TS Inter 1st Year Sanskrit Model Paper Set 9 with Solutions

Self-assessment with TS Inter 1st Year Sanskrit Model Papers Set 9 allows students to take charge of their own learning.

TS Inter 1st Year Sanskrit Model Paper Set 9 with Solutions

Time : 3 Hours
Max Marks : 100

सूचना : प्रथमद्वितीयतृतीयप्रश्नान् विहाय सर्वे प्रश्नाः संस्कृतभाषायैव समाधातव्याः ।
Note : Except Q. Nos. 1,2 & 3 all other questions should be answered in Sanskrit (Devanagari Script) only.

1. एकं श्लोकं पूरयित्वा तस्य भावं लिखत । (1 × 6 = 6)

1. सिहंः शिशुरपि ………………… हेतुः ।
जवाब:
सिंहः शिशुरपि निपतति मदमलिनकपोलभित्तिषु गजेषु ।
प्रकृतिरियं सत्ववतां न खलु वयस्तेजसो हेतुः ॥

Substance: A lion, though young, attacks elephants whose wall-like temples are muddled with rut. It is the nature of the courageous. Age is not a reason for courage.

2. क्षेत्रं श्रुतेनैव ………………… चन्दनेन ||
जवाब:
श्रोत्रं श्रुतेनैव न कुण्डलेन दानेन पाणिर्न तु कङ्कणेन ।
विभाति कायः करुणापराणां परोपकारैर्न तु चन्दनेन ||

Substance: The ear of the kind-hearted people shines not with earrings but with learning, their hand shines not with bracelet but with donation, and their body shines not with sandal paste but with helpful deeds.

II. एकं निबन्धप्रश्नं समाधत्त । (1 × 6 = 6)

1. रामःकः ? सः किमर्थं चित्रकूटम् अगच्छत् ? तत्र किमभवत् ?
Who is Rama? Why did he go to Chitrakuta ? What happened there ?
जवाब:
Introduction : The lesson रामो विग्रहवान् धर्मः is taken from the first canto of Balakanda in the Ramayana, written by sage Valmiki. Here Narada briefly narrates the story of Rama to Valmiki.

Valmiki’s question: Once sage Valmiki asked Narada whether there was any person at that time who was virtuous, strong, followed dharma, grateful, truthful and resolute. Narada said that Rama who was born in the family of the Ikshvakus was such a person. He was benevolent to the people, pure, self-restrained and endowed with wisdom.

Dasaratha’s desire : His father wanted to install him as the crown prince in the interest of the people. But his wife Kaikeyi asked the boons of banishment of Rama and the coronation of her son Bharata. पूर्वं दत्तवरा देवी वरमेनमयाचत । The truthful Dasaratha was bound by the bond of duty, and sent Rama to forest. Lakshmana followed his brother showing his brotherly affection. तं ब्रजन्तं प्रियो लक्ष्मणोऽनुजगाम ह । Sita, the daughter of king Janaka, and the virtuous wife of Rama also followed her husband.

Meeting with Guha : At Stringiberapura, Rama sent his charioteer. There he met Guha, the lord of the foresters. Rama reached Chitrakuta, and stayed there at the command of Bharadwaja. Dasaratha died weeping for his son. Bharata rejected the kingdom offered to him by Vasishtha and others, and went to the forest to plead with Rama. नियुज्यमानो राज्याय नैच्छद्राज्यं महावलः ।

Gift of the Padukas : When Bharata requested him to be the king, Rama declined. He gave his padukas to Bharata as deposit. Bharata installed them on the throne and ruled from Nandigrama.

In the Dandaka forest: Rama went to the Dandaka forest. There he killed Viradha, and visited sage Sarabhanga and Agastya. He received from Agastya the bow of Indra, a sword and a pair of quivers with inexhaustible arrows.

The promise to the sages: The sages living in the Dandaka forest met Rama, and requested him to kill the demons. Rama promised them that he would kill the demons in the forest, and also in the war.

Rama killed fourteen thousand demons: There the demoness Surpanakha was disfiguered. Rama killed Khara, Trisiras, Dushana and their followers who were instigated by Surpanakha. He killed fourteen thousand demons while living in the forest. रक्षसां निहतान्यासन् सहस्राणि चतुर्दश ।

2. नारदतुम्बुरौ उभयोः तारतम्यं कथं ज्ञातवन्तौ ?
How did Narada and Tumbura,find out their comparative difference?
जवाब:
Introduction: The lesson was written by Sri Sannidhanam Suryanarayana Sastry. It is taken from his work Poornapatram. Sri Sastry was a great scholar in Sanskrit literature and Grammar. He authored more than 45 books in Telugu and Sanskrit.

Rivalry of the Divine singers : Once rivalry ensued between the celestial singers Narada and Tumbura regarding their relative merits in singing. It was fueled by others who took sides. The singers considered each other as a blade of grass and particle of dust. Each waited for an opportunity to insult others. पराभवितुं मिथः ।

Helplessness of Brahma and Vishnu : Narada and Tumbura went to Brahma, and asked him to judge their singing merits. Brahma said that as Narada was his son, Tumbura might consider him partial. He directed them to Vishnu. ततो विहाय मां गत्वा वैकुण्ठं पृच्छतं युवाम् When they went to Vaikuntha, Vishnu also said that as Narada was his devotee ज्ञातं ते खलु मुख्योऽयं भक्तेषु मम नारदः he would be considered partial. He directed them to Hanuman, who was a devotee of Rama, and a great singer.

Melting of the rocks: Narada and Tumbura went to Anjaneya, who was in meditation in the Himalayas. Hanuman asked them to sit on the rock slabs, and started to sing hymns of praise. As a result of his sweet singing, stumps started to sprout, and rocks melted. स्थाणवोऽङ्कुरिता येन प्रद्रुता अभवन् शिला: The two sages sitting on rockseats were caught in the melted rock slush. When Hanuman finished his singing, the rocks solidified again.

Narada and Tumbura were stuck in their rock seats. The singing of Narada and Tumbura : The two exerted to extricate themselves out. Hanuman asked them to sing as they came for judgement from him. Tumbura played on the lute for a long time. The rock seats stayed solid only. After he stopped, Narada started to sing. The rock slabs became little soft loosening their tightness. Even after he sang for a long time, nothing more happened.

The singing of Hanuman: Hanuman took pity on them. He started to sing sweetly continuing the song left unfinished by Narada. The rocks melted. The delighted sages came out of the slush. They bowed to Hanuman. Having lost their pride, they went away. Narada’s greatness over Tumbura was like that of squint eye over a blind eye. He also felt ashamed.

III. एकं निबन्धप्रश्नं समाधत्ता । (1 × 6 = 6)

1. कीर्तिसेनायाः वीरतां सोदाहरणं विशदीकुरुत ?
जवाब:
The story “वीरवनिता कीर्तिसेना” was taken from “संस्कृत गद्यावलि” which was writ- ten by Sri. P.V. Kane.

In the city Pataliputra a merchant named Dhanapalitha had a daughter Keerthi- sena. He made the wedding of his daughter with the merchant Devasena. Even though, Keerthisena was looked after carefully by her husband. She was tortured by her cruel mother-in-law. After some days, Devasena went abroad to earn more money. When Devasena left the house, his mother had started to torture her daughter-in-law Keerthisena in so many ways. Finally she planned to kill Keerthisena.

But, Keerthisena with her bravery escaped from that and reached a forest. There she encountered the thieves gang. With fear, she was hidden behind a tree. At mid-night, Keerthisena saw a vampire with its kids. The kids were very hungry and asked it for food. The vampired gave assurance for the food with the death of the king Vasudatta. By hearding the news the kids were very happy and they had a doubt, how could the kind survive? The vampire replied and cleared the doubt of its children by telling the remdiy for survival of the king and left from that place.

After listening all that, Keerthisena the next day went to meet the king and met the king. Keerthisena did as the vampire said and made him healthy. For doing this the king offered the kingdom of his own for Keerthisena. But she refused and said, “After some time I will ask you for what ever I want. Then, you can give me.” For some days she stayed in the kingdom itself.

After some days, Devasena returned to his city the money he earned. Keerthisena felt very happy to meet her husband after many days. Devasena was very anxious to know the reason behind Keerthisena’s dressing as doctor. He praised his wife for what she had done. The king also told that Keerthisena is my sister gifted by God and happily gifted the couple with half of his kingdom. In this way her brav- ery, intilligence Keerthisena over came her mother-in-law’s torture and lived happily.

2. शिबिचक्रवर्तिनः भूतदयां विवृणुत ।
जवाब:
This question is taken from the lesson “शरणागत रक्षणम्” Which was extracted from the book ‘’संस्कृततृतीयादर्श: ” written by K.L.V Sastri.

In the past the king Sibi ruled the kingdom Ushinara. He was very emphathetic that he felt the pain of a small creature like his own.

Once, the eagle followed a pigeon for its prey. With this pigeon afraid and reached king Sibi and asked him for help. Sibi also gave assurance to pigeon. Mean while the eagle also entered the king’s palace and requested him to give it the pigeon and satisfy prey of it. The king refused for this and stood on his decision. After that he said “O dear eagle its my duty as a king to save the bird”. After listening the words, of king Sibi, the eagle replied to him – O King you protected that pigeon which has been my meal. So, help me in satisfying my hunger in another way.” Then the king assured the eagle that it will receive other food by giving his own flesh.

Then the eagle replied, “If you decided give flesh instead of pigeon for me the meat from right side of your body weighing equal to the pigeon.” The king agreed for this and looked into the eyes of his wife to do as decided.

She also understand the king’s silence and brought the sword and started cut- ting the flesh from the right side of the king’s body. Then put it in a balance to measure the weight of flesh with the pigeon. The flesh weight is not equalled to the pigeon’s because it is increasing when ever the flesh is put in balance. Finally the king sat on the other side of the balance.

At this time the eagle and the pigeon revealed their true forms and saids the king – “We are gods of Air and Rain respectively. We came here to test your com- passion towards small creatures. You passed this.” With their blessings the king become normal and ruled the kingdom for a longtime with same compassion, love and justice.

IV. चतुर्णां प्रश्नानां समाधानानि लिखत । (4 × 2 = 8)

1. हीरालाले परिवर्तने आगते सः किमकरोत् ?
जवाब:
हीरालाले परिवर्तने आगते सः आलस्यं परित्यज्य प्रजानां हितकर्मणि आत्मानं नियोजितवान् ।

2. सर्वे भ्रातरः मात्रा कथिते विषये विश्वसं कृत्वा किं चिन्तितवन्तः ?
जवाब:
सर्वे भ्रातरः विश्वसितवन्तः, चिन्तितवन्तः च एतादृश्यः अन्याः अपि पेटिकाः भूमे अन्तः तया निक्षिप्ताः स्युः इति ।

3. कुण्डिनफ्तने धनपालकः नाम श्रेष्ठी किं करोति ?
जवाब:
कुण्डिनपत्तनें धनपालको नाम श्रेष्ठी आत्मानम् आश्रितवद्भ्यः वृद्धिं विना मूलधनं दत्वा तान् वाणिज्ये व्यापारयतीति साहायं करोतिस्म ।

4. संन्यासिनः कथनस्य आशयम् अवगत्य राजा तं नमस्कृत्य किं प्रार्थितवान् ?
जवाब:
महात्मन् मम कार्यस्य अशाश्वतता अवगता मया । इतः परं मया किं करणीयम् इति उपदिश्यतां कृपया इति प्रार्थितवान् ।

5. संजीवस्य पिता किमभिधाय राजीवम् अभ्यनन्दत् ?
जवाब:
साधु वत्स! साधु! ईदृशा एव प्रशस्याः । अस्माकं देशे यदा सर्वे जनाः ईदृशाः भविष्यन्ति, तदा राष्ट्रोन्नतिः सुनिश्चिता’ इत्यभिधाय परं प्रीतः सन् पुनः पुनः तमभ्यनन्दत् ।

6. आब्दुल कलामेन कृताम् वैज्ञानिकीम् अभिवृद्धं विशदीकुरुत ।
जवाब:
अब्दुल कलामः पृथ्वी, आकाश, त्रिशूल, नाग इत्यादीनां प्रक्षेपास्त्रणां प्रयोगेन भारतस्य वैज्ञानिकशास्त्रवैदूष्यं समस्तविश्वाय दर्शितवान् ।

7. संजीवः कुत्र निवसति ? विद्यालयं च सः कथमागच्छति ?
जवाब:
संजीवः समृद्धे सुविधासम्पन्ने रमणीये च प्रासादे निवसति, पत्थहं भृत्येन सह वाहनेन विद्यालयमागच्छति ।

8. अब्दुल् कलामः कैः पुरस्कारैः सम्मानितः ?
जवाब:
अब्दुल कलामः पद्मभूषण, पद्मविभूषण, भारतरत्न इत्यादि पुरस्कारैः सम्मानितः ।

V. द्वयोः ससन्दर्भ व्याख्यां लिखत । (2 × 3 = 6)

1. नियुज्यमानो राज्यां नैच्छद्राज्यं महाबलः ।
जवाब:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं महर्षि वाल्मीकिना विरचितात् श्रीमद्रामायणे बालकाण्डात् प्रथमसर्गात् रामो विग्रहवान धर्मः इति पाठात् गृहीतम् ।
सन्दर्भः – भरताय राज्याय नियोज्यमान संन्दर्भे, भरतस्य स्थितिः कविना अत्र वर्णिता ।
भावः – वसिष्ठादि प्रमुखाः भरतं राज्ये प्रतिष्ठितुमैच्छन् । किन्तु भरतः तं नाङ्गीकृतवान् ।

2. तस्मिन्कर्मणि संसिद्धे पर्यष्वजत फलगुणम् ।
जवाब:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् महाभारत ग्रन्थात् लक्ष्यशुद्धिः – इति पाठात् गृहीतम्।
सन्दर्भः – लक्ष्यभेदन रूपे कार्यसिद्धे द्रोणः अर्जुनं आलिङ्गितवान् । तदानीं कविः वचनमिदं ।
भावः – लक्ष्यभेदन रूपे कार्ये अर्जुनेन साधिते आचार्यः तं आलिङ्गितवान् इति भावः ।

3. सिन्धुर्विदित्वार्हणमाहस्तयोः ।
जवाब:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं वेदव्यासेन विरचितात् श्रीमहाभागवत पुराणात् श्रीकृष्णस्य गुरुदक्षिणा इति पाठात् गृहीतम् ।
सन्दर्भः – गुरुबालकं आनेतुं रामकृष्णौ प्रभासे समुद्रतीरं जग्मतुः । तदा कवेर्वचनमिदम् ।
भावः – समुद्रः बलरामकृष्णयोः आगमनं ज्ञात्वा तयोः पूजां यथावत् कृतवान् ।

4. ततो विहाय मां गत्वा वैकुण्ठं पुच्छतं युवाम् ।
जवाब:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं श्री सन्निधानं सूर्यनारायण शास्त्रिणा विरचितात् पूर्णपात्रम् इति पुस्तकात् “गानपरीक्षा” इति पाठात् स्वीकृतम् ।
सन्दर्भः – स्पर्धमानौ नारद-तुम्बुरौ ब्रह्मा वाक्यमिदं जगादः ।
भावः – नारदो मे पुत्रः । अतः तारतम्यं वक्तुं न अहं अर्हः । अस्मिन् विषये विष्णुः प्रष्टव्यः इति भावः ।

VI. द्वयोः ससन्दर्भं व्याख्यां लिखत । (2 × 3 = 6)

1. एवंकृते देवमनुष्ययोः को विशेषः भवेत्, जगतः स्थितिः स्थगितो भवेत् ।
जवाब:
परिचय: – वाक्यमिदं पि.वि.काणे पण्डितेन विरचितात् संस्कृत गद्यावलिः इति ग्रन्थांत् ‘दलायुः
दानशीलः नागार्जुनः’ इति पाठात् स्वीकृतम् ।
सन्दर्भः – मन्त्री नागार्जुनेन कृतं ज्ञात्या इन्द्रः तं प्रति स्वसन्देशं एवं प्रषितवान् ।
अर्थः- यदि त्वया अमृतं साधितं तदा सुराणां मर्त्यानां मध्ये अन्तरं न भवति, अपि च लोकस्य प्रत्यहं कर्म न प्रचलति ।

2. अयं ते बाष्पमोक्षस्तव पितुः कृतेऽस्तु मम पुत्रश्चिरं जीवत्विति ।
जवाब:
कविपरिचयः – वक्यमिदं पि. वि. काणे पण्डितेन विरचितात् संस्कृतगद्यावलिः इति ग्रन्थात् ‘वीरवनिता कीर्तिसेना’ इति पाठात् गृहीतम् ।
सन्दर्भः – कीर्तिसेनायाः श्वश्रूः तां प्रति कोपं प्रदर्शयन् एवं अवदत् ।
भावः – एषु अश्रूणि तव पितरं प्रति मुञ्चन्तु यतः मम पुत्रः सजीवं अस्ति ।

3. शरणागतस्य परिपालनमेव राज्ञः प्रथमो धर्मः ।
जवाब:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं के. एल्. वी. शास्त्रिणा विरचितात् ‘संस्कृ-ततृतीयादर्शः’ इत्यस्मात् ग्रन्थात् ‘शरणागतरक्षणम’ इति पाठ्यभागात् स्वीकृतम् ।
सन्दर्भः – राजा शिबिः श्येनं प्रति इदं अब्रवीत् ।
भावः – आश्रितानां रक्षणं राज्ञः श्रेष्ठः कर्तव्यम् ।

4. पुत्रवद् अहं युवां सेविष्ये ।
जवाब:
कविपरिचयः – वाक्यमिदं चारुदेवशास्त्रिणा विरचितात् ‘साहित्यसुधा’ इति ग्रन्थे ‘पितृसेवापरः श्रवणकुमारः’ इति पाठात् गृहीतम् ।
सन्दर्भः – ”मया तव पुत्रः मारितः ” इति वृत्तान्तं सर्वं दशरथः श्रवणस्य पित्रोः उक्त्वा, अनन्तरं वाक्यमिदं जगाद |
भावः – तव पुत्रः पुष्मान यथा सुश्रूषयति तथा अहमपि करोपि ।

VII. द्वौ प्रश्नौ समाधत्त । (2 × 3 = 6)

1. स्तुतिपाठकानां बलं कुत्रं विद्यते ?
जवाब:
यत्र राजकपक्षशक्तिः, वृत्तपत्रे प्रचारः च भवति तत्र स्तुतिपाठकानां बलं विद्यते ।

2. खलसज्जनानां मैत्री कीदृशी ?
जवाब:
खलस्य मैत्री दिनस्य पूर्वार्ध छायेव प्रथमतः गुर्वी भूत्वा क्रमेण क्षीयते । किन्तु सज्जनस्य मैत्री दिनस्य उत्तरार्ध छायेव प्राथमतः लघ्वीभूय पश्चात् तत् वृध्दिम् भवति ।

3. कृष्णबलरामौ कम् उपजग्मतुः ?
जवाब:
कृष्णबलरामौ काश्यां सान्दीपनिं उपजग्मतुः ।

4. पार्थः द्रोणं किमिति आभ्यभाषत ?
जवाब:
“पक्षिणं एव पश्यामि’ इति पार्थः द्रोणं अभ्यभाषत ।

VIII. द्वौ प्रश्न समाधत्त । (2 × 3 = 6)

1. कीर्तिसेना किमर्थ भूकुहरान्तरे रजनीं अगमयत् ?
जवाब:
कीर्तिसेना सार्थे चैरैर्निः शेषतां नीते स्तेनभयवित्रस्ता भूकुहरान्तरे रजनीम् अगमयत् ।

2. आसन्नप्रसवा टिट्टिभी टिट्टिभं किमुवाच ?
जवाब:
आसन्नप्रसवा टिट्टिभी टिट्टिभं भोः कान्त ! मम प्रसवसमयो वर्तते । तत् विचिन्त्यतां किमपि निरुपद्रवं स्थानं येनं तत्र अहम् अण्डकमोक्षणं करोमि ” इति ऊचे ।

3. जलेन पूर्यमाणस्य कुम्भस्य शब्दं श्रुत्वा दशरथः किमकरोत् ?
जवाब:
जलेन पूर्यमाणस्य कुम्भस्य शब्दं श्रुत्वा दशरथः कश्चित् उन्मत्तो द्विपो जलम् अवगाहत इति भ्रान्त्या धनुषि दीप्तं शरं सन्धाय शब्दं प्रति तद्वधाय चिक्षेप |

4. जगदीशः किमिति गाढं विश्वसिति स्म ?
जवाब:
भौतिकसास्त्र – जीवशास्त्रयोः मध्ये कश्चन गाढः सम्बन्धः वर्तते इति तम् आधारीकृत्य सजीवनिर्जीवपदार्थयोः मध्ये स्थिताम् एक सूत्रताम् आविष्कर्तुं शक्यते इति च जगदीशः गाढं विश्वसति स्म ।

IX. एकेन वाक्येन समाधत्त । (5 × 1 = 5)

1. कः पशुः भवति ?
जवाब:
विद्याविहीनः पशुः भवति ।

2. सीता रामं कथं अनुगता ?
जवाब:
यथा शशिनं रोहिणी तथा सीता रामं अनुगता ।

3. सव्यसाची कीदृश: तस्थौ ?
जवाब:
सव्यसाची गुरुवाक्यप्रचोदितः लक्ष्यं समुद्दिश्य तस्यौ ।

4. सुरगायनौ कौ ?
जवाब:
नारदतुम्बुरौ सुरगायनौ ।

5. अद्यापि ग्रामे कस्याः सुगुणकीर्तनं विदधते ?
जवाब:
अद्यापि ग्रामे जनन्याः (मातुः ) सुगुणकीर्तनं विदधते ।

X. एकेन वाक्येन समाधत्त । (5 × 1 = 5)

1. पूर्णिमादिने किं भवति ?
जवाब:
पूर्णिमादिने समुद्रवेला चरति ।

2. जगदीशचन्द्रबोसः कस्मात् विश्वविद्यालयात् बि यस् सि (B.Sc.) पदवीं प्राप्नोत् ?
जवाब:
जगदीशचन्द्रबोसः लण्डन् विश्वविद्यालयात् बि. यस्. सि (B.Sc.) पदवीं प्राप्नोत् ।

3. चिरायुभूपतेः मन्त्री कः ?
जवाब:
चिरायुभूपतेः मन्त्री नागार्जुनः ।

4. पाटलीपुत्रं नाम नगरं कुत्र अस्ति ?
जवाब:
पाटलीपुत्रं नाम नगरं मगधेषु अस्ति ।

5. शिबिः नाम नरपतिः कीदृश: ?
जवाब:
शिबिः नाम नपपतिः धार्मिक, दयालुः सत्यसन्धः च ।

XI. संवित्परीक्षा | (5 × 1 = 5)

पुरा कश्चन सन्यासी स्वेन आर्जितं धनम् एकस्मिन् ताम्रभाजने निक्षिप्य अरक्षत् । सः एकदा मकर संक्रान्तिपर्वदिने पर्वस्नानार्थं नदीम् अगच्छत् । धनपूर्णं ताम्रघटं कुटीरे त्यक्तुं भीतः सः तं गृहीत्वैव अगच्छत् । नद्याः तीरे गर्तं कृत्वा धनघटं तस्मिन् निक्षिप्य गर्तं पूरितवान् । अभिज्ञानार्थं तस्य उपरि सैकतलिङ्गम् एकं विन्यस्य स्त्रानार्थम् अगच्छत् । तं दृष्ट्वा इतरे जनाः तस्मिन् तीर्थे सैकतलिङ्गस्य पूजा समुदाचारः स्यात् इति अमन्यन्त । अतः ते अपि तथैव अकुर्वन् । स्नात्वा प्रत्यागतः सन्न्यासी नदीतीरं सैकतलिङ्गमयम् अपश्यत् । तेषां लिङ्गानां मध्ये आत्मना न्यस्तम् अभिज्ञानलिङ्गं ज्ञातुम् असमर्थः निर्विण्णः अभवत् ।

नीतिः गतानुगतिको लोकः न लोकः पारमार्थिकः ।

1. संन्यसी स्वेन आर्जितं धनं कथं अरक्षत् ?
जवाब:
संन्यासी स्वेन आर्जितं धनं एकस्मिन् ताम्रभाजने निक्षिप्य अरक्षत् ।

2. संन्यासी कदा किमर्थं च नदीं अगच्छत् ?
जवाब:
संन्यासी मकरसंक्रान्तिपर्वदिने पर्वस्त्रानार्थं नदीं अगच्छत् ।

3. नद्याः तीरे संन्यासी किं अकरोत् ?
जवाब:
नद्याः तीरे संन्यासी गर्तं कृत्वा धनघटं तस्मिन् निक्षिप्य गर्तं पूरितवान् ।

4. इतरे जनाः किमिति अमन्यन्त ?
जवाब:
तस्मिन् तीर्थे सैकतलिङ्गस्य पूजा समुदाचारः स्यात्’ इति इतरे जनाः अमन्यन्त ।

5. अस्याः कथायाः का नीतिः ?
जवाब:
“गतानुगतिको लोकः न लोकः पारमार्थिकः” इति अस्याः कथायाः नीतिः ।

XII. चत्वारि सन्धिनामनिर्देशसहितं विघटयत । (4 × 2 = 8)

1. कवीन्द्र
2. गङ्गेति
3. नवौषधम्
4. धात्रंश
5. गावावेते
6. भानोऽत्र
7. अभ्यागतः
8. महर्षभः
जवाब:
1. कवीन्द्र = कवि + इन्द्रः (सवर्णदीर्घसन्धिः)
2. गङ्गेति = गङ्गा + इति (गुणसन्धिः)
3. नवौषधं = नव + औषधम् (वृद्धिसन्धिः)
4. धात्रंश = धातृ + अंश: (यणादेशसन्धिः)
5. गावावेते = गावौ + एते (अयवायावसन्धिः)
6. भानोऽत्र = भानो + अत्र (पूर्वरूपसन्धिः)
7. अभ्यागत: = अभि + आगतः (यणादेशसन्धिः)
8. महर्षभः = महा + ऋषभः (गुणसन्धिः)

XIII. चत्वारि नामनिर्देशसहितं सन्धत्त । (4 × 2 = 8)

1. वाणी + ईशः
2. गङ्गा + ऊर्मिः
3. साधु + इति
4. मातृ + आज्ञा
5. नव + औषधम्
6. साधु + ऊचुः
7. हरे + ए
8. भानो + अत्र
जवाब:
1. वाणी + ईश: = वाणीश: (सवर्णदीर्घसन्धिः)
2. गङ्गा + ऊर्मि: = गङ्गोर्मिः (गुणसन्धिः)
3. साधु + इति = साध्विति (यणादेशसन्धि)
4. मातृ + आज्ञा = मात्राज्ञा (यणादेशसन्धिः)
5. नव + औषधम् = नवौषधम् (वृद्धिसन्धिः)
6. साधु + ऊचुः = साधूचुः (सवर्णदीर्घसन्धिः)
7. हरे + ए = हरये (अयवायावसन्धिः)
8. भानो + अत्र = भानोऽत्र (पूर्वरूपसन्धिः)

XIV. द्वयोः शब्दयो अन्त-लिङ्ग वचन निर्देशसहितं रूपाणि लिखत । (2 × 4 = 8)

1. गो
जवाब:
TS Inter 1st Year Sanskrit Model Paper Set 9 with Solutions 1