Telangana SCERT 8th Class Hindi Study Material Telangana Pdf 6th Lesson दिल्ली से पत्र Textbook Questions and Answers.
TS 8th Class Hindi 6th Lesson Questions and Answers Telangana दिल्ली से पत्र
प्रश्न : (ప్రశ్నలు) :
प्रश्न 1.
चित्र में क्या-क्या दिखायी दे रहे हैं ?
(చిత్రంలో ఏమేమి కనబడుచున్నవి ?)
उत्तर :
चित्र में एक कंप्यूटर और उसके ऊपर बैठा हुआ संदेशवाहक कबूतर दिखायी दे रहे हैं।
చిత్రంలో ఒక కంప్యూటర్ మరియు దానిపై ఒక సందేశాన్నిచ్చే పావురం కనబడుచున్నవి.
प्रश्न 2.
कबूतर क्या कर रहा है ?
(పావురం ఏమి చేస్తున్నది ?)
उत्तर :
पुराने जमाने में कबूतर संदेशवाहक के रूप में काम करते हैं।
పురాతన కాలములో పావురాళ్ళు సందేశాన్ని అందించే సాధనాల రూపంలో పని చేస్తుండేవి.
प्रश्न 3.
इस चित्र से हमें क्या मालूम होता है?
(ఈ చిత్రం వలన మనం తెలుసుకోవలసినది ఏమిటి ?)
उत्तर :
आधुनिक और प्राचीन युग का संगम जैसा है। कंप्यूटर में e mail की सहायता से संदेशों को एक ही क्षण में भेज सकते हैं। लेकिन पुराने जमाने में कबूतरों के जरिए संदेशों को भेजते थे। समय का फेर मालूम होगा।
ప్రాచీన యుగం, ఆధునిక యుగాల కూడలిలా ఉన్నది. కంప్యూటర్లో ఈ మెయిల్ సహాయంతో సందేశాలను ఒకే ఒక్కక్షణంలో పంపగలుగుతున్నాము. కానీ ప్రాచీన కాలంలో పావురాళ్ళ సహాయంతో సందేశాలు పంపేవాళ్ళం. కాలం ఎంతగా మారినదో తెలియుచున్నది.
सुनो-बोलो (వినండి – చెప్పండి) :
प्रश्न 1.
पाठ के चित्र देखिए। किसी एक के बारे में बताइए।
(పాఠంలో చిత్రాలను చూడండి. ఏదైనా ఒకదానిని గురించి చెప్పండి.)
उत्तर :
चित्र में कुतुबमीनार के बारे में बताना चाहता हूँ। यह बहुत पुरानी इमारत है। बहुत ऊँचा मीनार है। इसे गुलाम वंश के कुतुबुद्दीन ऐबक ने बनवाया था। इसकी ऊँचाई 280 फुट के करीब है।
చిత్రంలో కుతుబ్మీనార్ గురించి చెప్పాలని అనుకున్నాను. ఇది చాలా పురాతనమైన నిర్మాణము. దీనిని గులామ్ వంశానికి చెందిన కుతుబుద్దీన్ ఐబక్ నిర్మించాడు. దీని ఎత్తు సుమారు 280 అుడుగులు.
प्रश्न 2.
यह पत्र किसके बारे में हैं ?
(ఈ ఉత్తరం దేని గురించి ?)
उत्तर :
यह पत्र दिल्डी की सैर के बारे में है। यात्रा से दिश्ली पहुँचने के बाद सनी ने अपने पिताजी को वहाँ का विवरण देते हुए लिखा।
ఈ ఉత్తరం ఢిల్లీ నగరం యొక్క విహారయాత్ర గురించి వ్రాయబడినది. యాత్ర నుంచి ఢిల్లీకి చేరిన సనీ తన తండ్రిగారికి అక్కడి వివరాలను వివరిస్తూ రాశాడు.
पढ़ो (చదవండి) :
अ. पाठ का दूसरा अनुच्छेद पढ़िए। दिल्नी के किस स्थान के बारे में बताया गया है? उसके बारे में दो बाक्य लिखिए।
(పాఠంలోని రెండవ పేరా చదువండి. ఢిల్లీలోని ఏ ప్రదేశం గూర్చి చెప్పబడినదో దాని గూర్చిరెండు వాక్యాలు రాయండి.)
उत्तर :
लाल किले के बारे में बताया गया है। लाल किला लाल पत्थर का बना हुआ है। यह एक मज़बूत और सुंदर किला है। मुगल बादशाह शाहजहाँ ने इसे बनवाया था।
ఎఱ్ఱకోట గురించి చెప్పబడింది. ఎఱ్ఱకోట ఎఱ్ఱరాతితో నిర్మించబడింది. ఇది ఒక దృఢమైన, అందమైన కోట. మొగల్ చక్రవర్తి షాజహాను దీనిని నిర్మింపచేశాడు.
आ. पाठ के आधार पर नीचे दिये गये वाक्य के अगले वाक्य लिखिए।
(పాఠం ఆధారంగా క్రింది వాక్యమునకు ముందు వాక్యము రాయండి.)
जैसे – यह बहुत पुरानी इमारत है।
इसे देखकर मैं दंग रह गया।
प्रश्न 1.
यह एक मज़बूत और सुंदर किला है।
उत्तर :
मुगल बादशाह ने इसे बनवाया था।
प्रश्न 2.
इसमें धूपघडी है।
उत्तर :
सूर्य की किरणों के आधार पर यह यंत्र आपको सही समय बता देता है।
प्रश्न 3.
यदि संसार पर कहीं स्वर्ग है,
उत्तर :
तो वह यहीं है, यहीं है, यहीं है।
प्रश्न 4.
इसकी ऊँचाई 280 फुट के करीब है।
उत्तर :
इसके ऊपर पहुँचने के लिए 379 सीढ़ियाँ हैं।
प्रश्न 5.
मेंरे आश्चर्य का ठिकाना न था।
उत्तर :
मैं ने तो केवल इसे 26 जनवरी और 15 अगस्त के दिन टी.वी. पर देखा था।
लिखो (రాయండి) :
अ. नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर लिखिए।
प्रश्न 1.
सनी ने पत्र क्यों लिखा होगा ?
(సనీ ఈ ఉత్తరము ఎందుకు వ్రాసి ఉండవచ్చు ?)
उत्तर :
सनी स्कूल द्वारा आयोजित यात्रा में शामिल हुआ। दिल्बी पहुँचने के बाद अपने कुशल-समाचार घरवालों को देने के लिए यह पत्र लिखा होगा।
పాఠశాల వారిచే నిర్వహించబడిన యాత్రలో సనీ కూడా పాల్గొన్నాడు. ఢిల్లీకి చేరిన తరువాత తన క్షేమ సమాచారాన్ని కుటుంబ సభ్యులకు తెలియచేయటానికి ఈ ఉత్తరము వ్రాసి ఉంటాడు.
प्रश्न 2.
दिल्ली में देखने लायक कौन-सा स्थान अच्छा लगा और क्यों ?
(ఢిల్లీలో చూడదగిన ప్రదేశాలలో ఏది బాగా నచ్చింది ? ఎందుకు ?)
उत्तर :
हमने दिल्ली में कुतुबमीनार, लालकिला, जंतर मंतर, लोटस टेंपुल, इंडिया गेट आदि कई स्थान देखें हैं। मुझे तो कुतुब मीनार अच्छी लगी, क्यों कि इसकी ऊँचाई 280 फुट के करीब है। इसके ऊपर (379 सीढ़ियाँ) चढ़ने पर चारों ओर का दृश्य बहुत सुंदर दिखाई देता है।
మేము ఢిల్లీలో కుతుబ్మీనార్, ఎర్రకోట, జంతర్మంతర్, లోటస్ టెంపుల్, ఇండియాగేట్ మొదలైన చాలా ప్రదేశాలు చూశాం. నాకైతే కుతుబ్మీనార్ నచ్చింది. ఎందుకంటే దీని ఎత్తు షుమారు 280 అడుగులు. దీనిపైకి (379 మెట్లు) ఉన్నాయి. దీనిని ఎక్కినపుడు నాలుగువైపుల ఉన్న దృశ్యం చాలా అందంగా కనిపిస్తుంది.
आ. इस पाठ का सारांश अपने शब्दों में लिखिए।
(పాఠం సారాంశాన్ని మీ మాటల్లో రాయండి.)
उत्तर :
सनी ने अपने पिता को दिल्ली – यात्रा के बारे में पत्र लिखा।
अध्यापकों की देखरेख में उसने सब कुछ देखा। वहाँ का मौसम बहुत अच्छा है।
उसने दिल्डी में कुतुबमीनार, लाल किला, जामा मसजिद, जंतर-मंतर, हज़रत निज़ामुद्दीन की दरगाह, राष्ट्रपति भवन, संसद भवन, इंडिया गेट, अक्षरधाम मंदिर, लोटस टेंपल, संग्रहालय, चिड़ियाघर, राजघाट आदि देखें। यमुना की गोद में बसा यह शहर भारत की राजधानी है। यह सब का मन मोह लेनेवाला शहर है।
वहाँ के विशेष व्यंजन छोले भटूरे को भी खाया है।
पत्र के अंत में माता को प्रणाम कहा। बहन जेनी को प्यार बताया।
సనీ తన తండ్రికి ఢిల్లీయాత్ర గురించి ఉత్తరము వ్రాసాడు.
ఉపాధ్యాయుల పర్యవేక్షణలో అతను ఢిల్లీ అంతా చూశాడు. అక్కడి వాతావరణము కూడా చాలా బాగుంది.
ఢిల్లీలో అతను కుతుబ్మినార్, ఎఱ్ఱకోట, జామామసీద్, జంతర్మంతర్, హజరత్ నిజాముద్దీన్ మసీదు, రాష్ట్రపతి భవనం, పార్లమెంటు భవనం, ఇండియాగేట్, అక్షరధామ్, లోటస్ టెంపల్, మ్యూజియం, జంతుప్రదర్శనశాల, రాజ్ఘాట్ను చూశాడు. యమునానది ఒడ్డున విస్తరించిన ఈ ఢిల్లీ నగరము భారత రాజధాని. ఇది అందరినీ ఆకట్టుకునే నగరం. అక్కడి ప్రత్యేకమైన వంట ఛోలే భటూరేను కూడా తిన్నాడు. లేఖ చివరలో అమ్మకి నమస్కారములు, చెల్లి జెనీకి ఆశీస్సులు తెలిపాడు.
शब्द भंडार :
अ. निम्नलिखित शब्दों को वाक्यों में प्रयोग कीजिए ।
(క్రింద రాయబడిన శబ్దాలను వాక్యాలలో ప్రయోగించండి.)
उत्तर :
1. कुतुबमीनार – गुलाम वंश के कुतुबुद्दीन ऐबक ने दिल्ली में कुतुबमीनार बनायी।
కుతుబ్మినార్ – బానిస వంశానికి చెందిన కుతుబుద్దీన్ ఐబక్ ఢిల్లీలో కుతుబ్మీనార్ నిర్మించాడు.
2. जामा मसजिद – कला-प्रेमी शाहजहाँ ने दिल्ली में जामा मसजिद बनाया।
జామామస్జిద్ – కళా (ప్రియుడైన షాజహాన్ ఢిల్లీలో జామామస్జిద్ నిర్మించాడు.
3. जंतर मंतर – जयपूर के राजा मिर्जा राजा जयसिंह ने दिल्ली में जंतर मंतर बनाया।
జంతర్ మంతర్ – జయపుర్ రాజు మిర్జాజయ్ సింహ్ ఢిల్లీలో జంతర్ మంతర్ నిర్మించాడు.
सुजना्सक अभिव्यकित :
प्रश्न :
आपके द्वारा की गयी किसी यात्रा की बात डायरी में लिखिए।
(మీద్వారా చేయబడిన యాత్రను గురించి డైరీలో రాయండి.)
उत्तर :
यात्रा करने में जहाँ विशेष और नई वस्तुओं के देखने का आनंद मिलता है, वहाँ ज्ञान में भी पर्याप्त वृद्धि होती है। यात्रा जीवन के लिए महत्त्वपूर्ण घटना है। मैं अपनी यात्रा का वर्णन करता हूँ।
गर्मियों की २छुट्टियाँ मिलते ही मैं दिल्ली जाने की तैयारी में लग गया। सामान लेकर मैं अपने परिवारवालों के साथ रेलवे स्टेशन पर आया। गाड़ी आई। हम एक डिब्बे में चढ़ गये। यात्री आपस में भिन्न भिन्न बातें कर रहे थे। मैं ने भी अपनी उम्र का एक लड़के को साथी बनाया और अपने स्कूल की बातें करने लगा। आखिर दिल्ली पहुँच गये।
टैक्सी ली और होटल चले गए। कुछ देर आराम करने के बाद हम भारत की राजधानी दिल्ल्री शहर को देखने निकल गए। शुभ रात्रि !!!
యాత్రలు చేయటం ద్వారా ఎక్కడైతే గొప్ప మరియు క్రొత్త వస్తువులను చూసి ఆనందిస్తామో అక్కడే జ్ఞానాభివృద్ధి కల్గతుంది. యాత్రలు జీవితంలో మరిచిపోలేని జ్ఞాపకాలు. నేను నా యాత్రను వర్ణిస్తాను.
వేసవి సెలవలు ఇచ్చిన వెంటనే మేము ఢిల్లీ వెళ్ళడానికి తయారయ్యాము. సామానుతీసుకొని నేను ఈ కుటుంబ సభ్యులం కలసి రైర్వేస్టేషన్కకు వెళ్ళాము. రైలబబండి వచ్చింది. మేమందరం ఒకే బోగీలో ఎక్కాము. ప్రయాణీకులు ఒకరితో ఒకరు వేరు – వేరు విషయాలను మాట్లాడటం మొదలుపెట్టరు. నేను కూడా నా వయస్సు గల ఒక అబ్బాయితో నా స్కూలు విషయాలను చెప్పడం ఆరంభించాను. చివరకు అందరం ఢిల్లీచేరాము.
టాక్సీలో అందరం హోటలికి వెళ్ళాము. కొంతసేపు విశ్రాంతి తరువాత మేము భారతదేశం యొక్క రాజధాని అయున ఢిల్లీ నగరాన్ని చూడటానికి ఐయలుదేరాం.
प्रश्न :
सनी के इस पत्र का उत्तर देते हुए एक पत्र लिखो।
సనీ ఉత్తరానికి జవాబిస్తూ ఒక లేఖ రాయండి.
उत्तर :
मधिरा,
दि. XXXX.
प्रिय सनी,
आशीर्वाद। कल ही तुम्हारा पत्र मिला। दिल्ली में जो देखनेलायक जगहें हैं, उन सबको आपके अध्यापक दिखा चुके हैं।
अध्यापकों की बात मानकर यात्रा की खुशियाँ लो। हर जगह के बारे में अपनी डायरी में ज़रूर लिखो। दोस्तों के साथ खुशियाँ मनाते हुए सारी यात्रा पूरा कर लो। तुम्हारी यात्रा संबंधी विषयों को जानकर माँ और बहन भी बहुत खुश हैं। आगे की यात्रा में इसी प्रकार समय का सदुपयोग करके अध्यापकों की देखरेख में सब देखकर आओ।
तुम्हारे इंतजार में …………
तुम्हारा प्रिय पिताजी,
डेविड।
जि. सनी,
C/o. जि. रामाराव,
सेक्टर 9 ए, नई दिल्ली।
మధిర,
ద. XXXXX.
ప్రియమైన సనీ,
ఆశీస్సులు. నిన్ననే నీ ఉత్తరము అందినది. ఢిల్లీలో చూడదగిన ప్రదేశాలన్నింటినీ మీ ఉపాధ్యాయులు చూపించారు.
ఉపాధ్యాయులు చెప్పినట్టు వింటూ యాత్రని పూర్తిగా ఆనందించు. ప్రతి ప్రదేశమును గురించి నీ డైరీలో తప్పకుండా వ్రాసుకో. స్నేహితులతో కలిసి యాత్రని పూర్తిగా ఆనందించు. అమ్మా, సోదరీ కూడా చాలా సంతోషంగా ఉన్నారు. ఈ విషయాలను తెలుసుకొని ఈ విధంగానే మిగిలిన అన్ని ప్రదేశాలని చూసి రా!
నీకై ఎదురుచూస్తూ,
నీ ప్రియమైన నాన్నగారు,
డేవిడ్
జి. సనీ,
C/o. జి. రామారావు,
సెక్టార్ 9ఎ, న్యూఢిల్లీ.
प्रशंसा :
सैर से मनोरंजन के साथ-साथ और क्या लाभ हैं? बताइए।
(విహార యాత్రల వలన వినోదంతో పాటు ఇంకా ఏ లాభాలున్నాయి? వివరించండి.)
उत्तर :
सैर से मनोरंजन के साथ-साथ अनेक लाभ हैं –
- वहाँ के लोगों की संस्कृति जान सकते हैं।
- रहन-सहन संबंधी विषयों को पता करते हैं।
- खान-पान की संस्कृति से परिचित हो जाएँगे।
- आबोहवा का भी आस्वादन कर सकते हैं।
- व्यापार संबंधी जानकारी हासिल कर सकते हैं।
- दैनिक जीवन में होनेवाले खर्चा का भी तुलना कर सकते हैं।
- ऐतिहासिक विवरण जान सकते हैं।
విహారయాత్రల వలన వినోదముతోపాటు అనేక లాభాలున్నాయి.
- అక్కడి ప్రజల సంస్కృతి తెలుసుకోవచ్చు.
- కట్టుటొట్టులను గురించి అవగాహన వస్తుంది.
- వారి ఆహార వ్యవహారాలను తెలుసుకుంటాము.
- వాతావరణంలోని మార్పును పరిశీలించవచ్చును.
- వ్యాపార మెళుకువలు తెలుసుకుంటాము.
- దైనందిన జీవితంలో ఉండే ఖర్చులు గురించి కూడా తెలుసుకోగలము.
- చారిత్రాత్మక వివరాలు తెలుసుకోగలము.
भाषा की बात :
अ. नीचे दिये गये वाक्य पढ़िए।
दिल्ली में मौसम अच्छा है।
कुतुब मीनार पुरानी इमारत है।
लाल किला लाल पत्थर का बना हुआ है।
यह एक मजबूत और सुंदर किला है।
ऊपर दिये वाक्यों में अच्छा, पुरानी, लाल, एक मज़बूत और सुंदर जैसे शब्द संज्ञा और सर्वनाम की विशेषता बताते हैं। संज्ञा या सर्वनाम की विशेषता बतलानेवाले शब्द विशेषण कहलाते हैं। विशेषण के चार भेद हैं। वे हैं –
పైన ఇవ్వబడిన వాక్యాలలో अच्छा (మంచి), पुरानी (పాత), लाल (ఎర్రని), एक (ఒకటి), मज़बूत (గట్టి), सुंदर (అందమైన) అను శబ్దాలు నామవాచకము మరియు సర్వనామముల యొక్క ప్రత్యేకతలను తెలియచేస్తున్నాయి. నామవాచకము లేదా సర్వనామముల ప్రత్యేకతను తెలియచేసే శబ్దాలను విశేషణములు అంటారు.
ఇవి నాలుగు రకాలు. అవి :
1. गुणवाचक विशेषण : जो विशेषण किसी संज्ञा या सर्वनाम के गुण, दोष, दशा, रंग, आकार, स्थिति आदि का बोध कराते है, गुणवाचक विशेषण कहलाते है। जैसे : रामू अच्छा लड़का है।
ఏ విశేషణ శబ్దాలైతే నామవాచకము లేదా సర్వనామముల తప్పు – ఒప్పులు, స్థితి, రంగం, ఆకారము మొదలైన వాటి గురించి తెలియచేస్తామో, వాటిని गुणवाचक विशेषण అంటారు.
ఉదా : రాముడు మంచి బాలుడు.
2. संख्यावाचक विशेषण : जो विशेषण वस्तु की संख्या बतायें, वे संख्यावाचक विशेषण कहलाते है। जैसे
– मैदान में तीन लड़के है।
ఏ విశేషణము ద్వారా అయితే వస్తువుయొక్క సంఖ్య తెలుస్తుందో, దానిని संख्यावाचक विशेषण అంటారు.
ఉదా : మైదానంలో ముగ్గురు బాలురున్నారు.
3. परिमाणवाचक विशेषण : जो विशेषण संज्ञा या सर्वनाम के परिमाण का बोध कराते हैं, उन्हें परिमाणवाचक विशेषण कहते हैं। जैसे : राजू का घर बहुत दूर है।
ఏ విశేషణము ద్వారా నామవాచకము లేదా సర్వనామము యొక్క పరిమాణము తెలుస్తుందో దానిని परिमाणवाचक विशेषण అంటారు. ఉదా : రాజు వాళ్ళ ఇల్లు చాలా దూరం.
4. सार्वनामिक विशेषण : जो विशेषण सर्वनाम के रूप में रहकर संज्ञा को सूचित करते हैं, वे सार्वनामिक विशेषण कहलाते हैं। जैसे: हैदराबाद हमारा शहर है।
ఏ విశేషణ శబ్దము సర్వనామ రూపములోఉండి నామవాచకాన్ని సూచిస్తుందో, దానిని सर्वनाम विशेषण అంటారు. जैसे : हैदराबाद हमारा शहर है।
ఉదా : హైదరాబాద్ మన నగరము.
పిల్లలూ!
పదాల్లో ఎప్పుడైనా (ప్రక్కప్రక్కనే శ,ష (श,ष) లను వాడవలసి వస్తే ముందు श (శ) వస్తుంది. తరువాత ष(ష)
వస్తుంది. గమనించండి. రాసేటప్పుడు అక్షరదోషాలను తగ్గించుకోండి.
ఉదా : विशेष, विशेषण, अवशेष ….
आ. पाठ में आये हुए तीन विशेषण शब्द ढूँढ़िए। वाक्य में प्रयोग कीजिए।
जैसे : पुरानी – यह बहुत पुरानी इमारत है।
उत्तर :
1. सुंदर = అందమైన, beautiful
मेरे पास एक सुंदर गुड़िया है। నా వద్ద ఒక అందమైన బొమ్మ ఉన్నది.
2. ऊँचा = ఎత్తైన, high
ऊँचे पद पर पहुँचने के लिए हमें मेहनत करनी चाहिए।
ఉన్నతమైన పదవులను పొందటానికి మనము ఎక్కువ కష్టపడాలి.
3. अच्छा = మంచి, good
गोपाल अच्छा लड़का है। గోపాలుడు మంచి బాలుడు.
4. बहुत = చాలా, many
मेरे पास बहुत पुस्तकें हैं। నావద్ద చాలా పుస్తకాలున్నాయి.
5. प्रथम = మొదటి, first
राष्ट्रपति देश का प्रथम नागरिक है। రాష్ట్రపతి దేశానికి ప్రథమ పౌరుడు.
6. लाल = ఎరుపు, red
लोकेश के पास लाल कलम है। లోకేష్ వద్ద ఎఱ్ఱకలము ఉన్నది.
7. मजबबूत = బలమైన, strong
लोहे की चीज़ें मज़बूत होती हैं। ఇనుప వస్తువులు చాలా బలంగా ఉంటాయి.
परियोजना कार्य :
अपने मनपसंद स्थान के चित्र इकट्ठा कीजिए। उनके बारे में दो-दो वाक्य लिखिए।
(నీ మనస్సుకు నచ్చిన ప్రదేశపు చిత్రాలను సేకరించండి. దాని గూర్చి రెండేసి వాక్యాలు రాయండి.)
सालारजंग म्यूजियम :
नवाब यूसुफ़ अली खाँ द्वारा संग्रह की गयी कलात्मक वस्तुओं का भंडार है। इस में हीरे, जवाहरात, रत्न, मणियों से जड़े तलवारें, आभूषण, वस्त्र आदि हैं।
నవాబు యూసఫ్ అలీఖాన్ ద్వారా కూర్చబడిన కళాత్మక వస్తువుల యొక్క భాండాగారము. వజ్రములు, మణులు, రత్నములతో పొదగబడిన కత్తులు, ఆభరణాలు, వస్తువులు మొదలైనవి ఉన్నాయి.
बिर्ला मंदिर :
यह बालाजी का मंदिर है। यह श्वेत संगमरमर से बना है। यह हिंदुओं के लिए पवित्र स्थल है।
ఇది బాలాజీ యొక్క మందిరము. ఇది తెల్లచలువరాయితో కట్టబడినది. ఇది హిందువుల పవిత్రస్థలము.
गोलकोंडा किला :
यह एक मजबूत और बड़ा किला है। यह पाँच सौ साल पुराना है। इन की विशालता और कला को देखकर कुतुबशाही शासकों के कला-प्रेम की प्रशंसा करनी ही पड़ती है।
ఇది దృఢమైన మరియు పెద్దకోట. ఇది ఐదువందల ఏళ్ళనాటి పురాతనమైనది. దీని వైశాల్యాన్ని మరియు కళలను చూసిన తర్వాత కుతుట్షాహి పాలకుల కళా ప్రేమను (ప్రశంసించక తప్పదు.
हुस्सेन सागर :
मानव निर्मित सरोवर है। इसके बीचोंबीच 19 मीटर की लंबी मूर्ति बुद्ध भगवान की रखी गई हैं।
ఇది మానవులు కట్టిన సరోవరము. ఇక్కడ మధ్యలో 19 అడుగుల ఎత్తైన బుద్ధ భగవానుని విగ్రహం ప్రతిష్ఠించబడింది.
नेहरू जुआलाजिकल पार्क :
भारत में यह अपने ढंग का उद्यान वन है। इस में शेरों की सफ़ारी है। यहाँ देश-विदेश के सैकड़ों पशु-पक्षी संग्रहित हैं।
ఇది భారతదేశంలో దానికదే సాటి అయిన ఉద్యానవనం. ఇక్కడ సింహాల విహారం ఉంది. ఇక్కడ దేశ విదేశాలలోని అనేక పశు-పక్షుల సమ్మేళనం ఉంది.
Additional Questions :
प्रश्न 1.
सनी को लाल किला देखने पर कैसा लगा होगा ?
(సనీ కి ఎర్రకోట చూసి ఎలా అనిపించి०ది ?)
उत्तर :
सनी तो राष्ट्रीय त्योहारों के अवसर पर ही टेलीविजन में लाल किले को देखता था। प्रत्यक्ष रूप से देखने पर उसके आश्चर्य का ठिकाना ही न रहा, इसे संसार में पृथ्वी का स्वर्ग मानता था।
సనీ రాష్ట్రీయ పండుగ దినాలలో టి.వి.లో మాత్రమే ఎర్రకోటను చూసేవాడు. ర్రత్యక్షరూపంలో చూస్తే తనకు ఆశ్చర్యపడే ప్రదేశమే కాక ఈ భూమిపై గల స్వర్గంలా అనిపించింది.
प्रश्न 2.
लाल किले के बारे में अपने विचार बताओ।
(ఎర్రకోట గూర్చి నీ అభిప్రాయం వివరించుము.)
उत्तर :
लालकिला बहुत पुराना है। जैसा नाम वैसा किला। यह लाल पत्थर का बना हुआ है। यह एक मजबूत और सुंदर किला है। मुगल बादशाह शाहजहाँ ने इसे बनवाया था।
ఎర్రకోట చాలా పురాతనమైనది. పేరుకు తగినట్లే కోట కూడా. ఇది ఎర్రరాళ్ళతో నిర్మించబడినది. ఇది చాలా బలమైన, అందమైన కోట. మొగల్ చక్రవర్తి షాజహాన్ దీనిని నిర్మించాడు.
I. पठित गद्यांश :
निम्न लिखित गद्यांशों को पढ़कर प्रश्नों के उत्तर लिखिए।
1. लाल किले के पास जामा मसजिद है। यह भारत की सबसे बड़ी मसजिद है। इसे भी कलाप्रेमी शाहजहाँ ने बनवाया था। यहाँ पर हज़ारों की संख्या में मुसलमान भाई नमाज़ पढ़ते हैं। पुराने भवनों में जंतर-मंतर भी देखने लायक है। इसे जयपुर के नरेश मिर्जा राजा जयसिंह ने वनवाया था। इसमें धूप घड़ी है। सूर्य की किरणों के आधार पर यह यंत्र आपको सही-सही समय बता देता है। हज़रत निज़ामुद्दीन की दरगाह भी दर्शनीय स्थान है।
प्रश्न 1.
भारत की सबसे बड़ी मसजिद कौनसी है ?
उत्तर :
जामा मसजिद्ध
प्रश्न 2.
कला प्रेमी कौन है ?
उत्तर :
शाहजहाँ
प्रश्न 3.
राजा जयसिंह किस राज्य के राजा थे ?
उत्तर :
जयपुर
प्रश्न 4.
धूप घड़ी की विशेषता क्या है ?
उत्तर :
सूर्य की किरणों के आधार पर यह यंत्र आपको सही-सही समय बता देता है।
प्रश्न 5.
दिल्नी की दर्शनीय दरगाह कौनसी है ?
उत्तर :
हज़रत निजामुदूदीन की दरगाह
2. सबसे पहले हमने कुतुब मीनार देखा। यह बहुत पुरानी इमारत है। इसे देखकर तो मैं दंग रह गया। बहुत ऊँचा मीनार है। अध्यापकजी ने हमें बताया कि गुलाम वंश के प्रथम सुल्तान कुतुबुद्दीन ऐबक ने इसे बनवाया था। इसकी ऊँचाई 280 फुट के करीब है। इसके ऊपर पहुँचने के लिए 379 सीढ़ियाँ हैं। इसके ऊपर चढ़ने पर चारों ओर का दृश्य बहुत सुंदर दिखायी देता है।
प्रश्न 1.
इस परिच्छेद में किस पुरानी इमारत के बारे में कहा गया है ?
उत्तर :
कुतुब मीनार
प्रश्न 2.
इस इमारत को किसने बनवाया ?
उत्तर :
गुलाम वंश के प्रथम सुल्तान कुतुबुद्दीन ऐबक
प्रश्न 3.
इस इमारत की ऊँचाई कितनी है ?
उत्तर :
280 फुट के करीब है।
प्रश्न 4.
इस इमारत के ऊपर पहुँचने के लिए कितनी सीढ़ियाँ है ?
उत्तर :
379 सीढ़ियाँ
प्रश्न 5.
यह गद्यांश किस पाठ से दिया गया है ?
उत्तर :
दिल्लि से पत्न
प्रश्न 6.
यह पत्र किसने और किसको लिखा ?
उत्तर :
सनी ने अपने पिता को लिखा
II. अपठित पद्यांश / गाद्यांश
निम्नलिखित पदूयांश पढ़कर सही उत्तर लिखिए।
3. कुछ काम करो, कुछ काम करो,
जग में रहके निज नाम करो।
यह जन्म हुआ किस अर्थ अहो,
समझो जिसमें यह व्यर्थ न हो।
कुछ तो उपयुक्त करो तन को,
नर हो, न निराश करो मन को।
सँभलो कि सु-योग न जाए चला
कब व्यर्थ हुआ सदुपाय भला ?
समझो जग को न निरा सपना,
पथ आप प्रशस्त करो अपना।
प्रश्न 1.
कवि मनुष्य से क्या करने के लिए कह रहे हैं ?
उत्तर :
काम के दूवारा नाम करने के लिए
प्रश्न 2.
इस जन्म को व्यर्थ न गँवाने के लिए क्या करना चाहिए?
उत्तर :
जन्म के अर्थ को समझना चाहिए।
प्रश्न 3.
सु-योग का क्या अर्थ है ?
उत्तर :
संयोग
प्रश्न 4.
अपने पथ को क्या करना है ?
उत्तर :
प्रशस्त
प्रश्न 5.
किसे निराश नहीं करना चाहिए ?
उत्तर :
मन
निम्नलिखित गद्यांश पढ़कर सही उत्तर लिखिए।
4. विचार-विनिमय के लिए मनुष्य को ही वाणी का वरदान प्राप्त है। पशु-पक्षी अपने भाव और विचार शारीरिक मुद्राओं तथा ध्वनि-संकेतों द्वारा प्रकट करते हैं। प्रायः सभी देशों की अपनीअपनी भाषाएँ हैं, उनके साथ-साथ स्थानीय बोलियाँ भी हैं जो भाषा के ही प्रादेशिक रूप होते हैं। सबसे अधिक सरल, सुगम और स्वाभाविक भाषा मातृभाषा कहलाती है; यह बालक को जन्मजात संस्कारों से मिलती है।
प्रश्न 1.
वाणी का वरदान किसे प्राप्त है?
उत्तर :
मनुप्यों को
प्रश्न 2.
वाणी का वरदान क्यों प्राप्त है?
उत्तर :
विचार-विनिमय के लिए
प्रश्न 3.
पशु-पक्षी अपने भाव कैसे प्रकट करते हैं ?
उत्तर :
शारीरिक मुद्राओं और ध्वनि-संकेतों से
प्रश्न 4.
बोली किसे कहते हैं ?
उत्तर :
भाषा के प्रादेशिक रूप को
प्रश्न 5.
यह बालक को जन्मजात संस्कारों से क्या मिलती है ?
उत्तर :
मातृभाषा
5. मनुष्य सभी जीवों में श्रेष्ठ माना जाता है। उसके शरीर की बनावट ने उसे श्रेष्ठ बनाया है। उसका मस्तिष्क एक जादू की दुनिया के समान है; वह जो चाहे कर सकता है। परंतु संसार में कुछ ऐसे मनुष्य भी हैं, जिनकी शारीरिक आकृति तो हम सब के समान है परंतु मस्तिष्क का विकास पूरी तरह नहीं हो पाया है। वह इस कारण सभी कार्य हमारी तरह नहीं कर पाते। कई बार देखा गया है कि बच्चे ऐसे लोगों का मज़ाक बनाते हैं। हाँसते हैं और बुरा व्यवहार करते हैं। हमें इस धारणा को बदलना होगा।
प्रश्न 1.
सभी जीवों में कौन श्रेष्ठ माना जाता है ?
उत्तर :
मनुष्य
प्रश्न 2.
किसने मनुष्य को श्रेष्ठ बनाया है ?
उत्तर :
शरीर की बनाबट
प्रश्न 3.
मानव का मस्तिष्क किसके समान है ?
उत्तर :
जादू की दुनिया
प्रश्न 4.
जिन बच्चों के मस्तिष्क का विकास नहीं होता, उनको देखकर लोग क्या करते हैं ?
उत्तर :
मज़ाक
प्रश्न 5.
किनके प्रति हमारी धारणा को बदलना होगा ?
उत्तर :
जिनका मस्तिष्क विकसित न हो
पाठ : दिल्डी से पत्र
सेक्टर 9 ए,
नई दिल्ली,
दिनांक : 20-9-2012.
సెక్టర్ 9ఎ,
ఢిల్లీ,
తేదీ : 20-9-2012.
पूज्य पिताजी,
పూజ్యులైన తండ్రిగారికి,
सादर प्रणाम।
వినయపూర్వక వందనాలు.
हम …………….. निकले।
మొన్న మేము క్షేమంగా ఢిల్లీ చేరాము. మా యాత్ర చాలా బాగుంది. టీచర్లు మా గురించి చాలాజాగ్రత్తలు తీసుకున్నారు. ఇక్కడి వాతావరణం బాగుంది. నిన్న ఉదయం బ్రేక్ ఫాస్ట్ తీసుకొని మేమందరం ఢిల్లీ తిరగడానికి బయలుదేరాము.
सबसे ………………. दर्शनीय स्थान हैं।
మొదట మేము కుతుబ్మీనార్ చూశాం. ఇది చాలా పురాతనమైన కట్టడం. దీనిని చూసి నేను ఆశ్చర్యపోయాను. చాలా ఎత్తైన కట్టడం. బానిస వంశంలోని మొదటి సుల్తాన్ కుతుబుద్దీన్ ఐబక్ దీనిని నిర్మించాడు. దీని ఎత్తు సుమారుగా 280 అడుగులు ఉంటుంది. దీని పైకి చేరడానికి 379 మెట్లు ఉంటాయి. పైకి ఎక్కినచో నలుదిక్కుల దృశ్యాలు చాలా అందంగా కనిపిస్తాయి. అక్కడ నుంచి మేము ఎఱ్ఱకోట చేరాం. నా ఆశ్చర్యానికి అంతులేదు. నేనైతే దీనిని 26 జనవరి, 15 ఆగష్టు రోజులలో టి.వి.లో చూశాను. ఎర్రకోట నిజంగా ఎర్రకోటే. పేరుకు తగ్గట్టుగానే దీనిని ఎర్ర రాయితో నిర్మించారు.
ఇది చాలా దృఢమైన, అందమైన కట్టడం. మొగల్ చక్రవర్తి షాజహాన్ దీనిని నిర్మించాడు. ఇక్కడ ‘దీవాన్-ఐ-ఖాస్’ అనేప్రాంతం ఉంది. ఇక్కడి గోడలపై ఫారసీ భాషలో వాక్యాలు వ్రాసి ఉంటాయి. ‘ప్రపంచంలో భూమి మీద ఎక్కడైన స్వర్గం ఉందంటే అది ఇదే, ఇదే’ అని ఆ వాక్యాల అర్థం. ఈ కోటకు దగ్గరలో జామా మసీదు ఉంది. ఇది భారతదేశంలోని అతి పెద్ద మసీదు. దీనిని కూడా కళార్రియుడైన షాజహాన్ నిర్మింపచేశాడు. ఇక్కడ వేలమంది మహమ్మదీయులు నమాజు చదువుతారు. ప్రాచీన భవనాల్లో జంతర్-మంతర్ చూడదగినది. దీనిని జయపూర్ రాజు మిర్జారాజా జయసింహ నిర్మింపచేశాడు. ఇక్కడ నీడ గడియారము (Sun-dial) ఉంది. సూర్యుని కిరణాల ఆధారంగా ఈ గడియారం మనకు సరియైన సమయం చెబుతుంది. హజరత్ నిజాముద్దీన్ దర్గా కూడా చూడదగ్గ ప్రదేశం.
दिल्ली के ……………………… लौंटूँगा।
ఢిల్లీలోని ఆధునిక భవనాలలో రాష్ట్రపతి భవన్, పార్లమెంటు భవనం చెప్పుకోదగినవి. ఇక్కడ ఇండియాగేట్, అక్షధధామం, లోటస్ టెంపుల్, మ్యూజియం, జూ చూడదగినవి. రాజ్ఘాట్లో ఉన్న బాపూజీ సమాధి కూడా చూశాం. యమునానది ఒడ్డున ఉన్న ఈ నగరం భారతదేశపు రాజధానే కాకుండా ప్రపంచంలోని ప్రముఖ పట్టణాలలో ఒకటి అని టీచర్లు చెప్పారు. రాత్రిపూట మేము ఢిల్లీలోని ప్రముఖ తిండి పదార్థం ఛోళ్బటోరే తిన్నాం. నాకైతే ఇక్కడ చాలా బాగుంది. ఎల్లుండి నేను ఇంటికి తిరిగి వస్తాను.
माताजी ……………………प्यार।
అమ్మకు నా నమస్కారములు. సోదరి జేనీకి ప్రేమతో
आपका पुत्र
सनी
మీ పుత్రుడు
సనీ
Summary:
A boy named Sunny writes a letter to his father regarding his education tour. He describes his tour in the following way.
Three days earlier he along with his friends and teachers visited Delhi and its surroundings. The teachers took much care of them. The climate of Delhi was very pleasant. After having breakfast, everyone started to see Delhi.
First of all they visited Qutub Minar. This is the oldest and tallest monument. He was shocked on seeing its height. The first king ‘Sultan Kutubuddin Ibaq’ belonging to the ‘Ghulam’ dynasty built this. The tower is 280 feet high and has 379 stairs to climb.
Later they visited to Redfort. Sunny saw Red Fort on television on Republic Day and Independence Day. It was built of Red stone. Mughal emperor Shah Jahan built this. A place named ‘Diwan-e-Khas’ is located here which means ‘This is a paradise in the world’ inscribed on the wall in Persian language. Jama Masjid is the India’s biggest Mosque which was also built by Shah Jahan located at the foot.
Jantar Mantar is also old monument. This was built by Jaipur king. ‘Mirza Raja Jaya Sinh’. Here is a Sundial that shows the time based on sun’s rays.
Nizamuddin dargah is also visitable place. Modern buildings like. Rashtrapati Bhavan, Parliament Bhavan were interesting. They also visited. India Gate, Akshardham temple, lotus temple, Museum and zoo too.
The teachers said that this city is situated on the banks of river Yamuna. It is not only the capital of India but also one of the prominent cities. They tasted ‘chole-bhatore’ which is Delhi’s famous dish.
Finally he ends his letter with regards to his mother and love to her sister Jenny and the news he would return home in three days.