Access to a variety of AP Inter 2nd Year Sanskrit Model Papers Set 10 allows students to familiarize themselves with different question patterns.
AP Inter 2nd Year Sanskrit Model Paper Set 10 with Solutions
Time : 3 Hours
Max.Marks : 100
Note :
- All questions should be attempted.
- Question Nos. 1, 2 and 3 should be answered either in the medium of instructions of the candidate or in Sanskrit (Devanagari Script) only.
- The remaining questions should be answered in Sanskrit (Devanagari Script) only.
सूचना :
प्रथम, द्वितीय, तृतीय प्रश्नान् विहाय अन्ये सर्वेऽपि प्रश्नाः संस्कृत भाषायामेव समाधातव्याः ।
1. एकस्य श्लोकस्य प्रतिपदार्थं भावं च लिखत ।
अ) दातृत्वं प्रियवक्तृत्वं धीरत्वमुचितज्ञता ।
अभ्यासेन न लभ्यन्ते चत्वारः सहजा गुणाः ॥
समाधान:
पदच्छेद (Word Division) : दातृत्वं, प्रियवक्तृत्वं, धीरत्वं, उचितज्ञता, अभ्यासेन, न, लभ्यन्ते, चत्वारः, सहजा, गुणाः ।
अन्वयक्रम : दातृत्वं प्रियवक्तृत्वं, धीरत्वं, उचितज्ञता, अभ्यासेन, न, लभ्यन्ते, चत्वारः, गुणाः, सहजाः ।
अर्था (Meanings) : दातृत्वम् = generosity, प्रियवक्तृत्वं = speaking sweetly, धीरत्वम् = courage, उचितज्ञता doing things properly, अभ्यासेन = by practice, न लभ्यन्ते = are not acquired, चत्वारः = these four, गुणाः = qualities, सहजाः = (they are) natural.
भाव (Substance) : The four qualities namely generosity, sweet speech, courage and propriety are not acquired by practice, but are natural.
आ) उद्यमं साहसं धैर्यं बुद्धिः शक्तिः पराक्रमः ।
षडेते यत्र वर्तन्ते तत्र देवः सहायकृत् ॥
समाधान:
पदच्छेद (Word Division) : उद्यमं, साहस, धैर्यं, बुद्धिः, शक्तिः, पराक्रमः, षडेते, यत्र, वर्तन्ते तत्र देवः, सहायकृतः ।
अन्वयक्रम : उद्यमं, साहस, धैर्यं, बुद्धिः, शक्तिः, पराक्रमः, षडेते, यत्र, वर्तन्ते, तत्र, देवः, सहायकृत् ।
अर्था (Meanings) : उद्यमम् effort; साहसं = adventure ; धैर्यं courage; बुद्धिः = intellect; शक्तिः = strength; पराक्रमः = valour; एतेषद् = these six qualities; यत्र = where; वर्तन्ते = exist; तत्र – देवः there the god; सहायकृत् = does help.
भाव (Substance) : Where these six qualities namely effort, adventure, courage, intellect, strength and valour are there, god will be a help there.
2. एकं निबन्धप्रश्नं समाधत्त ।
अ) रावणाय विभीषणेन कृतमुपदेशं लिखत ?
Answer:
Introduction: The lesson Vibhishanopadesa is an extract from the Yuddhakanda of the Ramayana, written by Valmiki. Vibhishana advises Ravana to send Sita to Rama.
The Advice of Vibhishana: Vibhishana advised Ravana that one should use their might only when the three other methods namely sama, dana and bheda fail. Then also it would work again the weak and already unfortunate enemies. They should not un- derestimate the enemy. परेषां सहसावज्ञा न कर्तव्या कथञ्चन । They should protect lives. They need not have an unnecessary fight with one who followed Dharma. Sita should be sent to Rama.
Vibhishana advised Ravana to abandon his anger which would destroy his comfort and dharma. Ravana should follow dharma which would increase joy and fame.
The Inauspicious signs: Vibhishana mentioned the various inauspicious signs witnessed since the arrival of Sita. “The milk of the cows has decreased. The mighty elephants have lost their rut. The horses are neighing piteously. The donkeys, camels and mules are shedding tears losing their hair. Flocks of crows are cawing harshly on all sides. Cruel animals have assembled at the gates of the city, and are roaring loudly.”
He compared Sita with a serpent. She had the hood of bosom, poison of worry, fangs of smile, heads of five fingers and a great body. He warned that Ravana would not be spared with life by Rama. Even the Sun, Indra, Yama and other could not protect him.
Friends, who were like enemies: Vibhishana accused the Rakshasas saying that they were enemies in the guise of friends. He said that a minister should weight the strength, loss and gain on both sides, and give a beneficial advice. वदेत् क्षमं स्वामिहितं मन्त्री । He asked whether anyone could stand before the arrows of Rama. He advised that Sita should be sent to Rama along with precious gifts.
When Ravana said that he would not have spared if this speech was made by any other person, Vibhishana became angry. He flew in to the space, and said that as a brother Ravana could say anything, but he would not forgive him. He said that people who spoke sweetly could be found easily. But those who gave bitter but benefi- cial advice, and its listener were hard to be found. feu a que वक्ता श्रोता च दुर्लभः | He wished him happiness, and left.
आ) पाठ्यभागमनुसृत्य गीर्वाणवाण्याः सारांशं लिखत ।
Answer:
I. Introduction : The lesson Chitravimsati was written by Sri Jatavallabhula Purushottama Sastry. It is an extract from his work Chitra-satakam. There are two topics in this lesson – Girvanavani and Chitraloka. The first part describes the greatness of Sanskrit language.
Girvanabhasha :
The nectar oozing Sanskrit language is spoken by the gods. It is the ocean of the gems of good sayings and the treasure trove of great literature, and is acquired only by the meritorious. Figaren सुकृतैकलभ्या । It is the ladder to liberation and the staircase to the heaven. It is relished by people of different tastes. Just as the children inherit the virtues of the mother, so also all the languages inherit the qualities of the divine mother language. In Sanskrit as the words are formed from the roots, they are naturally pure.
A language is the mother because she spreads in the world, and also she protects the dependents like a mother. On this earth, such a mother tongue is Sanskrit only, how can other languages have the title of mother ? वाच्याः कथं मातृपदेन चान्या: ? Even now, those who are experts in that language make the non-learners of the language ashamed by reciting the ancient verses. Lakhs of people speak it, and lakhs understand it. Lakhs of books in that language are sold every year.
How can we live abandoning that language which is always in our body like life, and which is used during marriage ceremony, rituals of manes and gods, and in po- etry recitals and philosophical discourses? Our history is before us with life. How is it dead? In this world, beautiful poetry is re- moved from dharma and righteous poetry is not beautiful. Except in Sanskrit where else is poetry that is golden and fragrant ?
3. एकं निबन्धप्रश्नं समाधत्त ।
अ) मन्दविषसर्पकथां सङ्ग्रहेण लिखत ?
Answer:
I. Introduction: The lesson Mandavishasarpakatha is an ex- tract from the Hitopadesa written by Narayana Pandita. This tells the story of an old serpent that devoured the frogs making friend- ship with them.
The old serpent: There was a serpent named Mandavisha in a ruined forest. Because of its old age, it became unable to search for food, and remained on the bank of a pond. A frog asked him why he did not take food. Then the serpent told his story.
Kapila’s advice: Once Mandavisha had bitten the son of Kaundinya, a Brahmin from Brahmapura. When the father was crying rolling on the ground, an educated Brahmin Kapila advised him not to weep like that. He said. “Death is certain for those who are born, and birth is certain for those dead. Death is certain, now or hundred years after. मृत्युर्वै प्राणिनां ध्रुवः | Death approaches nearer and nearer day by day. One will not have permanent association with anything, even with his body. “On hearing that, Kaundinya
decided to retire to the forests. But Kapila objected to it, saying that there would be evils even in a forest. To the detached one, the
house itself would be a hermitage. निवृत्तरागस्य गृहं तपोवनम् | He said that there was pain only, and not happiness in the world.
Kapila advised Kaundinya to renounce all the associations. If it was not possible, he should associate with the good only. Hi सङ्गो हि भेषजम् । Then the Brahmin cursed the serpent to become a vehicle of the frogs. Hence, Mandavisha arrived there.
Killing the frogs: When the frog informed this to their king, he came and rode on the back of the serpent for some time. The next day, the frog-king permitted the serpent to have the frogs as his food, as he was weak. Then the serpent killed all the frogs one by one, and at last ate the frog-king too.
क्रमशः खादितवान् । मण्डूकनाथमपि भक्षितवान् ।
जातस्य हि ध्रुवो मृत्युः
थ्रुवं जन्म मृतस्य चः
अपि स्वेन शरीरेण
किमुतान्येन केननित् ।
निवृत्तरागस्य गृहं तपोवनम्
सतां सङ्गो हि भेषजाम्
स्कन्धेनापि कहेत् शत्रून्
कार्यमासाद्य बुहिमान्
जातस्य हि ध्रुवो मृत्युः
ध्रुवं जन्म मृतस्य च
संभोगो हि वियोगस्य
संच्चचयति सम्भवम्
आ) अप्पय्यदीक्षितेन्द्र इति पाठ्यभागसारांशं संग्रहेण लिखत ।
Answer:
I. Introduction: The lesson Appayyadikshitendra was written by Sanka Usharani. This lesson narrates the story of the great scholar and devotee Appayya Dikshita.
Family of scholars : Appayya Dikshita was born in the fam- ily of scholars. His father was Rangarajadhwari was a genius. His grandfather was in the court of Acchana Dikshita. Appayya was born in 1554 in Virinnchipura in Tamilnadu.
Appayya was a poet, philosopher, scholar, devotee, Gram- marian, Mimamsaka, Logician, Ritualist etc. He studied all the four- teen branches of knowledge at the feet of his teacher Nrisimha Ramaswamy.
Marriage and works: A scholar named Ratnakheta Srinivasa wanted to defeat Appayya with the grace of the goddess Kamakshi. However, the goddess advised him to give his daughter in mar- riage to Appayya. अप्पय्यः असाधारणः वादे जेतुमशक्तः । He did so. Appayya had two daughters and three son.
Many students came to him to receive education. Bhattoji Dikshita came to him to learn Mimamsa and Vedanta.
Appayya wrote 104 works on many subjects like Vyakarana, Vedanta, Alankara etc. Among the Vedanta works Siddhanta lesasangraha and Parimala vyakhya were famous. Sivakarna mritam and Sivarchanachandrika were his famous works devoted to Siva. Kuvalayananda and Chitramimamsa were Alankara works.
Appayya was invited by Vellore Chinabommanayaka to adorn his court. Appayya was epileptic. But when the king came to his house to observe his disease, Appayya transferred his disease on to his upper garment. Dikshita means one who performed sacrifices. Appayya performed more than 104 sacrifices including Somayaga, Vajapeya etc. He even performed Viswajit. Once while he was per – forming a sacrifice, the king arrived there and offered him clothes, ornaments etc. Which he immediately put in the fire. The fire god appeared wearing them.
Devotion of Siva : Appayya was a devotee of Siva. To test his devotion, he ate dattura leaves and became mad. In that state, he recited Unmattapanchasat. The king honoured him with a shower of gold coins when Appayya completed his Sivarkamanidipika. चं कनकाभिषेकेण सत्कृतवान् | Appayya built a temple for Siva with that gold in his native village. Though Appayya was a Tamilian he used Telugu idioms and proverbs. He praised Telugu language thus :
Being born in Andhra, knowing the language of Telugu, study- ing Prabhakara’s Mimamsa work, and belonging to the Yajurveda School are the fruit of not less penance.
Though the householder Appayya was in the path of action, his mind was in the path of detachment only. He spent his last days in the presence of Nataraja of Chidambara. He became one with Siva at the age of 72 in the year of 16261 He was considered the incarnation of Siva Himself. अप्पय्यः साक्षात् परमशिवस्य अवतारः ।
4. त्रयाणां प्रश्नानां समाधानानि लिखत ।
अ) भृगुवंशकेतुः कः ?
समाधान:
भृगुवंशकेतुः परशुरामः ।
आ) कीदृशं वस्तु तथैव तिष्ठति ?
समाधान:
हुतं दत्तं च वस्तु तथैव तिष्ठति ।
इ) द्रोणद्रुपदयोः सम्बन्धः कीदृशः ?
समाधान:
द्रोणद्रुपदयोः स्नेहबन्धः अच्छेद्यः अविभाज्यः च । सः पटुचिक्कणात्मकः अभवत् ।
ई) केन द्रुपदः गर्वान्थः जातः : ?
समाधान:
द्रुपदः धनश्रिया गर्वान्धः जातः । एवम् अर्जुनः उक्तवानथ् ।
उ) कालिदासश्लोके भोजेन प्राप्तं समाधानं किम् ?
समाधान:
कालिदासश्लोकेन भोजेन प्राप्तं समाधानम् एवम् अस्ति – द्वयोः सम्भाषणकर्त्रीः मध्ये सूचनां विना न प्रविशेत् इति ।
ऊ) भोजः कोशाध्यक्षं प्रति किं सूचितवान् ?
समाधान:
कविकुलगुरोः कालिदासस्य सदनं एकलक्षसुवर्णमुद्राः प्रेष्यन्ताम् इति भोजः कोशाध्यक्षं सूचितवान् ।
5. द्वयोः संदर्भ व्याख्यानं लिखत ।
अ) अप्रियस्य च पथ्यस्य वक्ता श्रोता च दुर्लभः ।
समाधान:
परिचयः – एतत् वाक्यं विभीषणोपदेशः इति पाठ्यभागात् स्वीकृतम् । एषः पाठः रामायणस्य युद्धकाण्डात् गृहीतः । अस्य कविः वाल्मीकिः । प्रदीयतां दाशरथाय मैथिली इति रावणं प्रति उपदिशन् विभीषणः एवं वदति ।
सन्दर्भः
भावः – लोके प्रियवादिनः जनाः सुलभाः भवन्ति । परन्तु अप्रियस्य हितस्य वक्ता, श्रोता च दुर्लभः एव ।
आ) चित्रार्पितारम्भ इवाऽवतस्थे ।
समाधान:
परिचयः – एतत् वाक्यं ‘धर्मनिष्ठा’ इति पाठ्यभागात् स्वीकृतम्, एषःभागः कालिदासस्य रघुवंश महाकाव्ये पञ्चमसर्गात् स्वीकृतः ।
सन्दर्भः – कविः दिलीपमहाराजस्य स्थितिं एवं वदति ।
भावः – चित्र लिखित शरीद्धरण उद्योग इव स्थितः ।
विवरणम्ः – सिंहं प्रहर्तुं दिलीपः उद्युक्तः । तस्य वामेतरः करः सायकपुंखे एव लग्मः अमवत् ।
इ) यत्रैताः हृदि जागृताः प्रकृतयः सा मातृभूमिर्मम ।
समाधान:
परिचयः – एतत् वाक्यं सा मातृभूमिर्मम इति पाठ्यभागात् स्वीकृतम् । अस्य कविः श्रीमान् दोर्बल प्रभाकरशर्मा ।
सन्दर्भ:- मातृभूमेः वैशिष्ट्यं वर्णयन् मम मातृभूमिः ज्ञानभूमिः धर्मभूमिः इति वदन् कविः एवं वर्णयति ।
भावः – मम मातृभूमिः क्षेमकरी, तत्र जलं शुचि, जीवनं स्नेहात्मकं, मनः सुरचनं इति कविः वदति । यत्र प्रकृतयः हृदि अवबोधितः सा मम मातृभूमिः इति कविः वदति ।
ई) वाच्याः कथं मातृपदेन चान्याः ।
समाधान:
परिचयः – गतत् वाक्यं ‘नित्रविंशतिः’ इति पाठ्यभागात् स्वीकृतम्’ अस्य पाठ्यभागस्य रचयिता जटावल्लभपुरुषोत्तम शास्त्री |
सन्दर्भः – गीर्वाणवाण्याः वैभवं वर्णयनन् कविः एवं वदति । या भाषा लोके प्रसारिता, माता इव रक्षति सा एव मातृभाषा इति कथ्यन्ते ।
भावः – कथं अन्यभाषाः मातृभाषा इति कथ्यन्ते ।
विवरणम्ः – संस्कृतभाषा सर्वासां भाषाणां जननी, सा भाषा मातेव रक्षति ।
6. द्वयोः ससंदर्भ व्याख्यानं लिखत |
अ) निवृत्तरागस्य गृहं तपोवनम् ।
समाधान:
परिचयः एतत वाक्यं, “मन्दविषसर्पकथा” इति पाठ्यभागात् स्वीकृतम् अस्य पाठ्यभागस्य रचयिता नारायणपण्डितः ।
सन्दर्भः तपःकर्तुं बनाय प्रस्थितं कौण्डिन्यं प्रति कपिलः एवं अवदत् । भावः विरक्तस्य जनस्य गृहमेव तपोवल तुल्यम् ।
विवरणम्ः सर्वे पञ्चेन्दियाणि वशेयुः, तदा एव तस्य शान्तिः सिध्यति, तस्मिन् समये गृहः एव तपोवनसदृशम् ।
आ) यः कृतमुपकारं विस्मरति स एव पुरुषाधमः ।
समाधान:
परिचय : इदं वाक्यं “विक्रमस्य औदार्यम्” इति पाठ्यभागात् स्वीकृतम् । अस्य पाठस्य रचयित शिवदास |
सन्दर्भ : राज्ञः वचनं क्षुत्वा एकः एवं अवदत् ।
भाव : यः कृतं उपकारं विस्मरति सः मानवः पुरुषाधभः भवति । विवरणम् : नारिकेल वृक्षः पीतं तोयं स्मृत्वा नरागां अमृततुल्यं जलं ददाति यः मानवः परैः कृतं उपकारं विस्मरति सः मानवः पुरुषाधमः भवति ।
इ) वैद्योऽपि मानव एव ।
समाधान:
परिचयः वेङ्कटरावस्य भिषजो भैषज्यम् इति पाठ असित अस्य पाठस्य रचयित, श्री पुल्लेल श्रीरामचन्द्रः ।
सन्दर्भः वेङ्कटरावः ग्रामीणं प्रति एवं अवदत् ।
भावः वैद्यः अपि चरः एव ।
विवरणम्ः अरे भूर्ख ! स्वसुखनिन्तैव युषमाकम् वैद्यः मानवमात्र एव ।
राजा तं कनकाभिषेकेण सत्कृतवान् ।
समाधान:
परिचय : एतत् वाक्यम् अप्पय्यदीक्षितेन्द्र इति पाठ्यभागात् स्वीकृतम् । अस्य रचयित्री सङ्का उषाराणी ।
सन्दर्भ : अप्पय्यदीक्षितः शिवार्कमणिदीपिकां अरचयत् । तदा राजा चिनबोकनायकः तं कनकाभिषेकेण सत्कृतवान् । तेन हिरण्येन अप्पय्यः स्वग्रामे शिवालयं निर्मितवान् ।
भाव : राजा अप्पय्यदीक्षितं कनकाभिषेकं कृत्वा सम्मानितवान् ।
7. त्रयाणां प्रश्नानां समाधानानि लिखत ।
अ) कंदा प्रभृति अशुभानि निमित्तानि दृश्यन्ते ?
समाधान:
यदा प्रभृति सीता आगता तदा प्रभृति अशुभानि निमित्तानि दृश्यन्ते ।
आ) धर्मनिष्ठा इति पाठ्यांशः कस्मात् संगृहीतः ?
समाधान:
धर्मनिष्ठा, इति पाठ्यभागः, रघुवंशमहाकाव्ये तृतीयसर्गत् संगृहीतः ।
इ) व्याधितस्य मित्रं किम् ?
समाधान:
व्याधितस्य औषधं मित्रम् ।
ई) परोपदेशसमये जनाः सर्वेऽपि कीदृशाः भवन्ति ?
समाधान:
परोपदेशसमये जनाः सर्वेऽपि पण्डिताह भवन्ति ।
उ) अमर्त्यवाण्याः मातृता कथमा आगता ?
समाधान:
सर्वासुभाषासु अमर्त्य वाज्यः गुणाः सन्ति, अतः अमर्त्यवाण्याः मातृता आगता ।
ऊ) देवगिरीणां पञ्च नामानि लिखत ?
समाधान:
हेमाद्रिः, रजताद्रिः, हिमाद्रिः, सह्याद्रिः, विन्ध्याद्रिः इति पञ्चदेवगिरयः ।
8. त्रयाणां प्रश्नानां समाधानानि लिखत ।
अ) मन्दविषो नाम सर्पः कुत्र वसति ?
समाधान:
मन्दविषः नाम सर्पः जीर्णोधाने वसति ।
आ) विक्रमेण पृष्टः भृत्यः किमुत्तरमदात् ?
समाधान:
विक्रमेण पृष्टः भृत्यः एवम् उत्तरम् अदात् – अहं देवदत्तस्य भृत्यः । एतदाभरणं विक्रीय धनमादाय इति प्रेषितः अस्मि । इति ।
इ) राजहंसः कः ? तस्य नगरी का ?
समाधान:
राजहंसः मगधदेशस्य राजा । तस्य नगरी पुष्पपुरी ।
ई) वैद्यः श्रीधरं प्रति किमुक्तवान् ?
समाधान:
अधिककार्यभारेण हृद्रोगः प्राप्तः, कञ्चित्कालं विश्रान्तिरपेक्षिता । नियतरूपेण औषधसेवनं करणीयम् – इति वैद्यः श्रीधरम् उक्तवान् ।
उ) मञ्जुहासिनी का ?
समाधान:
मञ्जुहासिनी आत्मनः प्रेयसी ।
ऊ) रत्नखेटिश्रीनिवासस्य अभिलाषा का ?
समाधान:
रत्नखेट श्रीनिवासस्य अभिलाषा – अप्पय्यः जेतव्यः, स्वपादयोः पातनीयः इति ।
9. एकेन वाक्येन समाधानं दत्त ।
अ) केषां बलानि अमेयानि ?
समाधान:
परेषां बलानि अमेयानि ।
आ) दिलीपस्य धर्मपत्नी का ?
समाधान:
सुदक्षिणा
इ) यावज्जीवं कः दहेत् ?
समाधान:
यावज्जीवं जडः दहेत् ।
ई) अनुच्छानसमये मुनयः अपि कीदृशाः भवन्ति ?
समाधान:
अनुच्छानसमये मुनयः अपि पण्डिताः भवन्ति ।
उ) सर्वासु सुतासु कस्याः गुणाः भवन्ति ?
समाधान:
मातुः
10. एकेन वाक्येन समाधानं दत्त ।
अ) कौण्डिन्यस्य पुत्रः कः ?
समाधान:
सुशीलः
आ) कुमारमानीयराज्ञे कः ददौ ?
समाधान:
देवदत्त
इ) दशकुमारचरितं केन विरचितम् ?
समाधान:
दण्डिना
ई) श्रीधरस्य मातुः नाम किम् ?
समाधान:
श्रीधरस्य मातुः नाम वेदवती ।
उ) अप्पय्यदीक्षितः चतुर्दशविद्याः कस्मात् अधीतवान् ।
समाधान:
अप्पय्यदीक्षितः चतुर्दशविद्याः नृसिंहरामस्वामिनः अधीतवान् ।
11. अधो निर्दिष्ट कथां पठित्वा प्रश्नानां समाधानानि दत्त |
चित्रकूटपर्वतनिकटतपोवनमध्ये मनोहरः कश्चित् देवालयोsस्ति। तत्र च पर्वते अत्युदग्रात् शिखरात् विमला कापि जलधारा पतति। तत्र स्ननमात्रेण महापातकादीन्यपि नश्यन्ति। किश्च, यस्तु पापीयान् स्नानमाचरति तस्य देहात् अतीव कलुषमुदकं निस्सरति। तेंन सः पूतो भवति । अन्यच्च तत्र कश्चित् ब्राह्मणो महति होमकुण्डे प्रतिदिनं होमं करोति। न जाने तस्य कति वत्सरा गता इति। प्रतिदिनं कुण्डब्दहिः प्रेरितं भस्म पर्वताकारम् अस्ति। स केनापि न भाषते । एवमतिविचित्रं स्थानमद्राक्षीदये जनः ।
प्रश्नाः
1. देवालयः कुत्र अस्ति ?
समाधान:
देवालयः चित्रकूटपर्वतनिकटतपोवनमध्ये अस्ति ।
2. जलधारा कस्मात् पतति ?
समाधान:
जलधारा अत्युदग्रात् शिखरात् पतति ।
3. प्रतिदिनं होमकुण्डे कः होमं करोति ?
समाधान:
प्रतिदिनं होमकुण्डे कश्चित् ब्राह्मण होमं करोति ।
4. जनः कीदृशं स्थानमद्राक्षीत् ?
समाधान:
जनः अतिविचितं स्यानं अहासीत ।
5. तस्य देहात् अतीव कलुषमुदकं निस्सरति ?
समाधान:
पापाचारस्य देहात् अतीव कलुषमुदकं निस्सरति ।
12. नामनिर्देशपूर्वकं त्रीणि सन्धत्त ।
अ) जगद् + जननी
समाधान:
जगज्जननी = श्चुत्व सन्धिः
आ) तत् + टीका
समाधान:
तट्टीका = ष्टुत्व सन्धिः
इ) षट् + आननः
समाधान:
षडाननः = जश्त्व सन्धिः
ई) षट् + मुखः
समाधान:
षण्मुखः = अनुनासिक सन्धिः
उ) शिवः + अहम्
समाधान:
शिवोऽहम् = विसर्ग सन्धिः
ऊ) कविः + आयाति
समाधान:
कविरायाति = विसर्गरेफादेश सन्धिः
13. नामनिर्देशपूर्वकं त्रीणि विघटयत ।
अ) सच्चिदानन्दः
समाधान:
सत् + चिदानन्दः = श्चुत्व सन्धिः
आ) पेष्टा
समाधान:
पेस् + टा = ष्टुत्व सन्धिः
इ) तदापि
समाधान:
तत् + अपि = जश्त्व सन्धिः
ई) तन्मात्रम्
समाधान:
तत् + मात्रम् = अनुनासिक सन्धिः
उ) सोऽपि
समाधान:
सः + अपि = विसर्ग सन्धिः
ऊ) नृपतिर्जयति
समाधान:
नृपतिः + जयति = विसर्गरेफादेशः सन्धिः