7}
D) {1, 2, 3, 4, 5}
Solution:
A) {1, 2, 3}

Explanation:
A – B = {1, 2, 3, 4, 5} – {4, 5, 6, 7) = {1, 2, 3}

Question 2.
The number of parallel tangents drawn at the end points of a diameter is ………..
Solution:
2

Question 3.
When the line of sight is below the horizontal line, then the angle between the line of sight and horizontal line is called ……..
Solution:
Angle of depression

Question 4.
Find the mode of the data : 5, 6, 9, 10, 6, 12, 3, 6, 11, 10, 4, 6, 7.
Solution:
6

Question 5.
Statement ‘p’ : 2, 3, 5, 7, 8, 10, 15 …… are in G.P.
Statement ‘q’ : -1, -3, -5, -7, ……. are in A.P.
A) p’ and ‘q’ both are true
B) ‘p’ and ‘q’ both are false
C) ‘p’ is true ‘q’ is false
D) ‘p’ is false q’ is true
Solution:
D) ‘p’ is false q’ is true

Question 6.
Match the following:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 1
Choose the correct answer.
A) a-i, b-ii, c-iii
B) a – ii, b – iii, c – i
C) a – iii, b – i, c – ii
D) a – iii, b – ii, c – i
Solution:
C) a – iii, b – i, c – ii

Question 7.
What is the last digit of 6²⁰²³ ?
Solution:
6

Question 8.
Write the general form of a linear equation in two variables.
Solution:
ax + by + c = 0 (a² + b², ≠ 0)

Question 9.
If θ is the angle made by the line with X-axis in positive direction, the slope m = ………
A) Sin θ
B) Cos θ
C) Tan θ
D) Sec θ
Solution:
C) Tan θ

Question 10.
Pythagorean triplets are the sides of a …….
A) acute angled triangle
B) right angled triangle
C) obtuse angled triangle
D) All of these
Answer:
B) right angled triangle

Question 11.
Write the equation with roots \(\frac{1}{\alpha}\) and \(\frac{1}{\beta}\)?
Solution:
cx² + bx + a = 0

Question 12.
The graph of y = p(x) is given in the adjacent figure, then the number of zeroes of p (x) is…….
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 2
A) 0
B) 1
C) 2
D) 3
Solution:
D) 3

SECTION – II
(8 × 2 = 16 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 13.
Find the value of Log₂32.
Solution:
Let log₂ 32 be x ⇒ log₂ 32 = x
2^x = 32
2^x = 2⁵
∴ x = 5
∴ log₂32 = 5

Question 14.
Find the midpoint of the line segment joining the points (2, 7) and (12, – 7).
Solution:
The midpoint of the line segment joining the points (2, 7) and (12, -7) is
= \(\left(\frac{x_1+x_2}{2}, \frac{y_1+y_2}{2}\right)\) = \(\left(\frac{2+12}{2}, \frac{7+(-7)}{2}\right)\)
= \(\left(\frac{16}{2}, \frac{0}{2}\right)\) = (8, 0)

Question 15.
A ladder 5 m. long reaches a window of building 4 m. above the ground. Determine the distance of the foot of the ladder from the building.
Solution:
Length of a ladder = AC = 5 m
Height of a window = AB = 4 m
Let the distance of the foot of the ladder from the building = BC = x m
From ∆ABC, ∠B = 90°
By Pythagores theorem;
5² = 4² + x²
25 = 16 + x²
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 4
x² = 25 – 16
x² = 9
x = \(\sqrt{9}\) = 3 m
The distance of the foot of the ladder from the building = 3 m.

Question 16.
Evaluate
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 15
Solution:
cosec 55° cosec (90° – 35°) = sec 35°
[∵ cosec (90° – θ) = sec θ]
∴

= \(\frac{\sec 35^{\circ}}{\sec 35^{\circ}}\) = 1

Question 17.
Can \(\frac{3}{2}\) be the probability of an event? Explain.
Solution:
No, \(\frac{3}{2}\) cant be the probability of an event.
The probability of an event is always lies between 0 and 1
i.e 0 ≤ P(E) ≤ 1
But \(\frac{3}{2}\) = 1.5, it is not lies between 0 and 1

Question 18.
In G. P. a_n = ar^n-1. Explain the terms ‘a’ and ‘r’.
Solution:
In G.P. an = a.r^n-1
a = first term of G.P
r = common ratio
n = number of terms of G.P

Question 19.
Find the value of ‘k’ for which the pair of equations 2x – ky + 3 = 0, 4x + 6y – 5 = 0 represent parallel lines.
Solution:
Given pair of equations
2x – ky + 3 = 0 and 4x + 6y – 5 = 0
a₁ = 2 ; b₁ = -k ; c₁ = 3;
a₂ = 4 ; b₂ = 6 ; c₂ = -5
Given the pair of lines are parallel
∴ \(\frac{a_1}{a_2}\) = \(\frac{b_1}{b_2}\) ≠ \(\frac{c_1}{c_2}\) ; \(\frac{a_1}{a_2}\) = \(\frac{b_1}{b_2}\) ⇒ \(\frac{2}{4}\) \(\frac{-k}{6}\)
⇒ -4k = 2 × 6 ⇒ -4k = 12 ⇒ k = \(\frac{12}{-4}\) = -3

Question 20.
From the given figure, find A U B and A ∩ B
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 3
Solution:
From venn diagram
A ∪ B = {5, 6, 7, 8, 9, 10}; A ∩ B = {7, 8}

Section – III
(8 × 4 = 32 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 4 marks.

Question 21.
Find a quadratic polynomial whose zeroes are 2 and –\(\frac{1}{3}\).
Solution:
Let the quadratic polynomial be ax² + bx + c, a ≠ 0 and its be α and β. Here α = 2, β = \(\frac{-1}{3}\)
Sum of the zeroes = (α + β)
= 2 + \(\left(\frac{-1}{3}\right)\) = \(\frac{5}{3}\)
Product of the zeroes = (αβ)
= \(2\left(\frac{-1}{3}\right)\) = \(\frac{-2}{3}\)
Therefore the quadratic polynomial
ax² + bx + c is k[x² – (α + β)x + αβ], where k is a constant = k[x² – \(\frac{5}{3}\)x – \(\frac{2}{3}\)]
We can put different values of k.
When k = 3, the quadratic polynomial will be 3x² – 5x – 2.

Question 22.
Which term of the A, P.: 3, 8, 13, 18, ……. is 78?
Solution:
Here a = 3; d = 8 – 3 = 5 and if a_n = 78 we have to find n.
We have a_n = a + (n – 1)d
78 = 3 + (n – 1)5
78 = 3 + 5n – 5
78 = 5n – 2
5n = 78 + 2
5n = 80
n = \(\frac{80}{5}\) = 16
Therefore the 16^th term of the given AP is 78.

Question 23.
A bag contains lemon flavoured candies only. Malini takes out one candy without looking into the bag. What is the proba-bility that she takes out
(i) an orange flavoured candy?
(ii) a lemon flavoured candy?
Solution:
The bag contains only lemon flavoured candies.

i) So, the event that Malini takes an orange flavoured candy is an Impossible event. So, the corresponding probability is zero.
ii) The event that Malini takes a lemon flavoured candy is certain event. So, the corresponding probability is 1.

Question 24.
State the reasons for the following :
i) {1, 2, 3, ……, 10} ≠ {x : x ∈ N and 1< x < 10} ii) {2, 4 > 6, 8, 10} ≠ {x : x = 2n + 1 and n ∈ N]
iii) {5, 15, 30, 45} ≠ {x : x is a multiple of 15}
iv) {2, 3, 5, 7, 9} ≠ {x : x is a prime number}
Solution:
i) {1, 2, 3, ……., 10) ≠ {2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9}
In LHS set contains 1 and 10 are elements but in RHS they are not the elements of that set.

ii) {2, 4, 6, 8, 10} ≠ {x : x = 2n + 1 and x ∈ N)
{2, 4, 6, 8, 10} ≠ {3, 5, 7, 9 ……….}
LHS is a set of even numbers less than 10. It is a finite set.
But RHS is a set of odd numbers. It is an infinite set.

iii) {15, 15, 30, 45) ≠ {x : x is a multiple of 15}
5 is not a multiple of 15.

iv) {2, 3, 5, 7,9) ≠ {x : x is a prime number}
9 is not a prime number.

Question 25.
Prove that
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 16
Solution:

Question 26.
Write the formula to find the median of the grouped data and explain its terms.
Solution:
Median = l + \(\frac{\frac{n}{2}-c f}{f}\) × h
Where l = lower limit of the median class.
h = length of the median class.
f = frequency of the median class.
cf = cumulative frequency of the class preceeding the median class.

Question 27.
Calculate the length of a tangent from a point 15 cm away from the centre of a circle of radius 9 cm.
Solution:
It is given that radius (r) = 9 cm
OQ(d) = 15 cm
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 6

Question 28.
Find the roots of
(i) \(\frac{1}{x+4}\) – \(\frac{1}{x-7}\) = \(\frac{11}{30}\); x ≠ -4, 7
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 7
which is a quadratic equation.
Here a = 1 ; b = -3; c = 2;
So, b² – 4ac = (-3)² – 4(1)(2)
= 9 – 8 = 1 > 0
Therefore x = \(\frac{-(-3) \pm \sqrt{1}}{2 \times 1}\) = \(\frac{3 \pm 1}{2}\)
x = \(\frac{3+1}{2}\) = \(\frac{4}{2}\) = 2
x = \(\frac{3-1}{2}\) = \(\frac{2}{2}\) = 1
∴ The roots are 1, 2

Section – IV
(5 × 8 = 40 M)

Note:

Answer all the questions,
Each question carries 8 marks,
Each question has internal choice.

Question 29.
a) If (2.3)^x = (0.23)^y = 1000, then find the value of \(\frac{1}{x}\) – \(\frac{1}{y}\)

(OR)

b) If A = {X : X is a natural number}
B = {X : X is an even natural number}
C = {X : X is a odd natural number) and
D = {X : X is a prime number}

Find:
i) A ∪ B
ii) A – C
iii) A – D
iv) B ∪ C
Solution:
a) (2.3)^x = (0.23)^y = 1000
(2.3)^x = 1000;
(2.3)^x = 10³
2.3 = \(10^{\frac{3}{x}}\);
2.3 = \(10^{\frac{3}{x}}\);
2.3 = \(10^{\frac{3}{x}}\);

(0.23)^y = 1000
(0.23)^y = 10³
0.23 = \(10^{\frac{3}{y}}\)
\(\frac{2.3}{10}\) = \(10^{\frac{3}{y}}\)
2.3 = \(10^{\frac{3}{y}}\) × 10¹
= \(10^{\frac{3}{y}+1}\)

∴ \(10^{\frac{3}{x}}\) = \(10^{\frac{3}{\mathrm{y}}+1}\)
\(\frac{3}{x}\) = \(\frac{3}{y}\) + 1
3(\(\frac{3}{x}\)) = 3(\(\frac{1}{y}\) + \(\frac{1}{3}\))
\(\frac{1}{x}\) = \(\frac{1}{y}\) + \(\frac{1}{3}\)
∴ \(\frac{1}{x}\) – \(\frac{1}{y}\) = \(\frac{1}{3}\)

b)
A {x : x is a natural number}
= {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8……..}
B = {x : x is an even natural number}
= {2, 4, 6, 8…….}
C = {x : x is an odd natural number)
= {1, 3, 5, 7,…….. }
D = {x : x is a prime number)
= {2, 3, 5, 7,……..}

i) A ∩ B
{1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8……} ∩ {2, 4, 6, 8…….}
= {2, 4, 6, 8……. }
= {even natural numbers)

ii) A – C
A – C = {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8……} – {1, 3, 5, 7…….}
= {2, 4, 6, 8………..}
= (even natural numbers)

iii) A – D
= {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8…….} – {2, 3, 5, 7……..}
= {1, 4, 6, 8……}

iv) B ∪ C
B ∪ C = {2, 4, 6, 8……} ∪ {1, 3, 5, 7……}
= {1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8…..}
= {natural numbers}

Question 30.
a) Solve the equations by reducing them to a pair of linear equations. \(\frac{1}{3 x+y}\) + \(\frac{1}{3 x-y}\) = \(\frac{3}{4}\)
\(\frac{1}{2(3 x+y)}\) + \(\frac{1}{2(3 x-y)}\) = \(\frac{-1}{8}\)

(OR)

b) One card is drawn from a well shuffled deck of 52 cards. Find the probability of getting:
i) a king of red colour
ii) a queen of diamonds
iii) a jack of spade
iv) a black face card
Solution:
a) \(\frac{1}{3 x+y}\) + \(\frac{1}{3 x-y}\) = \(\frac{3}{4}\) …….. (1)
\(\frac{1}{2}\left(\frac{1}{3 x+y}\right)\) – \(\frac{1}{2}\left(\frac{1}{3 x-y}\right)\) = \(\frac{-1}{8}\) …… (2)
If we substitute \(\frac{1}{3 x+y}\) = p and \(\frac{1}{3 x-y}\) = p we get a pair of linear equations:
p + q = \(\frac{3}{4}\) ⇒ 4p + 4q = 3 …….. (3)
\(\frac{1}{2}\)p – \(\frac{1}{2}\)q = \(\frac{-1}{8}\) ⇒ 4p – 4q = -1 …….. (4)
Elimination Method:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 8
Substitute the value of x in (5)
3(1) + y = 4
3 + y = 4
∴ y = 4 – 3 = 1
∴ x = 1 ; y = 1

b) Total number of cards in a deck = 52
Total possible outcomes =52

i) A king of red colour
Let E be the event of getting a king of red colour
Number of favourable outcomes to event
(E) = 2
Probability of an event P(E)
\(=\frac{\text { No. of favourable outcomes }}{\text { Total possible outcomes }}\)
= \(\frac{2}{52}\) = \(\frac{1}{26}\)

ii) A queen of diamonds.
Let ‘F’ be the event of getting a queen of diamonds
Number of favourable outcomes to event F = 1
Probability of an event p(F) = \(\frac{1}{52}\)

iii) A jack of spade
Let ‘G’ be the event of getting a jack of spade.
Number of favourable outcomes to event G = 1
Probability of an event P(G) = \(\frac{1}{52}\)

iv) A black face card.
Let ‘H be the event of getting a black face card.
Number of favourable outcomes to getting event
H = 6
Probability of an event G = P(H) = \(\frac{6}{52}\)
= \(\frac{3}{26}\)

Question 31.
a) Show that the points (1, 7), (4, 2), (-1, -1) and (-4, 4) are the vertices of a square.

(OR)

b) An iron pillar consists of a cylindrical portion of 2.8 m. height and 20 cm. in diameter and a cone of 42 cm. height surmounting it. Find the weight of the pillar if 1 cm³ of iron weighs 7.5 g.
Solution:
a) Let A (1, 7), B(4, 2), C(-1, -1) and D (-4, 4) be the given points.
One way of showing that ABCD is a square is to use the property that all its sides should be equal and both its digonals should also be equal. Now
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 9
= \(\sqrt{4+64}\) = \(\sqrt{68}\) units
BD = \(\sqrt{(4+4)^2+(2-4)^2}\) = \(\sqrt{64+4}\) = \(\sqrt{68}\) units

Since AB = BC = CD = DA and AC = BD. So all the four sides of the quadrilateral ABCD are equal and its diagonals AC and BD are also equal.
Therefore, ABCD is square.

b) Height of the cylinder portion = 2.8 m = 280 cm
Diameter of the cylinder = 20 cm
Radius of the cylinder = \(\frac{20}{2}\) cm = 10 cm
Volume of the cylinder = πr²h
= \(\frac{22}{7}\) × 10 × 10 × 280 cm³
= 88000 cm³
Height of the cone (h) = 42 cm
Radius of the cone (r) = 10 cm
Volume of the cone (v) = \(\frac{1}{3}\)πr²h
= \(\frac{1}{3}\) × \(\frac{22}{7}\) × 10 × 10 × 42 cm³ = 4400 cm³
Volume of the pillar
= 88000 cm³ + 4400 cm³
= 92400 cm³
Weight of 1 cm³ of iron = 7.5 g
Weight of the pillar = 7.5 × 92400 g
= 693000 g
= 693 kg

Question 32.
a) A tree breaks due to storm and the broken part bends so that the top of the tree touches the ground by making 300 angle with the ground. The distance between the foot of the tree and the top of the tree on the ground is 6 m. Find the height of the tree before falling down.

(OR)

b) The following data gives the information on the observed life time (in hours) of 225 electrical components.

Life times (in hrs)	0-20	20-40	40-60	60-80	80-100	100-120
Frequency	10	35	52	61	38	29

Determine the modal life time of the components.
Solution:
a) Let Initial height of tree be AD when storm come, the tree which is broken at B and top touches the
ground at C.
∴ height of tree = AB + BC
AC = 6 m
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 10
In ∆ABC, ∠A = 90°, ∠C = 30°
tan C = tan 30° = \(\frac{1}{\sqrt{3}}\)

b) 61 is the highest frequency corresponding to the class interval 60 – 80.
So, modal class : 60-80
l = lower limit of the modal class = 60
f₁ = frequency of the modal class = 61
h = modal class length = 20
f₀ = frequency of the preceeding class to 60 – 80 = 52
f₂ = frequency of the suceeding class to 60 – 80 = 38
f₁ – f₀ = 61 – 52 = 9
2f₁ – f₀ – f₂ = 2 × 61 – 52 – 38 = 122 – 90 = 32
So,
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 12
Therefore more electrical components have life time of 65.625 hours.

Question 33.
a) Draw the graph of the polynomial p(x) = x² – x – 12 and find the zeroes.
(OR)
b) Construct a triangle of sides 4 cm, 5 cm and 6 cm. Then, construct a triangle similar to it, whose sides are \(\frac{2}{3}\) of the corresponding sides of the first triangle.
Solution:
a) p(x) = x² – x – 12; y = x² – x – 12
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 17

AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 13
-3 and 4 are zeroes of the quadratic polynomial because (-3, 0) and (4, 0) are intersection points of X axis.

Justification:
x² – x – 120 ⇒ x² – 4x + 3x – 12.
0 ⇒ (x – 4) (x + 3) = 0
x – 4 = 0 and x + 3 = 0
x = 4, x = -3 zeroes of p(x) = -3, 4.

b)
AP 10th Class Maths Model Paper Set 2 with Solutions 14

Steps of construction:

Construct a triangle ABC with sides 4 cm, 5 cm and 6 cm.
Draw a ray BX, making an acute angle with BC on the side opposite to vertex A.
Locate 3 points B₁, B₂, B₃ on BX so that BB₁ = B₁B₂ = B₂B₃.
Join B₃C and draw a line from B₂ to C which is parallel to B₃C and it is intersecting BC at C.
Draw a line through C parallel to AC to intersect AB at A’
So, ∆A’BC’ is the required triangle.

AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 with Solutions

February 5, 2024January 31, 2024 by AP Board

Regularly solving AP 10th Class Maths Model Papers Set 1 contributes to the development of problem-solving skills.

AP SSC Maths Model Paper Set 1 with Solutions

Instructions :

In the duration of 3 hours 15 minutes, 15 minutes of time is allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Question paper consists of 4 Sections and 33 questions.
Internal choice is available in section – IV only.
Answers shall be written neatly and legibly.

Section – I
(12 × 1 = 12M)

Note:

Answer all the questions in one word or phrase.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
“Every set is a subset of itself”. This statement belongs to which property?
Solution:
Reflexive property

Question 2.
In the A.P. -3, –\(\frac{1}{2}\), 2, ……. a₁₁
A) 11
B) 22
C) -22
D) -11
Answer:
B) 22

Question 3.
If x = 2 is a solution of the equation
2x² – kx + 5 = 0 then find the value of k.
Solution:
\(\frac{13}{2}\)

Question 4.
Statement (A): If log 625 = k. log 5 then the value of k = 5′
Statement (B): log₉ Sin 90° = 1
A) Both A and B are true
B) A is true, B is false
C) A is false, B is true
D) Both A and B are false
Solution:
D) Both A and B are false

Question 5.
Read the following data and answer the question

5 pencils and 7 pens together cost Rs 50, where as 7 pencils and 5 pens together cost Rs 46. Write a pair of linear equations from the data with variables x and y.
Solution:
5x + 7y = 50 [Let pencils be x, pens be y]
7x + 5y = 46

Question 6.
Write the zeros of the polynomial (shown in the graph).
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 1
Solution:
-2, 2

Question 7.
If 4cos²θ = 3 then find sinθ.
Solution:
4cos²θ = 3
cos²θ = \(\frac{3}{4}\)
sin²θ = 1 – cos²θ
sin²θ = 1 – \(\frac{3}{4}\) = \(\frac{1}{4}\)
sinθ = \(\sqrt{\frac{1}{4}}\) = \(\frac{1}{2}\)
sinθ = \(\frac{1}{2}\)

Question 8.
“A person is flying a kite at an angle of elevation α and the length of thread from his hand to kite is ‘l’. Draw diagram for the situation.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 6

Question 9.
Read the following and answer question
If a line is passing through (2, 3) and (2, -3) then
1. the line is parallel to X – axis
2. the line is parallel to Y – axis
3. the slope of the line is not defined
4. the slope of the line is zero Which of the above are correct ?
Solution:
2 and 3

Question 10.
If P(E) = 0.09 then find P(not E) in percentage.
Solution:
P(E) = 0.09
P(E) + P\((\overline{\mathrm{E}})\) = 1
P\((\overline{\mathrm{E}})\) = 1 – P(E) = 1 – 0.09
P\((\overline{\mathrm{E}})\) = 0.91
P\((\overline{\mathrm{E}})\) in percentage = \(\frac{91}{100}\) × 100 = 91%

Question 11.
Match the following.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 2
Choose the correct answer
A) a – iii, b – i, c – ii
B) a – ii, b – iii, c – i
C) a – ii, b – i, c – iii
D) a – i, b – iii, c – ii
Solution:
B) a-ii, b-iii, c-i

Question 12.
How many number of parallel tangents are drawn to a circle with a given tangent?
Solution:
one.

Section – II
(8 × 2 = 16 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 13.
An empty set is a finite set. Is this statement true or false? Why?
Solution:
“An empty set is a finite set”. It is True.
Because number of elements in a null set is 0.
n(φ) = 0
It is possible to count the number of elements in the empty set.

Question 14.
A cylinder and cone have bases of equal radii and are of equal heights. Show that their volumes are in the ratio of 3 : 1.
Solution:
It is given that the bases have equal radii are of equal heights.
∴ Ratio of the volumes of the cylinder and the cone = πr²h : \(\frac{1}{3}\)πr²h
= 1 : \(\frac{1}{3}\) = 3 : 1

Question 15.
Solve 3x + 2y = 11; 2x + 3y = 4 using elimination method.
Solution:
3x + 2y = 11 …….. (1)
2x + 3y = 4 ………. (2) (Step 1)
Let us eliminate ‘y’ from the equations. The coefficients of ‘y’ in the given equations are 2 and 3. L.C.M. of 2 and 3 is 6.
So, multiply equation (1) by 3 and equation (2) by 2.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 7
Substitute x = 5, in equation (1)
3(5) + 2y = 11
2y = 11 – 15 = – 4 ⇒ y = \(\frac{-4}{2}\) = -2
(Step 5)
Therefore, the required solution is x = 5, y = – 2.

Question 16.
Why are \(\frac{1}{4}\) and -1 zeroes of the polynomial p(x) = 4x² + 3x – 1?
Solution:
p(x) = 4x² + 3x – 1
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 8

Question 17.
Find the co-ordinates of the point, which divides the line segment joining (2, 0) and (0, 2) in the ratio 1 : 1.
Solution:
The point dividing the line segment joining (2, 0) and (0, 2) in the ratio 1: 1 is nothing but the mid point.
Coordinates of the required point
= \(\left(\frac{\mathrm{x}_1+\mathrm{x}_2}{2}, \frac{\mathrm{y}_1+\mathrm{y}_2}{2}\right)\)
= \(\left(\frac{2+0}{2}, \frac{0+2}{2}\right)\)
= \(\left(\frac{2}{2}, \frac{2}{2}\right)\) = (1, 1)

Question 18.
Find the roots of x – \(\frac{1}{x}\) = 3, x ≠ 0.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 9

Question 19.
PA is a tangent of length 8 cm to a circle whose radius OA = 6 cm. Then find PO.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 10
Tangent of a circle is perpendicular to its radius at the point of contact.
∠OAP = 90°
Using Pythagoras theorem,
OP² = OA² + PA²
= 6² + 8² = 36 + 64 = 100
∴ OP = \(\sqrt{100}\) = 10 cm

Question 20.
A boy observed the top of an electric pole at an angle of elevation of 60° when the observation point is 8 meters away from the foot of the pole.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 3
Solution:
From the figure, in triangle OAB

Let height of the pole = AB = h meters distance between observation point and foot of the pole OB = 8 meters, ∠AOB = 60°,
tan 60° = \(\frac{A B}{O B}\) ⇒ \(\sqrt{3}\) = \(\frac{h}{8}\)
⇒ h = 8\(\sqrt{3}\) m

Section – III
(8 × 4 = 16 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 4 marks.

Question 21.
A die is thrown once. Find the probability of getting
i) a prime number;
ii) a number lying between 2 and 6;
Solution:
When a die is thrown, sample space
S = {1, 2, 3, 4, 5, 6}

i) Let A denotes the event of getting a prime number. Then A = {2, 3, 5}
So, required probability = P(A)
= \(\frac{n(A)}{n(S)}\) = \(\frac{3}{6}\) = \(\frac{1}{2}\)

ii) Let B denote the event of getting a number between 2 and 6.
Then, B = {3, 4, 5}
∴ Required probability = P(B) = \(\frac{\mathrm{n}(\mathrm{B})}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\)
= \(\frac{3}{6}\) = \(\frac{1}{2}\)

Question 22.
“The area of a rectangular plot is 528m². The length of the plot (in meters) is one more than twice its breadth.” Represent the above situation in the form of quadratic equation.
Solution:
Let the breadth be x mts.
Length of the plot is one more than twice its breadth.
∴ Length = (2x + 1)mts
Area of the plot = Length × Breadth.
= (2x + 1) x = (2x² + x) square mts.
Given area of the plot = 528 sq. mts.
Therefore, 2x² + x = 528
2x² + x – 528 = 0
The required quadratic equation is 2x² + x – 528 = 0 (x = breadth)

Question 23.
Prove that \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{3}\) is irrational.
Solution:
Let us suppose that \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{3}\) is rational.
Let \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{3}\) = \(\frac{a}{b}\), where a, b are integers and b ≠ 0
Therefore,
Squaring on both sides, we get
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 12
Since a, b aré integers, \(\frac{a^2+b^2}{2 a b}\) is rational, and so, \(\sqrt{3}\) is rational.
This contradicts the fact that \(\sqrt{3}\) is irrational.
Hence, \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{3}\) is irrational.

Question 24.
In a retail market, fruit vendors were selling oranges kept in packing baskets. These baskets contained varying number of oranges. The following was the distribution of oranges.

Number of oranges	10-14	15-19	20-24	25-29	30-34
Number of baskets	15	110	135	115	25

Find the mean number of oranges kept in each basket. Which method of finding the mean did you choose ?
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 13
By using the assumed mean method, 22 oranges are kept on average in a box.

Question 25.
Find the 31^st term of an AP whose 11^th term is 38 and 16th term is 73.
Solution:
We have,
a₁₁ = a + (11 – 1)d = a + 10d = 38 → (1)
a₁₆ = a + (16 – 1)d = a + 15d = 73 → (2)
Solving the equations (1) and (2) by using elimination method
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 15
Substitute
d = 7 in (1)
a + 10(7) = 38
a + 70 = 38 ⇒ a = 38 – 70 = -32
31^st term = a₃₁ = a + (31 – 1)d
= a + 30d
= -32 + 30(7)
= -32 + 210
= 178
The 31st term of the AP is 178.

Question 26.
In ∆ACB, ∠C = 90° and CD ⊥ AB. Prove that \(\frac{B C^2}{A C^2}\) = \(\frac{B D}{A D}\)
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 4
Solution:
In ∆ACD and ∆ABC we have ∠A = ∠A
(∴ Common angle)
∠ADC = ∠ACB = 90° [given]
∴ ∆ACD ~ ∆ABC ……….. (1)
Similarly ∆BCD ~ ∆ABC ……. (2)
From (1) and (2), we get
∆ACD ~ ∆BCD
⇒ \(\frac{\mathrm{AC}}{\mathrm{BC}}\) = \(\frac{\mathrm{AD}}{\mathrm{BD}}\)
[∴ ratios of corresponding sides]
⇒ \(\frac{B C^2}{A C^2}\) = \(\frac{B C^2}{A C^2}\)

Question 27.
A chord in a circle of radius 6 cm is making an angle 60° at the centre. Find the length of the chord.
Solution:
Given the radius of the circle
OA = OB = 6 cm
∠AOB = 60°
Draw OC ⊥ AB
Clearly OC is an angular bisector.
∴ ∠COB = 30°
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 16

Question 28.
Verify that 1, -1 and -3 are the zeroes of the cubic polynomial x³ + 3x² – x – 3 and check the relationship between zeroes and the coefficients.
Solution:
Comparing the given polynomial with ax³ + bx² + cx + d
We get a = 1; b = 3; c = -1; d = -3
Further p(x) = x³ + 3x² – x – 3
p(1) = (1)³ + 3(1)² – 1 – 3
= 1 + 3 – 1 – 3 = 4 – 4 = 0
p(-1) = (-1)³ + 3(-1)² – (-1) – 3
= -1 + 3 + 1 – 3 = 4 – 4 = 0
p(-3) = (-3)³ + 3(-3)² – (-3) – 3
= -27 + 27 + 3 – 3
= 30 – 30 = 0
Therefore 1, -1 and -3 are zeroes of x³ + 3x² – x – 3
So, we take α = 1; β = -1 and γ = -3 Now,
α + β + γ = 1 + (-1) + (-3) = 1 – 4 = -3 = \(\frac{-3}{1}\)
= \(\frac{-b}{a}\)
αβ + βγ + γα = (1)(-1) + (-1)(-3) + (-3)(1)
= -1 + 3 – 3 = -1 = \(\frac{-1}{1}\) = \(\frac{\mathrm{c}}{\mathrm{a}}\)
αβγ = 1 × (-1) × (-3) = 3 = \(\frac{-(-3)}{1}\) = \(\frac{-\mathrm{d}}{\mathrm{a}}\)
From the above, the coefficients and the zeroes of the polynomial are equal.

Section – IV
(5 × 8 = 40 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 8 marks.
Each question has internal choice.

Question 29.
The median of the following data is 525. Find the values of x and y, if the total frequency is 100. Here, CI stands for class interval and Fr for frequency.

CI	0-100	100-200	200-300	300-400	400-500	500-600	600-700	700-800	800-900	900-1000
Fr	2	5	X	12	17	20	y	9	7	4

(OR)
Find the area of the quadrilateral whose vertices, taken in order, are (-4, -2), (-3, -5), (3, -2) and (2, 3).
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 17
Given that, the total frequency, n = 100
U.C. ⇒ 2 + 5 + x + 12 + 17 + 20 + y + 9 + 7 + 4 = 100
⇒ x + y = 100 – 76 = 24 → (1)
\(\frac{n}{2}\) = 50
Median = 525 which is in the class 500 – 600.
So, l = 500, f = 20, cf = 2 + 5 + x + 12 + 17 = x + 36,
h = 100
So, 525 = l + \(\frac{\left(\frac{n}{2}-c f\right)}{f}\) × h ⇒ 525 = 500 + \(\left[\frac{50-(x+36)}{20}\right]\) × 100
⇒ 525 = 500 + 5 (-x + 14)
⇒ 5(-x + 14) = 25 ⇒ -x + 14 = 5
⇒ x = 9 → (2)
Put (2) in (1), 9 + y = 24 ⇒ y = 15
So, required values are x = 9 and y = 15

(Or)

Vertices of quadrilateral = A (-4, -2), B (-3, -5), C (3, -2), D (2, 3).
Here x₁ = -4, y₁ = -2, x₂ = -3, y₂ = -5, x₃ = 5, y₃ = -2, x₄ = 2, y₄ = 3
Area of quadrilateral ABCD
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 18

Question 30.
If log \(\left(\frac{x+y}{3}\right)\) = \(\frac{1}{2}\)(log x + log y) then find the value of \(\frac{x}{y}\) + \(\frac{y}{x}\)
(OR)
A cylindrical container is filled with ice-cream whose diameter is 12 cm. and height is 15 cm. The whole ice-cream is distributed to 10 children in equal cones having hemispherical tops. If the height of the conical portion is twice the diameter of its base, find the diameter of the ice-cream cone.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 19

(Or)

Let the radius of the base of conical ice cream be x cm.
∴ The height of the conical ice-cream
= 2(diameter) = 2(2x) = 4x cm.
Volume of ice-cream cone.
= Vol. of conical portion + Vol. of hemispherical portion
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 20
Diameter of cylindrical container = 12 cm
Its height = 15cm
Its volume = πr²h
= π(6)²15 = 54oπ
Number of children = 10
⇒ \(\frac{\text { Vol.of cylindrical container }}{\text { Vol of each ice-cream cone }}\) = 10
⇒ \(\frac{540 \pi}{2 \pi x^3}\) ⇒ x³ = \(\frac{540 \pi}{2 \times 10}\) = 27
⇒ x = \(\sqrt[3]{27}\) = 3
∴ Diameter of ice-cream cone = 2x = 2(3)
= 6 cm.

Question 31.
“A boat goes 30 km upstream and 44 km downstream in 10 hours. In 13 hours it can go 40 km upstream and 55 kin downstream. Determine the speed of the stream and that of the boat in still water.”

(OR)

From a deck of 52 playing cards, King, Ace and 10 of Clubs were removed and remaining cards were well shuffled. If a card is drawn at random from the remaining, find the probability of getting a card of i) Club
ii) Ace
iii) Diamond king
iv) Club 5.
Solution:
Let the speed of the boat be x km /hr.
The speed of the stream be y km / hr.
Relative speed upstream = (x – y) km /hr
Relative speed down the stream = (x + y) km / hr
Distance travelled to up stream = 30 km.
Time taken to up = \(\frac{30}{x-y}\) hrs.
Distance travelled to down stream 44 km.
Time taken = \(\frac{44}{x+y}\) hrs
Total time taken = \(\frac{30}{x-y}\) + \(\frac{44}{x+y}\)
Given total time taken = 10 hrs;
\(\frac{30}{x-y}\) + \(\frac{44}{x+y}\) = 10 ……….. (1)
Distance travelled to up stream = 40 km.
Time taken to up = \(\frac{40}{x-y}\) hrs
Distance travelled to down stream = 55 km.
Time taken = \(\frac{55}{x+y}\) hrs
Given total time taken = 13 hrs ;
\(\frac{40}{x-y}\) + \(\frac{55}{x+y}\) = 13 ……… (2)
44\(\left(\frac{1}{x+y}\right)\) + 30\(\left(\frac{1}{x-y}\right)\) = 10 ;
55\(\left(\frac{1}{x+y}\right)\) + 40\(\left(\frac{1}{x-y}\right)\) = 13
If we substitute \(\frac{1}{x+y}\) = p and \(\frac{1}{x-y}\) = q
we get a pair of linear equations
44p + 30q = 10 …….. (3)
55p + 40q = 13 …… (4)
Elimination Method:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 21

Substitute the value of x in (5)
8 + y = 11 ; y = 11 – 8 = 3
Speed of the boat = 8 km / hr
Speed of the stream = 3 km / hr

(Or)

Total number of playing cards =52
Number of cards removed 3
Number of remaining cards = 52 – 3 = 49

i) Let E be the event of getting a card of club.
n(E) = 10.
P(E) = \(\frac{n(E)}{n(S)}\) = \(\frac{10}{49}\)

ii) Let F be the event or getting a card of Ace.
n(F) = 3
P(F) = \(\frac{\mathrm{n}(\mathrm{F})}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\) = \(\frac{3}{49}\)

iii) Let K be the event of getting a card of Diamond King.
n(K) = 1
P(K) = \(\frac{\mathrm{n}(\mathrm{K})}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\) = \(\frac{1}{49}\)

iv) Let G be the event of getting a card of club 5
n(G) = 1
P(G) = \(\frac{\mathrm{n}(\mathrm{G})}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\) = \(\frac{1}{49}\)

Question 32.
ABD is a triangle right angled at A and AC ⊥ BD Show that
(i) AB² = BC.BD
(ii) AC² = BC.DC
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 5
(OR)
i) Show that sec²θ + cosec²θ = sec²θ. cosec²θ.
ii) Prove that \(\sqrt{\frac{1+\cos \theta}{1-\cos \theta}}\) = cosec θ + cot θ.
Solution:
Given: In figure, ABD is a triangle right angled at A and AC ⊥ BD

To prove:
(i) AB² = BC.BD
(ii) AC²
= BC.DC
(iii) AD² = BD.CD.
Proof:
i) In ∆BAC and ∆BDA we have
∠BCA = ∠BAD = 90° [given]
∠ABC = ∠ABD [common angle]
∴ By AA similarity criterion,
∆BAC ~ ∆BDA
Corresponding sides of two similar triangles are in same ratio.
⇒ \(\frac{\mathrm{BA}}{\mathrm{BD}}\) = \(\frac{\mathrm{BC}}{\mathrm{BA}}\) ⇒ AB² = BC.BD.

ii) In ∆ACB and ∆DCA we have
∠ACB = ∠DCA = 90° [given]
∠BAC = ∠ADC [proved in (i)]
∴ By AA similarity criterion,
AC BC
∆ACB ~ ∆DCA ⇒ \(\frac{A C}{D C}\) = \(\frac{B C}{A C}\)
[ratios of corresponding sides]
⇒ AC² = BC.DC.

(Or)

i) sec² θ + cosec² θ = sec²θ.cosec²θ.
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 24

ii)
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 25

Question 33.
Solve the quadratic polynomial x² – 3x – 4 by graphical method.
(OR)
Draw two tangents to a circle of radius 2.5 cm, from a point ‘P’ at a distance of 7 cm from its centre.
Solution:
Let p(x) = y = x² – 3x -4 be the given quadratic polynomial.

Table of coordinates:
AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 26
From the graph, we can observe that the curve intersects the X-axis at (-1, 0) and (4, 0).
∴ The zeroes of the given polynomial are -1 and 4.

(OR)

AP 10th Class Maths Model Paper Set 1 27

Steps of construction:

Draw a circle with radius 2.5 cm with centre O
Plot a point P such that OP = 7 cm
Draw perpendicular of OP and draw a circle with radius XP = XO from X
Join the two tangents PA and PB

AP 10th Class Maths Model Paper 2023 with Solutions

February 3, 2024January 31, 2024 by AP Board

Regularly solving AP 10th Class Maths Model Papers and AP 10th Class Maths Board Model Paper 2023 contributes to the development of problem-solving skills.

AP SSC Maths Model Paper 2023 with Solutions

Time : 3.15 hours
Max. Marks : 100

Instructions:

In the duration of 3 hours 15 minutes, 15 minutes of time is allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Question paper consists of 4 Sections which includes 33 questions.
Internal choice is available in section – IV only.
Answers shall be written neatly and legibly.

Section – I
(12 × 1 = 12 M)

Note:

Answer all the questions in one word or phrase.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
“The cost of 2 pens and 5 pencils is Rs. 20”. Express this data as a linear equation.
Solution:
Let the pens = X and pencils = y
The cost of 2 pens and 5 pencils = ₹ 20.
∴ 2x + 5y = 20

Question 2.
Choose the correct answer satisfying the following statements.
Statement (A) : Number of maximum zeroes of a cubic polynomial is 3.
Statement (B) : Zero of a linear polynomial x – 2 is -2.
i) Both (A) and (B) are TRUE.
ii) (A) is TRUE, (B) is FALSE
iii) (A) is FALSE, (B) is TRUE,
iv) Both (A) and (B) are FALSE.
Solution:
(ii) [A is TRUE, B is FALSE]

Question 3.
Find the value of Log₆36.
Solution:
Let log₆36 = x
6^x = 36
6^x = 6²
x = 2
∴ log₆36 = 2

Question 4.
Find the discriminant of quadratic equation x² – 5x + 6 = 0.
Solution:
x² – 5x + 6 = 0
where a = 1, b = -5, c = 6.
discriminant = b² – 4ac
= (-5)² – 4 × 1 × 6
= 25 – 24
= 1

Question 5.
Find the volume of a cylinder whose base radius is 3 cm and height is 7 cm.
Solution:
Base radius of a cylinder = r = 3 cm
height = h = 7 cm
Volume of a cylinder = πr²h
= \(\frac{22}{7}\) × 3² × 7
= 22 × 9
= 198 cm³

Question 6.
If n(A) = 10, n(B) = 6 and n(A∪B) = 12, then n(A∩B) = ………….
Solution:
n(A) = 10, n(B) = 6, and n(A∪B) = 12, n(A∩B) = ?
n(A∪B) = n(A) + n(B) – n(A∩B)
12 = 10 + 6 – n(A∩B)
n(A∩B) = 16 – 12
n(A∩B) = 4

Question 7.
Given two examples of pair of similar figures.
Solution:
i) A pair of circles are similar
ii) A pair of square are similar

Question 8.
Match the following:
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 2
a) A → (i), B → (ii), C → (iii)
b) A → (ii), B → (iii), C → (i)
c) A → (iii), B → (i), C → (ii)
d) A → (ii), B → (i), C → (iii)
Solution:
c) A→(iii), B→(i), C→(ii)]

Question 9.
Midpoint of a line joining the two points (0, 0) and (4, 6) is ………..
Solution:
The midpoint of a line joining the two points (0, 0) and (4, 6) is
= \(\left(\frac{x_1+x_2}{2}, \frac{y_1+y_2}{2}\right)\)
= \(\left(\frac{0+4}{2}, \frac{0+6}{2}\right)\) = \(\left(\frac{4}{2}, \frac{6}{2}\right)\) = (2, 3)

Question 10.
Draw a rough diagram to the given situation.
“A person observed a top of a tree 10 m away from its foot at the angle of elevation is 45°.”
Solution:
Height of the tree = AB
The distance of a person from foot of the tree = BC = 10 m
Angle of elevation = ∠BCA = 45°
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 3

Question 11.
Assertion : Mode of sin 0°, cos 0°, sin 90° and tan 45″ is 0
Reason : \(\bar{x}\) = \(\frac{\sum f_i x_i}{\sum f}\)
Choose the correct answer
A) Both Assertion and Reason are true. Reason is supporting the Assertion.
B) Both Assertion and Reason are true. But Reason is not supporting the Assertion.
C) Assertion is true but the Reason is false.
D) Assertion is false but the Reason is true.
Answer:
D) Assertion is false and Reason is true

Question 12.
The number of common tangents can be drawn to two concentric circles is ……..
Answer:
0

Section – II
(8 × 2 = 16 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 13.
If x + 2y = 7 and 4x – ay = 10 has no solution, then find the value of ‘a’.
Solution:
x + 2y = 7 and 4x – ay = 10
a₁ = 1; b₁ = 2; c₁ = 7
a₂ = 4; b₂ = -a; c₂ = 10
Given pair of linear equations has no solution.
So they are parallel lines
∴ \(\frac{a_1}{a_2}\) = \(\frac{b_1}{b_2}\) ≠ \(\frac{c_1}{c_2}\)
\(\frac{1}{4}\) = \(\frac{2}{-a}\) ≠ \(\frac{7}{10}\)
\(\frac{1}{4}\) = \(\frac{2}{-a}\) = -a = 2 × 4
-a = 8
a = -8

Question 14.
In a construction of kitchen shed at school, a truck unloaded the sand which was formed in the shape of a cone. The base radius of the cone is 2.7 m. and its height is 7 m. Find the volume of sand unloaded there.
Solution:
The unloaded sand was formed in the shape of a cone.
The base radius of cone = r = 2.7 m
height = h = 7 m
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 4
∴ The volume of sand = volume of cone

Question 15.
Express the following sets in set-builder form :
i) A = {1, 8, 27, 64}
ii) B = {-3, -2, -1, 0, 1, 2}
Solution:
i) A = {1, 8, 27,64}
= {1³, 2³, 3³, 4³}
= [x : x = n³, n ∈ N and n ≤ 4}

ii) B = {-3, -2, -1, 0, 1, 2}
= {x : x ∈ Z and -3 < x < 2}

Question 16.
Find the HCF of 220 and 40 by using Euclid Division Lemma.
Solution:
When 220 is divided by 40
220 = 40 × 5 + 20
40 = 20 × 2 + 0
∴ The H.C.F. of (220, 40) is 20.

Question 17.
Draw a circle and two lines parallel to a given line such that one is a tangent and the other is a secant to the circle.
Solution:
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 6
In the figure l is a given line and l || m || n such that m is a tangent and n is secant of the circle.

Question 18.
If tanθ = \(\frac{7}{24}\), then find the value of sec θ.
Solution:
tan θ = \(\frac{7}{24}\)
sec²θ – tan²θ = 1
sec²θ = 1 + tan²θ
= 1 + \(\left(\frac{7}{24}\right)^2\)
= 1 + \(\frac{49}{576}\)
= \(\frac{576+49}{576}\) = \(\frac{625}{576}\)
secθ = \(\sqrt{\frac{625}{576}}\) = \(\frac{25}{24}\)

Question 19.
Write the formula to find mean of grouped data in direct method and explain the terms in it.
Solution:
Mean of grouped data by direct method
\((\bar{x})\) = \(\frac{\sum f_i x_i}{\sum f_i}\)
f_i = Frequency of corresponding class
x_i = Mid value (class mark)
Σf_i = Total frequency

Question 20.
Show that the centroid of a triangle formed by the vertices (o, o), (2, 0) and (1, 3) is (1, 1).
Solution:
Centroid of a triangle formed by the vertices (0, 0), (2, 0), and (1,3) is
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 7

Section – III
(8 × 4 = 32)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 4 marks.

Question 21.
‘Find the zeroes of the polynomial x² + 7x + 10 and verify the relation between the co-efficients of the polynomial and the zeroes of the polynomial
Solution:
We have
x² + 7x + 10 = (x + 2) (x + 5)
So, the value of x² + 7x + 10 is zero when x + 2 = 0 or x + 5 = 0,
i.e., when x = -2 or x = -5.
Therefore, the zeroes of x² + 7x + 10 are -2 and -5.
Now, sum of the zeroes= -2 + (-5) = – (7)
= \(\frac{-(7)}{1}\) = \(\frac{-(\text { coefficient of } x)}{\text { coefficient of } x^2}\)
Product of the zeroes = -2 × (-5) = 10
= \(\frac{10}{1}\) = \(=\frac{\text { Constant term }}{\text { Coefficient of } x^2}\)

Question 22.
Kavitha went to a bank to withdraw Rs. 8,000. She asked the cashier to give the cash in Rs. 100 and Rs. 500 notes only. She got 32 notes in all. Can you tell how many notes each of Rs. 100 and Rs. 500 she received?
Solution:
Let the number of ₹ 100 notes be x
Let the number of ₹ 500 notes be y
She got 32 notes in all
∴ x + y = 32 → 1
The amount of money withdraw = ₹ 8000
100 x + 500 y = 8000 → (2)
From eq(1) y = 32 – x
y = 32 – x is subsituting in eq(2)
100x + 500(32 – x) = 8000
100x + 16000 – 500x = 8000
-400x = 8000 – 16000
-400x = -8000
x = \(\frac{8000}{400}\) = 20
x = 20
x = 20 is subsituting in y = 32 – x
y = 32 – 20
y = 12
∴ Number of ₹ 100 notes = 20
Number of ₹ 500 notes = 12

Question 23.
If A = {x: x is a factor of 6}, B = {x: x is a positive even number less than 10}, then find
(i) A∪B,
(ii) A∩B,
(iii) A – B by Venn diagram.
Solution:
A = {x : x is a factor of 6} = {1, 2, 3, 6}
B = {x : x is a positive even number less than 10}
= {2, 4, 6, 8}
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 8
i) A∪B
A ∪ B = {1, 2, 3, 6} ∪ {2, 4, 6, 8}
A ∪ B = {1, 2, 3, 4, 6, 8}

ii) A ∩ B
A ∩ B = {1, 2, 3, 6} ∩ {2, 4, 6, 8}
= {2, 6}

iii) A – B
A – B = {1, 2, 3, 6} – {2, 4, 6, 8}
= {1, 3}

Question 24.
If the Geometric Progressions 162, 54, 18, ……. and \(\frac{2}{81}\), \(\frac{2}{27}\), \(\frac{2}{9}\),…….. have their n^th terms equal, then find the value of ‘n’.
Solution:
Given geometric progression = 162, 54, 18…
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 9
Given n^th term of these geometric progressions are equal.

Question 25.
Find the area of shaded D region in figure, if AB CD is a square of side 10.5 cm and APD, BPC are semicircles
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 1
(Use π = \(\frac{22}{7}\)).
Solution:
Side of a square = 10.5 cm
Area of a square
= 10.5 × 10.5
= 110.25 cm²

Radius of each semi circle = \(\frac{10.5}{2}\)
= 5.25 cm

Similarly area of semicircle BPC = 43.3125 cm²
∴ Sum of areas of two semicircles = 2 × 43.3125
= 86.625 cm²
∴ Area of shaded region
= Area of square ABCD – sum of areas of two semicircles
= 110.25 – 86.625
= 23.625 cm²

Question 26.
Express the following in terms of trigonometric ratios of angles between 0° and 45°.
i) sin 81° + tan 75°
ii) cos 65° + cot 75°
Solution:
i) sin 81° + tan 75°
= sin(90 – 9)° + tan(90 – 15)°
= cos 9° + cot 15°
[∵ sin(90 – θ) = cosθ
tan(90 – θ) = cotθ]

ii) cos 65° + cot 75°
= cos(90-25)° + cot(90-15)°
= sin 25° + tan 15°
[∵ cos(90 – θ) = sin θ
cot (90 – θ) = tan θ]

Question 27.
When a die is thrown once, find the probability of getting on its face :
i) 8
ii) a number less than 6
iii) a prime number
iv) a composite number
Solution:
When a die is thrown once then possible outcomes = {1, 2, 3, 4, 5, 6}
Total possible outcomes = 6.

i) 8
Let ‘E’ be the event of getting on its face is 8
No. of favourable outcomes = 0.
Probability of an event P (E)
\(=\frac{\text { No.of favourable outcomes }}{\text { Total possible outcomes }}\) = \(\frac{0}{6}\) = 0

ii) A number less than 6.
Let ‘F’ be the event of getting on its face is number less than 6.
No. of favourable outcomes = 5
Probability of an event = P(F) = \(\frac{5}{6}\)

iii) A prime number
Let ‘G’ be the event of getting on its face is prime number.
No. of favourable outcomes = 3 i.e {2, 3, 5}
Probability of an event P(G) = \(\frac{3}{6}\) = \(\frac{1}{2}\)

iv) a composite number
Let ‘H’ be the event of getting on its face is a composite number.
No. of favourable outcomes 2
Probability of an event = P(H) = \(\frac{2}{6}\) = \(\frac{1}{3}\)

Question 28.
ABCD is a trapezium in which AB || DC and its diagonals intersect each other at the point ‘O’.
Show that \(\frac{\mathrm{AO}}{\mathrm{BO}}\) = \(\frac{\mathrm{CO}}{\mathrm{DO}}\).
Solution:
Given : ABCD is trapezium in which AB || DC.
Its diagonals intersect each other at the point ‘O’
To Prove: \(\frac{\mathrm{AO}}{\mathrm{BO}}\) = \(\frac{\mathrm{CO}}{\mathrm{DO}}\)
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 13
Construction: Draw a line OE parallel to AB or CD through ‘O’ and intersecting AD at E
Proof: In ∆ABD we have OE || AB
∴ By Basic proportionality theorem,
\(\frac{\mathrm{AE}}{\mathrm{ED}}\) = \(\frac{\mathrm{BO}}{\mathrm{OD}}\) ……. (1)
In ∆ADC, we have EO || DC
⇒ \(\frac{\mathrm{AE}}{\mathrm{ED}}\) = \(\frac{\mathrm{AO}}{\mathrm{OC}}\) ……. (2)
From (1) and (2) we have
\(\frac{B O}{O D}\) = \(\frac{A O}{O C}\) ⇒ \(\frac{A O}{B O}\) = \(\frac{C O}{D O}\)
Hence proved.

Section – IV
(5 × 8 = 40 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 8 marks.
Each question has internal choice.

Question 29.
a) Prove that \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{5}\) is an irrational.
OR
b) Check whether – 150 a term of the AP : 11, 8, 5, 2, ……
Solution:
a) Let us assume that \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{5}\) is a rational.
\(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{5}\) = \(\frac{a}{b}\) [where a, b are integers and b ≠ 0]
squaring on both sides
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 14
∴ Since a, b are integers \(\frac{a^2+3 b^2}{2 a b}\) is rational
So \(\sqrt{5}\) is rational.
This contradicts the fact \(\sqrt{5}\) is irrational.
∴ Hence \(\sqrt{2}\) + \(\sqrt{5}\) is irrational.

b) We have,
a₂ – a₁ = 8 – 11 = -3;
a₃ – a₂ = 5 – 8 = -3;
a₄ – a₃ = 2 – 5 = -3;
a_k+1 – a_k is same for k = 1, 2, 3, … . the given list of numbers is an AP.
For this AP; a = 11; d = -3
We choose to begin with the assumption that -150 is a term. Say the n^th term of this AP. We will see if an ‘n’ exists for which
a_n = -150
a + (n – 1)d = -150
11 + (n – 1)(-3) = -150
11 – 3n + 3 = -150
14 – 3n = -150
-3n = -150 – 14
-3n = 164
n = \(\frac{-164}{-3}\) = \(\frac{164}{3}\)
But n should be a positive integer.
So, -150 is not a term in the given AP.

Question 30.
a) Find the roots of the quadratic equation x² + 3x -18 = 0 by the method of completing the square.
OR
b) Two cubes each of volume 64 cm³ are joined end to end together. Find the lateral surface area and total surface area of resulting cuboid.
Solution:
a) x² + 3x – 18 = 0
x² + 3x = 18
x² + \(\frac{2}{2}\) × 3 × x = 18
x² + 2 × x × \(\frac{3}{2}\) = 18
Adding \(\left(\frac{3}{2}\right)^2\) on both sidés
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 15

b) Volume of cube (v) = 64 cm³
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 17
s³ = 64 cm³ = (4 cm)³
⇒ s = 4 cm
Length of the cuboid = 4 cm + 4cm = 8 cm
Surface area of the cuboid
= 2(lb + lh + bh)
= 2[8 × 4 + 8 × 4 + 4 × 4] cm²
= 2[32 + 32 + 16] cm² = 160 cm²
Lateral surface area of cuboid = 2h[l + b]
= 2 × 4[8 + 4]
= 8 × 12
= 96 cm²

Question 31.
a) Find the area of the quadrilateral whose vertices taken in order are A(1, 1), B(7, -3), C(12, 2), D(7, 21).
OR
b) If the median of 60 observations given below is 28.5, then find the values of x and y.

Class interval	0-10	10-20	20-30	30-40	40-50	50-60
Frequency	5	X	20	15.	y	5

Solution:
a) A(1, 1), B(7, -3), C(12, 2) and D(7, 21) are the vertices of quadrilateral ABCD.
Join BD, ∆ABD and ∆BCD are formed.
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 18
Area of ∆BCD
= \(\frac{1}{2}\) |7[(2 – 21) + 12(21 – (-3) + 7(-3 – 2)] |
= \(\frac{1}{2}\) |7(-19) + 12(24) + 7(-5)|
= \(\frac{1}{2}\) |-133 + 288 – 35| = \(\frac{1}{2}\)|-120| = 60 sq.units
∴ Area of quadrilateral ABCD
= Area of ∆ABD + Area of ∆BCD
= 72 + 60
= 132 sq.units.

b) Given median value 28.5 is in the class 20-30.
So, 20-30 is the median class.
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 19
Given, total number of observations,
n = 45 + x + y = 60
⇒ x + y = 15 → 1
Also, \(\frac{\mathrm{n}}{2}\) = 30, l = 20, f = 20, cf = 5 + x, h = 10

Substitute x value in eq.(1)
8 + y = -15; y = 15 – 8 = 7
So, required values; x = 8, y = 7

Question 32.
a) A straight highway leads to the foot of a tower. Ramaiah standing at the top of the tower observes a car at an angle of depression 30°. The car is approaching the foot of the tower with a uniform speed. Six seconds later, the angle of depression of the car is found to be 60°. Find the time taken by the car to reach the foot of the tower from this point.
OR
b) One card is drawn from a well shuffled deck of 52 cards. Find the probability of getting :
i) A queen of black colour
ii) a face card
iii) a jack of diamond
iv) a club card
Solution:
a) Let the distance travelled by the car in 6 seconds = AB = x meters
Height of the tower CD = h meters
The remaining distance to be travelled by the car BC = d meters
and AC = AB + BC = (x + d) meters
∠PDA = ∠DAC = 30°
(Alternate interior angles)
∠PDB = ∠DB×C = 60°
(Alternate interior angles)
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 21
x + d = 3d; x = 2d ; d = \(\frac{x}{2}\)
Time taken to travel ‘x’ meters = 6 seconds.
Time taken to travel the distance of d meters, i.e., \(\frac{x}{2}\) meters = 3 seconds.

b) Total number of cards in a deck = 52
Total possible outcomes = 52

i) A queen of black colour
Let ‘E’ be the event of getting a queen of black colour.
No. of favourable outcomes = 2
Probability of an event E is
P(E) \(=\frac{\text { No. favourable outcomes }}{\text { Total possible outcomes }}\) = \(\frac{2}{52}\)
= \(\frac{1}{26}\)

ii) A face card
Let ‘F’ be the event of getting a face card.
favourable outcomes = 12
Probability of an event F is P(F) = \(\frac{12}{52}\)
= \(\frac{3}{13}\)

iii) A jack of diamond
Let ‘G’ be the event of getting a jack of diamond
Favourable outcomes = 1
probability of an event = P(G) = \(\frac{1}{52}\)

iv) A club card
Let ‘H’ be the event of getting a club card.
Favourable outcomes = 13
Probability of an event = P(H) = \(\frac{13}{52}\) = \(\frac{1}{4}\)

Question 33.
a) Draw the graph of the polynomial p(x) = x² – 2x – 8 and find its zeroes.
OR
b) Construct an isosceles triangle whose base is 6 cm and altitude is 3 cm. Then draw another triangle whose sides are 1\(\frac{1}{3}\) times the corresponding sides of the isosceles triangle.
Solution:
a) p(x) = x² – 2x – 8
Let y = x² – 2x – 8
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 22

Result:

p(x) = x² – 2x – 8 is a quadratic equation that forms parabola.
p (x) = x² – 2x – 8 intersects X-axis at (-2, 0) and (4, 0)
Hence zeroes of p(x) are -2 and 4.

Verification:

⇒ x² – 2x -8 = 0
⇒ x² + 2x – 4x – 8 = 0
⇒ x(x + 2) – 4(x – 4) = 0
(x + 2) (x – 4) = 0
x + 2 = 0 and x – 4 = 0
x = -2 and x = 4

b)
AP 10th Class Maths Model Paper 2023 23

AP 10th Class Maths Model Paper 2023 24

Steps of Construction:

Construct an isosceles triangle ABC with given measurements
Draw a line segment AB 6 cm and draw a perpendicular bisector of AB intersects it at ‘P.
Draw an arc with measure of 3 cm at the point P, it intersects perpendicular bisector at ‘C’. Join AC and BC.
Draw a ray AX, making an acute angle with AB on the side opposite to vertex ‘C’.
Locate 4 points A₁, A₂, A₃, A₄ on AX so that AA₁ = AA₂ = A₂A₃ = A₃A₄.
Join A₃B and draw a line through A₄ parallel to A₃B intersecting AB at B’.

AP SSC 10th Class Telugu Solutions Chapter 3 జానపదుని జాబు

January 31, 2024January 30, 2024 by Srinivas

AP State Board Syllabus AP SSC 10th Class Telugu Solutions 3rd Lesson జానపదుని జాబు Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus SSC 10th Class Telugu Solutions 3rd Lesson జానపదుని జాబు

10th Class Telugu 3rd Lesson జానపదుని జాబు Textbook Questions and Answers

ఉన్ముఖీకరణ : చదవండి – ఆలోచించి చెప్పండి

ప్రియసఖా!
నీ లేఖ అందింది. పట్నం జీవితం ఎలా ఉంటుందో అందులో వర్ణించావు. పల్లెటూరి జీవితాన్ని చిత్రిస్తూ ఉత్తరం రాయమన్నావు. నీది ఉత్తమమైన వాంఛ. ఒకచోటి జీవిత విధానంలో మరొకచోటి జీవిత విధానాన్ని నిత్యమూ పోల్చి తెలుసుకొంటూ ఉండాలి. మంచి చెడ్డలు, హెచ్చుతగ్గులు ఏమైనా ఉంటే సరి చేసుకోవాలి. ఈ వాంఛ నీకు కలిగినందుకు అభినందిస్తున్నాను. నీ పట్న జీవితం నా పల్లెటూరి జీవితంతో పోలిస్తే పరస్పర విరుద్ధంగా ఉంటుంది. నా జీవిత విధానాన్ని గురించి రాయడమంటే పల్లెటూళ్ళ జీవిత విధానాన్ని గురించి రాయడమన్నమాట. పల్లెటూళ్ళు, అక్కడి వాళ్ళ జీవితాలు ఎలా ఉంటాయో నీకు తెలుసా? విద్యుద్దీపాలతో, పంఖాలు ఉన్న మేడలలో హాయిగా సుఖించే నీకు ఏమి తెలుస్తుంది? నీకుమా గ్రామ జీవితం అర్థం కావాలంటే, మా ఇంటికి ఒకసారి రా! ఈ పూరి గుడిసెలో ఒక్కరోజు ఉండు.

ఇటు,
నీ మిత్రుడు.

ప్రశ్నలు – జవాబులు

ప్రశ్న 1.
ఉత్తరాన్ని ఎవరు, ఎవరికి రాసి ఉంటారు?
జవాబు:
పల్లెటూరులో నివసించే వ్యక్తి పట్నంలో నివసించే తన మిత్రునికి ఉత్తరం రాసి ఉంటాడు.

ప్రశ్న 2.
దేని గురించి రాశాడు?
జవాబు:
పట్నవాసపు జీవితాన్ని, పల్లెటూరి జీవితంతో పోల్చి రాశాడు. పల్లెటూరి జీవితంలోని బాధలు రాశాడు.

ప్రశ్న 3.
లేఖను చదివారు కదా? మీరు ఏం గ్రహించారు?
జవాబు:
లేఖా రచయిత పల్లెటూరి వాడు. పేదవాడు. పట్నవాసంలో సుఖం ఉందని అతని భావన. పల్లెటూరి జీవితం, పట్నవాసపు జీవితం పరస్పర విరుద్ధమైనవని అతని భావం.

ప్రశ్న 4.
పల్లెటూళ్ళ, పట్టణాల జీవితాలు పరస్పర విరుద్ధంగా ఉంటాయని ఎందుకన్నారు?
జవాబు:
పల్లెటూరి జీవితంలో సుఖం తక్కువ. ఆధునిక సౌఖ్యాలు తక్కువగా ఉంటాయి. కానీ, మనుషుల మధ్య స్నేహం ఎక్కువ. కలిసిమెలిసి ఉంటారు. ఒకరి కష్టసుఖాలలో అందరూ పాలు పంచుకొంటారు. ఆడుతూ పాడుతూ పనిపాటలు చేసుకొంటారు. హాయిగా కబుర్లు చెప్పుకొంటారు. విశాలమైన ఇళ్ళు ఉంటాయి. అరుగులు ఉంటాయి. ఆ అరుగులపై కూర్చొని కబుర్లు చెప్పుకొంటారు. స్వార్థం తక్కువ. చాలామంది వ్యవసాయంపైన జీవిస్తారు. పగలంతా శ్రమ పడతారు. రాత్రంతా హాయిగా నిద్రపోతారు. వాతావరణ కాలుష్యం ఉండదు. ప్రకృతిలో లీనమై జీవిస్తారు.

పట్టణాలలో జీవితాలు సుఖంగా ఉంటాయి. ఆధునిక సౌఖ్యాలు ఎక్కువ. కాని, ఎవరి స్వార్థం వారిది. ఎవరూ ఎవరినీ పట్టించుకోరు. మాట్లాడుకోరు. సహాయ సహకారాలు ఉండవు. ఇరుకు గదులలో నివాసాలు. చాలామంది ఉద్యోగులే. మితిమీరిన కాలుష్యం అన్ని రకాల కాలుష్యాలకు నిలయం. ప్రకృతితో సంబంధంలేని జీవితాలు. అంతా . తొందరే. విపరీతమైన రద్దీ, కంగారు, హడావుడి పరుగులు.

ప్రశ్న 5.
పల్లెటూళ్ళ గురించి మీకు తెల్సింది చెప్పండి.
జవాబు:
అమ్మ ఒడిలోని కమ్మదనం పల్లెటూర్లలో ఉంది. తెలుగు భాషలోని తీయదనం అక్కడే ఉంది. పక్షుల కిలకిలారావాలతో మెలుకువ వస్తుంది. చెట్ల సందులలోంచి సూర్యోదయం చూడముచ్చటగా ఉంటుంది. లేగదూడల గంతులు బాగుంటాయి. కబుర్లు చెప్పుకొంటూ పొలాలకు వెళ్ళే రైతులతో సందడిగా ఉంటుంది. పిల్లలు చదువుల కోసం స్కూళ్ళకు వెడతారు. ఒకటే అల్లరి, అరుపులు, గోలగోలగా ఉంటుంది.

సాయంత్రం అందరూ ఇళ్ళకు చేరతారు, స్నానాలు చేసి, భోజనాలు చేస్తారు. పిల్లల ఆటలు, పాటలు. పెద్దల కబుర్లు, వేళాకోళాలు, వెక్కిరింతలు, నవ్వులు. నిద్రకుపక్రమిస్తారు. కల్మషం లేని మనుషులు. కాలుష్యం లేని వాతావరణం. దొరికిన దానితో తృప్తి పడతారు. పెడతారు. తింటారు.

ఇవి చేయండి

I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన

ప్రశ్న 1.
పల్లె గొప్పదా? పట్నం గొప్పదా? మీరైతే దేన్ని సమర్థిస్తూ మాట్లాడతారు? ఎందుకు?
జవాబు:
పల్లె గొప్పది :
స్నేహం ఎక్కువ. మనుషుల మధ్య చక్కటి అనుబంధాలు ఉంటాయి. ఒకరికొకరు సహాయం చేసుకుంటారు. కలసిమెలసి ఉంటారు. కష్టసుఖాలలో పాలుపంచుకొంటారు. కల్మషం ఉండదు. వాతావరణం కాలుష్యం ఉండదు. ప్రశాంతంగా ఉంటుంది. రణగొణ ధ్వనులు ఉండవు. ట్రాఫిక్ సమస్యలు ఉండవు. కమ్మటి గేదె పెరుగుతో అన్నం తినవచ్చు. తాజాకూరలు దొరుకుతాయి. ఎవర్ని పలకరించినా నవ్వుతూ మాట్లాడతారు. పల్లె తల్లిలాంటిది. తల్లి దగ్గర ఉంటే ఎంత భద్రతగా ఉంటుందో, ఎంత హాయిగా ఉంటుందో అంత హాయిగా ఉంటుంది. పల్లెను నమ్మినవాడే తెలివైనవాడు. పల్లెటూరే భూలోకస్వర్గం.

పట్నం గొప్పది :
చదువుకు బాగుంటుంది. చాలా కాలేజీలు, స్కూళ్ళు, లైబ్రరీలు ఉంటాయి. చదువుకొనేందుకు చాలా అవకాశాలు ఉంటాయి.. సేద తీరడానికి పార్కులు ఉంటాయి. సినిమాహాళ్ళు ఉంటాయి. అప్పుడప్పుడు సర్కర్లు కూడా ఉంటాయి.

చదువుకొన్నాక మంచి ఉద్యోగానికి కూడా అవకాశం ఉంటుంది. ప్రతిభ చూపిస్తే ఉద్యోగంలో మంచి ప్రమోషన్ కూడా వస్తుంది. హాయిగా, సుఖంగా జీవించవచ్చు. చక్కటి నివాసాలు ఉంటాయి. రోడ్లు కూడా బాగుంటాయి. 24 గంటలూ జనంతో కలకలలాడుతూ ఉంటుంది. ఏ వస్తువైనా దొరుకుతుంది. ఎక్కడ నుండి ఎక్కడకు వెళ్ళాలన్నా వాహనాలు దొరుకుతాయి. భయం ఉండదు. పెళ్ళివారిల్లులా సందడిగా ఉంటుంది.

(సూచన : విద్యార్థులలో ఎవరికి ఏది ఇష్టమైతే దానిని గొప్పదిగా చెప్పవచ్చు. )

ప్రశ్న 2.
గతంతో పోలిస్తే నేడు వ్యవసాయం చేసేవారి సంఖ్య క్రమేణా తగ్గుతోంది. దీనికి కారణాలు ఏమై ఉంటాయి? తెల్సుకొని చర్చలో పాల్గొనండి.
జవాబు:
వ్యవసాయం చేయాలంటే ఓర్పు కావాలి. శారీరకంగా కష్టపడాలి. రాత్రనక, పగలనక కష్టపడాలి. చాలా బాధలుపడాలి.

కాని, ఇప్పటివారికి ఓర్పు తక్కువ. కష్టపడే తత్వం తగ్గింది. నిరంతరం శ్రమపడే స్వభావం లేదు. సుఖవాంఛ పెరిగింది. సులువుగా డబ్బు సంపాదించాలనే కోరిక పెరిగిపోయింది. పట్నవాసపు మోజు పెరిగింది. చదువుకొని, ఉద్యోగం చేయాలనే కోరిక పెరిగిపోయింది. వ్యవసాయంలో నష్టాలు కూడా కారణం. సరైన ధర రాదు. అప్పులతో బాధపడాలి. కూలిరేట్లు పెరిగిపోయాయి. ఖర్చులు పెరిగిపోయాయి. సౌఖ్యం తక్కువ. కష్టం ఎక్కువ. అందుకే వ్యవసాయం చేయడానికి నేడు ఇష్టం చూపించటం లేదు.

ప్రశ్న 3.
కింది వాక్యాలు చదవండి. వీటిని ఏ సందర్భంలో ఎవరు అన్నారు?
అ) అన్నాయ్! ఈ లెక్క చెప్పి పడుకోకూడదా !
జవాబు:
పరిచయం : ఈ వాక్యం డా|| బోయి భీమన్న రచించిన “ జానపదుని జాబు” అనే పాఠంలోనిది.
సందర్భం : రచయితను నిద్రపొమ్మని వాళ్ళ అమ్మగారు చెప్పినప్పుడు, ఆయన చెల్లెలు రచయితతో పలికిన వాక్యమిది.
భావం : రచయిత చెల్లెలు తనకు లెక్క చెప్పమని అడిగింది.

ఆ) “అయితే యీ రూపాయిని గుణించి అణాలు చేయి.”
జవాబు:
పరిచయం : ఈ వాక్యం డా|| బోయి భీమన్న రచించిన “జానపదుని జాబు” అనే పాఠంలోనిది.
సందర్భం : రచయిత తన చెల్లికి లెక్క చెప్పే సందర్భంలో, రచయిత తల్లి, ఆయన చెల్లితో పలికిన వాక్యమిది.
భావం : రూపాయిని అణాలుగా చేయాలంటే పుస్తకాలు, తెలివి. అక్కర్లేదు. దుకాణం వద్దకు వెడితే వస్తుంది. ఆచరణలో ఉపయోగించే చదువు కావాలని భావం.

ఇ) “వరిచేలో నీరుపడ్డది, నీవు రావాలి.”
జవాబు:
పరిచయం : ఈ వాక్యం డా|| బోయి భీమన్న రచించిన “జానపదుని జాబు” అనే పాఠంలోనిది.
సందర్భం : నిజజీవితానికి, చదువులకూ గల సంబంధం రచయిత ఆలోచిస్తున్న సందర్భంలో కోటయ్య రచయితతో పలికిన వాక్యమిది.
భావం : కోటయ్య వరిచేలో నీరు పడింది. రచయిత సహాయం కోరి వచ్చాడు.

4. (బోయి భీమన్న రాసిన “ధర్మం కోసం పోరాటం” లోని) కింది పేరా చదవండి. పేరాలోని కీలకమైన ఐదు పదాలను గుర్తించండి.

పనిచేస్తూ ఉంటే అనుభవం కలుగుతూ ఉంటుంది. అనుభవాన్ని మళ్ళీ ఆచరణలో పెడితే, పని మరింత చక్కగా సాగుతుంది. అప్పుడు అనుభవానికి మరింత పదునూ, కాంతి లభిస్తుంది. వాస్తవ జ్ఞాన సముపార్జన పద్ధతి ఇది. వాస్తవ జ్ఞానమే సరియైన జ్ఞానం. వాస్తవ జ్ఞానం ఎడతెగని పని ద్వారా, పరిశీలన ద్వారా లభిస్తుంది. వాస్తవ జ్ఞానం దేశకాల ప్రాంతానుగుణమై ఉంటుంది. దేశకాల ప్రాంతానుగుణంగా మారుతుంది. మన వస్త్రధారణ, వివాహాలు, పరిపాలన విధానాలు, ఈ విధంగా విభిన్న విషయాన్ని తీసుకొని మనం పరిశీలించినా, ఈ సత్యం కనిపిస్తుంది. మంచి చెడ్డలు, ఆచార వ్యవహారాలు, విధి విధానాలు అన్నీ దేశకాల ప్రాంతానుగుణంగా ఎలా మారిపోతున్నాయో స్పష్టమవుతుంది. మార్పుకు అతీతమైంది ఏదీ ఈ లోకంలో లేదు.
జవాబు:
కీలకపదాలు :
కీలకపదాలు అంటే ఆ పేరాకు ప్రాణం వంటి పదాలు. ఆ పదాలకు వ్యాఖ్యానము, విశ్లేషణ పేరాలో కనబడుతుంది. అంటే ఆ పదాలు లేకపోతే ఆ పేరాకు సమగ్రమైన విలువ ఉండదు. ఈ పేరాలోని కీలక పదాలు కింద ఉన్నాయి గమనించండి.
1) పని
2) అనుభవం
3) జ్ఞానం
4) పరిశీలన
5) మార్పు

పై పేరా ఆధారంగా కింది వాక్యాలలో ఏవి సరైనవో (✓) ద్వారా గుర్తించండి.

అ) అనుభవం వల్ల మన పనితీరు మెరుగుపడుతుంది. ( ✓ )
ఆ) ‘జ్ఞానం’ అనేది చదివితే, వింటే లభించేది. ( ✗ )
ఇ) వాస్తవ జ్ఞానం స్థిరంగా ఉండదు. అది కాలానుగుణంగా మారుతుంటుంది. ( ✓ )
ఈ) అనుభవం, పరిశీలన వల్ల వాస్తవ జ్ఞానం సిద్ధిస్తుంది. ( ✓ )
ఉ) మన ఆచార వ్యవహారాలు, విధి విధానాలు ఎప్పుడూ స్థిరంగా ఉంటాయి. ( ✗ )

5. పాఠం ఆధారంగా కింది ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.

అ) జానపదుని లేఖలో కవి ఏ ఏ విషయాలను గురించి రాశారు?
జవాబు:
పల్లెటూరి చమత్కారాలు వివరించాడు. సరదాగా జరిగే వాదప్రతివాదనలు వివరించాడు. మానవ మనస్తత్వం, చదువులను విశ్లేషించాడు. పొలం పనులలో సాధక బాధకాలు కళ్ళకు కట్టినట్లు వర్ణించాడు.

ఆ) వ్యవసాయదారుల కష్టాన్ని కవి ఏమని వివరించారు?
జవాబు:
వ్యవసాయ కూలీలు, రైతులు అనేక కష్టాలుపడతారు. ముందు దుక్కి దున్నుతారు. విత్తనాలు చల్లుతారు. నీటి కొరకు పోటీపడతారు. కూలి గురించి పోటీపడతారు. ఆకుమడికి కాపలా కాస్తారు. రాత్రీ, పగలూ చేలోనే ఉంటారు. జెర్రులూ, తేళ్ళూ కుడతాయి. పాములు కరుస్తాయి. వానా, బురదా లెక్కచేయకుండా చేస్తారు. ఎరువులు వేస్తారు. కలుపు తీస్తారు. అన్ని జాగ్రత్తలతో పంట పండిస్తారు. పంటను ఎలుకలు, చిలుకలు తినేయకుండా కాపాడతారు. చివరకు ఆ పండిన ధాన్యం భూస్వామికి కొలిచి అప్పగిస్తారు. తమ కడుపులు కాల్చుకొంటారు. తమ కన్నీళ్ళు అలాగే ఉంటాయి. ఎంత రాతి గుండెనైనా కరిగించే కష్టాలు వారివి అని రచయిత తన లేఖలో వ్యవసాయదారుల జీవితాలను కళ్ళకు కట్టినట్లు వర్ణించాడు.

ఇ) చదువుకొన్న వాళ్ళ గురించి, పట్టణవాసుల గురించి కవి ఏమని ప్రస్తావించారు?
జవాబు:
పట్టణంలో కాలం కచ్చితంగా పాటిస్తారు. పట్నం వాళ్ళు, పల్లెటూరి వాళ్ళు కష్టపడి సంపాదించిన దానిని తింటారు. ఎన్నో సుఖాలు అనుభవిస్తారు. ఆ సుఖాలన్నీ పల్లెటూరి వారు కష్టపడి సమకూర్చినవే.

ఈ) జానపదుడు తన పట్టణం మిత్రుణ్ణి పల్లెటూరుకు ఎందుకు రమ్మని ఆహ్వానించాడు?
జవాబు:
పల్లెటూరి వాళ్ళు పడే కష్టాన్ని చూడడానికి రమ్మన్నాడు. ఆ కష్టాలు తొలగిపోతే పల్లెటూళ్ళు, మానవ సంఘానికి ఇచ్చే ఆనందాన్ని అవగాహన చేసుకొనేందుకు రమ్మన్నాడు. పల్లెటూళ్లో దొరికే నారింజపళ్ళూ, వెలపళ్ళూ, కొబ్బరి కురిడీలూ మొదలైనవి తినడానికి రమ్మన్నాడు.

ఉ) బోయి భీమన్న గురించి సొంతమాటల్లో రాయండి.
(లేదా )
‘జానపదుని జాబు’ పాఠ్యభాగ రచయిత గురించి రాయండి.
జవాబు:
బోయి భీమన్న 19 సెప్టెంబర్, 1911లో తూర్పుగోదావరి జిల్లా మామిడికుదురు గ్రామంలో జన్మించారు. తన రచనల ద్వారా సమాజంలో మార్పు కోసం ప్రయత్నించారు.

క్విట్ ఇండియా ఉద్యమంలో పాల్గొన్నారు. కొంతకాలం జర్నలిస్టుగా పనిచేశారు. ఉపాధ్యాయుడిగా పనిచేశారు. డా|| బోయి భీమన్న గుడిసెలు కాలిపోతున్నాయి, పాలేరు,

జానపదుని జాబులు, రాగవైశాఖి, పిల్లీశతకం, ధర్మం కోసం పోరాటం మొదలైనవి 70కి పైగా రచనలు చేశారు. పాలేరు నాటకం చాలామంది జీవితాలను మార్చింది.

‘గుడిసెలు కాలిపోతున్నాయ్’ రచనకు 1975లో ఆంధ్ర సాహిత్య అకాడమీ అవార్డు వరించింది. 1973లో పద్మశ్రీ, 2001లో పద్మభూషణ్ వరించాయి. ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం ‘కళాప్రపూర్ణ’, ‘గౌరవ డాక్టరేట్’ను ప్రదానం చేసింది. 1991లో రాజ్యలక్ష్మీ అవార్డు వచ్చింది.

II. వ్యక్తీకరణ సృజనాత్మకత

1. కింది ప్రశ్నలకు ఆలోచించి ఐదేసి వాక్యాల్లో సమాధానాలు రాయండి.

అ) “ఏమీ పని లేకపోవడమే బద్దకానికి కారణం” దీనిపై మీ అభిప్రాయం తెల్పండి.
జవాబు:
పని ఉంటే తిండి పైనా, నిద్రపైనా ధ్యాస ఉండదు. పని లేకపోతే ఏదైనా తినాలనిపిస్తుంది. తిండి ఎక్కువైతే నిద్ర వస్తుంది. నిద్ర ఎక్కువైతే మత్తుగా ఉంటుంది. ఆ మత్తునే బద్దకం అంటారు. బద్దకం అలవాటైతే, పని ఉన్నా చేయలేం. అందుచేత బద్దకం అలవాటు చేసుకోకూడదు. పని లేకపోతే ఏదైనా పని కల్పించుకొని చేయాలి.

ఆ) “కాలం చాలా విలువైంది” ఎందుకు?
జవాబు:
ధనం పోయినా తిరిగి సంపాదించుకోవచ్చును. ఆస్తి పోతే మళ్ళీ సంపాదించవచ్చును. పరువు పోయినా, ప్రవర్తన మార్చుకొని, మంచి పనులు చేసి తిరిగి సంపాదించవచ్చును. కాని, కాలం గడిచిపోతే తిరిగి సంపాదించలేం. గడిచిపోయిన ఒక్క సెకను కూడా తిరిగిరాదు. బాల్యంలో సంపాదించవలసిన జ్ఞానం అప్పుడే సంపాదించాలి. చదువు, ఆటలు, పాటలు, ధనం, కీర్తి ఏదైనా సరే సకాలంలో సంపాదించాలి. కాలం గడిచిపోయాక బాధపడినా ప్రయోజనం లేదు. అందుకే కాలాన్ని వృథా చేయకూడదు. సక్రమంగా వినియోగించుకోవాలి.

ఇ) చదువుకున్నవాళ్ళంతా తమ కష్టఫలాన్ని తింటూ పట్నాలలో సౌఖ్యాలు అనుభవిస్తున్నారన్న రచయిత అభిప్రాయంతో మీరు ఏకీభవిస్తారా? ఎందుకు?
సూచన : రచయిత అభిప్రాయంతో కీభవించవచ్చు. వికీభవించక పోవచ్చును. అందుచేత రెండు అభిప్రాయాలు ఇవ్వబడ్డాయి. మీకు నచ్చిన ఒక అభిప్రాయాన్నే గ్రహించండి.
జవాబు:
i) రచయిత అభిప్రాయంతో ఏకీభవిస్తాను. ఎందుకంటే విద్యార్థులు కళాశాలలో, పాఠశాలలో, ఉన్నత విద్యలోనూ అనేక సదుపాయాలు పొందుతున్నారు. ఆ విద్యార్థులకు ఆ సదుపాయాలన్నీ ప్రభుత్వం కల్పిస్తోంది. దానికి ఖర్చయ్యేది ప్రభుత్వ ధనం. అంటే పన్నుల రూపంలో ప్రజలు కట్టిన డబ్బు కదా ! మరి, పేద ప్రజల డబ్బుతో సదుపాయాలు పొంది, చదువుకొన్నవాళ్ళు పట్నాలకు వెడుతున్నారు. అక్కడ హాయిగా సుఖపడుతున్నారు. పల్లెటూర్ల వైపు కన్నెత్తి చూడరు. తమ అభివృద్ధికి కారకులైన సామాన్యులను పట్టించుకోరు. ధన సంపాదనలో మునిగిపోతారు.

ఉదాహరణకు ఒక డాక్టరు తయారవ్వాలంటే కనీసం 50 లక్షల రూపాయలు ఖర్చవుతుంది. ఆ డబ్బంతా ప్రజాధనమే. కాని, చదువు పూర్తయ్యాక పల్లెటూర్లో ఉండడానికి ఎవ్వరూ అంగీకరించరు. వైద్యశాలల్లో డాక్టర్లు లేక, మందులు లేక పల్లెటూరి రోగులు అనేక బాధలు పడుతున్నారు కదా ! చాలా వృత్తులు ఇలాగే ఉన్నాయి. అందుచేత రచయిత అభిప్రాయం నూటికి నూరుపాళ్ళూ సమర్థించతగినది.

ii) “చదువుకొన్న వాళ్ళంతా తమ కష్టఫలాన్ని తింటూ, పట్నాలలో సౌఖ్యాలు అనుభవిస్తున్నారు” అన్న రచయిత అభిప్రాయంతో ఏకీభవించను. ఎందుకంటే చదువుకొన్న వాళ్ళు కూడా వ్యవసాయ కుటుంబాల నుంచి వచ్చిన వాళ్ళు ఉన్నారు. పేదలు ఉంటారు. దళితులు ఉంటారు. కూలిపని చేసుకొనే వారి కుటుంబాల నుండి వచ్చిన వారుంటారు. లేఖా రచయిత కూడా పేద దళిత వ్యవసాయ కుటుంబానికి చెందినవాడు. చదువుకొన్నవాడు.

అన్ని ఉద్యోగాలూ పట్నాలలోనే లేవు. ఉపాధ్యాయులు, రెవెన్యూ, పోలీసు మొదలైన ఉద్యోగాలు పల్లెటూళ్ళలోనివే. పోలీసు వంటి ఉద్యోగం ప్రాణాలతో చెలగాటం కూడా. నిరంతరం ప్రమాదపుటంచున వారి జీవితాలు ఉంటాయి. అందర్నీ రక్షిస్తారు. కాని, వారికి రక్షణ లేదు.

చదువుకొన్న వాళ్ళందరికీ ఉద్యోగాలు లేవు. ఉద్యోగులు అందరూ పట్నాలలోనే లేరు. పల్లెటూళ్ళలోనూ ఉన్నారు. భయంకరమైన అడవులలో, కొండలలో కూడా ఉద్యోగులు ఉన్నారు. కనుక రచయిత అభిప్రాయంతో నేను ఎట్టి పరిస్థితులలోనూ ఏకీభవించను.

ఈ) “కష్టం ఒకళ్ళది ఫలితం మరొకళ్ళది” అని అనడంలో రచయిత ఉద్దేశం ఏమై ఉంటుంది?
(లేదా)
‘కష్టం ఒకళ్ళది ఫలితం మాత్రం మరొకళ్ళది’ అని రచయిత అనడంలో ఉద్దేశం ఏమై ఉంటుందో “ జానపదుని జాబు” అనే పాఠం ఆధారంగా రాయండి. .
జవాబు:
పల్లెటూరి వాళ్ళు ఎంతో కష్టపడతారు. కూలిపని చేస్తారు. పస్తులు ఉంటారు. రెక్కలు ముక్కలు చేసుకొని వ్యవసాయం చేస్తారు. రాత్రనక, పగలనక అనేక కష్ట నష్టాల కోర్చి పంటను పండిస్తారు. కంటికి రెప్పలా కాపాడతారు. కాని, పండించిన దానిలో ఎక్కువ భాగం ఆ పొలం సొంతదారునకు ఇవ్వాలి. వాళ్ళు కష్టపడకుండా తీసుకొంటారు. హాయిగా అనుభవిస్తారు.

ఈ విధానం మారాలని రచయిత ఉద్దేశం. దున్నేవానిదే భూమి కావాలనేది రచయిత ఉద్దేశం. పేదరికం పోవాలంటే, పేదలకు భూమిపై హక్కు ఉండాలనేది రచయిత ఉద్దేశం.

ఉ) “పల్లెటూళ్ళు కన్నీళ్ళు పెడుతున్నవి” దీన్ని వివరిస్తూ రాయండి.
జవాబు:
“దేశమంటే మట్టి కాదోయ్, దేశమంటే మనుషులోయ్” అన్నారు మహాకవి గుఱజాడ అప్పారావు అలాగే పల్లెటూళ్ళు అంటే, పల్లెటూళ్ళలోని మనుషులు అని అర్థం. పల్లెటూరిలో చాలామంది రైతులే ఉంటారు. వారు ఎండనక వాననక, పగలనక రాత్రనక చేలల్లో కష్టపడతారు. దుక్కి దున్నుతారు. నీరు పెడతారు. విత్తనాలు చల్లుతారు. చీడపీడల నివారణకు ఎరువులు వేస్తారు. కలుపుతీస్తారు. పంట పండిస్తారు. కుప్ప నూర్చుతారు. ఆ పండిన పంటంతా భూస్వామికి ఇస్తారు. తాము మాత్రం పస్తులుంటారు. వారికి కన్నీళ్ళే మిగులుతున్నాయి.

2. కింది ప్రశ్నలకు ఆలోచించి పదేసి వాక్యాల్లో సమాధానాలు రాయండి.

అ) పల్లెటూళ్ళు సుభిక్షంగా ఉంటేనే దేశం సుభిక్షంగా ఉంటుంది. అలాంటి పల్లెటూళ్ళు రోజు రోజుకూ తమ ఉనికిని, సంస్కృతిని, ఆత్మను కోల్పోతున్నాయి. ఇందుకు గల కారణాలు ఏమై ఉంటాయి? ఇవి కలకలలాడాలంటే మనం ఏం చేయాలి?
జవాబు:
పల్లెటూళ్ళు సుభిక్షంగా ఉండాలంటే, వ్యవసాయం లాభసాటిగా ఉండాలి. ‘దున్నేవాడిదే భూమి’ కావాలి. పండించిన పంటకు సరైన ధర రావాలి. ఎరువులు, పురుగుమందులు ప్రభుత్వం ఉచితంగా ఇవ్వాలి. నీటి సదుపాయం ఉండాలి. రైతులకు జీవితబీమా ఉండాలి. అప్పుడు వ్యవసాయంపై జనానికి మక్కువ పెరుగుతుంది. పట్నపు వలసలు ఆగుతాయి. పల్లెలు కళకళలాడతాయి. పల్లెలు కళకళలాడితే ప్రభుత్వ ఖజానాలో కాసులు గలగలలాడతాయి. దేశం సుభిక్షంగా ఉంటుంది.

ఉనికి :
పల్లెటూళ్ళలో బ్రతుకు తెరువు లేక జనం పట్నాలకు వలసపోతున్నారు. జనం లేక పల్లెటూళ్ళు వెలవెలబోతున్నాయి. ఉన్న కొద్దిపాటి జనానికి పనులు లేవు. వ్యవసాయం చేసినా నష్టాలు తప్పడం లేదు. వారు కూడా పట్నాలకో, ఇతర దేశాలకో ‘పనికోసం’ వెళ్ళిపోవడానికి చూస్తున్నారు. అందుకే ఉనికి కోల్పోతున్నాయి.

సంస్కృతి :
పల్లెటూరిలో చాలామంది వ్యవసాయదారులు ఉంటారు. ధాన్యపుగింజలకు లోటుండదు. తిండికి లోటు ఉండదు. అందుచేత ఎవరికైనా క్రొత్తవారికి కడుపునిండా తిండి పెట్టేవారు. ఆదరించేవారు, ఆప్యాయంగా పలకరించేవారు. పాడి పశువులుంటాయి. కనుక పాలు, పెరుగు, నెయ్యి సమృద్ధిగా ఉండేవి. ప్రతి ఇంటా ఇవి సమృద్ధిగా ఉండేవి. క్రొత్తవారికి ఉచితంగా ఇచ్చేవారు. ఇది పల్లెటూరి సంస్కృతి.

కాని వ్యవసాయంలో కన్నీరే మిగులుతోంది. పశుపోషణ తలకు మించిన భారమౌతోంది. అందుచేత పల్లెటూళ్ళు తమ సంస్కృతిని కోల్పోతున్నాయి. అసలే జనాలు లేరు. ఉన్నవారికి బాధలు. ఇక సంస్కృతి ఎలా నిలబెట్టుకొంటారు.

ఆత్మ :
పల్లెటూరికి ఆత్మ ఆత్మీయత. ఎవరినైనా ఆత్మీయంగా పలకరించడం పల్లెటూరి లక్షణం. కేవలం పలకరించడమే కాదు, వారి కష్ట సుఖాలలో పాల్గొనడం, పదిమందికీ పెట్టడం, గలగలా నవ్వడం, చకచకా పనులు చేయడం. కల్మషం, మోసం తెలియకపోవడం, ఇవన్నీ పల్లెటూరి లక్షణాలు.

కాని, పట్నవాసపు పోకడలు నేడు బాగా పెరిగిపోయాయి. అందుచేత ‘అమాయకత్వం’ స్థానంలో ‘మాయకత్వం’ వచ్చింది. మాయకత్వం ఉన్నచోట పై పేరాలో లక్షణాలేవీ ఉండవు. అందుచేతనే పల్లెటూరికి ‘ఆత్మ’ కూడా తొందరగా కనుమరుగవుతోంది.

పల్లెటూళ్ళు కళకళలాడాలంటే వాటి ఉనికి, సంస్కృతి, ఆత్మలను కాపాడాలి. కేవలం ఉపన్యాసాల వల్ల ఇవి సాధ్యం కావు. పట్టుదలతో కృషి చేయాలి. సమాజాన్ని పూర్తిగా సంస్కరించాలి.

ఆ) ‘పల్లెటూళ్ళు ప్రశాంత జీవిత సౌఖ్యానికి పుట్టిళ్ళు’ దీన్ని సమర్థిస్తూ సమాధానం రాయండి.
(లేదా)
“పల్లెటూరి జీవితం ప్రశాంతంగా ఉంటుంది.” మీ అభిప్రాయం తెల్పండి.
(లేదా)
పల్లె జీవితంలోని అనుకూల అంశాలను వివరిస్తూ పది వాక్యాలలో ఒక వ్యాసం రాయండి.
జవాబు:
పల్లెటూళ్ళలో ట్రాఫిక్ సమస్యలు ఉండవు. రణగొణ ధ్వనులు ఉండవు. అందుచేత ప్రశాంతంగా ఉంటుంది. పెద్ద పెద్ద కర్మాగారాలుండవు. వాహనాల పొగ ఉండదు. అందుచేత కాలుష్యం ఉండదు. కాలుష్యం లేని నివాసమే స్వర్గం కదా ! జనాభా తక్కువ కనుక సమస్యలుండవు. ఇరుకు ఉండదు. చక్కగా పచ్చటి ప్రకృతి, ఎటుచూసినా వరిచేలు, జొన్నచేలు, మొక్కలు, చెట్లతో కళకళలాడుతూ ఉంటుంది. హాయిగా అమ్మ ఒడిలోని కమ్మదనం అంతా పల్లెటూరి జీవితంలో అనుభవించవచ్చును.

ఎవర్ని పలకరించినా ఆప్యాయంగా మాట్లాడతారు. కష్ట సుఖాలలో చేదోడు వాదోడుగా ఉంటారు. దొంగల భయం ఉండదు. పక్షుల కిలకిలలతో రోజు ప్రారంభమౌతుంది. వెన్నెలలో ఆటలతో, కబుర్లతో, కథలతో, నవ్వులతో, నిద్రమంచం పైకి చేరతాం.

ఇంతకంటే సౌఖ్యవంతమైన జీవితం ఎక్కడా ఉండదు. అందుకే పల్లెటూర్లు ప్రశాంత జీవిత సౌఖ్యానికి పుట్టిళ్ళు అని కచ్చితంగా చెప్పవచ్చును.

3. కింది అంశాల గురించి సృజనాత్మకంగా ప్రశంసిస్తూ రాయండి.

అ) మీరు చూసిన పల్లెటూరులోని మనుష్యుల మధ్య సంబంధాలు, అక్కడి ప్రకృతి దృశ్యాలను వర్ణిస్తూ మీ మిత్రుడికి లేఖ రాయండి.
జవాబు:

మసకపల్లి,
X X X XX

ప్రియమైన రాంబాబుకు,
సూరిబాబు వ్రాయునది.
ఇక్కడంతా క్షేమం. అక్కడ మీరంతా క్షేమమని తలుస్తాను. మొన్న వేసవి సెలవులలో నేను కోనసీమలోని ఆదుర్రు వెళ్లాను. అక్కడ చాలా బాగుంది. ఆ విశేషాలు రాస్తాను.

అమలాపురం డివిజన్లో మామిడికుదురు మండలంలోని గ్రామం ఆదుర్రు. ఊరంతా పచ్చటి పంటపొలాలు. ఎటుచూసినా తివాచీ పరచినట్లుగా కనిపిస్తాయి. అంతేకాకుండా కొబ్బరిచెట్లు చాలా ఉన్నాయి. బారులు తీరి నిలబడిన సైనికుల్లా ఉంటాయి. ఇంకా రకరకాల పూలమొక్కలు, చెట్లు ఉన్నాయి. అవి అన్నీ చూస్తుంటే అస్సలు సమయం తెలియదు. ఆ ఊర్లో నది ఉంది. దాని పేరు వైనతేయ నది. ఆ నది ఒడ్డున బౌద్ధస్థూపం ఉంది. ఎత్తుగా ఉంది. అక్కడ బుద్ధునికి సంబంధించినవి ఉన్నాయట. చాలా పెద్ద పెద్ద ఇటుకలున్నాయి. పెద్ద మట్టి చెట్టు ఉంది. దాని ఊడలతో ఉయ్యాల ఊగాము. భలే సరదాగా ఉంది. ఆ చెట్లపై ఎన్నో పక్షులున్నాయి. అవి చేసే గోల భలే తమాషాగా ఉంది.

అక్కడ ఎవరిని పలకరించినా ఎంతో ఆప్యాయంగా మాట్లాడారు. ఉపాధ్యాయులు నరసింహంగారు అనే పెద్దాయన ఆ ఊరు మొదట నిర్మింపబడిందని చెప్పారు. ‘ఆది ఊరు’ కనుక ఆదుర్రు అయింది అన్నారు. రెండు నెలల సెలవులు ఇట్టే అయిపోయాయి.

ఈసారి సెలవులకి మనిద్దరం కలసి వెళదాం. నువ్వెక్కడికైనా వెళ్ళావా? లేదా? రిప్లై రాయి. మీ అమ్మగారికి, నాన్నగారికి నా నమస్కారములని చెప్పు. ఇక ఉంటాను మరి. టా…టా…

ఇట్లు
నీ స్నేహితుడు,
సూరిబాబు.

చిరునామా:
మంత్రి ప్రగడ రాంబాబు, 10వ తరగతి నెం. 12,
ఎస్.డి.వి.ఆర్.ఆర్. హైస్కూలు,
కోలంక, తాళ్ళరేవు (మండలం), తూ! గో|| జిల్లా,

ఆ) ఈ పాఠం ఆధారంగా కొన్ని నినాదాలు, సూక్తులు రాయండి.
జవాబు:

1. నినాదాలు :	2. సూక్తులు:
1) వలసలు మానండి, పల్లెలు నిలపండి.	1) రైతు దేశానికి వెన్నెముక.
2) వ్యవసాయం చేద్దాం, ఆత్మగౌరవంతో జీవిద్దాం.	2) పల్లెటూర్లే దేశానికి పట్టుగొమ్మలు.
3) అప్పుకు భయపడకు, ఆశను పెంచుకో.	3) పల్లెను, తల్లిని కాపాడాలి.
4) పల్లెటూర్లే మనదేశ ధాన్యాగారాలు.	4) అన్నం పెట్టే తల్లివంటిదే పల్లె,
5) పల్లెటూరిని, తల్లిని విడిచిపెట్టకు.	5) పల్లెటూరులో జీవితం ప్రశాంతం.
	6) పల్లెలు పచ్చగా ఉంటేనే మన బతుకులు పచ్చగా ఉంటాయి.
	7) రణగొణ ధ్వనులు లేని పల్లెటూర్లు ప్రశాంతమైన పడకటిళ్ళు.

భాషా కార్యకలాపాలు ప్రాజెక్టు పని

అందమైన పల్లెటూరు ఎలా ఉంటుందో ఊహించండి. ప్రకృతి శోభలతో అలరారే అలాంటి గ్రామసీమ చిత్రాన్ని సేకరించండి. దాన్ని వర్ణిస్తూ, వివరాలను రాసి ప్రదర్శించండి. మీ మిత్రులు కూడా ఇలాగే రాస్తారు కదా! వీటితో “అందమైన గ్రామ సీమలు” అనే పుస్తక సంకలనం చేయండి. దానికి ముఖచిత్రం కూడా గీయండి. విషయసూచిక, ముందు మాట రాసి ప్రదర్శించండి.
జవాబు:
( అందమైన గ్రామాలు (సంకలన గ్రంథం) )
ముఖచిత్రం :
ప్రతి వర్ణనలోని విషయం వచ్చేలా ఉండాలి. (అట్ట)

అట్టపైన :
గుబురుగా ఉన్న చెట్ల సందులలోంచి సూర్యోదయం. ఆకాశంలో ఎగురుతున్న పక్షులు. పెంకుటిళ్ళు, పాకలు చిత్రించాలి. పొలం పనులకు వెళ్ళే స్త్రీ, పురుషులను చిత్రించాలి. గంతులేస్తున్న లేగదూడలను చిత్రించాలి.

III. భాషాంశాలు :

పదజాలం

1. కింది పదాలు చూడండి. వాటికి సంబంధించిన పదాలతో కలపండి.
ఉదా : రైల్వేస్టేషను, …………., ……….., చేరుకోడం.
జవాబు:
రైల్వే స్టేషను, టిక్కెట్టు, ప్రయాణం, చేరుకోడం.

అ) వర్షాకాలం, ………….., ………………… ధాన్యం.
జవాబు:
వర్షాకాలం, విత్తడం, నూర్చడం, ధాన్యం.

ఆ) మడిదున్నడం, …………., …………., పంట.
జవాబు:
మడిదున్నడం, నీరు పెట్టడం, వరినాటడం, పంట.

ఇ) పాఠశాల, …………, ………… జీవితంలో స్థిరపడడం.
జవాబు:
పాఠశాల, చదువు, ఉద్యోగం, జీవితంలో స్థిరపడడం.

ఈ) లేఖ, ………….., ……………, చేరడం.
జవాబు:
లేఖ, విషయం , చిరునామా, చేరడం.

ఉ) పనిచేయడం, …….., ……., ఆనందంగా జీవించడం.
జవాబు:
పనిచేయడం, సంపాదించడం, ఖర్చు పెట్టడం, ఆనందంగా జీవించడం.

2. కింది పదాలను ఉపయోగించి సొంతవాక్యాలు రాయండి.
అ) పొద్దస్తమానం
ఆ) చమత్కారం
ఇ) సాన్నిధ్యం
ఈ) కష్టఫలం
ఉ) కడుపులు మాడ్చుకొను
ఊ) అడుగున పడిపోవు

అ) పొద్దస్తమానం : పొద్దస్తమానం పనిచేస్తే, ‘రాత్రి బాగా నిద్ర పడుతుంది.
ఆ) చమత్కారం : చమత్కారంగా మాట్లాడే వారంటే నాకిష్టం.
ఇ) సాన్నిధ్యం : భక్తులు దేవుని సాన్నిధ్యంలో ఆనందపడతారు.
ఈ) కష్టఫలం ” : ఎవరి కష్టఫలం వారికి మధురంగా ఉంటుంది.
ఉ) కడుపులు మాడ్చుకొను : కొంతమంది కడుపులు మాడ్చుకొని పిల్లలను చదివిస్తారు.
ఊ) అడుగున పడిపోవు : జ్ఞానం విషయంలో అడుగున పడిపోవడం పనికిరాదు.

3. కింది పదాలు/ వాక్యాలను వివరించి రాయండి.

అ) పురిటిలోనే సంధి కొట్టడం :
సాధారణంగా ‘సంధి’ అనే వ్యాధి వచ్చినవారు బ్రతకరు. ఇది వృద్ధాప్యంలో వస్తుంది. ‘సంధి’ అంటే ‘మతి చలించడం’ అని చెప్పవచ్చును. ‘సంధి’ వచ్చినవారు సంబంధంలేని మాటలు మాట్లాడతారు. ఇది కూడా ఒకరకపు వాతరోగంగా ఆయుర్వేద శాస్త్రం పేర్కొంది.

పురిటిలో ఏ రకమైన వాతరోగమైనా రావచ్చును. కాని, ‘సంధి వాతరోగం’ రాదు. అటువంటిది పురిటి శిశువుకు ‘సంధి వాతం’ రావడం జరిగితే ఆ శిశువు బ్రతకదు.

అదే విధంగా ప్రారంభంలోనే పాడైపోయిన పని గురించి వివరించేటపుడు ఈ జాతీయం ఉపయోగిస్తారు.

సొంతవాక్యం :
చదువుదామని పుస్తకం తీయగానే కరెంటు పోవడంతో పురిటిలోనే సంధి కొట్టినట్లయింది ఈ రోజు చదువు.

ఆ) కలుపుతీయడం :
చేలలో వేసిన పంటతో బాటు అనవసరమైన మొక్కలు కూడా పెరుగుతాయి. ఈ అనవసరమైన మొక్కలను ‘కలుపు మొక్కలు’ అంటారు. చేనుకు వేసిన ఎరువును ఈ కలుపు మొక్కలు కూడా తీసుకొంటాయి. బాగా పెరుగుతాయి. వీటి వలన చేనుకు బలం తగ్గుతుంది. అందుచేత అనవసరమైన మొక్కలను (కలుపు మొక్కలను) పీకి, పారవేస్తారు. దీనినే కలుపు తీయడం అంటారు.

అలాగే సమాజంలో ఉంటూనే, సమాజాన్ని పాడుచేసేవారిని కూడా కలుపు మొక్కలు అంటారు.

సొంతవాక్యం :
1) చేలో కలుపు తీయడానికి నలుగురు కూలీలు కావాలి.
2) లంచగొండులైన కలుపు మొక్కలను ఏరిపారేస్తేనే సమాజం బాగుపడుతుంది.

ఇ) గ్రామోద్ధరణం :
గ్రామానికి ఉన్న సమస్యలను పరిష్కరించడాన్నే గ్రామోద్దరణం అంటారు. ఉదాహరణకు మురుగునీటి సమస్యను నివారించడం, విద్యుత్తు, ఆసుపత్రి, మంచినీరు మొదలైనవి కల్పించడం.

సొంతవాక్యం :
“గ్రామోద్ధరణమే దేశోద్ధరణం” అన్నారు గాంధీజీ.

ఈ) ఉన్నదంతా ఊడ్చుకపోవడం :
ఊడ్చుకపోవడం అంటే పూర్తిగా నాశనం కావడం. అధిక వర్షాలు, గాలివాన వంటి ఉపద్రవాలతో పంటలు నష్టపోగా, ఇంతలో వరదలు, ఉప్పెనలు వంటివి వచ్చి, పూర్తిగా పంటలు కొట్టుకుపోవడం వంటివి జరిగితే “ఉన్నదంతా ఊడ్చుకుపోయిందని” అంటారు. పూర్తిగా నష్టం కలిగించిందని భావం.

వ్యాకరణాంశాలు

1. కింది. వాక్యాల్లోని సంధులను విడదీసి, సంధి సూత్రంతో సమన్వయం చేయండి.
అ) ఆహాహా! ఎంత వైపరీత్యము !
ఆ) జంతు ప్రదర్శనశాలలో ఏమేమి చూశావు ?
ఇ) అక్కడక్కడ కొన్ని సమస్యలు తలెత్తవచ్చు.
ఈ) వెన్నెల పట్టపగలును తలపిస్తున్నది.

సంధి పదాలు :
ఆహాహా, ఏమేమి, అక్కడక్కడ, వెన్నెల, పట్టపగలు, తలెత్తవచ్చు, తలపిస్తున్నది.
వివరణ :

ఆమ్రేడిత సంధి
సూత్రము : అచ్చునకు ఆమ్రేడితము పరమగునపుడు సంధి తఱచుగానగు.

సూచన : ఒక పదం రెండుసార్లు ఉచ్చరిస్తే, రెండవదానిని ఆమ్రేడితం అంటారు. ఇక్కడ అత్వ, ఇత్వ, ఉత్వ సంధులు చెప్పకూడదు. ఆమ్రేడిత సంధి మాత్రమే చెప్పాలి.
ఆహా + ఆహా ఆహాహా (ఆ + ఆ = ఆ)
ఏమి + ఏమి = ఏమేమి (ఇ + ఏ = ఏ)
అక్కడ + అక్కడ = అక్కడక్కడ (అ + అ = అ)

ఆమేడిత సంధి

సూత్రము :
ఆమ్రేడితము పరమగునపుడు కడాదుల తొలియచ్చు మీది వర్ణంబుల కెల్ల అదంతంబగు ద్విరుక్తటకారంబగు. కడ, చివర, తుద, మొదలైనవి కణాదులు.
పగలు + పగలు = పట్టపగలు

ప్రాతాది సంధి
సూత్రము :
అన్యంబులకు సహిత మిక్కార్యంబులు కొండొకచో గానంబడియెడి.

వివరణ :
ప్రాతాదుల తొలియచ్చుమీది వర్ణంబులకెల్ల లోపంబు బహుళంబుగానగు – ఈ సూత్రం ద్వారా ప్రాతాదులలో . ‘వెల్ల’ అనే పదం లేకపోయినా పైన వ్రాసిన సూత్రం వలన ‘ల్ల’ కు లోపం వస్తుంది. వెల్ల + నైల = వెన్నెల

అత్వ సంధి
సూత్రము :
అత్తునకు సంధి బహుళంబుగానగు.
తల + ఎత్తవచ్చు . – తలెత్తవచ్చు (అ + ఎ = ఎ)

ఉత్వ సంధి
సూత్రము :
ఉత్తునకచ్చు పరమగునపుడు సంధియగు.
తలపు + ఇస్తు + ఉన్నది = తలపిస్తున్నది – (ఉ + ఇ = ఇ, ఉ + ఉ = ఉ)

2. కింది వాక్యాలను సంక్లిష్ట వాక్యాలుగా మార్చండి.

అ) రాము పాఠం చదివాడు. రాము పాఠం అర్థం చేసుకున్నాడు.
జవాబు:
రాము పాఠం చదివి, అర్థం చేసుకున్నాడు.

ఆ) వైద్యుడు ప్రథమ చికిత్స చేస్తాడు. వైద్యుడు మందులు ఇస్తాడు.
జవాబు:
వైద్యుడు ప్రథమ చికిత్స చేసి, మందులు ఇస్తాడు.

ఇ) అక్క టీవీ చూస్తున్నది. అక్క నృత్యం చేస్తున్నది.
జవాబు:
అక్క టీవీ చూస్తూ, నృత్యం చేస్తున్నది.

3. కింది వాక్యాలను సంయుక్త వాక్యాలుగా మార్చండి.
అ) రామకృష్ణుడు గురువు. వివేకానందుడు శిష్యుడు.
జవాబు:
రామకృష్ణుడు మరియు వివేకానందుడు గురుశిష్యులు.

ఆ) సీత సంగీతం నేర్చుకుంటున్నది. సీత నృత్యం నేర్చుకుంటున్నది.
జవాబు:
సీత సంగీతం మరియు నృత్యం నేర్చుకుంటున్నది.

ఇ) రంగారావుకు పాడటమంటే ఆసక్తి. రంగారావుకు వినడమంటే విరక్తి.
జవాబు:
రంగారావుకు పాడటమంటే ఆసక్తి మరియు వినడమంటే విరక్తి.

ఈ) శ్రీను బడికి వచ్చాడు. జాన్ రెడ్డి బడికి వచ్చాడు. హస్మత్ బడికి వచ్చాడు.
జవాబు:
శ్రీను, జాన్‌ రెడ్డి మరియు హస్మతలు బడికి వచ్చారు.

ఉ) ఆయన కవి. ఆయన గాయకుడు. ఆయన విద్యావేత్త.
జవాబు:
ఆయన కవి, గాయకుడు మరియు విద్యావేత్త. ప్రాతాది సంధి

4. కింద గీత గీసిన పదాలను విడదీయండి. మార్పులు గమనించండి.
అ) పూరెమ్మ అందంగా ఉన్నది.
ఆ) గురుశిష్యులు పూదోటకు వెళ్ళారు.
ఇ) రవికి పాల మీఁగడ అంటే చాలా ఇష్టం.
ఈ) కొలనులో కెందామరలు కొత్త శోభను వెదజల్లుతున్నాయి.

సంధి జరిగిన తీరును గమనించండి.

అదనపు సమాచారము

సంధులు

1) నెచ్చెలి = నెఱ + చెలి – ప్రాతాది సంధి
2) మాయమ్మ = మా + అమ్మ – యడాగమ సంధి
3) మామయ్య = మామ + అయ్య – అత్వ సంధి
4) స్వార్థాన్ని = స్వ + అర్థాన్ని – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
5) సంవత్సరాది = సంవత్సర + ఆది – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
6) చైత్రారంభం = చైత్ర + ఆరంభం – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
7) గ్రామోద్ధరణము = గ్రామ + ఉద్ధరణము – గుణసంధి
8) పట్నాలు = పట్నము + లు – లలనల సంధి
9) సౌఖ్యాలు = సౌఖ్యము + లు – లులనల సంధి
10) మనోహరము = మనః + హరము – విసర్గ సంధి
11) పల్లెటూరు = పల్లె + ఊరు – టుగాగమ సంధి

గమనిక : ‘పల్లె’ అన్నచోట ఉత్వం లేదు. ఎత్వం ఉంది. అయినా టుగాగమం వచ్చింది.

ప్రకృతి – వికృతి

ఆశ్చర్యము – అక్కజము, అచ్చెరువు
స్నేహము – నేస్తము, నెయ్యము
ఆలస్యము – ఆలసము
రాశులు – రాసులు
నిద్ర – నిద్దుర
నిత్యము – నిచ్చలు
సఖా – సకుడు
పక్షము – పక్క
హృదయము – ఎద, ఎడద
గర్భము – కడుపు

సమాసాలు

రచయిత పరిచయం

నివాసం :
డా॥ బోయి భీమన్న తూర్పుగోదావరి జిల్లా మామిడికుదురు గ్రామవాసి. 19 సెప్టెంబర్, 1911లో నిరుపేద దళిత కుటుంబంలో జన్మించారు.

భీమన్న మాట :
“ప్రతిభను తలెత్తనివ్వరు పండితులు – పాండిత్యాన్ని తలెత్తనివ్వరు పామరులు”, “ఈనాడు సాహిత్యమంటే కులం, మతం, వర్గం, ముఠా” అని తన కలం ద్వారా, గళం ద్వారా అనేకమార్లు వెలిబుచ్చారు.

భీమన్న బాట :
ఒకవైపు జాషువా, మరోవైపు శ్రీశ్రీ. ఇద్దరూ సాహిత్య చక్రవర్తులే, వారిద్దరి శైలి సాహితీ లోకాన్ని ఉర్రూతలూగిస్తోంది. అయినా భీమన్న తన శైలితో ప్రకంపనలు పుట్టించారు. అనేక సాహితీ ప్రక్రియలతో బడుగుల, దళితుల జీవితాలు చిత్రించారు. చైతన్యం కలిగించారు.

భీమన్న పట్టు :
అస్పృశ్యత రాజ్యమేలుతున్న రోజులవి. ఎన్నో కష్టాలు, మరెన్నో అడ్డంకులు. అన్నీ అధిగమించాడు. విద్యనభ్యసించాడు. మహాత్మాగాంధీ, అంబేద్కర్ బోధనలతో ప్రభావితుడయ్యాడు. తన కలం ద్వారా అస్పృశ్యతను రూపుమాపాలి అని ఆలోచించాడు. క్విట్ ఇండియా ఉద్యమంలో కూడా పాల్గొన్నాడు. జర్నలిస్టుగా పనిచేశాడు. 1940-45 మధ్యకాలంలో ఉపాధ్యాయ వృత్తిని చేపట్టాడు.

రచనలు :
తన 11వ ఏట రచనలు ప్రారంభించారు. గుడిసెలు కాలిపోతున్నాయ్, పాలేరు, జానపదుని జాబులు, రాగవైశాఖి, పిల్లీశతకం, ధర్మంకోసం పోరాటం మొ||నవి 70కి పైగా రచనలు చేశారు. ఈయన రచించిన ‘పాలేరు’ ఎంతోమంది పేదలు, దళితుల కుటుంబాలలో వెలుగులు నింపింది. ఎంతోమంది తమ పిల్లలను పాలేరు వృత్తి మాన్పించారు. పాఠశాలల్లో చేర్పించారు. ‘పాలేరు’ నాటక స్ఫూర్తితో విద్యనభ్యసించిన వారెందరో ఉన్నత స్థానాలను అధిష్ఠించారు.

అవార్డులు – రివార్డులు :
డా|| బోయి భీమన్నగారు రచించిన “గుడిసెలు కాలిపోతున్నాయ్” రచనకు 1975లో సాహిత్య అకాడమీ అవార్డు వచ్చింది. 1973లో పద్మశ్రీ, 2001లో పద్మభూషణ్ ఇచ్చి భారత ప్రభుత్వం సత్కరించింది. ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం కళాప్రపూర్ణ బిరుదును, గౌరవ డాక్టరేట్ ను ప్రదానం చేసింది. 1991లో చెన్నైలోని ‘రాజ్యలక్ష్మీ ఫౌండేషన్’ వారు ‘రాజ్యలక్ష్మి’ అవార్డుతో సత్కరించారు. 1978 నుండి 1984 వరకు రాష్ట్ర శాసనమండలి సభ్యునిగా ఉన్నారు.

ఆస్తమయం :
విద్యావేత్త, సాహితీవేత్త, జర్నలిస్టు మొ॥ అనేకవిధాల బహుముఖ ప్రజ్ఞను ప్రదర్శించారు. సమసమాజ నిర్మాణం కోసం పాటుపడ్డారు. అటువంటి మహామనీషి అనారోగ్యంతో డిశంబర్ 16, 2005న స్వర్గస్తులయ్యారు.

కఠిన పదాలకు అర్థాలు

కరకట్టు = కరెక్ట్ (correct) – సరియైనది
నిరుద్యోగం = ఉద్యోగం లేకపోవడం దీపం బుడ్డి – చిన్నమూతి గల వెడల్పైన (దీపం) పాత్ర
అణా = 6 పైసలు (పాతకాలపు నాణెం)
దుకాణం = పచారీ కొట్టు
పక్షం = తరపు
సాన్నిధ్యం = దగ్గరగా ఉండడం
తర్కం = వాదన
మినపకుడుం = వాసెనపోలు (మినప పిండి, వరినూకతో కలిపి ఆవిరిపై ఉడికించే ఇడ్లీ వంటిది)
అయ్య = తండ్రి
అంతరం = తేడా
తట్టింది = తోచింది
గుణించి = లెక్కించి
దమ్మిడీ = 5 కాసుల నాణెము (లేక) రెండు కాసుల నాణెము (లేక) 4 పైసా
దేవుళ్ళాడటం = ప్రాధేయపడడం
కాళ్ళు పట్టుకోవడం = దీనంగా బ్రతిమాలడం
సఖా = స్నేహితుడా !
త్రిప్పలు = బాధలు
కట్టడి = ఆంక్ష
అధోగతి = హీనమైన స్థితి
చందం = విధం
చీమకుట్టిన చందం = కొద్దిపాటి బాధ కలిగినట్లు
తొలకరించడం = తొలిసారి వర్షం పడడం (ఆషాఢమాసంలోని జల్లులు)
జైలు = ధాన్యం కొలత
ఇనాందారు = భూమి కలవాడు
నానుట = బాగా తడిసిపోవడం
ఏడు = సంవత్సరం
పురిటిలోనే సంధి కొట్టడం = ప్రారంభంలోనే పని పాడవ్వడం
అర్థ హృదయుడు = దయగల మనస్సు కలవాడు
బోదె = చిన్నకాలువ
అంతర్వేది వెళ్ళగానే = మాఘశుద్ధ ఏకాదశికి అంతర్వేదిలో లక్ష్మీ నరసింహస్వామి కళ్యాణం, అది పూర్తవ్వగానే

ఇవి తెలుసుకోండి

1 దమ్మిడీ = ½ పైసా
3 దమ్మిడీలు = 1 కాని (లేదా) 1 డబ్బు
2 కానులు = 1 ఏగాని (లేదా) అర్ధణా
2 అర్ధణాలు = అణా (6 పైసలు)
2 అణాలు = బేడ
2 బేడలు= 1 పావలా
2 పావలాలు = అర్ధ రూపాయి
2 అర్ధ రూపాయిలు = 1 రూపాయి

ఆలోచించండి – చెప్పండి

ప్రశ్న 1.
లేఖలు ఎప్పుడెప్పుడు రాస్తారు? ఎందుకు?
జవాబు:
సమాచారాన్ని ఇతరులకు తెలియజేయడానికి లేఖలు రాస్తారు. అనేక సందర్భాలలో లేఖలు రాస్తాం. పెండ్లి సమాచారాన్ని తెలియజేయడానికి శుభలేఖలు రాస్తాం. ఇళ్ళల్లో జరిగే శుభ, అశుభకార్యాల సమాచారం బంధుమిత్రులకు తెలియజేయడానికి లేఖలు రాస్తాం. మన ఇళ్ళలో జరిగే కార్యక్రమాలకు ఆహ్వానించడానికి లేఖలు రాస్తాం.

వస్తువులు కొనడానికి, దూర ప్రాంతాలలోని దుకాణాలకు, కంపెనీలకు లేఖలు రాస్తాం. మనకు రావలసిన బాకీల వసూళ్ళకు కూడా లేఖలు రాస్తాం. కార్యాలయాలలో సమాచారం తెలుసుకునేందుకు లేఖలు రాస్తాం. కార్యాలయం నుండి మనకు కావలసిన కాగితాలు తీసుకునేందుకు లేఖలు రాస్తాం.

ప్రశ్న 2.
“అస్థిర భావం” అంటే మీకేమి అర్థమైంది?
జవాబు:
భావం అంటే మన ఆలోచనల ద్వారా ఏర్పడిన అభిప్రాయం. స్థిరభావం అంటే శాశ్వతమైన, కచ్చితమైన అభిప్రాయం. అస్థిర భావం అంటే శాశ్వతం కాని, కచ్చితం కాని అభిప్రాయం.
ప్రస్తుతం పాఠ్యాంశాన్ని బట్టి ఒక కచ్చితమైన ప్రణాళికతో కూడిన అభిప్రాయం లేనిదే అస్థిర భావం.

ప్రశ్న 3.
మన చదువులు దైనందిన జీవితంలో ఉపయోగ పడతాయని భావిస్తున్నారా? ఎలా?
జవాబు:
మన చదువులు దైనందిన జీవితంలో ఉపయోగ పడతాయి. ఎందుకంటే పాఠ్యాంశంలోని ప్రతి అంశంపైనా సొంతంగా ఆలోచిస్తున్నాం. సొంత మాటలతో చెబుతున్నాం. విశ్లేషిస్తున్నాం. వ్యాఖ్యా నిస్తున్నాం. చర్చిస్తున్నాం. వాదప్రతివాదనలు చేస్తున్నాం. సొంతమాటలలోనే రాస్తున్నాం. ప్రతి సబ్జెక్టులోను ఇదే విధానం కొనసాగుతోంది. అందుచేత ఇప్పుడు మా తరగతి గది ఒక ప్రపంచపు నమూనా.

ఇదే విధానం డిగ్రీ వరకు కొనసాగితే మంచిది. అపుడు నిజజీవితంలో ఎదురయ్యే ఏ సమస్యకూ భయపడం. మేమే ఆలోచించి పరిష్కరిస్తాం. పిల్లల అభిప్రాయాలకు, మాటలకు, విశ్లేషణలకు, వ్యాఖ్యానాలకు, చర్చలకు అవకాశం కల్పించే చదువులే దైనందిన జీవితంలో ఉపయోగపడతాయి.

ఉదాహరణకు ఈ పాఠంలో గ్రామాలలోని ‘పేదరికం’ గురించి తెలుసుకున్నాం. దాని నివారణా పాయాలు తరగతి గదిలో చర్చించాం. మా అభిప్రాయాలు, చర్చ మా పెద్దలకు చెప్పాం . గ్రామాలలో పేదలను కలుసుకొని వారి పేదరికానికి కారణాలు తెలుసు కొన్నాం. పరిష్కార మార్గాలు సూచించాం. అవి ఎంత వరకు సఫలం అయ్యాయో కొన్నాళ్ళు గడిచాక తెలుసు
కొంటాం. లోపాలుంటే సవరించుకొంటాం.

ప్రశ్న 4.
మీరు చదువు పూర్తయిన తరువాత ఏం చేస్తారు? ఏం కావాలనుకుంటున్నారు?
జవాబు:
(సూచన : పిల్లలందరూ వారి వారి అభిలాషలు చెప్పాలి. వారు ఎన్నుకొనే రంగాలు చెప్పనివ్వాలి.)
ఏ వృత్తి చేపట్టినా సమాజానికి ఉపయోగపడాలి. నీతిగా ఉండాలి. నిజాయితీగా ఉండాలి. లంచగొండితనం పనికిరాదు. సమర్థంగా పనిచేయాలి. ఆదర్శవంతంగా ఉండాలి.

ప్రశ్న 5.
ఈ రోజుల్లో మనుషుల్లో స్వార్థం ఎందుకు పెరుగుతోంది?
జవాబు:
ప్రక్కవారిని పట్టించుకొనే తీరిక లేదు. స్నేహం చేయరు. ఆటలు లేవు. సామూహిక కార్యక్రమాలు లేవు. ఒకరి కష్ట సుఖాలలో వేరొకరు పాల్గొనడం లేదు.

నేను, నా కుటుంబం అనే భావం పెరిగింది. అందుచేతనే స్వార్థం పెరుగుతోంది. సుఖాలు అనుభవించాలనే కోరిక కూడా కారణం. ఒంటరిగా ఉంటే ఎక్కువ సుఖాలు అనుభవించవచ్చును అనే ఆలోచన. పైవన్నీ స్వార్థం పెరగడానికి కారణాలు.

ప్రశ్న 6.
“పల్లెటూరి జీవితం ఎంతో మనోహరమైంది.” దీనిపై మీ అభిప్రాయాలు తెల్పండి.
జవాబు:
పల్లెటూరి జీవితం చాలా బాగుంటుంది. పక్షుల కిలకిలలతో మెలుకువ వస్తుంది. ఎటుచూసినా పచ్చని చెట్లు, వరి పొలాలు కన్పిస్తాయి. పిల్ల కాలువలలో చేపల మిలమిలలూ, ఉదయకాలపు లేత ఎండలో నీటి తళతళలూ, లేగదూడల గంతులు, పొలాలకు వెళ్ళే వారి హడావుడి, పిల్లల అల్లరి, నీటి బిందెలతో స్త్రీలు, చక్కటి వాతావరణం. కలుషితం కాని వాతావరణం. కల్మషం తెలియని మనుషుల పలకరింపులతో పల్లెటూరి జీవితం చక్కగా ఉంటుంది. ఎవరిని పలకరించినా నవ్వుతూ మాట్లాడతారు. చక్కటి కథలు చెబుతారు.

ప్రశ్న 7.
‘కష్టం ఒకళ్ళది, ఫలితం మరొకళ్ళది’ అంటే మీకేమి అర్థమైంది ? దీన్ని ఏ ఏ సందర్భాల్లో ఉపయోగిస్తారు?
జవాబు:
పగలనక, రాత్రనక చేనులో కష్టపడేవాడు రైతు. అతను అనేక కష్టనష్టాలకోర్చి పంటను పండిస్తాడు. రెక్కలు ముక్కలయ్యేలాగా పనిచేస్తాడు. చలిలో, మంచులో తడుస్తాడు. పంటను కంటికి రెప్పలాగా కాపాడతాడు. ప్రాణం కంటే ఎక్కువగా చూసుకొంటాడు. ఇంటిని, కుటుంబాన్ని పట్టించుకోడు. అంత కష్టపడి సంపాదించిన పంటనూ భూస్వామికి అప్పగించేస్తాడు. తను, తన కుటుంబం పస్తులుంటారు.

ఇల్లు కట్టే కూలీలు కూడా అంతే. ఎంతో కష్టపడి ఇల్లు కడతారు. చక్కటి మేడ కడతారు. వాళ్ళు మాత్రం పూరిగుడిసెల్లో ఉంటారు. చిన్న చిన్న ఉద్యోగాలు, కూలిపనులు చేసేవారి జీవితాలు అన్నీ ఇంతే, కష్టం వాళ్ళది, ఫలితం యజమానులది.

ప్రశ్న 8.
చలిమంటలు వేసుకుంటూ, రైతులు కబుర్లు చెప్పు కొంటారు కదా! వాళ్ళు ఏఏ విషయాల గురించి కబుర్లు చెప్పుకుంటారు? ఊహించండి.
జవాబు:
వ్యవసాయం గురించి చెప్పుకొంటారు. పొలం గట్ల గురించి చెప్పుకొంటారు. కూలిరేట్ల గురించి చెప్పు కొంటారు. దుక్కి టెద్దుల గురించి, వాటి అనారోగ్య సమస్యల గురించి చెప్పుకొంటారు. పాడి పశువుల గురించి చెప్పుకొంటారు. పశుగ్రాసం, దాణా గురించి చెప్పుకొంటారు. పంట పండించడంలో పాట్లు, చీడ పీడలు, చేలగట్ల గురించి చెప్పుకొంటారు. పంటరేట్లు గురించి బాధపడతారు. అప్పుల గురించి వేదన పడతారు. అప్పులు తీరే మార్గాలు అన్వేషిస్తారు. అప్పులు ఇచ్చిన వాళ్ళు పెట్టే బాధల గురించి చెప్పుకొంటారు. రాజకీయాలు, లోకాభిరామాయణం మాట్లాడుకొంటారు. అక్కడ అన్ని విషయాలు చెప్పుకొంటారు.

ప్రశ్న 9.
పల్లెటూళ్ళకు వెళితే మనం ఏ ఏ విషయాలు తెలుసు కోవచ్చు?
జవాబు:
మానవత్వం తెలుస్తుంది. స్నేహం విలువ తెలుస్తుంది. కలసిమెలసి ఉండడమెలాగో తెలుస్తుంది. పక్షుల కిలకిలలు, జంతువుల కలకలలు తెలుస్తాయి. పచ్చటి ప్రకృతికి దగ్గరగా ఉండవచ్చు. హాయిగా ఉండవచ్చు. కలుషితం కాని స్వచ్చమైన వాతావరణంలో జీవించ వచ్చు. ఒక్కమాటలో చెప్పాలంటే, అమ్మ చేతి గోరు ముద్దలు తిన్నట్లు ఉంటుంది. అమ్మ జోలపాట వింటున్నట్లుంటుంది. తాత చెప్పే కథల మాధుర్యం తెలుస్తుంది. నాన్న తోడులోని భరోసా తెలుస్తుంది.