Class 7

SCERT AP Board 7th Class Hindi Study Material 8th Lesson आओ हिन्दी सीखें Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 8th Lesson Questions and Answers आओ हिन्दी सीखें

7th Class Hindi 8th Lesson आओ हिन्दी सीखें Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं ?(చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నవి?)
उत्तर:
चित्र में तीन लडकियाँ और तीन लड़के बैठे हुए है। उनके पास कुछ पुस्तक भी हैं। सामने एक दूरदर्शन (टी.वी) है। चार गमले हैं। दो गमलों में फूल खिले हुए हैं। एक दीवार को प्राकृतिक दृश्य चित्र पट लटक रहा है। खिडकी और दरवाज़े के पर्दे भी लटक रहे है।
(చిత్రములో ముగ్గురు బాలికలు, ముగ్గురు బాలురు కూర్చుని ఉన్నారు. వారి వద్ద కొన్ని పుస్తకములు కూడా కలవు. ఎదురుగా ఒక టీవి ఉన్నది. నాల్గు పూలకుండీలు వున్నవి. రెండు కుండీలలో పూలు విచ్చుకుని (వికసించి) ఉన్నవి. ఒక గోడకు ప్రకృతి దృశ్య పటము వేలాడుచున్నది. కిటికీ మరియు తలుపు తెరలు కూడా వేలాడుచున్నవి. )

प्रश्न 2.
बच्चे क्या कर रहे हैं? (పిల్లలు ఏమి చేయుచున్నారు?)
उत्तर:
बच्चे टी.वी. में हिंदी समाचार देख रहे हैं। (పిల్లలు టివీలో హిందీ వార్తలు చుస్తున్నారు.)

आओ हिंदी सीखें (రండి హిందీ నేర్చుకుందాం)

राजू और रमा दोनों एक ही कक्षा के छात्र हैं। राजू पाठशाला में नया है। दोनों कक्षा में बातचीत करते हैं।

राजू : मैं राजू हूँ।
रमा : मैं रमा हूँ।
रमा : राजू ! तुम्हारी मातृभाषा क्या है?
राजू : मेरा मातृभाषा तेलुगु है।
रमा : (हँसते हुए) ‘मेरा’ नहीं ‘मेरी’ कहो। मेरी मातृभाषा हिंदी हैं। ‘भाषा’ स्त्री लिंग शब्द है।
राजू : रमा ! हमें हिंदी कौन पढ़ाते हैं?
रमा : सरला जी हमें हिंदी पढ़ाती हैं।
राजू : हाँ ! वे स्त्री हैं इसलिए तुमने कहा – “पढाती हैं”, “पढ़ाता है’ नहीं।
रमा : तुम भी अब हिन्दी व्याकरण अच्छी तरह समझने लगे हो।
राजू : वहाँ देखो। मैदान में कई घोड़ा है।
रमा : राजू एक नहीं । कई घोड़े हैं।
एक से ज्यादा होने पर बहुवचन में ‘घोड़ा’ नहीं, ‘घोड़े’ कहना चाहिए और ‘है’ नहीं हैं’ कहना चाहिए।

राजू : रमा जी। आपकी हिंदी बहुत अच्छी है। आपके साथ रह कर मैं भी जल्दी अच्छी हिंदी में बोल सकूँगा। (रमा को बहुत प्यास लगी)
रमा : मुझे पानी पीना है।
राजू : लेकिन मुझे शरबत पीना है।
रमा : अच्छा। चलो, दोनों चलेंगे।
राजू : तुम्हारी घर कहाँ है?
रमा : ‘तुम्हारी’ नहीं, ‘तुम्हारा’ कहो।
राजू : अरे ! गलती हो गयी। घर पुल्लिंग है न?
रमा : तुम मेरा बात सुनो।
राजू : अरे, इस बार तुम गलत कैसे बोली?
‘मेरा बात’ नहीं, ‘मेरी बात’ कहना चाहिए न?
रमा : हाँ ! – हाँ ! मैं गलत बोली।
– (हिन्दी में बातचीत करते रहने से गलतियाँ सुधर जाएँगी अच्छी हिन्दी बोल सकेंगे। है ना?)
राजू : हाँ, सही है। अब चलें।

పాఠ్య సారాంశం

రాజు, రమ ఇరువురు ఒకే తరగతి విద్యార్థులు. రాజు పాఠశాలకు కొత్తవాడు. ఇరువురు పాఠశాలలో మాట్లాడుకొంటారు.

రాజు : నేను రాజును.
రమా : నేను రమను.
రమా : రాజూ, నీ మాతృభాష ఏమిటి?
రాజు : నా మాతృభాష తెలుగు.
రమా : (నవ్వుతూ) “మేరా” కాదు “మేరీ” అను. నా మాతృభాష హిందీ. భాష అనునది స్త్రీ లింగ శబ్దము.
రాజు’ : రమా ! మనకు హిందీ ఎవరు చదివిస్తారు? (నేర్పుతారు ?)
రమా : సరళగారు మనకు హిందీ చెబుతారు.
రాజు : అవును ! ఆమె స్త్రీ అందువలన నీవు “పధాతీ హైం” అని చెప్పావు “పథాతా హై” కాదు.
రమా : నీవు కూడా ఇప్పుడు హిందీ వ్యాకరణం అర్థం చేసుకుంటున్నావు.
రాజు : అక్కడ చూడు ! మైదానంలో ఎన్నో గుజ్రాలు ఉన్నాయి.
రమా : రాజూ! ఒకటి కాదు. ఎన్నో గుజ్రాలు ఉన్నవి. ఒకటి కంటే ఎక్కువగా ఉన్నప్పుడు బహువచనంలో ‘ఘోడా’ కాదు ‘ఘోడే’ అని అనాలి మరియు ‘హై’ (ఆ) కాదు ‘హైం’ (E) అనవలెను.
రాజు : రమాగారు ! మీ హిందీ చాలా బాగుంది. మీతో ఉండి నేను కూడా త్వరగా మంచి హిందీలో మాట్లాడగలను. (రమకు బాగా దాహం వేసినది.)
రమా : నేను మంచినీరు త్రాగవలెను.
రాజు : కానీ నేను కూల్ డ్రింక్ (పానీయం) తాగాలి.
రమా : సరే మంచిది. పద ఇద్దరం వెళదాం.
రాజు : తుమారీ ఘర్ కహా హై? రమా : “తుమారీ” కాదు “తుమారా” అను.
రాజు : అరే ! తప్పయినది. ఇల్లు పుంలింగం కదా !
రమా : తుమ్ మేరా బాత్ సునో.
రాజు : అరే ! ఈ సారి నీవు తప్పు ఎలా మాట్లాడావు ? “మేరా బాత్” కాదు, “మేరీ బాత్” అని అనాలి.
రమా : ఆవునవును ! నేను తప్పు మాట్లాడాను.
(హిందీలో మాట్లాడుతూ ఉంటే తప్పులు సవరించబడతాయి, మంచి హిందీ మాట్లాడగలము కదా!)
రాజు : అవును, నిజమే, ఇక ఇప్పుడు వెళదాము.

Summary

Raju and Rama are students of the same class. Raju is new to the school. Both of them are talking to each other.

Raju : I’m Raju.
Rama : I’m Rama.
Rama : Raju ! What is your mother tongue?
Raju : My mother tongue is Telugu. (He says ‘मेरा मातृभाषा’ in place of ‘मेरी मातृभाषा’
Rama : (laughing) Don’t say Mera मेरा, say Meri मेरी।
My mother tongue is Hindi. The word ‘Bhasha’ (भाषा) belongs to feminine gender.

Raju : Rama ! Who teaches us Hindi?
Rama : Mrs. Sarala teaches us Hindi.
Raju : Yes. She is a woman. That’s why you said Padhati has (पढ़ाती हैं) not Padhata hai (पढ़ाता है)
Rama : You too understand Hindi grammar now.
Raju : Look over there ! There are many horses in the ground. (He says ‘कई घोड़ा है)
Rama : Raju! Not one. Many horses. If there is more than one horse, we should say ‘ghode’. घोड़े is plural, not ‘ghoda’. घोड़ा, We should say (हैं), not (है)
Raju : Rama ! Your Hindi is very good. I too will speak in good Hindi in your company. (Rama feels thirsty)
Rama : I should drink water.
Raju : But I should have cool drink.
Rama : Ok, good. Let’s go together.
Raju : तुम्हारी घर कहाँ है? (He says ‘तुम्हारी’ in place of ‘तुम्हारा’)
Rama : Say Tumhara (तुम्हारा), not Turnhari (तुम्हारी).
Raju : Sorry! I’m mistaken. ‘Ghar’ll belongs to masculine gender, doesn’t it?
Rama : मेरा बात सुनो। (She says मेरा बात सुनो in place of मेरी बात सुनो)
Raju : Oh! This time you’re mistaken. You should say Meri bath (मेरी बात), not Mera bath (मेरा बात)
Rama : Yes, yes !I said wrongly.
(By speaking in Hindi, we can correct our mistakes and we can speak good Hindi. Am I correct?
Rama : Yes, it’s true. Now, we shall nnove.

Intext Questions & Answers

प्रश्न 1.
मातृभाषा बोलने में अच्छी लगती है। क्यों? (మాతృభాష మాట్లాడటానికి బాగుంటుంది. ఎందుకు?)
उत्तर:
जन्म लेने के बाद हम जो प्रथम भाषा सीखते हैं उसे हम अपनी मात्रुभाषा कहते हैं। इसे मनुष्य मृत्यु तक बोलता है। इस भाषा का प्रयोग करके बालक अपने विचारों को अपने माता – पिता, और अन्य बालकों से व्यक्त करता है। इसलिए मातृभाषा में बोलने से मधुर एवं अच्छी लगती है।
(మనం పుట్టిన తర్వాత మనం ఏ భాష అయితే మాట్లాడతామో ఆ భాషను మాతృభాష అని అంటారు. దీనిని మనిషి చనిపోయేంతవరకు మాట్లాడతాడు. ఈ భాషను ప్రయోగించి బాలుడు తన అభిప్రాయాలను తమ తల్లిదండ్రి మరియు ఇతర పిల్లలతో వ్యక్తపరుస్తాడు. అందువలన మాతృభాష మాట్లాడటానికి మంచిగా ఉంటుంది, తీయగా ఉంటుంది. )

प्रश्न 2.
हमें हिंदी क्यों सिखनी चाहिए? (మనము హిందీ ఎందుకు నేర్చుకొనాలి?)
उत्तर:
सरकारी सूचनाएँ व जानकारी हिंदी में ही दी जाती हैं – हम इन्हें समझने, जानने हिंदी सीखनी चाहिए। हिंदी साहित्य बहुत धनी है। इसे जानने हिंदी सीखनी है। दूसरों से संपर्क रहने के लिए हमें हिंदी सीखनी चाहिए। हिंदी हमारी राष्ट्र भाषा और राज भाषा है। इसलिए हमें हिंदी सीखनी चाहिए। हिंदी प्रांतों में पर्यटन के दौरान उनसे संवाद करने हिंदी सीखनी चाहिए। सरकार के त्रिभाषा सूत्र के कारण हमें हिंदी सीखनी चाहिए।
(ప్రభుత్వ సూచనలు హిందీలో ఇవ్వబడును. మనము వీటిని అర్థము చేసుకొనుటకు హిందీ నేర్చుకొనవలెను. ఇతరులతో సంపర్కము కొరకు హిందీ నేర్చుకొనవలెను. హిందీ మన రాజ భాష మరియు అధికార భాష. అందువలన మనము హిందీ నేర్చుకొనవలెను. హిందీ ప్రాంతాలలో పర్యటించు సమయంలో వారితో మనం మాట్లాడుటకు హిందీ నేర్చుకొనవలెను. ప్రభుత్వము త్రిభాషా సూత్రమును ప్రవేశపెట్టిన కారణమున మనము హిందీ నేర్చుకొనవలెను.)

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
पाठ में हिंदी बोलने में कौन गलतियाँ कर रहा है? (పాఠంలో హిందీ మాట్లాడటంలో ఎవరు తప్పులు చేస్తున్నారు?)
उत्तर:
पाठ में हिंदी बोलने में राजू गलतियाँ कर रहा है।
(పాఠంలో హిందీ మాట్లాడటంలో రాజు తప్పులు చేస్తున్నాడు.)

प्रश्न 2.
राजू और रमा कहाँ मिलते हैं? (రాజు మరియు రమా ఎక్కడ కలుసుకుంటారు?)
उत्तर:
राजू और रमा दोनों कक्षा में मिलते हैं।
(రాజు మరియు రమా తరగతి గదిలో కలుసుకొంటారు.)

प्रश्न 3.
रमा की मातृभाषा क्या है? (రమా మాతృభాష ఏమిటి?)
उत्तर:
रमा की मातृभाषा हिंदी है।
(రమా మాతృభాష హిందీ.)

पढ़िए

अ) जोड़ी बनाइए।

उत्तर:

आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. रमा, हमें हिंदी कौन पढ़ाते हैं? [ 3 ]
2. मैदान में घोड़ा है। [ 4 ]
3. मेरी मातृभाषा हिंदी है। [ 2 ]
4. राजू पाठशाला का नया छात्र है। [ 1 ]
5. लेकिन मुझे शरबत पीना है। [ 5 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) बताचित ई) चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో రాయండి.)

1. सरला जी क्या पढ़ाती हैं? (సరళగారు ఏమి చదివించెదరు?)
उत्तर:
सरला जी हिंदी पढ़ाती हैं। (సరళగారు హిందీ చదివించెదరు.)

2. राजू ने मैदान में क्या देखा? (రాజు ఆటస్థలములో ఏమి చూసెను?)
उत्तर:
राजू ने मैदान में कई घोडों को देखा।
(రాజు ఆటస్థలములో ఎన్నో గుఱ్ఱాలను చూసెను.)

3. रमा क्या पीना चाहती है? (రమా ఏమి త్రాగాలని అనుకుంటున్నది?)
उत्तर:
रमा पानी पीना चाहती है।
(రమా నీరు త్రాగాలని అనుకుంటున్నది.)

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానము 5 -6 వాక్యములలో వ్రాయండి.)

→ “आओ हिंदी सीखें” पाठ का सारांश लिखिए। (‘రండి హిందీ నేర్చుకుందాం’ పాఠం సారాంశము వ్రాయండి.)
उत्तर:
इस पाठ में हिंदी में बात करते समय लिंग और बचन के प्रयोग में होनेवाली गलतियों को सुधारने का प्रयत्न किया गया है। इस पाट में स्त्री लिंग और पुल्लिंग शब्दों के बारे में बताया गया है। यह स्पष्ट किया गया है कि मेरा – मेरी, तुम्हारा – तुम्हारी जैसे शब्दों का प्रयोग कब, कैसे करना है। इसी तरह इस पाठ में एक वचन और बहु वचन के प्रयोग के बारे में बताया गया है।
(ఈ పాఠంలో హిందీలో మాట్లాడు సమయంలో లింగవచనాల ప్రయోగంలో దొర్లుచున్న తప్పులను సరిదిద్దుకొనుటకు ప్రయత్నము చేయబడినది. ఈ పాఠంలో స్త్రీలతో మరియు పుంలింగ శబ్దముల గురించి తెలియజేయబడినది. మేరా (मेरा), మేరీ (मेरी), తుమ్హారా (तुम्हारा), తుమ్హారీ (तुम्हारी) మొదలగు శబ్దముల ప్రయోగము ఎప్పుడు, ఎలా చేయాలో తెలియజేయడమైనది. అదేవిధంగా ఈ పాఠంలో ఏకవచనము మరియు బహువచనముల ప్రయోగము గురించి చెప్పబడినది.)

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. राजू पाठशाला जा रहा है। (रहा | रही)
उत्तर:
रहा

2. राजू और रमा पाठशाला जा …………. हैं। (रहे | रहा)
उत्तर:
रहे

3. सरला जी कक्षा में आ ……….., हैं। (रही / रहे)
उत्तर:
रही

4. घोड़ा मैदान में चर ……… है। (रहा / रही)
उत्तर:
रहा

5. माँ खाना बना …………. है। (रही / रहे)
उत्तर:
रही

ई) चित्र देखकर वाक्य लिखिए।


1. छात्र पढ़ता है।
2. यह मेरा घर है।
3. चाय गरम है।
4. घोडा मैदान में है।
5. यह कक्षा है।

उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।

1. भाषा : भ + आ + ष् + आ

2. अच्छा : …………………………
उत्तर:
अ + च् + छ + आ

3. तुम्हारा : …………………………
उत्तर:
त् + उ + म् + ह् + आ + र् + आ

4. व्याकरण : …………………………
उत्तर:
व् + य् + आ + क् + अ + र् + अ + ण् + अ

5. स्त्री : …………………………
उत्तर:
स् + त् + र् + ई

भाषांश

अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों के आधार पर चार शब्द लिखिए।

रमा – मारा – रात – तन – नल
जल
उत्तर:
लहर – रत्न – नाराज़ – जलन

सरला
उत्तर:
लगाम – माला – लात – तारा

बात
उत्तर:
तन – नर – राम – मकर

बोध
उत्तर:
धन – नल – लोरी – रीछ

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. विद्यालय – पाठशाला, स्कूल

2. नवीन
उत्तर:
नया, आधुनिक

3. शीघ्र
उत्तर:
जल्दी, तुरंत

4. विकास
उत्तर:
बढ़ना, वृद्धि

5. घर
उत्तर:
मकान, आवास

इ) विलोम शब्द लिखिए।

1. सरल × कठिन
2. सही × गलत
3. एक × अनेक
4. अच्छा × बुरा
5. परिचित × अपरिचित

सृजनात्मकता

अ) चित्र देखकर वाक्य लिखिए।

उत्तर:
1. यह भगत सिंह का चित्र है।
2. भगत सिंह भारत का देश भक्त है।
3. भगत सिंह का जन्म पंजाब में हुआ।
4. भगत सिंह भारत देश के स्वतंत्र संग्राम के योद्धा थे।
5. भगत सिंह भारत के एक वीर शहीद थे।

आ) परियोजना कार्य

→ “हिन्दी दिवस” से संबंधित चित्र इकट्ठा कीजिए। (హిందీ దినోత్సవమునకు సంబంధించిన కొన్ని చిత్రములు ప్రోగు చేయండి.)
उत्तर:

इ) कुछ चित्र इकट्टा करके लिंग पहचानकर लिखिए।
(కొన్ని బొమ్మలను ప్రోగు చేసి లింగాలను గుర్తించి వ్రాయండి.)
उत्तर:

ई) अनुवाद कीजिए।

1. मेरी मातृभाषा तेलुगु है।
उत्तर:
मेरी मातृभाषा तेलुगु है। నా మాతృభాష తెలుగు.

2. मैदान में घोड़ा है।
उत्तर:
मैदान में घोडा है। మైదానములో గుఱ్ఱము ఉన్నది.

3. गलत काम नहीं करना चाहिए।
उत्तर:
गलत काम नहीं करना चाहिए। చెడ్డపని చేయరాదు.

4. सब से बातचीत करना चाहिए।
उत्तर:
सब से बातचीत करना चाहिए। అందరితో మాట్లాడవలెను.

5. गन्ने का रस पीने से प्यास बुझती है।
उत्तर:
गन्ने का रस पीने से प्यास बुझती है। చెఱుకు రసం త్రాగిన దాహము తీరును.

व्याकरणांश

अ)

पहले चित्र से पुरुष जाति का बोध होता है।

दूसरे चित्र से स्त्री जाति का बोध होता है।

परिभाषा :
ज़ो शब्द पुरुषवाचक हैं, उन्हें पुल्लिंग कहते हैं।
जो शब्द स्त्री वाचक हैं, उन्हें स्त्रीलिंग कहते हैं।
जैसे : पुल्लिंग शब्द : लड़का, घोड़ा, बकरा, मुर्गा, आदि।
स्त्री लिंग शब्द : लड़की, घोड़ी, बकरी, मुर्गी आदि।
संज्ञा के बदले में प्रयोग किये जाने वाले शब्दों को ”सर्वनाम” कहते हैं।
जैसे : मैं, हम, तू, तुम, आप, यह, वह, ये, वे, क्या, क्यों, कैसे … आदि।

आ) नीचे दिये गये वाक्यों में स्त्री लिंग शब्द रेखांकित कीजिए।

1. सरला जी हिंदी पढ़ाती हैं।
उत्तर:
सरला जी हिंदी पढ़ाती हैं।

2. रमा की मातृभाषा हिंदी है।
उत्तर:
रमा की मातृभाषा हिंदी है।

3. लड़की पाठशाला जाती है।
उत्तर:
लड़की पाठशाला जाती है।

4. अध्यापिका पाठ पढ़ाती हैं।
उत्तर:
अध्यापिका पाठ पढ़ाती हैं।

5. माँ खाना बनाती है।
उत्तर:
माँ खाना बनाती है।

इ) नीचे दिये गये वाक्यों में पुल्लिंग शब्द रेखांकित कीजिए।

1. आदमी चाय पी रहा है।
उत्तर:
आदमी चाय पी रहा है।

2. पिताजी बाजार जा रहे हैं।
उत्तर:
पिताजी बाजार जा रहे हैं।

3. राजकुमार वन गया।
उत्तर:
राजकुमार वन गया।

4. मामा पुस्तक पढ़ रहे हैं।
उत्तर:
मामा पुस्तक पढ़ रहे हैं।

5. शेर जंगल का राजा है।
उत्तर:
शेर जंगल का राजा है।

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :

→ हिंदी भाषा से संबंधित कुछ विषयों को दृश्य रूप में दिखाइए। (హిందీ భాషకు సంబంధించిన కొన్ని విషయాలను దృశ్యరూపంలో చూపించండి.)
उत्तर:
(हिंदी भाषा संबंधी कुछ विषयों को अवश्य दृश्य रूप में बच्चों को दिखाया जाएगा।)
हिंदी भाषा से संबंधित कुछ विषय :

• हिंदी सरल भाषा है।
• हिंदी सीखना बहुत आसान है।
• हिंदी देवनागरी लिपि में लिखी जाती है।
• देवनागरी लिपि की यह विशेषता है कि इसमें जो लिखा जाता है वही पढ़ा जाता है।
• हिंदी भारत की राज भाषा और राष्ट्रभाषा है।
• भारतीय स्वतंत्रता संग्राम में (हिंदी) हमें एकता के सूत्र में बाँधा।
• हिंदी भारत की सभ्यता और संस्कृति व गरिमा का प्रतीक है।
• मीडिया, फिल्म उद्योग, बैंकिंग आदि क्षेत्रों में हिंदी की उपयोगिता बढ़ती जा रही है।
• हिंदी भाषा से कई रोज़गार मिलते हैं।
• आज हिन्दी अंतर्राष्ट्रीय स्तर पर शोभित है।
• 14 सितंबर को हम हिंदी दिवस मनाते हैं।
• 10 जनवरी को विश्व भर में विश्व हिंदी दिवस मनाया जाता है।

पाठ का सारांश

इस पाठ में हिंदी में बात करते समय लिंग और वचन के प्रयोग में होनेवाली गलतियों को सुधारने का प्रयत्न किया गया है। इस पाठ में स्त्री लिंग और पुलिंग शब्दों के बारे में बताया गया है। यह स्पष्ट किया गया है कि मेरा – मेंरी, तुम्हारा – तुम्हारी जैसे शब्दों का प्रयोग कब, कैसे करना है। इसी तरह इस पाठ में एक वचन और बहु वचन के प्रयोग के बारे में बताया गया है।

పాఠ్య సారాంశం

ఈ పాఠంలో హిందీలో మాట్లాడు సమయంలో లింగవచనాల ప్రయోగంలో దొర్లుచున్న తప్పులను సరిదిద్దుకొనుటకు ప్రయత్నము చేయబడినది. ఈ పాఠంలో స్త్రీ లింగ మరియు పుంలింగ శబ్దముల గురించి తెలియజేయబడినది. మేరా (मेरा), మేరీ (मेंरी), తుమ్హారా (तुम्हारा), తుమ్హారీ (तुम्हारी) మొదలగు శబ్దముల ప్రయోగము ఎప్పుడు, ఎలా చేయాలో తెలియజేయడమైనది. అదేవిధంగా ఈ పాఠంలో ఏకవచనము మరియు బహువచనముల ప్రయోగము గురించి చెప్పబడినది.

Summary

In this lesson, an attempt is made to correct the mistakes regarding the usage of gender and number when Hindi is spoken. How to use words in feminine and masculine genders is discussed in this lesson. The usage of words such as मेरा, मेरी, तुम्हारा, तुम्हारी is explained. Similarly, it is also discussed about the correct usage of words in singular and plural numbers in this lesson.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

राजा – रानी
छात्र – छात्रा
बालक – बालिका
लडका – लडकी
बेटा – बेटी
दादा – दादी
अध्यापक – अध्यापिका
कवि – कवयित्री
माता – पिता
नौकर – नौकरानी
पुजारी – पुजारिन
सेवक – सेविका

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

भाषा – भाषाएँ
कर्तव्य – कर्तव्य
बच्चा – बच्चे
लडका – लडके
बेटा – बेटे
कक्षा – कक्षाएँ
पाठशाला – पाठशालाएँ
स्त्री – स्त्रियाँ
घोड़ा – घोडे
घर – घर
बात – बातें
बोली – बोलियाँ
गलती – गलतियाँ
शब्द – शब्द

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

सरल × कठिन/मुश्किल
एक × अनेक
नया × पुराना
हँसना × रोना
हाँ × नहीं
स्त्री × पुरुष
अच्छी × बुरी
बहुत × कम
गलत × ठीक/सही
प्रयत्न × अप्रयत्न
स्पष्ट × अस्पष्ट

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

सरल = आसान, సరళము, easy
घर = मकान, ఇల్లు, house
घोड़ा = एक जानवर, గుఱ్ఱము, horse
गलती = भूल, తప్పు, mistake
मैदान = खेलकूद की जगह, ఆటస్థలము, play ground
बालक = लड़का, బాలుడు, boy
कक्षा = वर्ग, తరగతి, class
स्त्री = औरत, స్త్రీ, woman
छात्र = विद्यार्थी, విద్యార్ధి, student
पाठशाला = स्कूल, బడి, school

श्रुत लेख : శ్రుతలేఖనము : Dictation

अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी – अपनी नोट पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
(ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిక్టేట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.)

SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions 7th Lesson कोयल Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 7th Lesson Questions and Answers कोयल

7th Class Hindi 7th Lesson कोयल Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं ? (చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నవి?)
उत्तर:
चित्र में एक रास्ता, कुछ झोंपडियाँ, एक घर, कुछ ताड के पेड, फूल, पौधे, घास, पर्वत, कुआ, एक स्त्री, पेड़ और उस पेड के ऊपर कुछ पक्षी, स्त्री के हाथ में बाल्टी, ज़मीन पर एक घडा आदि दिखाई दे रहे हैं। आसमान में सूरज भी दिखाई दे रहा है।
(చిత్రంలో ఒక దారి, కొన్ని గుడిసెలు, ఒక ఇల్లు కొన్ని తాటిచెట్లు, పూలు, మొక్కలు, గడ్డి, పర్వతములు ఒక బావి, ఒక స్త్రీ, చెట్టు ఆ చెట్టుపైన కొన్ని పక్షులు, స్త్రీ చేతిలో, ఒక బొక్కెన, నేల మీద ఒక కడవ మొదలగునవి కన్పించుచున్నవి. ఆకాశంలో సూర్యుడు కూడా కనిపిస్తున్నాడు. )

प्रश्न 2.
औरत क्या कर रही है? (స్త్రీ ఏమి చేయుచున్నది?)
उत्तर:
औरत कुएँ से पानी खींचकर घड़ा भर रही है।
(స్త్రీ బావి నుండి నీరు తోడి కడప నింపుచున్నది.)

कविता

1. देखो कोयल काली है पर – చూడండీ కోకిల నలుపు కానీ
मीठी है इसकी बोली। – తీయనిది దాని పిలుపు.
इसने ही तो कूक कूक कर – కోకిలే కూసి కూసి
आमों में मिश्री घोली। – మామిడి పండ్లలో తీయదనం నింపింది.

2. कोयल कोयल सच बतलाना – కోకిలా ఓ కోకిలా నిజం చెప్పు
क्या संदेशा लाई हो। – ఏమి సందేశం. తెచ్చావు.
बहुत दिनों के बाद आज फिर – చాలా రోజుల తర్వాత ఈ రోజు మళ్ళీ
इस डाली पर आई हो॥ – ఈ కొమ్మ పైకి వచ్చావు.

3. क्या गाती हो? किसे बुलाती …. – ఏమి పాడుతావు? ఎవరిని పిలుస్తారు?
बतला दो कोयल रानी। – చెప్పవా కోకిల రాణీ !
प्यासी धरती देख माँगती – దాహము గొన్న భూమిని చూసి అడుగుతావా
हो क्या मेघों से पानी? – మేఘాల నుండి నీటిని?

POEMS

1. देखो कोयल काली है पर – Look! Cuckoo is black but
मीठी है इसकी बोली। – Its voice is melodious.
इसने ही तो कूक कूक कर – The Cuckoo singing constantly
आमों में मिश्री घोली। – Filled the mangoes with sweetness.

2. कोयल कोयल सच बतलाना – Oh Cuckoo ! Tell the truth
क्या संदेशा लाई हो। – What message did you bring?
बहुत दिनों के बाद आज फिर – After so many days again today
इस डाली पर आई हो॥ – You perched on this bough.

3. क्या गाती हो? किसे बुलाती …. – What are you singing? Whom are you calling?
बतला दो कोयल रानी। – Won’t you tell, Cuckoo. queen!
प्यासी धरती देख माँगती – Observing the thirsty earth, are you asking
हो क्या मेघों से पानी? – Water from the clouds?

Intext Questions & Answers

प्रश्न 1.
कुछ पक्षियों के नाम बताइए। (కొన్ని పక్షుల పేర్లను తెలుపుము.)
उत्तर:
कौआ, कबूतर, मोर, तोता, मैना, बगुला, हंस, बतख, आदि कुछ पक्षियों के नाम हैं।
(కాకి, పావురము, నెమలి, చిలుక, మైనా, కొంగ, హంస మరియు బాతు మెదలగునవి కొన్ని పక్షులు పేర్లు.)

प्रश्न 2.
वर्षा की बूंदें कहाँ से गिरती हैं? (వర్షపు బిదువులు ఎక్కడ నుండి పడును?)
उत्तर:
वर्षा की बूंदें आसमान की मेघों से गिरती हैं।
(వర్షపు బిందువులు ఆకాశంలో మేఘాల నుండి కురియును (పడును.))

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
इस पाठ में किसके बारे में बताया गया है? (ఈ పాఠంలో ఎవరిని గురించి చెప్పబడినది.)
उत्तर:
इस पाठ में कोयल के बारे में बताया गया है। (ఈ పాఠంలో కోకిల గురించి చెప్పబడినది.)

प्रश्न 2.
कोयल की बोली कैसी होती है? (కోకిల మాట ఎలా ఉంటుంది?)
उत्तर:
कोयल की बोली मीठी होती है। (కోకిల మాట తీయగా ఉంటుంది.)

प्रश्न 3.
कोयल किससे पानी माँगती है? (కోకిల ఎవరిని నీరు అడుగుతున్నది?)
उत्तर:
कोयल मेघों से पानी माँगती है। (కోకిల మేఘములను నీరు అడుగుతున్నది.)

पढ़िए

अ) सही जोड़ी बनाइए।

1. बोली	ड) वाणी
2. मिश्री	घ) मिसरी
3. मेघ	क) बादल
4. डाली	ख) शाखा
5. संदेश	ग) समाचार

आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. हो क्या मेघों से पानी? [ 4 ]
2. कोयल, कोयल सच बतलाना। [ 5 ]
3. आमों में मिश्री घोली। [ 2 ]
4. देखो कोयल काली है पर [ 1 ]
5. बतला दो कोयल रानी [ 3 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

उत्तर:

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో వ్రాయండి.

1. कोयल की बोली कैसी है? (కోకిల మాట ఎలా ఉన్నది?)
उत्तर:
कोयल की बोली मीठी है। (కోకిల మాట తీయగా ఉన్నది.)

2. आमों में मिश्री किसने भरी? (మామిడి పండ్లలో తీయని కలకండను ఎవరు నింపిరి?)
उत्तर:
आमों में मिश्री कोयल ने भरी। (మామిడి పండ్లలో తీయని పంచదార కలకండను కోకిల నింపినది.)

3. कोयल गाते हुए किसे बुला रही है? क्यों? (కోకిల పాడుతూ ఎవరిని పిలుచుచున్నది? ఎందుకు?)
उत्तर:
कोयल गाते हुए मेघों को बुला रही है। कोयल प्यासी धरती को देखकर उसकी प्यास बुझाने मेघों से पानी माँग रही है।
(కోకిల పాడుతూ మేఘాలను పిలుచుచున్నది. కోకిల దాహముగొన్న భూమిని చూసి దాని దాహము తీర్చుటకు మేఘాలను నీరు అడుగుచున్నది.)

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము 5 – 6 వాక్యములలో వ్రాయండి.)

→ “कोयल” कविता का सारांश अपने शब्दों में लिखिए।
(‘కోకిల’ కవిత సారాంశము మీ మాటలలో వ్రాయండి.)
उत्तर:
कोयल काली होती है। उसकी आवाज़ मीठी होती है। उसकी कूक आमों में मिश्री जैसी मिठास घोलती है। कोयल प्यासी धरती के लिए मेघों से पानी माँग रही है। वह अपना संदेश लेकर बहुत दिनों के बाद डाली पर आयी है। कविता का सारांश यह है कि मधुर बोलने से हर जगह आदर मिलता है।
(కోకిల నల్లగా ఉంటుంది. దాని స్వరము తీయగా ఉంటుంది. దాని కూత మామిడిపండ్లలో తీయదనాన్ని నింపుతుంది. కోకిల దాహముగొన్న భూమి కోసం మేఘాల నుండి నీటిని అడుగుచున్నది. అది తన సందేశమును తీసుకుని చాలా రోజుల తర్వాత కొమ్మ మీదకు వచ్చింది. కవిత సారాంశము ఏమనగా మధురంగా మాట్లాడటం వల్ల ప్రతిచోటా కూడా గౌరవం లభిస్తుంది.)

इ) उचित शब्द से खाली जगह भरिए।

1. कोयल का रंग काला है। (काला / सफेद)
उत्तर:
काला

2. कोयल की बोली …….. है। (कड़वा | मीठी)
उत्तर:
मीठी

3. कोयल ने अपनी कूक से …. में मिश्री घोली है। (आमों/ अमरूद)
उत्तर:
आमों

4. प्यासी धरती के लिए …. से पानी माँगती है। (सूरज/ मेघों)
उत्तर:
मेघों

5. कोयल, कोयल …… बतलाना। (सच/ झूठ)
उत्तर:
सच

ई) संकेतों के आधार पर वाक्य लिखिए।

1. कोयल कूकती है।
उत्तर:
2. कोयल काली है।
3. कोयल डाली पर बैठी है।
4. कोयल की बोली मीठी है।
5. कोयल ने आमों में मिश्री घोली है।

उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।

1. कोयल : क + ओ + य + अ + ल + अ
2. मिश्री : ………………………
उत्तर:
म् + इ + श् + र् + ई

3. डाली : ………………………
उत्तर:
ड् + आ + ल् + ई

4. प्यासा : ……………………….
उत्तर:
प् + य् + आ + स् + आ

5. मेघ : ……………………..
उत्तर:
म् + ए + घ + अ

भाषांश

अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्द के आधार पर चार शब्द बनाइए।

1. कोयल – लता – ताला – लाज – जल
2. आम – ………………………
3. आज – ………………………
4. रानी – ………………………
5. मेघ – ………………………
उत्तर:
1. कोयल – लता – ताला – लाज – जल
2. आम – मत – तय – यह – हल
3. आज – जल – लात – ताल – लोग
4. रानी – नीम – मामा – माता – ताकत
5. मेघ – घन – नयन – नथ – थाली

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. सच – सत्य, यथार्थ
2. गाना – ……………..
उत्तर:
गीत, तराना

3. माँ – …………………….
उत्तर:
माता, जननी

4. सदा – ……………….
उत्तर:
हमेशा, सर्वदा

5. संदेश – …………
उत्तर:
खबर, समाचार

इ) विलोम शब्द लिखिए।
छोटा कम सफ़ेद झूठ एक ज़ोर से

1. श्यामपट काला है। सफ़ेद

2. बाग में अनेक पेड़ हैं।
उत्तर:
एक

3. सदा सच बोलना चाहिए।
उत्तर:
झूठ

4. बाग में बहुत पेड़ हैं।
उत्तर:
कम

5. हमारे घर का आंगन बहुत बड़ा है।
उत्तर:
छोटा

सृजनात्मकता

अ) चित्र देखकर वाक्य लिखिए।

उत्तर:

आ) परियोजना कार्य

1. कुछ पशु – पक्षियों के चित्र इकट्टा करके कक्षा में दिखाइए।
(కొన్ని పశు-పక్షుల బొమ్మలను పోగు చేసి తరగతి గదిలో ప్రదర్శించండి.)
उत्तर:
पशुओं के चित्र :

इ) अनुवाद कीजिए।

1. आम मीठा होता है।
उत्तर:
आम मीठा होता है। మామిడిపండు తీయగా ఉండును.

2. बच्चों को मिठाई पसंद है।
उत्तर:
बच्चों को मिठाई पसंद है। పిల్లలకు మిఠాయి ఇష్టము.

3. पतझड़ में पत्ते गिरते हैं।
उत्तर:
पतझड़ में पत्ते गिरते हैं। శిశిర ఋతువులో ఆకులు రాలును.

4. धरती हमारी माता है।
धरती हमारी माता है। భూమి మన తల్లి.

5. पानी से प्यास बुझती है।
उत्तर:
पानी से प्यास बुझती है। నీటితో దాహము తీరుతుంది.

व्याकरणांश

अ) नीचे दिए गए वाक्यों में रेखांकित शब्द सर्वनाम कहलाते हैं।
(క్రింది ఇవ్వబడిన వాక్యములలో గీత గీయబడిన శబ్దములు సర్వనామములు అని పిలువబడును.)

सर्वनाम परिभाषा :
संज्ञा के बदले में प्रयोग किये जाने वाले शब्दों को “सर्वनाम” कहते हैं।
जैसे : मैं, हम, तू, तुम, आप, यह, वह, ये, वे, क्या, कौन, आप … आदि।

अ) कविता पढ़कर सर्वनाम शब्द रेखांकित कीजिए।
उत्तर:
देखो कोयल काली है पर
मीठी है इसकी बोली।
इसने ही तो कूक कूक कर
आमों में मिश्री घोली।

कोयल कोयल सच बतलाना
क्या संदेशा लाई हो।
बहुत दिनों के बाद आज फिर
इस डाली पर आई हो॥

क्या गाती हो? किसे बुलाती ….
बतला दो कोयल रानी।
प्यासी धरती देख माँगती
हो क्या मेघों से पानी?

आ) नीचे दिये गये वाक्यों में से सर्वनामों को पहचानकर लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన వాక్యాలలో సర్వనామ శబ్దములను గుర్తించి వ్రాయండి.

1. वह कोयल है। वह

2. यह आम का पेड़ है। …..
उत्तर:
यह

3. आप आम खाइए।
उत्तर:
आप

4. कौन गाना गा रहा है?
उत्तर:
कौन

5. मैं गीत गाता हूँ।
उत्तर:
मैं

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :

→ सुभद्रा कुमारी चौहान जी की कुछ अन्य कविताएँ पढ़कर कक्षा में सुनाइए।
(సుభద్రా కుమారీ చౌహాన్ గారి కొన్ని ఇతర కవితలు తరగతిలో చదివి వినిపించండి.)
उत्तर:
देव ! तुम्हारे कई उपासक, कई ढंग से आते हैं,
सेवा में बहुमूल्य भेट वे, कई रंग के लाते हैं।
धूम-धाम से, साज-बाज से, वे मंदिर में आते हैं।
मुक्तामणि बहुमूल्य वस्तुएँ, लाकर तुम्हें चढ़ाते हैं।
मैं ही हूँ गरीबिनी ऐसी, जो कुछ साथ नहीं लायी,
फिर भी साहस कर मंदिर में, पूजा करने को आयी।
धूप-दीप, नैवेद्य नहीं है, झाँकी का श्रृंगार नहीं,
हाय, गले में पहनाने को, फूलों का भी हार नहीं।
स्तुति कैसे करूँ तुम्हारी, स्वर में है माधुर्य नहीं,
मन का भाव प्रकट करने को, वाणी में चातुर्य नहीं।
नहीं दान है, नहीं दक्षिणा, खाली हाथ चली आयी,
पूजा की भी विधि न जानती, फिर भी नाथ चली आयी।
पूजा और पुजापा प्रभुवर! इसी पुजारिन को समझो,
दान-दक्षिणा और निछावर, इसी भिखारिन को समझो।
मैं उन्मत्त प्रेम की लोभी, हृदय दिखाने आयी हूँ,
जो कुछ है बस यही पास है, इसे चढ़ाने आयी हूँ।
चरणों में अर्पित है, इसको चाहो तो स्वीकार करो,
यह तो वस्तु तुम्हारी ही है, ठुकरा दो या प्यार करो।

पाठ का सारांश

कोयल काली होती है। उसकी आवाज़ मीठी होती है। उसकी कूक आमों में मिश्री जैसी मिठास घोलती है। कोयल प्यासी धरती के लिए मेघों से पानी माँग रही है। वह अपना संदेश लेकर बहुत दिनों के बाद डाली पर आयी है। कविता का सारांश यह है कि मधुर बोलने से हर जगह आदर मिलता है।

పాఠ్య సారాంశం

కోకిల నల్లగా ఉంటుంది. దాని స్వరము తీయగా ఉంటుంది. దాని కూత మామిడిపండ్లలో తీయదనాన్ని నింపుతుంది. కోకిల దాహముగొన్న భూమి కోసం మేఘాల నుండి నీటిని అడుగుచున్నది. అది తన సందేశమును తీసుకుని చాలా రోజుల తర్వాత కొమ్మ మీదకు వచ్చింది. కవిత సారాంశము ఏమనగా మధురంగా మాట్లాడటం వల్ల ప్రతిచోటా కూడా గౌరవం లభిస్తుంది.

Summary

Cuckoo is black. Its voice is melodious. Its song fills the mangoes with sweetness. The cuckoo is asking water from the clouds for the sake of the thirsty earth. Carrying its message. The cuckoo perched on the bough after so many days. The summary of the poem is that : if we speak, sweetly (politely), we shall be honoured everywhere.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

कोयल – नर कोयल
राजा – रानी
पंडित – पंडिताइन
भैंस – भैंसा
छात्र – छात्रा
लेखक – लेखिका
सास – ससुर
विद्वान – विदुषी
शेर – शेरनी
मोर – मोरनी
बेगम – बादशाह
बकरा – बकरी

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

ऋतु – ऋतुएँ
पाठ – पाठ
कोयल – कोयल
बोली – बोलियाँ
आम – आम
संदेश – संदेश
दिन – दिन
डाली – डालियाँ
रानी – रानियाँ
मेघ – मेघ
पानी – पानी
धरती – धरती

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

सूर्योदय × सूर्यास्त
सुंदरता × असुंदरता
प्रकृति × विकृति
लायक × नालायक
मीठा × कडुआ
मीठी × कडुवी
काली × सफ़ेद
काला × सफ़ेद
सच × झूठ
देना × लेना
आज × कल
बहुत × कम

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

बोली = वाणी, మాట, speech
कूकना = कुहू कुहू आवाज़ करना, కుహూ కుహూ అని శబ్దము చేయుట, to sing
मिश्री = मिसरी, కలకంద, పటిక బెల్లం, sugar candy
घोलना = मिलाना , కలుపుట, mixing
संदेशा = समाचार, సమాచారం, news
मेघ = बादल, మేఘాలు, clouds
डाली = शाखा, కొమ్మ, branch
धरती = ज़मीन, భూమి, the earth
पानी = जल, నీరు, water
बतलाना = बोलना, చెప్పుట, to tell
सच = सत्य, నిజము, truth
पर = मगर, కానీ, but

श्रुत लेख : శ్రుతలేఖనము: Dictation

अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी – अपनी नोटं पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిక్టేట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.

SCERT AP Board 7th Class Hindi Study Material 6th Lesson पत्र-लेखन Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 6th Lesson Questions and Answers पत्र-लेखन

7th Class Hindi 6th Lesson पत्र-लेखन Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రములో ఏమేమి కనిపించుచున్నవి?)
उत्तर:
एक आदमी मेज के पास बैठकर पत्र लिख रहा है। मेज पर स्याही की दवात है। वह पक्षी के पंख से लिख रहा है। एक लडका कुर्सी में बैठकर पोस्ट कार्ड को मेज पर रखकर लिख रहा है। एक आदमी कुर्सी पर बैठकर लैपटॉप देख रहा है।
(చిత్రంలో ఒక మనిషి మేజాబల్ల వద్ద కూర్చుని ఉత్తరం వ్రాస్తూ ఉన్నాడు. మేజాబల్లపైన సిరా (ఇంకు) సీసా ఉన్నది. అతడు పక్షి ఈకతో వ్రాస్తున్నాడు. ఒక బాలుడు కుర్చీలో కూర్చుని మేజాబల్లపై పోస్టు కార్డు పెట్టుకుని వ్రాస్తూ ఉన్నాడు. ఒక మనిషి కుర్చీలో కూర్చుని లాప్ టాప్ చూస్తూ ఉన్నాడు.)

प्रश्न 2.
पत्र क्यों लिखा जाता है? (ఉత్తరము ఎందుకు వ్రాయబడుతుంది?)
उत्तर:
सुख या दुःख, समाचार जो भी हो उसे जानने और दूसरों को सूचनाएँ देने और अपनी भावनाएँ दूसरों को पहुँचाने पत्र लिखे जाते हैं।
(సుఖ దు:ఖ సమాచారమును ఏదైనా సరే తెలిసికొనుటకు ఇతరులకు సూచనలను ఇచ్చుటకు మరియు తన భావాలను ఇతరులకు తెలియజేయడానికి ఉత్తరము వ్రాయబడుతుంది.)

पत्र लेखन (छुट्टी – पत्र)

रामापुरम, दिनांक : 20.10.2021 सेवा में, श्रीमान प्रधानाध्यापक जी, सरकारी माध्यमिक पाठशाला, रामापुरमा महोदय, सादर प्रणाम। मैं सातवीं कक्षा का छात्र हूँ। मुझे दो दिन से बुखार है। मैं अस्पताल जाना चाहता हूँ। इस कारण से मैं पाठशाला आ नहीं सकता हूँ। इसलिए मुझे दिनांक 20.10.2021 से 22.10.2021 तक तीन दिन की छुट्टी देने की कृपा करें। धन्यवाद। आपका आज्ञाकारी छात्र, सुरेश, क्रमांक – 19, सातवीं कक्षा।

లేఖ/సెలవు చీటి

రామాపురము, తారీఖు : 20.10.2021 సేవలో, శ్రీమాన్ ప్రధానోపాధ్యాయుల వారికి, ప్రభుత్వ మాధ్యమిక పాఠశాల, రామాపురం. మహోదయా, సాదర ప్రణామములు. నేను 7వ తరగతి చదువుచున్న విద్యార్థిని. నాకు రెండు రోజుల నుండి జ్వరముగా ఉన్నది. నేను ఆసుపత్రికి వెళ్ళకోరుచుంటిని. ఈ కారణముగా నేను పాఠశాలకు రాలేను. అందువలన నాకు 20-10-2021 నుండి 22-10-2021 వరకు 03 రోజులు సెలవు ఇచ్చుటకు దయ చూపవలెను. ధన్యవాదములు. తమ ఆజ్ఞను పాటించు విద్యార్థి, సురేష్, క్రమ సంఖ్య – 19, 7వ తరగతి.

LETTER /LEAVE LETTER

Ramapuram, Dt. 20.10.2021 To The Head Master, Govt. Upper Primary School, Ramapuram. Dear Sir, Namaskaram. I am a student of class VII. I have suffering from fever for the last two days. I would like to go to hospital. Because of this reason I am not able to attend school. Hence, I request you to kindly grant me leave for three days, i.e. from 20-10-2021 to 22-10-2021. Thanking you Sir, I remain, Yours most obediently, Suresh, Roll No. 19

Intext guestion & Answer

प्रश्न 1.
हम पत्र क्यों लिखते हैं? (మనము ఉత్తరము ఎందుకు వ్రాస్తాము?)
उत्तर:
अपने कुशल समाचार देने, किसी विषय पर अपने राय बताने, अपनी भावनाओं को दूसरों तक पहुँचाने के लिए पत्र लिखते हैं। पत्रों से सूचनाएँ मिलती हैं।
(మన క్షేమ సమాచారము తెలుపుటకు, ఏదేని విషయంపై మన అభిప్రాయమును తెలుపుటకు, మన భావాలను ఇతరులకు తెలియజేయుటకు ఉత్తరముల వ్రాస్తాము. ఉత్తరాల ద్వారా సూచనలు, సందేశాలు లభించును.)

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
इस पत्र में कौन अस्वस्थ है? (ఈ ఉత్తరములో ఎవరు అస్వస్థలో ఉన్నారు?)
उत्तर:
इस पत्र में सुरेश अस्वस्थ है। (ఈ ఉత్తరములో సురేష్ అస్వస్థలో ఉన్నారు.)

प्रश्न 2.
सुरेश ने कितने दिनों की छुट्टी माँगी? (సురేష్ ఎన్ని రోజుల సెలవు కోరెను?)
उत्तर:
सुरेश ने तीन दिन की छुट्टी माँगी। (సురేష్ మూడు రోజుల సెలవు కోరెను.)

प्रश्न 3.
सुरेश किस कक्षा का छात्र है? (సురేష్ ఏ తరగతి విద్యార్థి?)
उत्तर:
सुरेश सातवीं कक्षा का छात्र है। (సురేష్ 7వ తరగతి విద్యార్థి.)

पढ़िए

अ) जोड़ी बनाइए।

आ) पाठ के आधार पर वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. छुट्टी देने की कृपा करें। [ 5 ]
2. मुझे दो दिनों से बुखार है। [ 2 ]
3. मैं सातवीं कक्षा का छात्र हूँ। [ 1 ]
4. मैं अस्पताल जाना चाहता हूँ। [ 3 ]
5. मैं पाठशाला नहीं आ सकता। [ 4 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) नीचे दिये गये वाक्यों में चित्रों से संबंधित शब्दों पर “O” गोला बनाइए।

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో వ్రాయండి.

1. सुरेश ने किसको पत्र लिखा? (సురేష్ ఎవరికి ఉత్తరం వ్రాసెను?)
उत्तर:
सुरेश ने अपनी पाठशाला के प्रधानाध्यापक के नाम पत्र लिखा।
(సురేశ్ తన పాఠశాల ప్రధానోపాధ్యాయునికి ఉత్తరము వ్రాసెను.)

2. पत्र का विषय क्या है? (ఉత్తరంలోని విషయము ఏమిటి?)
उत्तर:
पत्र का विषय यह है कि सुरेश दो दिनों से बुखार है। वह अस्पताल जाना चाहता है। इस कारण उसे तीन दिन की छुट्टी चाहिए।
(ఉత్తరంలోని విషయము ఏమిటంటే సురేశ్ కు రెండు రోజుల నుండి జ్వరముగా వున్నది. అందువలన అతడు ఆసుపత్రికి వెళ్ళకోరుచుండెను. ఈ కారణముగా అతనికి మూడు రోజులు సెలవు కావలెను.)

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
క్రింద ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము 5 -6 వాక్యములలో వ్రాయండి.

आप अपनी बहन की शादी में जाना चाहते हैं। इसलिए तीन दिन की छुट्टी माँगते हुए प्रधानाध्यापक के नाम पर पत्र लिखिए।
(మీరు తమ సోదరి వివాహమునకు వెళ్ళకోరుచుండిరి. అందువలన మూడు రోజులు సెలవు కోరుతూ మీ ప్రధానోపాధ్యాయునికి ఉత్తరం వ్రాయండి.)
उत्तर:

नेल्लूर, दिनांक : 24.10.2021 सेवा में, श्रीमान प्रधानाध्यापक जी, सरकारी माध्यमिक पाठशाला, नेल्लूर। महोदय, सादर प्रणाम। मैं सातवीं कक्षा का छात्र हूँ। कल तिरुपति में मेरी बहन की शादी होनेवाली है। मैं भी उस शादी में शामिल होना चाहता हूँ। इसलिए मुझे तारीख 25.10.2021 से 27.10.2021 तक तीन दिन की छुट्टी देने की कृपा करें। धन्यवाद। आपका आज्ञाकारी छात्र, वेंकटेश क्रमांक – 10 सातवीं कक्षा।

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. सुरेश सातवीं कक्षा में पढ़ता है। (तीसरी / सातवीं)
उत्तर:
सातवीं

2. मुझे दो दिन से ………. है। (बुखार / हैजा)
उत्तर:
बुखार

3. मैं ………….. जाना चाहता हूँ। (मंदिर/ अस्पताल)
उत्तर:
अस्पताल

4. मैं ……. नहीं आ सकता। (घर / पाठशाला)
उत्तर:
पाठशाला

5. मुझे ……….. दिन की छुट्टी दीजिए। (सात / तीन)
उत्तर:
तीन

ई) चित्र देखकर पाठ संबंधी वाक्य लिखिए।

उत्तर:

उ) पत्र के प्रारूप के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों को उनके सही स्थान पर लिखिए।
• आपका आज्ञाकारी
• सेवा मे
• पता
• स्थान
• विषय
• धन्यवाद
• महोदय
• दिनांक

उत्तर:

ऊ) वर्ण विच्छेद कीजिए।

1. छुट्टी : छ् + उ + ट् + ट् + ई
2. पत्र : …………………….
उत्तर:
प् + अ + त् + र् + अ

3. महोदय : ……………………..
उत्तर:
म् + अ + इ + ओ + द् + अ + य् + अ

4. प्रधानाध्यापक : ……………………..
उत्तर:
प् + र् + अ + ध् + आ + न् + आ + ध् + य् + आ + प् + अ + क् + अ

5. कृपा : …………………………..
उत्तर:
क् + ऋ + प् + आ

भाषांश

अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों के आधार पर चार शब्द बनाइए।

उत्तर:

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. आज्ञाकारी : विनम्र, आज्ञापालक
2. कक्षा : …………………..
उत्तर:
दर्जा, वर्ग

3. दिनांक : ……………………..
उत्तर:
तिथि, तारीख

4. कृपा : ………………………
उत्तर:
करुणा, दया

5. छुट्टी : …………………….
उत्तर:
अवकाश, विश्राम

इ) विलोम शब्द लिखिए।

1. सरकारी × गैर सरकारी
2. रात × दिन
3. आना × जाना
4. आज्ञा × अवज्ञा
5. लेना × देना

सृजनात्मकता

आ) परियोजना कार्य :

पत्र के विभिन्न रूपों को कक्षा में दिखाइए। (ఉత్తరముల యొక్క విభిన్న రూపాలను తరగతి గదిలో ప్రదర్శించింది.)
उत्तर:
पत्र के मुख्यतः दो रूप हैं – जैसे
1) औपचारिक पत्र तथा
2) अनौपचारिक पत्र

1) औपचारिक पत्र :
औपचारिक पत्रों के अंतर्गत 1) प्रार्थना पत्र 2) व्यावसायिक पत्र 3) सरकारी पत्र 4) कार्यालयी पत्र 5) विभिन्न विभागों के नाम पत्र 6) संपादक को पत्र आदि आते हैं।

अनौपचारिक पत्र :
अनौपचारिक पत्रों में 1) व्यक्तिगत पत्र 2) पारिवारिक पत्र 3) निमंत्रण पत्र आदि आते हैं। व्यक्तिगत पत्रों के अंतर्गत i) बधाई पत्र ii) धन्यवाद पत्र iii) शुभकामना पत्र iv) संवेदना पत्र v) सूचना तथा vi) सद्भावना पत्र आदि आते हैं।

इ) अनुवाद कीजिए।

1. छात्र खत लिखता है।
उत्तर:
విద్యార్థి ఉత్తరం వ్రాయును.

2. हमारी पाठशाला में दीवार – पत्रिका है।
उत्तर:
మా పాఠశాల (బడి)లో గోడపత్రిక కలదు.

3. हम सब गीत गाते हैं।
उत्तर:
మేమందరము పాట పాడెదము.

4. हमारे घर के पास डाकघर है।
उत्तर:
మా ఇంటి దగ్గర తపాలా కార్యాలయము కలదు.

5. डाकिया चिट्ठी लाता है।
उत्तर:
తపాలా బంట్రోతు ఉత్తరం తెస్తాడు.

व्याकरणांश

शब्द के जिस रूप से एक या अनेक का बोध होता हो, उसे ‘वचन” कहते हैं।
जिस शब्द से एक का बोध होता है उसे “एक वचन” कहते हैं।
जिस शब्द से दो या दो से अधिक का बोध होता है उसे ‘बहु वचन” कहते हैं।

अ) निम्न लिखित गद्यांश में बहु वचन शब्दों को रेखांकित कीजिए।

हम सातवीं कक्षा के छात्र हैं। हमारी पाठशाला में छात्राएँ और छात्र पढ़ते हैं। हमारी पाठशाला में दस कक्षाएँ हैं। लड़कियाँ और लड़के मैदान में खेलते हैं। ग्रंथालय में कई प्रकार की पुस्तकें हैं।
उत्तर:
हम सातवीं कक्षा के छात्र हैं। हमारी पाठशाला में छात्राएँ और छात्र पढ़ते हैं। हमारी पाठशाला में दस कक्षाएँ हैं। लड़कियाँ और लड़के मैदान में खेलते हैं। ग्रंथालय में कई प्रकार की पुस्तकें हैं।

आ) नीचे दी गयी तालिका के आधार पर चार – पाँच वाक्य लिखिए।

उदा : अ) मैं फुटबॉल खेलता हूँ। (एकवचन)
आ) हम फुटबॉल खेलते हैं। (बहुवचन)
उत्तर:
1. अ) यह फुटबॉल खेलता है।
आ) ये फुटबॉल खेलते हैं।

2. अ) वह फुटबॉल खेलता है।
आ) वे फुटबॉल खेलते हैं।

3. अ) मैं फुटबॉल खेलती हूँ।
आ) हम फुटबॉल खेलते हैं।

4. अ) यह फुटबॉल खेलती है।
आ) ये फुटबॉल खेलती हैं।

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :

पत्र के विविध प्रकारों के बारे में जानकारी दीजिए।
(ఉత్తరం యొక్క వివిధ రకాల గురించి తెలియజేయండి.)
उत्तर:
पत्र के मुख्यतः दो रूप हैं – जैसे 1) औपचारिक पत्र तथा 2) अनौपचारिक पत्र

त्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

प्रधानाध्यापक – प्रधानाध्यापिका।
अध्यापक – अध्यापिका
छात्र – छात्रा
शिष्य – शिष्या
पुत्रवान – पुत्रवती
शिक्षक – शिक्षिका
अनुज – अनुजा
स्वामी – स्वामिनी
हितकारी – हितकारिणी
दाता – दात्री
धनवान – धनवती
सुत – सुता
दुल्ह – दुल्हन
वीर – वीरांगना
दर्शक – दर्शिका
वृद्ध – वृद्धा
दास – दासी
महोदय – महोदया

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

भावना – भावनाएँ
पत्र – पत्र
सूचना – सूचनाएँ
प्रणाम – प्रणाम
पाठशाला – पाठशालाएँ
कक्षा – कक्षाएँ
छुट्टी – छुट्टियाँ
सेवा – सेवाएँ
महोदय – महोदय
अस्पताल – अस्पताल
लडकी – लडकियाँ
दिन – दिन
घर – घर
विषय – विषय
लड़का – लडके
डिब्बे – डिब्बा
पाठ – पाठ

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

अपना × पराया
देना × लेना
छोटा × बडा
ऊँचा × नीचा
सरकारी × गैर सरकारी
अच्छा × बुरा
जाना × आना
बहुत × कम
तेज × धीरे
अमीर × गरीब
दूर × पास
धनी × निर्धनी

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

बुखार = ज्वर, జ్వరము, fever
छुट्टी = अवकाश, సెలవు, leave
महोदय = महाशय, మహోదయా, sir
कृपा = दया, దయ, kindness
आज्ञाकारी = विनम्र, విధేయత, obedient
कक्षा = वर्ग, తరగతి, classroom
अध्यापक = गुरु, ఉపాధ్యాయుడు, teacher
प्रणाम = नमस्कार, నమస్కారములు, bow
छात्र = विद्यार्थी, విద్యార్ధి, student
अस्पताल = दवाखाना, ఆసుపత్రి, hospital
कारण = वजह, కారణం, cause

अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी-अपनी नोट पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిక్టేట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.

SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions 5th Lesson ईमानदारी का फल Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 5th Lesson Questions and Answers ईमानदारी का फल

7th Class Hindi 5th Lesson ईमानदारी का फल Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రంలో ఏమేమి కనిపించుచున్నవి?)
उत्तर:
चित्र में कुछ पेड़ – पौधे, फूल, एक झोपडी, एक घर, घास, पर्वत, जड.पी. हाई स्कूल, एक आदमी और एक बालक दिखाई दे रहे हैं। बडे – बडे पत्थर भी दिखाई दे रहे हैं।
(చిత్రంలో కొన్ని చెట్లు, మొక్కలు, పూలు, ఒక గుడిసె, ఒక ఇల్లు, గడ్డి, పర్వతములు, జెడ్.పి స్కూల్, ఒక మనిషి మరియు ఒక బాలుడు కనిపించుచున్నారు.)

प्रश्न 2.
लड़का क्या कर रहा है? (బాలుడు ఏమి చేయుచుచున్నాడు?)
उत्तर:
लड़का एक आदमी को रुपयों का बंडल दे रहा है और वह आदमी उसे ले रहा है।
(బాలుడు ఒక మనిషికి రూపాయల కట్టను ఇచ్చుచున్నాడు. ఆ మనిషి దానిని తీసుకొనుచున్నాడు.)

Intext Questions & Answers

प्रश्न 1.
जंगल में क्या – क्या मिलते हैं? (అడవిలో ఏమేమి లభించును?)
उत्तर:
जंगल में तरह – तरह के पेड़, फल, फूल, पत्ते,वनस्पति, खनिज आदि मिलते हैं।
(అడవిలో రకరకాల చెట్లు, పండ్లు, పూలు, ఆకులు, వనస్పతి, ఖనిజ పదార్థములు మున్నగునవి లభించును.)

प्रश्न 2.
परियों के बारे में तुम क्या जानते हो? (దేవదూతల గురించి నీకు ఏమి తెలియును?)
उत्तर:
कहा जाता है कि परियाँ बहुत सुंदर होती हैं। अगर किसी पर महरबान हो जाए तो अपनी जादू की छड़ी से उसकी कोई कामना पूरी कर देती हैं। यों तो परियाँ कई प्रकार की होती हैं – जैसे जंगल परी, पर्वत परी, जल परी आदि।
(దేవతలు చాలా అందంగా ఉంటారని అంటూ ఉంటారు. ఎవరి మీదైనా ప్రేమ, ఇష్టం కల్గినట్లయితే అవి తమ మాయాజాలంతో వారి ఇష్టాన్ని తీరుస్తాయి. సాధారణంగా వీరు చాలా రకాలుగా ఉంటారు. ఉదా : వన దేవత, పర్వత మరియు జల దేవత.)

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
नदी से क्या – क्या लाभ हैं? (నదుల వలన ఏమేమి లాభములు కలవు?)
उत्तर:
नदी से हमें कई लाभ मिलते हैं जैसे पीने का पानी मिलता है। नदियों के पानी से सिंचाई का प्रबंध किया जाता है। नदी यातायात का साधन भी हैं। नदियों के पानी को इकट्टा करके बिजली की उत्पत्ति की जाती है।
(నదుల నుండి మనకు అనేక లాభములు కలుగును ఉదాహరాణకి త్రాగునీరు లభించును. నదీ నీటిలో నీటి తడుపు ఏర్పాట్లు చేయబడును. నదులు ప్రయాణ మార్గాలు కూడా. నదీ నీటిని పోగు చేసి విద్యుత్ ఉత్పత్తి చేయవచ్చు.)

प्रश्न 2.
कुछ पेड़ों के नाम बताइए| (కొన్ని చెట్ల పేర్లను తెలపండి.)
उत्तर:
बरगद, पीपल, इमली, नीम, नींबू, जामून, नारियल और ताड़ आदि कुछ पेडों के नाम हैं।
(మర్రిచెట్టు, రావిచెట్టు, చింతచెట్టు, వేపచెట్టు, నిమ్మచెట్టు, నేరేడు చెట్టు, కొబ్బరి చెట్టు మరియు తాటిచెట్టు అనునవి కొన్ని చెట్ల పేర్లు)

प्रश्न 3.
ईमानदारी का फल कैसा होता है? (నిజాయితీ ఫలితము ఎలా ఉంటుంది?)
उत्तर:
ईमानदारी का फल मीठा होता है। (నిజాయితీ యొక్క ఫలితము తీయగా ఉంటుంది.)

पढिए

अ) जोड़ी बनाइए।

उत्तर:

आ) पाठ में नीचे दिये गये वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर उनकी क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. उसने सोने की कुल्हाड़ी दिखाई। [ 3 ]
2. एक लकड़हारा था। [ 1 ]
3. हाँ, यही मेरी कुल्हाड़ी है। [ 5 ]
4. लकड़हारा रोने लगा। [ 2 ]
5. यह मेरी नहीं है। [ 4 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) नीचे दिये गये वाक्यों में चित्रों से संबंधित शब्दों पर “O” गोला बनाइए।

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.)

1. लकड़हारा क्या करता था? (Sev Senyas Sansats?)
उत्तर:
लकड़हारा जंगल में लकडियाँ काटकर उन्हें बेचता था।
(కట్టెలు నరుకువాడు అడవిలో కట్టెలు నరికి వాటిని అమ్ముకునేవాడు.)

2. नदी की देवी क्यों खुश हुई? (568 vos 305220060?)
उत्तर:
लकडहारे की ईमानदारी को देखकर नदी की देवी खुश हुई।
(కట్టెలు నరుకువాని నిజాయితీని చూసి నదీ దేవత సంతోషించినది.)

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము 5 -6 వాక్యములలో వ్రాయండి.)

“ईमानदारी का फल” कहानी का सारांश लिखिए। (“Resran 2080” s av5g dowon provis.)
उत्तर:
एक लकड़हारे की कुल्हाडी नदी में गिर गई। नदी की देवी ने उसे सोने और चाँदी की कुल्हाड़ियाँ दिखाई। लेकिन उसने ईमानदारी से अपनी कुल्हाड़ी ही माँगी। इससे उसे तीनों कुल्हाड़ियाँ ईनाम के रूप में मिलीं। इससे यह शिक्षा मिलती है कि ईमानदारी का फल मीठा होता है।
(ఒక కట్టెలు నరుకువాని గొడ్డలి నదిలో పడిపోయినది. నదీ దేవి అతనికి బంగారపు మరియు వెండి గొడ్డళ్ళు చూపినది. కానీ అతడు నిజాయితీతో తన గొడ్డలినే అడిగెను. అందువలన అతనికి బహుమతిగా మూడు గొడ్డళ్ళు లభించినవి. దీని నుండి మనకు నిజాయితీ ఫలితము తీయగా ఉంటుందన్న పాఠం లభించుచున్నది.)

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. वह ………. में लकड़ियाँ काटता था। (जंगल / मैदान)
उत्तर:
जंगल

2. नदी में ……….. जा गिरी। (कुल्हाड़ी / लकड़ी)
उत्तर:
कुल्हाड़ी

3. नदी की देवी ……….. आयी। (अंदर / बाहर)
उत्तर:
बाहर

4. देवी ने उसको ………. कुल्हाड़ियाँ दे दी। (एक | तीनों)
उत्तर:
तीनों

5. ईमानदारी का फल ……… होता है। (मीठा/ कडुआ)
उत्तर:
मीठा

ई) संकेतों के आधार पर शब्द लिखिए।

उत्तर:
नाम
धाम
काम
आम

उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।

1. जंगल : ज् + अं + ग् + अ + ल् + अ

2. कुल्हाड़ी : ………………………….
उत्तर:
क् + उ + ल् + इ + आ + ड् + ई

3. आधार : ………………………………
उत्तर:
आ + ध् + आ + र् + अ

4. प्रणाम : ………………………………..
उत्तर:
प् + र् + अ + ण् + आ + म् + अ

5. कहानी : ………………………………….
उत्तर:
क् + अ + ह् + आ + न् + ई

भाषांश

अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों के आधार पर चार शब्द बनाइए।
उदा : लकड़हारा – राम – मगर – रमेश – शरत

उत्तर:

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. जल : पानी, नीर

2. जंगल : …………
उत्तर:
कानन, वन

3. लकड़ी : ………………..
उत्तर:
डंडा, काठ

4. मीठा : ………………
उत्तर:
मधुर, रसीला

5. खुश : …………………
उत्तर:
आनंद, संतोष

इ) विलोम शब्द लिखिए।

1. बाहर × अंदर
2. आना × जाना
3. गिरना × उठना
4. ईमान × बेईमान
5. अपना × पराया

सृजनात्मकता

अ) चित्र को देखकर छोटे – छोटे शब्द लिखिए।

1. लड़का
उत्तर:
2. आशीश
3. चरण
4. रास्ता
5. अंधा

आ) परियोजना कार्य

कुछ नीति वाक्यों का संकलन कीजिए। (కొన్ని నీతి వాక్యాములను సంగ్రహించండి.)
उत्तर:
नीति वाक्य :

1. पाप से घृणा करो, पापी से नहीं। – महात्मा गाँधी
2. ईश्वर के हाथ देने के लिए खुले हैं, लेने के लिए तुम्हें प्रयत्न करना होगा : गुरु नानक देव।
3. प्रार्थना करनेवाले होठों से सहायता करनेवाले हाथ कहीं अच्छे हैं – मदर तेरेसा
4. मानव की सेवा ही माधव की सेवा है। – मदर तेरेसा।
5. मूर्ख अपने घर में पूजा जाता, मुखिया अपने गाँव में परंतु विद्वान सर्वत्र पूजा जाता है। – चाणक्य
6. रास्ते कभी खत्म नहीं होते, अकसर लोग हिम्मत हार जाते हैं।
7. मीठा जबान, अच्छी आदतें, अच्छा व्यवहार और अच्छे लोग हमेशा सम्मानित होते हैं।
8. कड़ी मेहनत ही आपको अच्छी किस्मत दे सकती है।
9. कम बोलना एक अच्छी आदत है।
10. घमंड पतन का लक्षण है।

इ) अनुवाद कीजिए।

1. लकड़हारा लकड़ियाँ काटता है। …………………………………………
उत्तर:
लकड़हारा लकड़ियाँ काटता है। కట్టెలు నరుకువాడు కట్టెలు నరుకుతాడు.

2. जंगल में अनेक जीव – जंतु रहते हैं। …………………………………………
उत्तर:
जंगल में अनेक जीव – जंतु रहते हैं। అడవిలో అనేక జంతు జీవములు ఉండును.

3. नदी में मछलियाँ रहती हैं। …………………………………………
उत्तर:
नदी में मछलियाँ रहती हैं। నదిలో చేపలు ఉండును.

4. सोना बहुत महँगा है। …………………………………………
उत्तर:
सोना बहुत महँगा है। బంగారము చాలా పిరుము.

5. बड़ों को प्रणाम करना चाहिए। …………………………………………
उत्तर:
बड़ों को प्रणाम करना चाहिए। పెద్దలకు నమస్కరించవలెను.

व्याकरणांश

अ) परिभाषा :

किसी व्यक्ति, स्थान, गुण या वस्तु के नाम को “संज्ञा” कहते हैं।
(ఎవరైనా ఒక వ్యక్తి, స్థానము, గుణము లేదా వస్తువు పేర్లను నామవాచకము (సంజ్ఞ) అని అందురు.)
उदाहरण : मोहन, लड़का, दिल्ली, पानी, मेज़, धर्म आदि।

आ) निम्न लिखित वाक्यों में संज्ञा शब्दों को पहचानकर लिखिए।

1. सब धर्म अच्छे होते हैं।
उत्तर:
धर्म

2. मैदान में घोड़ा है।
उत्तर:
मैदान, घोडा

3. दीपा गाती है।
उत्तर:
दीपा

4. वे विजयवाडा में रहते हैं।
उत्तर:
विजयवाडा

5. ‘हिंदी” सरल भाषा है।
उत्तर:
हिंदी, भाषा

इ) नीचे दिये गये वाक्यों में संज्ञा शब्दों को रेखांकित कीजिए।

1. वह जंगल में लकड़ियाँ काटता था।
उत्तर:
जंगल, लकड़ियाँ

2. नदी की देवी जल से बाहर आयी।
उत्तर:
नदी, देवी, जल

3. यह मेरी कुल्हाड़ी नहीं है।
उत्तर:
कुल्हाड़ी

4. एक लकड़हारा वन में गया।
उत्तर:
लकडहारा, वन

5. देवी को उस पर दया आयी।
उत्तर:
देवी, दया

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :

ईमानदारी से संबंधित कुछ घटनाओं का वर्णन कीजिए।
उत्तर:
एक घटना :
एक बार मेरा दोस्त दिल्ली गया। उसके पास एक लाख रुपये थे। जिन्हें वह अपने पिता के इलाज के लिए लेकर जा रहा था। वह रेलगाडी में अपना पर्स खो दिया। अस्पताल पहुंचने पर उसने अपनी जेब देखी तो उसमें पर्स नहीं था। उसके चेहरे की हवाएँ उडने लगी।

इतने में एक व्यक्ति वहाँ पहुँचा। उसने मेरे दोस्त का पर्स लौटाते हुए कहा कि उसे यह पर्स रेलगाड़ी में पड़ा मिला था। मेरे दोस्त के यह पूछने पर कहा कि उसे यहाँ का पता किसने दिया तो उसने बताया था कि उसके पर्स में अस्पताल का नाम तथा डॉक्टर द्वारा लिखी गयी दवाइयों की पर्ची को पढ़कर वह यहाँ तक पहुंचा है। मेरा दोस्त उस अनजान व्यक्ति की ईमानदारी को आज भी याद करता है।

एक और घटना :
यह घटना तेलंगाणा की राजधानी हैदराबाद की है। बीते बुधवार को बाईस वर्षीय गोपाल अपने खाते में मौजूद कुल एक लाख रुपये में से हजार रुपये निकालने स्टेट बैंक आफ़ हैदराबाद के एक ए.टी.एम.पर गया। पैसे निकालने के क्रम में मशीन के किनारे का एक दरवाज़ा खुल गया और उसमें से सारे नोट बाहर गिर गए। वहाँ न कोई सुरक्षा गार्ड तैनात था न ही सी.सी.टी.वी कैमरा लगा था। यानी चुपचाप सुरक्षित तरीके ढेर सारी रकम ले जाने के लिए गोपाल के सामने पूरा मौका था। लेकिन उसके भीतर पल भर के लिए भी ऐसा ख्याल नहीं आया, और उसने बाहर खडे हुए अपने साथियों से सुरक्षा गार्ड को खोजने के लिए कहा। गार्ड के न मिलने पर पुलिस को फोन करके सारी स्थिति बताई। इतने सारे रुपये देखकर न गोपाल के भीतर लालच नहीं आया, बल्कि उसके बेरोजगार दोस्त भी उसे कुछ गलत करने के लिए उकसाने के बजाय उसकी ईमानदारी में सहभागी बने। यह पुलीस और सबसे ज्यादा उस बैंक के लिए भी राहत की बात थी। अंदाज़ा लगाया जा सकता है कि इन युवकों ने इससे उलट व्यवहार किया होता तो बैंक और उसके कर्मचारी की लापरवाही का अंजाम क्या हो सकता था। हैदराबाद पुलीस ने उचित ही गोपाल को सम्मानित करने का फैसला किया है।

पाठ का सारांश

एक लकड़हारे की कुल्हाड़ी नदी में गिर गई। नदी की देवी ने उसे सोने और चाँदी की कुल्हाड़ियाँ दिखाई। लेकिन उसने ईमानदारी से अपनी कुल्हाड़ी ही माँगी। इससे उसे तीनों कुल्हाड़ियाँ ईनाम के रूप में मिलीं। इससे यह शिक्षा मिलती है कि ईमानदारी का फल मीठा होता है।

పాఠ్య సారాంశం

ఒక కట్టెలు నరుకువాని గొడ్డలి నదిలో పడిపోయినది. నదీ దేవి అతనికి బంగారపు మరియు వెండి గొడ్డళ్ళు చూపినది. కానీ అతడు నిజాయితీతో తన గొడ్డలినే అడిగెను. అందువలన అతనికి బహుమతిగా మూడు గొడ్డళ్ళు లభించినవి. దీని నుండి మనకు నిజాయితీ ఫలితము తీయగా ఉంటుందన్న పాఠం లభించుచున్నది.

Summary

A woodcutter’s axe fell into a river. The river goddess showed him golden and silver axes. But he asked the goddess honestly for his own axe. Because of this, he was rewarded with three axes. From this, we learn a moral that the result of honesty would be sweet.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

लड़का – लड़की
देवी – देव
भगवान – भगवती
चाचा – चाची
पुत्र – पुत्री
पति – पत्नी
आचार्य – आचार्या
सुनार – सुनारिन
श्रीमान – श्रीमती
अध्यापक – अध्यापिका
पोता – पोती
ग्वाला – ग्वालिन
अध्यक्ष- अध्यक्षा
दूल्हा – दुल्हन
साला – साली

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

फल – फल
सेवा – सेवाएँ
गुण – गुण
मार्ग – मार्ग
सीख – सीख
नदी – नदियाँ
लकडी – लकड़ियाँ
कुल्हाडी – कुल्हाड़ियाँ
खुशी – खुशियाँ
ईनाम – ईनाम

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

दया × निर्दया
विनय × अविनय
उपकार × अपकार
परोपकार × अपकार
नैतिक × अनैतिक
गुण × अगुण
ईमानदार × बेईमान
सही × गलत
जीवन × मरण
महान × अल्प/तुच्छ
बेचना × खरीदना
रोना × हँसना
आधार × निराधार
अंदर × बाहर
खुश × दुःख
मीठा × कडुवा
खुशी × दुःखी

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

जंगल = वन, అడవి, forest
मिठा = मधुर, తీయని, sweet
लकड़हारा = लकड़ियाँ काटनेवाला, కట్టెలు నరుకువాడు, wood cutter
नदी = सरिता, నది, river
ईमानदारी = सच्चाई, నిజాయితీ, honesty
सीख = नीति, నీతి, morality
चाँदी = रजत, వెండి, silver
सोना = कनक, బంగారం, gold
किनारा = तट, ఒడ్డు, bank
दिन = दिवस, రోజు, day
जल = पानी, నీరు, water
दया = कृपा, దయ, kindness
खुश = संतोष, సంతోషము, happiness
प्रणाम = नमस्कार, నమస్కారం, salutation

श्रुत लेख : శ్రుతలేఖనము : Dietations

अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी-अपनी नोट पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిక్లేట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.

SCERT AP Board 7th Class Hindi Study Material 4th Lesson हम नन्हें बच्चे Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 4th Lesson Questions and Answers हम नन्हें बच्चे

7th Class Hindi 4th Lesson हम नन्हें बच्चे Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या-क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నావి?)
उत्तर:
चित्र में भारत देश के कुछ सैनिक हैं। भारत देश का तिरंगा झंडा एक सैनिक के हाथ में है। सैनिकों के हाथों में बंदूक और सैनिक हिम से ढके पहाड़ों पर खड़े हुए हैं। वे कुछ नारा लगा रहे हैं।
(చిత్రంలో భారతదేశ సైనికులు కొంతమంది ఉన్నారు. భారతదేశ జాతీయ పతాకం మూడు రంగుల జెండా ఒక సైనికుని చేతిలో ఉన్నది. సైనికుల చేతుల్లో తుపాకులు ఉన్నాయి. మరియు సైనికులు మంచు కొండలపై నిలుచుని ఉన్నారు. వారు ఏదేని నినాదం చేస్తున్నారు.)

प्रश्न 2.
सैनिक क्या कर रहे हैं? (సైనికులు ఏమి చేయుచున్నారు?)
उत्तर:
सैनिक मातृभूमि की रक्षा कर रहे हैं।
(సైనికులు మాతృభూమిని రక్షిస్తున్నారు.)

कविता

1. हम नन्हें – नन्हें बच्चे हैं, మేము చిన్న చిన్న పిల్లలం.
नादान, उमर के कच्चे हैं, అమాయకులం, తక్కువ వయస్సు ఉన్నవాళ్ళం,
पर अपनी धुन के सच्चे हैं। కానీ మా సంకల్పానికి నిజమైన వారము.
जननी की जय-जय गाएँगे, జన్మభూమికి జయజయలు పాడుతాం,
भारत की ध्वजा फहराएँगे। భారతదేశ పతాకం ఎగురవేస్తాం.

2. अपना पथ कभी न छोडेंगे, మా దారిని ఎప్పుడూ విడవం,
अपना प्रण कभी न तोड़ेंगे, మా ప్రతిభ ఎప్పటికీ వదలం,
हिम्मत से नाता जोड़ेंगे, ధైర్యంతో బంధుత్వం కలుపుతాం,
हम हिमगिरि पर चढ़ जाएँगे, మేము హిమాలయాలను ఎక్కుతాం,
भारत की ध्वजा फहराएँगे। భారతదేశ జెండాను ఎగురవేస్తాం.

3. हम भय से कभी न डोलेंगे, మేము భయంతో ఎప్పుడూ ఊగిసలాడం,
अपनी ताकत को तोलेंगे, మా శక్తిని నిరూపిస్తాం,
जननी की जय – जय बोलेंगे। జన్మభూమికి జయజయలు పలుకుతాం,
अपना सिर भेंट चढ़ाएँगे, మా ‘తలను’ కానుకగా అర్పిస్తాం,
भारत की ध्वजा फहराएंगे। భారతదేశ జాతీయ జెండాను ఎగురవేస్తాం.

POEM

1. हम नन्हें – नन्हें बच्चे हैं, We are children,
नादान, उमर के कच्चे हैं, We are innocent, we are kids,
पर अपनी धुन के सच्चे हैं। But we are true to our will.
जननी की जय-जय गाएँगे, We sing songs of praise of the motherland,
भारत की ध्वजा फहराएँगे। We hoist the Indian flag.

2. अपना पथ कभी न छोडेंगे, We never leave our path,
अपना प्रण कभी न तोड़ेंगे, We never forsake our talent,
हिम्मत से नाता जोड़ेंगे, We establish relationship with courage,
हम हिमगिरि पर चढ़ जाएँगे, We climb the Himalayas,
भारत की ध्वजा फहराएँगे We hoist the Indian flag.

3. हम भय से कभी न डोलेंगे, We never oscillate with fear,
अपनी ताकत को तोलेंगे, We prove our power,
जननी की जय – जय बोलेंगे। We sing songs of praise of the motherland,
अपना सिर भेंट चढ़ाएँगे, We offer our head as a gift,
भारत की ध्वजा फहराएंगे। We hoist the Indian flag.

Intext Questions & Answers

प्रश्न 1.
बच्चों में कौन – कौन से गुण होते हैं? (పిల్లలలో ఎలాంటి గుణాలు ఉంటాయి?)
उत्तर:
बच्चे नादान होते हैं, उमर के कच्चे होते हैं। छोटे – छोटे होते हैं। और धुन के सच्चे होते हैं।
(పిల్లలు అమాయకంగా ఉంటారు. తక్కువ వయస్సు కలవారై ఉంటారు. చిన్న చిన్న వారై ఉంటారు మరియు నిజమైన సంకల్పం కలిగినవారై ఉంటారు.)

प्रश्न 2.
शहीद किसे कहते हैं? (శహీద్ అని ఎవరిని అంటారు?)
उत्तर:
देश के लिए जो अपने प्राणों को खो देते हैं उन्हें शहीद कहते हैं।
(దేశం కొరకు తమ ప్రాణాలను ఎవరైతే అర్పిస్తారో వారిని శహీద్ అని అందురు. )

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
बच्चे कैसे होते हैं? (పిల్లలు ఎలా ఉంటారు?)
उत्तर:
बच्चे नन्हें, नादान और उमर के कच्चे होते हैं।
(పిల్లలు చిన్నవారు, అమాయకులు, వయస్సులో చిన్నవారుగను ఉందురు.)

प्रश्न 2.
बच्चे क्या तोडना नहीं चाहते हैं? (పిల్లలు దేనిని తప్పకుడదని కోరుకుంటున్నారు?)
उत्तर:
बच्चे अपना प्रण तोडना नहीं चाहते हैं।
(పిల్లలు తమ ప్రతిన తప్పకూడదని కోరుకొనుచుండిరి.)

प्रश्न 3.
बच्चे क्या फहराना चाहते हैं? (పిల్లలు దేనిని ఎగురవేయాలని కోరుచుండిరి?)
उत्तर:
बच्चे भारत ध्वजा (झंडे) को फहराना चाहते हैं।
(పిల్లలు భారతదేశ పతాకం (జెండాను) ఎగురవేయాలని కోరుచుండిరి.)

पढ़िए

अ) जोड़ी बनाइए।

1. बच्चे जननी	की जय गाएँगे।
2. बच्चे हिम्मत	से नाता जोडेंगे।
3. अपना सिर	भेंट चढ़ाएँगे।
4. भारत की	ध्वजा फहराएंगे।
5. हम हिमगिरि	पर चढ़ जाएँगे।

आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. हम भय से कभी न डोलेंगे। [ 3 ]
2. जननी की जय – जय गाएँगे। [ 4 ]
3. अपना सिर भेंट चढ़ाएँगे। [ 5 ]
4. नादान, उमर के कच्चे हैं। [ 1 ]
5. अपना प्रण कभी न तोड़ेंगे। [ 2 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.)

1. बच्चे अपनी धुन के कैसे हैं? (పిల్లలు తమ సంకల్పములో ఎటువంటివారు?)
उत्तर:
बच्चे अपनी धुन के सच्चे हैं।
(పిల్లలు తమ సంకల్పములో నిజమైనవారు.)

2. बच्चे किससे नाता जोड़ना चाहते हैं? (పిల్లలు ఎవరితో బంధుత్వం కలుపకోరుచున్నారు?)
उत्तर:
बच्चे हिम्मत से नाता जोडना चाहते हैं।
(పిల్లలు ధైర్యముతో బంధుత్వం కలుపకోరుచున్నారు.)

3. भारत की शान कब बढ़ेगी?(భారతదేశ ప్రతిష్ఠ ఎప్పుడు పెరుగును?)
उत्तर:
बच्चे धैर्य से रहकर ताकत दिखाकर देश की रक्षा में अपने प्राणों को अर्पण करने पर भारत की शान बढेगी।
(పిల్లలు ధైర్యముతో నుండి తమ శక్తిని చూపించి దేశ రక్షణలో తమ ప్రాణాలను అర్పించిన భారతదేశ ప్రతిష్ఠ పెరుగును.)

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
(క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.)

→ “हम नन्हें बच्चे” – कविता का सारांश लिखिए। (‘మేము చిన్న పిల్లలం’ కవిత సారాంశమును వ్రాయండి.)
उत्तर:
कवि कहते हैं कि – हम छोटे बच्चे हैं। हम नादान हैं। हम कम उम्र के हैं। हम सच बोलते हैं। हम भारतमाता की जय गाते हैं। हम भारत का झंडा फहराते हैं। हम अच्छे रास्ते पर चलते हैं। हम अपना वादा नहीं तोड़ते हैं। हम धैर्य से रहते हैं। हम कभी नहीं डरते हैं। जरूरत पड़ने पर हम अपनी ताकत
दिखाते हैं।
(మేము చిన్న పిల్లలం. మేము అమాయకులం. మేము తక్కువ వయస్సు కలవాళ్ళం. మేము నిజము మాట్లాడతాము. మేము భారతమాతకు జయగీతం పాడతాం. మేము భారతదేశ జెండా ఎగురువేస్తాం. మేము మంచి దారిలో నడుస్తాం. మేము ప్రతిజ్ఞను విడనాడం. మేము ధైర్యంతో ఉంటాం. మేము ఎప్పటికీ భయపడం. అవసరం వచ్చినప్పుడు మేము మా శక్తిని ప్రదర్శిస్తాము.)

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. बच्चे नादान उम्र के कच्चे होते हैं। (कच्चे / सच्चे)
उत्तर:
कच्चे

2. वे अपना ……… कभी न तोडेंगे। (प्रण | वन)
उत्तर:
प्रण

3. सब मिलकर भारत की …….. उड़ाएँगे। (ध्वजा / धुन)
उत्तर:
ध्वजा

4. बच्चे …….. से नाता जोड़ेंगे। (हिम्मत / हिमगिरि)
उत्तर:
हिम्मत

5. बालक अपनी …… को तोलेंगे। (ताकत / उमर)
उत्तर:
ताकत

ई) संकेतों के आधार पर शब्द बनाइए।

उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।

1. बच्चे : ब् + अ + च् + च् + ए
2. नन्हें : …………………………
उत्तर:
न् + अ + न् + इ + एं

3. धुन : …………………………
उत्तर:
ध् + उ + न् + अ

4. ध्वजा : …………………………
उत्तर:
ध् + व् + अ + ज् + आ

5. ताकत : …………………………
उत्तर:
त् + आ + क् + अ + त् + अ

भाषांश

अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों के आधार पर चार शब्द बनाइए।

उत्तर:

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।
1. रास्ता : राह, पथ
2. ताकत : …………………………………
3. जननी : …………………………………
4. प्रण : …………………………………
5. ध्वजा : …………………………………
उत्तर:
1. रास्ता : राह, पथ
2. ताकत : शक्ति, बल
3. जननी : माँ, माता
4. प्रण : प्रतिज्ञा, संकल्प
5. ध्वजा : झंडा, पताका

सृजनात्मकता

अ) चित्र देखकर दो शब्द लिखिए।

उत्तर:
मोर, पंख

आ) परियोजना कार्य :

→ देशभक्ति से संबंधित दो नारे लिखकर कक्षा में दिखाइए।
(దేశభక్తికి సంబంధించిన రెండు నినాదములు వ్రాసి తరగతిలో చూపించండి.)
उत्तर:
1. “भारत माता की जय।”
2. “जय हिंद”।
3. “जन गण – मन अधिनायक जय है’।

इ) अनुवाद कीजिए।

1. झंडा राष्ट्र की शान है।
उत्तर:
झंडा राष्ट्र की शान है। జెండా దేశ ప్రతిష్ఠ.

2. मैं भारत का नागरिक हूँ।
उत्तर:
मैं भारत का नागरिक हूँ। నేను భారతదేశ పౌరుడను.

3. हिमालय ऊँचा पर्वत है।
उत्तर:
हिमालय ऊँचा पर्वत है। హిమాలయము ఎత్తైన పర్వతము.

4. बच्चे खेलना पसंद करते हैं।
उत्तर:
बच्चे खेलना पसंद करते हैं। పిల్లలు ఆడడం ఇష్టపడెదరు.

5. हम सब गीत गाते हैं।
उत्तर:
हम सब गीत गाते हैं। మేమందరము పాటలు పాడుతాము.

व्याकरणांश

अ) नीचे दिये गये संकेतों के आधार पर शब्द लिखिए।
उत्तर:
प्रताप, प्रयोग, प्रकाश
सूर्य, आर्य, कार्य

आ) नीचे दिए गए वाक्यों में से “रेफ” शब्दों के नीचे रेखांकित कीजिए।

1. हमारे झंडे के बीच में अशोक चक्र है।
उत्तर:
हमारे झंडे के बीच में अशोक चक्र है।

2. सुरेश ड्रामा देखने गया।
उत्तर:
सुरेश ड्रामा देखने गया।

3. सूर्य की किरणें तेज़ होती हैं।
उत्तर:
सूर्य की किरणें तेज़ होती हैं।

4. चंद्र को चाँद भी कहते है।
उत्तर:
चंद्र को चाँद भी कहते हैं।

5. कर्ण को दान कर्ण कहते हैं।
उत्तर:
कर्ण को दान कर्ण कहते हैं।

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :

→ सोहनलाल द्विवेदी जी के द्वारा लिखित देशभक्ति से संबंधित कविता को गाकर सुनाइए।
(సోహలాల్ ద్వివేదీ గారి ద్వారా రచించబడిన దేశభక్తికి సంబంధించిన కవిత పాడి వినిపించండి.)
उत्तर:
(मेरा देश)

ऊँचा खड़ा हिमालय आकाश चूमता है।
नीचे पखार पग तल, नित सिंधू झूमता है
गंगा पवित्र यमुना, नदियाँ लहर रही हैं।
पल – पल नई छटाएँ पग – पग छहर रही हैं।

वह पुण्य भूमि मेरी
वह जन्म भूमि मेरी
वह स्वर्ण भूमि मेरी
वह मात्रु भूमि मेरी

झरने अनेक झरते, जिसकी पहाड़ियों में
चिड़ियाँ चहक रही है, हो मस्त झाड़ियों में
अमराइयाँ घनी हैं, कोयल पुकारती है।
बहती मलय पवन है, तन – मन सँवारती है।

वह धर्म भूमि मेरी
वह कर्म भूमि मेरी,
वह जन्म भूमि मेरी
वह मात्रु भूमि मेरी।

जन्म जहाँ ये रघुपति, जन्मी जहाँ थी सीता,
श्रीकृष्ण ने सुनाई वंशी पुनीत गीता,
गौतम ने जन्म लेकर, जिसका सुयश बढ़ाया
जग को दया दिखाई, जग को दिया दिखाया।

वह युद्ध भूमि मेरी
वह बुद्ध भूमि मेरी
वह जन्म भूमि मेरी
वह मात्रुभूमि मेरी। – सोहनलाल द्विवेदी

पाठ का सारांश

कवि कहते हैं कि – हम छोटे बच्चे हैं। हम नादान हैं। हम कम उम्र के हैं। हम सच बोलते हैं। हम भारतमाता की जय गाते हैं। हम भारत का झंडा फहराते हैं। हम अच्छे रास्ते पर चलते हैं। हम अपना वादा नहीं तोड़ते हैं। हम धेर्य से रहते हैं। हम कभी नहीं डरते हैं। ज़रूरत पड़ने पर हम अपनी ताकत दिखाते हैं।

పాఠ్య సారాంతం

మేము చిన్న పిల్లలం. మేము అమాయకులం. మేము తక్కువ వయస్సు కలవాళ్ళం. మేము నిజము మాట్లాడతాము. మేము భారతమాతకు జయగీతం పాడతాం. మేము భారతదేశ జెండా ఎగురవేస్తాం. మేము మంచి దారిలో నడుస్తాం. మేము ప్రతిజ్ఞను విడనాడం. మేము ధైర్యంతో ఉంటాం. మేము ఎప్పటికీ భయపడం. అవసరం వచ్చినప్పుడు మేము మా శక్తిని ప్రదర్శిస్తాము.

Summary

We are children. We are innocent. We are youngers. We speak truth. We sing songs of praise for the Mother India. We hoist the Indian flag. We follow the good path. We do not break the vow. We will be courageous. We will ever be fearless. In times of needs we will show our power.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

बच्चा – बच्ची
सेवक – सेविका
नर्तक – नर्तकी
नायक – नायकी
युवक – युवती
माँ – बाप
सिंह – सिंहनी
ऋषि – ऋषि पत्नी
सखा – सखी

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

जवान – जवान
कर्तव्य – कर्तव्य
कविताएँ – कविता
बच्चा – बच्चे
जननी – जननी
पथ – पथ

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

रक्षा × नाश
देश × विदेश
जय × अपजय/पराजय
छोडना × पकडना
भय × निर्भय
छोटे × बड़े
अच्छे × बुरे
डर × निडर
धैर्य × अधैर्य

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

उम्र = आयु, వయస్సు, age
धुन = लगन, లీనమగుట, determined
ताकत = शक्ति, శక్తి, strength, power
नाता = संबंध, సంబంధము, relationship
पथ = मार्ग, దారి, way
शान = प्रतिष्ठा, వైభవం, grandeur
प्रण = वादा, ప్రతిజ్ఞ, vow
हिम्मत = धैर्य, ధైర్యము, couarge
ध्वजा = झंडा, జెండా, flag.
नन्हें = छोटे, చిన్న, small
नादान = नासमझ, ఏమీ తెలియని, senseless
जननी = माँ, తల్లి, mother
हिमगिरि = हिमालय पहाड, హిమాలయ పర్వతములు, Himalayas
भय = डर, భయము, fear
सिर = सर, తల, head
भेंट = उपहार, కానుక, gift

श्रुत लेख : శ్రుతలేఖనము : Dietations

अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी – अपनी नोट पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.

SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions 3rd Lesson आदिवासी नृत्य – धिंसा Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 3rd Lesson Questions and Answers आदिवासी नृत्य – धिंसा

7th Class Hindi 3rd Lesson आदिवासी नृत्य – धिंसा Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రములో ఏమేమి కన్పించుచున్నావి?)
उत्तर:
चित्र में चार स्त्रियाँ नृत्य मुद्राएँ दिखाना और उनकी विभिन्न वेशभूषा दिखाई दे रहे हैं।
(చిత్రంలో నలుగురు స్త్రీలు నాట్య భంగిమలను చూపించుట మరియు వారి విభిన్న వస్త్రధారణ కనిపించుచున్నవి.)

प्रश्न 2.
स्त्रियाँ क्या कर रही हैं? (స్త్రీలు ఏమి చేయుచున్నారు?)
उत्तर:
स्त्रियाँ नाच रही हैं। (స్త్రీలు నాట్యము చేయుచున్నారు.)

Intext Questions & Answers

प्रश्न 1.
अदिवसीयों के बारे में आप क्या जानते हैं? (ఆదివాసీయుల గురించి మీకు ఏమి తెలియును?)
उत्तर:
आदिवासी शब्द दो शब्द ”आदि” और ”वासी” से मिल कर बना है। पर्वत प्रांतों में जो लोग रहते हैं उन्हें आदिवासी कहते हैं।.
(ఆదివాసీ అను శబ్దము ఆది మరియు వాసీ అను రెండు పదముల కలయికతో ఏర్పడినది. పర్వత ప్రాంతాలలో ఏ ప్రజలైతే నివసిస్తున్నారో వారిని ఆదివాసీయులు అని అంటారు.)

प्रश्न 2.
कुछ प्रमुख पर्यटक स्थानों के नाम बताइए। (కొన్ని పర్యాటక ప్రదేశముల పేర్లను తెలపండి.)
उत्तर:
ऊटी, कोडैकेनाल, विशाखपट्टणम, मुसोरी, सिमला, डार्जलिंग, कश्मीर और अरकु आदि पर्यटक स्थान हैं।
(ఊటీ, కొడైకెనాల్, విశాఖపట్టణము, ముస్సోరి, సిమ్లా, డార్జిలింగ్, కశ్మీర్ మరియు అరకు మొదలగునవి కొన్ని పర్యాటక ప్రదేశములు.)

Improve Your Learning

प्रश्न 1.
अदिवसीयों का प्रमुख नृत्य क्या है? (ఆదివాసీయుల ప్రముఖమైన నృత్యము ఏది?)
उत्तर:
अधिवसीयों का प्रमुख नृत्य धिंसा है।
(ఆదివాసీయుల ప్రముఖ నృత్యము “ధింసా”.)

प्रश्न 2.
अरकु की सुंदरता के बारे में बोलिए। (అరకు అందమును గురించి చెప్పండి..)
उत्तर:
अरकु विशाखपट्टणम जिले का एक पहाडी गाँव है। यह एक सुंदर पर्यटक स्थल है। इसे ”आंध्रा ऊटी’ भी कहते हैं। यहाँ शांत वातावरण मिलता है।
(అరకు విశాఖపట్టణం జిల్లాలో ఒక పర్వతీయ ప్రదేశము. ఇది ఒక అందమైన పర్యాటక ప్రదేశము. దీనిని “ఆంధ్ర ఊటీ” అని అంటారు. ఇక్కడ కూడా ప్రశాంత వాతావరణం లభించును.)

प्रश्न 3.
आँध्र प्रदेश के कुछ लोकनृत्यों के बारे में बताइए। (ఆంధ్రప్రదేశ్ లోని కొన్ని జానపద నృత్యముల గురించి వివరించండి.)
उत्तर:
आंध्र प्रदेश के लोक नृत्यों में विभन्नि रूप और शैलियाँ हैं। आंध्रप्रदेश लोक संस्कृति से समृद्ध है। आंध्रा की लोक संस्कृति में गोबी नृत्य, मथुरी नृत्य, बुट्टा बोम्मलु, वीर नाट्यम, डंडारिया नृत्य आदि प्रमुख हैं। आंध्रा में कूचपूडि और भरत नाट्यम भी प्रदर्शित किये जाते हैं।)
(ఆంధ్రప్రదేశ్ లో జానపద నృత్యములు విభిన్న రూపాలలో, విభిన్న శైలుల్లో కన్పించును. ఆంధ్రప్రదేశ్ లో జానపద సంస్కృతి చాలా సమృద్ధిగా ఉన్నది. ఆంధ్రప్రదేశ్ లో గోబీ నృత్యము, మథురీ నృత్యము, బుట్టబొమ్మల నృత్యము, వీర నాట్యము, డండారియా నృత్యము మొదలగునవి ప్రముఖమైనవి. మన ఆంధ్రప్రదేశ్ లో కూచిపూడి మరియు భరత నాట్యము కూడా ప్రదర్శించబడుతున్నవి.)

पढ़िए

अ) जोड़ी बनाइए।

1. तुडुमु	वाद्ययंत्र है।
2. विटिंग	आदिवासी त्यौहार है।
3. बांसुरी	हाथ में लेकर नाचते हैं।
4. अरकु	पर्यटक स्थल है।
5. मोदकोंडम्मा	आदिवासियों की देवी है।

आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. वे ‘कुवी’ भाषा में बात करते हैं। [ 3 ]
2. यहाँ होने वाली जातरा बहुत प्रसिद्ध है। [ 4 ]
3. इस नृत्य में एक मुख्य नर्तक रहता है। [ 5 ]
4. अरकु विशाखपट्टणम जिले का पहाड़ी गाँव है। [ 1 ]
5. यह एक सुंदर मनमोहक स्थल है। [ 2 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) चित्र से संबंधित शब्द जोड़िए।

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.

1. धिंसा नृत्य किस प्रदेश का है?(ధింసా నృత్యము ఏ ప్రదేశమునకు చెందినది ?)
उत्तर:
धिंसा विशाखपट्टणम जिले के ‘अरकु’ नामक एक पहाडी गाँव का नृत्य है।
(ధింసా అనునది విశాఖపట్టణం జిల్లాలోని ‘అరకు’ అను ఒక పర్వతీయ గ్రామ నృత్యము. )

2. धिंसा का अर्थ क्या है? यह कहाँ नाचा जाता है? (‘ధింసా’ అనగా అర్థమేమిటి ? ఇది ఎక్కడ ప్రదర్శించబడుచున్నది?)
उत्तर:
‘धिंसा’ का अर्थ है कूदना, जोर – जोर से कदम हिलाना। यह चावडी में नाचा जाता है। यह अरकु का नृत्य है।
(థింసా అనగా దుముకుట, వేగాతివేగముగా అడుగులు కదల్చుట అని అర్థము. ధింసా అను నాట్యము “చావ్ డి”లో చేయబడును. ఇది అరకు జానపద నృత్యము. )

3. अदिवसी कौन – कौन त्यौहार मानते हैं? (ఆదివాసీయులు ఏఏ పండుగులు జరుపుకుంటారు?)
उत्तर:
आदिवासी ‘कोर्रकोट्टा’, इटुकला पंडुगा, मोदकोंडम्मा जातरा, नंदी और विटिंग नामक त्यौहार मनाते हैं।
(ఆదివాసీయులు కొర్రుకొట్టా, ఇటుకల పండుగ, మోదకొండమ్మ జాతర, నంది మరియు ‘విటింగ్’ అను పండుగలను జరుపుకుంటారు.)

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छः वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానము 5 -6 వాక్యములలో వ్రాయండి.

1. अदिवसीयों के नृत्य “धिंसा” के बारे में आप क्या जानते हैं?(ఆదివాసీయుల నృత్యము “ధింసా” గురించి మీకు ఏమి తెలియును?)
उत्तर:
इस पाठ में आदिवासियों के लोक नृत्य धिंसा के बारे में बताया गया है। अरकु एक पहाड़ी गाँव है। प्रकृति के सुंदर दृश्य मन को मोह लेते हैं। ‘धिंसा’ की शुरुआत सोपी नामक गाँव में हुई। यह त्यौहारों और उत्सवों के समय नाचा जाता है। धिंसा का अर्थ है – कूदना और जोर – जोर से कदम हिलाना। सब मिलकर चांवड़ी में नाचते हैं। वे ‘तुडुमु’ नामक वाद्य यंत्र का उपयोग करते हैं। वे अनेक प्रकार के त्यौहार मनाते हैं। मोदकोंडम्मा उनकी देवी है। यहाँ होने वाली जातरा बहुत प्रसिद्ध है। आँध्रप्रदेश राज्य सरकार ने इस स्थान को पर्यटक स्थल बना दिया है। आँध्रप्रदेश सरकार यहाँ पर अनेक उत्सवों का आयोजन thri
(ఈ పాఠంలో ఆదివాసీయుల జానపద నృత్యము ధింసా గురించి చెప్పబడినది. అరకు ఒక పర్వతీయ గ్రామము. ఇక్కడి ప్రకృతి అందమైన దృశ్యాలు మనస్సులను మోహిస్తాయి. ధింసా నృత్యము సోంపీ అను గ్రామములో ప్రారంభమైనది.

పండుగలు మరియు ఉత్సవాలలో ఈ నృత్యము చేయబడును. ధింసా అనగా ఎగురుట మరియు వేగముగా అడుగులు కదుపుట అని అర్థము. అందరూ కలసి “చావ్ డి”లో నాట్యము చేయుదురు. వారు “తుడుము” అను వాయిద్య యంత్రమును ఉపయోగింతురు. వారు అనేక రకములైన పండుగలను జరుపుకొనెదరు. మోదకొండమ్మ వారి దేవత. ఇక్కడ జరిగే జాతరలు చాలా ప్రసిద్ది చెందినవి. ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వము ఈ ప్రదేశమును పర్యాటక స్థలముగా మార్చినది. మరియు ఇక్కడ అనేక ఉత్సవాలను ఏర్పాటు చేయుచున్నది.)

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. आदिवासी कुवी भाषा में बोलते हैं। (कुवी / पंजाबी)
उत्तर:
कुवी

2. …… नृत्य देखने जाते हैं। (परिवार | पर्यटक)
उत्तर:
पर्यटक

3. धिंसा का जन्म …….. नामक गाँव में हुआ। (सोपी / अरकु)
उत्तर:
सोंपी

4. मुख्य नर्तक को ………… कहते हैं। (नाटक | नाटकारी)
उत्तर:
नाटकारी

5. आदिवासियों की देवी …………है। (मोदकोंडम्मा / माचम्म)
उत्तर:
मोदकोंडम्मा

ई) चित्र देखकर शब्द लिखिए।
(शहद कॉफी धिंसा रीठा इमली)

उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।
1. नृत्य : न् + ऋ + त् + य् + अ
2. धिंसा : ………………………..
उत्तर:
ध् + इ + स् + आ

3. सुदर : ………………………..
उत्तर:
स + उ + न् + द् + अ + र् + अ

4. पर्यटक : ………………………..
उत्तर:
प् + अ + र् + य् + अ + ट् + अ + क् + अ

5. नर्तक : ………………………..
उत्तर:
न् + अ + र् + त् + अ + क् + अ

भाषांश

अ) पाठ के आधार पर वर्ग पहली से शब्दों को ढूँढकर लिखिए।

1. अरकु
उत्तर:
2. तुडुमु
3. दल
4. बांसुरी
5. मुख्य
6. नंदी

आ) विलोम शब्द लिखिए।

1. गाँव × शहर
2. दूर × पास
3. प्रसिद्ध × अप्रसिद्ध
4. एक × अनेक
5. बहुत × कम

सृजनात्मकता

अ) कुचिपूडी नृत्य का चित्र देखकर दो शब्द लिखिए।

उत्तर:
स्त्री, नृत्य मुद्रा, कूचिपूडि, घुघुरु

आ) कुछ प्रमुख भारतीय नृत्यों के चित्र ढूंढिए और कक्षा में दिखाइए।
కొన్ని ప్రముఖ భారతీయ నృత్య చిత్రములను వెదకి వాటిని తరగతిలో ప్రదర్శించండి.

इ) अनुवाद कीजिए।
1. संक्रांति एक प्रमुख त्यौहार है।
उत्तर:
संक्रांति एक प्रमुख त्यौहार है। సంక్రాంతి ఒక ప్రముఖ (ముఖ్యమైన) పండుగ.

2. अरकु एक सुंदर पर्यटक स्थल है।
उत्तर:
अरकु एक सुंदर पर्यटक स्थल है। అరకు ఒక అందమైన పర్యాటక స్థలము.

3. भारत की राजधानी दिल्ली है।
उत्तर:
भारत की राजधानी दिल्ली है। భారతదేశ రాజధాని ఢిల్లీ.

4. वीणा एक वाद्य यंत्र है।
उत्तर:
वीणा एक वाद्य यंत्र है। వీణ ఒక వాయిద్య యంత్రము.

5. मोर सुंदर पक्षी है।
उत्तर:
मोर सुंदर पक्षी है। నెమలి అందమైన పక్షి.

व्याकरणांश

अ) द्वित्वाक्षर : दो समरूपी व्यंजनों के मेल को द्वित्वाक्षर कहते हैं।
उदाः विशाखपट्टणम, मोदकोंडम्मा, गुस्सा, बच्चा, हिम्मत।
क् + क = क्क (चक्की)
ग् + ग = ग्ग (सुग्गा)
च् + च = च्च (सच्चा)
ज् + ज = ज्ज (लज्जा)
ट् + ट = ट्ट (हट्टा)
ड् + ड = ड्ड (अड्डा)
ण् + ण = ण्ण(कण्णन)
त् + त = त (भत्ता)
द् + द = द्द(कद्दू)
न् + न = न्न (गन्ना)
ब् + ब = ब्ब (गुब्बारा)
म् + म = म्म (अम्मा)
य् + य = य्य (शय्या)
ल् + ल = ल्ल (बल्ला)
व् + व = व्व (कव्वाली)
स् + स = स्स(रस्सी)

आ) निम्न लिखित गद्यांश में द्वित्वाक्षर शब्द पहचान कर रेखांकित कीजिए।

संगीत, भरतनाट्यम और करगाट्टम का जन्म स्थान तमिलनाडु माना जाता है। यहाँ के पहाड़ी प्रदेशों में कोडैक्कानाल, कोल्लिमाले, नीलगिरी प्रमुख हैं। तमिल भाषा बहुत प्राचीन है। तमिल भाषा का शिलप्पाधिकारम् एक महाकाव्य है। तमिल भाषा के तिरुक्कुरल को विश्व वेद माना गया है। इसके लेखक तिरुवल्लुवर है! तमिल भाषा सुसंपन्न और समृद्ध भाषा है।
उत्तर:
संगीत, भरतनाट्यम और करगाट्टम का जन्म स्थान तमिलनाडु माना जाता है। यहाँ के पहाड़ी प्रदेशों में कोडैक्कानाल, कोल्लिमालै, नीलगिरी प्रमुख हैं। तमिल भाषा बहुत प्राचीन है। तमिल भाषा का शिलप्पाधिकारम् एक महाकाव्य है। तमिल भाषा के तिरुक्करल को विश्व वेद माना गया है। इसके लेखक तिरुवल्लुवर है। तमिल भाषा सुसंपन्न और समृद्ध भाषा है।

इ) नीचे दिए गए शब्दों में द्वित्वाक्षर शब्दों को रेखांकित कीजिए।

1. बच्चा सत्य क्या ग्यारह
2. वत्स रम्या गुस्सा न्याय
3. बल्ला हत्या त्याग उत्साह
4. मक्खी कच्चा मान्य वंदना
5. कल्याण मल्हारी जुल्म पल्लव

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన:

बच्चों को अपने आसपास के अन्य एक और लोकनृत्य का परिचय दीजिए।
(పిల్లలకు దగ్గరలోని ఇతర జానపద నృత్యముల నుండి ఒకదాని గురించి పరిచయం చేయండి.)
उत्तर:
गोबी नृत्य : गोबी नृत्य आंध्रप्रदेश के तटीय क्षेत्रों के लोकप्रिय नृत्य रूपों में से एक है। यह संक्रांति त्यौहार के दौरान मुख्य रूप से किया जाता है। इस समय के दौरान सभी घरों के आँगन को साफ़ और सजाया जाता है। सजावट के प्रयोजनों के लिए फूलों का उपयोग विभिन्न प्रकार के रंगोली के साथ किया जात है। यानी गोबर के गोलों को इन रंगोली डिज़ाइनों के बीच रखकर गोब्बिल्लु बनाया जाता है। शाम के समय युवा लडकियाँ नाचने और गाने के लिए इन गोबिल्लु के चारों और इकट्ठा होती हैं।

गिनती

एक – 1
दो – 2
तीन – 3
चार – 4
पाँच – 5
छः – 6
सात – 7
आठ – 8
नौ – 9
दस – 10
ग्यारह – 11
बारह – 12
तेरह – 13
चौदह – 14
पंद्रह – 15
सोलह – 16
सत्रह – 17
अठारह – 18
उन्नीस – 19
बीस – 20
इक्कीस – 21
बाईस – 22
तेईस – 23
चौबीस – 24
पच्चीस – 25
छब्बीस – 26
सत्ताईस – 27
अट्टाईस – 28
उनतीस – 29
तीस – 30

पाठ का सारांश

इस पाठ में आदिवासियों के लोक नृत्य धिंसा के बारे में बताया गया है। अरकु एक पहाड़ी गाँव है। प्रकृति के सुंदर दृश्य मन को मोह लेते हैं। ‘धिंसा की शुरुआत सोपी नामक गाँव में हुआ। यह त्योहारों और उत्सवों के समय नाचा जाता है। धिंसा का अर्थ है – कूदना और जोर – जोर से कदम हिलाना। सब मिलकर चावड़ी में नाचते हैं। वे ‘तुडुमु नामक वाद्य यंत्र का उपयोग करते हैं। वे अनेक प्रकार के त्यौहार मनाते हैं। मोदकोंडम्मा उनकी देवी है। यहाँ होने वाली जातरा बहुत प्रसिद्ध है। आँध्रप्रदेश राज्य सरकार ने इस स्थान को पर्यटक स्थल बना दिया है। आँध्रप्रदेश सरकार यहाँ पर अनेक उत्सवों का आयोजन करती है।

పాఠ్య సారాంశం

ఈ పాఠంలో ఆదివాసీయుల లోక నృత్యము ధింసా గురించి చెప్పబడినది. అరకు ఒక పర్వతీయ గ్రామము. ఇక్కడి ప్రకృతి అందమైన దృశ్యాలు మనస్సులను మోహిస్తాయి. ధింసా నృత్యము సోంపీ అను గ్రామములో ప్రారంభమైనది.

పండుగలు మరియు ఉత్సవాలలో ఈ నృత్యము చేయబడును. ధింసా అనగా ఎగురుట మరియు వేగముగా అడుగులు కదుపుట అని అర్థము. అందరూ కలసి “చావ్ డి”లో నాట్యము చేయుదురు. వారు “తుడుము” అను వాయిద్య యంత్రమును ఉపయోగింతురు. వారు అనేక రకములైన పండుగలను జరుపుకొనెదరు. మోదకొండమ్మ వారి దేవత. ఇక్కడ చాలా జాతరలు జరుగును. ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వము ఈ ప్రదేశమును పర్యాటక స్థలముగా మార్చినది. ఇక్కడ అనేక ఉత్సవాలను ఏర్పాటు చేయుచున్నది.

Summary

The Adivasis’ (Tribals’) folk dance Dhimsa is described in this lesson. Araku is a village with mountainous area. The scenery of the nature here captivated our hearts. Dhimsa dance originated at a village named ‘Sompi’.

This dance is performed during festivals and celebrations Dhimsa means ‘to fly’,, ‘to move footsteps quickly!’ They all together dance at a place called ‘Chavdi’. They use a musical instrument named ‘Tudumu’. They celebrate several kinds of festivals. Modakondamma is their goddess. Many jataras are celebrated here. The government of Andhra Pradesh transformed this place into a tourist spot. The government of Andhra Pradesh is organising various kinds of celebrations here.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

स्री – पुरुष
औरत – आदमी
नाना – नानी
भैंस – भैंसा
पंडित – पंडिताइन
नर्तक – नर्तकी
गायक – गायिका
मोर – मोरनी
घोडा – घोडी
अध्यापक – अध्यापिका
शिष्य – शिष्या
छात्र – छात्रा
विद्यार्थी – विद्यार्थिनी

वचन बदलिए ( వచనములను మార్చండి)

चित्र – चित्र
नृत्य – नृत्य
यात्रा – यात्राएँ
गुफा – गुफाएँ
यंत्र – यंत्र
देवी – देवियाँ
स्री – स्त्रियाँ
स्थल – स्थल
लोग – लोग
बात – बातें
पंख – पंख
संस्कृति – संस्कृतियाँ
गाँव – गाँव
भाषा – भाषाएँ
दिन – दिन
मोर – मोर

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

ऊपर × नीचे
बडा × छोटा
आज × कल
गाँव × शहर
आना × जाना
सुंदर × असुंदर
सुंदरता × असुंदरता
प्रारंभ × अंत
लायक × न लायक
प्रसिद्ध × अप्रसिद्ध
दूर × समीप/पास
मुख्य × अमुख्य
मानव × दानव
उपयोग × अनुपयोग
बहुत × कम

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

नृत्य = नाच, నాట్యము, dance
करीब = निकट, దగ్గరగా, near
प्रसिद्ध . = मशहूर, ప్రసిద్ధి, famous
स्थान = प्रदेश, (ప్రదేశము, place
दल = समूह, సమూహము, group
पहाड = पर्वत, పర్వతము, mountain
सुंदर = खूबसूरत, అందమైన, beautiful
प्रारंभ = शुरुआत, ప్రారంభము, beginning
त्यौहार = पर्व, పండుగ, festival
बांसुरी = मुरली, మురళి, flute

SCERT AP Board 7th Class Hindi Study Material 2nd Lesson होशियार कौआ Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 2nd Lesson Questions and Answers होशियार कौआ

7th Class Hindi 2nd Lesson होशियार कौआ Textbook Questions and Answers

सोचिए-बोलिए

प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నవి?)
उत्तर:
चित्र में एक बालक और एक अलमारी है। अलमारी के ऊपर एक गेंद है और बिजली का लट्ट दिखाई दे रहे हैं।
(చిత్రంలో ఒక బాలుడు మరియు ఒక అలమరా (బీరువా) ఉన్నాయి. అలమరాపై ఒక బంతి ఉంది మరియు ఒక బల్బు కనిపిస్తున్నవి.)

प्रश्न 2.
लड़का क्या कर रहा है? (బాలుడు ఏమి చేయుచున్నాడు?)
उत्तर:
लडका अलमारी पर रखे हुए गेंद को लेने का प्रयास कर रहा है। अलमारी ऊँची है। वह नीचा है। इसलिए वह उसे पकड नहीं सका। उसके मन में एक उपाय आया। वह एक संदूक लाकर उस पर खडे होकर गेंद को अलमारी की ऊपर से पाने की कोशिश कर रहा है।
(బాలుడు అలమారు (బీరువా) పైనున్న బంతిని తీసుకొనుటకు ప్రయత్నించుచుండెను. బీరువా ఎత్తైనది. అతడు పొట్టివాడు. అందువలన అతడు దానిని పట్టుకొనలేకపోవుచుండెను. అతని మనస్సులో ఒక ఉపాయం వచ్చెను. అతడు ఒక పెట్టెను తెచ్చి దానిపై నిలబడి బంతిని బీరువా పై నుండి తీసుకొను ప్రయత్నం చేయుచున్నాడు.)

Intext Questions Answers

प्रश्न 1.
लोमडी ने कौए से गाने के लिए क्यों कहा? (నక్క కాకితో పాట పాడమని ఎందుకు చెప్పెను?)
उत्तर:
कौए की चोंच में रोटी है । इसे देखकर लोमडी के मुँह में पानी भर आया। किसी न किसी प्रकार रोटी को लेना चाहा। लोमडी ने गाने के लिए इसलिए कहा कि यदि वह गायेगा तो उसके मुँह से रोटी नीचे गिर जाएगी।
(కాకి నోటిలో ఒక రొట్టె ఉన్నది. దానిని చూసి నక్క నోటిలో నీరు ఊరినది. నక్క ఏదో విధముగా కాకి నోటిలోని రొట్టెను తీసుకొనవలెనని అనుకున్నది. నక్క కాకితో పాడమని ఎందుకన్నదనగా కాకి పాడితే దాని నోటి నుండి రొట్టె క్రింద పడిపోతుంది. )

प्रश्न 2.
कौए ने रोटी को अपने पैरों के नीचे क्यों रख लिया? (కాకి రొట్టెను తన పాదముల క్రింద ఎందుకు ఉంచుకున్నది?)
उत्तर:
कौए ने रोटी को अपने पैरों के नीचे इसलिए रख लिया कि गाते समय उसके मुख से रोटी न गिरें।
(కాకి తన పాదముల క్రింద రొట్టెను ఎందువలన ఉంచుకున్నదనగా తను పాట పాడేటప్పుడు నోటి నుండి రొట్టె క్రింద పడకుండా ఉండుట కొరకు. )

Improve Your Learning

सुनिए-बोलिए

प्रश्न 1.
कुछ पक्षियों के नाम बताइए। ( కొన్ని పక్షుల పేర్లు చెప్పండి.)
उत्तर:
कौआ, तोता, कोयल, कबूतर, मोर और गैरय्या आदि कुछ पक्षियों के नाम हैं।
(కాకి, చిలుక, కోకిల, పావురము, నెమలి మరియు పిచ్చుక మొదలగునవి కొన్ని పక్షులు పేర్లు.)

प्रश्न 2.
लोमड़ी क्या पाना चाहती थी? (నక్క ఏమి పొందకోరుచున్నది?)
उत्तर:
लोमड़ी, कैए के मुँह से रोटी पाना चाहती थी।
(నక్క కాకి నోటిలోనున్న రొట్టెను పొందగోరుచున్నది.)

प्रश्न 3.
कौए ने लोमड़ी से कैसा व्यवहार किया? (కాకి నక్కతో ఎలా వ్యవహరించెను?)
उत्तर:
कौए ने लोमडी से सोच विचारकर विवेक और होशियारी से व्यवहार किया।
(కాకి నక్కతో బాగా ఆలోచించి వివేకంతో తెలివితో వ్యవహరించెను.)

पढ़िए

अ) चित्र से संबंधित शब्द जोड़िए।

आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. कौआ रोटी को निगल गया। [5]
2. लोमड़ी के मुँह में पानी भर आया। [ 1 ]
3. रोटी को अपने पैरों के नीचे रख लिया। [ 3 ]
4. मैं कामयाब नहीं हो सका। [ 4 ]
5. आपका गाना बहुत मधुर था। [ 2 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) नीचे दिए गए वाक्यों में चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.

1. खाने की खोज में कौन घूम रहा था? (తిండి కోసం ఎవరు వెతుకుతూ తిరుగుచుండెను?)
उत्तर:
खाने की खोज में एक लोमडी घूम रही थी।
(తిండి కోసం ఒక నక్క వెతుకుతూ తిరుగుచుండెను.)

2. इस कहानी से क्या शिक्षा मिलती है? (ఈ కథ వలన మనకు ఏ ఉపదేశం లభించును?)
उत्तर:
इस कहानी से यह शिक्षा मिलती है कि – ” सोच विचार कर विवेक से काम करने पर व्यवहार में परिवर्तन आता है और बुद्धि का विकास होता है।
(ఈ కథ నుండి మనకు లభించు ఉపదేశం ఏమనగా .. “బాగా ఆలోచించి వివేకంతో పనిచేసినచో వ్యవహారంలో మార్పు వస్తుంది మరియు మన బుద్ధి వికసిస్తుంది. )

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छः वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము 5- 6 వాక్యములలో వ్రాయండి

“होशियार कौआ” कहानी का सारांश लिखिए। (‘తెలివి గల కాకి’ కథ సారాంశమును వ్రాయండి.)
उत्तर:
एक भूखी लोमड़ी जंगल में भटक रही थी। उसकी दृष्टि पेड़ पर बैठे हुए एक कौए पर पड़ी। उसकी चोंच में एक रोटी का टुकड़ा था। लोमडी उसे पाना चाहती थी। लोमडी ने कौए की प्रशंसा करते हुए उससे गाने को कहा। कौआ रोटी को पैरों में दबाकर गाने लगा। कौए की चालाकी जानकर लोमड़ी ने उसे नाचने को कहा । चोंच में रोटी पकडकर कौआ नाचने लगा। अपने को होशियार समझकर लोमड़ी ने कौए से एक साथ नाचने और गाने को कहा। कौआ रोटी खाने के बाद नाचने और गाने लगा। कौआ लोमड़ी से भी चालाक था। लोमड़ी निराश होकर चली गयी।
(ఆకలిగొన్న ఒక నక్క అడవిలో తిరుగుచున్నది. దాని దృష్టి చెట్టుపై కూర్చున్న ఒక కాకిపై పడినది. దాని నోటిలో ఒక రొట్టె ముక్క ఉన్నది. నక్క దానిని పొందకోరెను. నక్క కాకిని పొగుడుతూ దానిని పాటపాడమనెను. కాకి రొట్టెను కాళ్ళ క్రింద అదిమి పెట్టుకుని పాట పాడుచుండెను. కాకి తెలివి తెలుసుకున్న నక్క దానిని నాట్యము చేయమనెను. అప్పుడు కాకి. రొట్టెను ముక్కుతో పట్టుకుని నాట్యము చేయసాగెను. తను తెలివి గలదానినని భావించి నక్క కాకితో ఒకేసారి పాట పాడుతూ నాట్యము చేయమనెను. కాకి రొట్టె తిని నాట్యము చేయుచు పాటపాడసాగెను. కాకి నక్క కంటే కూడా తెలివైనది. నక్క నిరాశతో వెళ్ళిపోయెను.)

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।

1. लोमड़ी और कौआ ……….. में रहते थे। (शहर / जंगल)
उत्तर:
जंगल

2. ……… भोजन की खोज में घूम रही थी। (लोमड़ी / कौआ)
उत्तर:
लोमड़ी

3. रोटी के टुकडे को कौऐ ने अपनी … से पकडा। (चोंच / पंख)
उत्तर:
चोंच

4. मैं आपका …….. सुनना चाहती हूँ। (खाना / गाना)
उत्तर:
गाना

5. इस कहानी में ……….. होशियार निकला। (कौआ / लोमड़ी)
उत्तर:
कौआ

ई) चित्र देखकर पाठ से संबंधी शब्द लिखिए।

भाषांश

अ) अंत्याक्षरी विधि के अनुसार नीचे दिये गये शब्दों के आधार पर चार शब्द बनाइए।

1. कौआ – आम – मन – नल – लय

2. जंगल – ……………………………
उत्तर:
लगन – नभ – भवन – नाल

3. गाना – ………………………….
उत्तर:
नमक – कनक – कलम – मजा

4. होशियार – …………………………
उत्तर:
राग – गगन – नर – रात

5. पाँच – ……………………………….
उत्तर:
चावल – लदना – नाक – कान

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।

मीठा – रसीला, पाँव – चरण, वन – कानन, तलाश-ढूँढना, बुद्धिमान – अकलमंद

1. पैर – पाँव – चरण

2. होशियार – …………., ……………..
उत्तर:
बुद्धिमान, अकलमंद

3. जंगल – …………., ……………..
उत्तर:
वन, कानन

4. मधुर – …………., ……………..
उत्तर:
मीठा, रसीला

5. खोज – …………., ……………..
उत्तर:
तलाश, ढूँढना

सृजनात्मकता

अ) चित्र देखकर शब्द लिखिए।

1. बंदर
उत्तर:
2. हाथी
3. चिड़िया
4. जिराफ़
5. शेर
6. जेबरा

आ) परियोजना कार्य :

कुछ पक्षियों के चित्र संग्रहित करके उनके नाम लिखिए।

इ) अनुवाद कीजिए।

1. मैं पाठशाला जाता हूँ।
उत्तर:
నేను పాఠశాల(బడి)కి వెళతాను.

2. तुम्हारा नाम क्या है?
उत्तर:
నీ పేరు ఏమిటి?

3. मुझे हिंदी पसंद है।
उत्तर:
నాకు హిందీ ఇష్టము.

4. आप पाठ पढ़िए।
उत्तर:
తమరు పాఠం చదవండి.

5. मेरा भारत महान है।
उत्तर:
నా భారతదేశం గొప్పది.

व्याकरणांश

संयुक्ताक्षर

अ) सीखने के लिए और कुछ अभ्यास :

1. मृ = म् + ऋ
2. दृ = द् + ऋ
3. श्र = श् + र
4. ष्ट = ष् + ट
5. ग्न = ग् + न
6. स्त = स् + त

आ) नीचे दिए गए शब्दों में से संयुक्ताक्षरवाले शब्द चुनकर लिखिए।

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన :

होशियारी से संबंधित एक और रचना का बच्चों को परिचय दीजिए। (తెలివికి సంబంధించిన మరొక రచనను పిల్లలకు పరిచయం చేయండి.)
उत्तर:
होशियार लोमडी

एक बार एक सिंह गंभीर रूप से बीमार हो गया। वह जंगल के सभी जानवरों का राजा था। अतः जंगल के सभी जानवर झुंड बनाकर उसका हालचाल पूछने आए। केवल एक लोमडी नहीं आई।

यह भेडिये के लिए सुनहरा अवसर था। वह लोमडी का शत्रु था। भेडिया सिंह से बोला – हे महराज! आपकी प्रजा के दिल में आपके लिए इतना प्रेम है कि हर जानवर आपके स्वास्थ्य की कामना कर रहा है। किसी भी जानव ने प्रातःकाल से कुछ भी खाया – पिया नहीं है। मगर लोमडी ही एक ऐसी है जो कहीं नज़र नहीं आ रही है।

यह सुनकर सिंह बहुत क्रोधित हो गया। उसने लोमडी को बुलवा भेजा। लोमडी को सिंह के दरबार में हाजिर कर दिया गया। ”बदतमीज़ लोमडी !” सिंह गुस्से से गरजा – ”अपनी गैर हाज़िरी का कारण बयान करो।’ लोमडी ने भेडिया को तिरछी नजरों और कुटिलता से मुस्कराते देख लिया था। वह सारी बात समझ गई और बिना एक क्षण की भी देर किए बोली – “मालिक ऐसा नहीं है, मुझे आपकी बीमारी के बारे में पूरी सूचना है। मैं तो किसी ऐसे डॉक्टर की तलाश कर रही हूँ, जो आपको शीघ्र स्वस्थ कर दे और आपको दोबारा शक्तिशाली बना दे और मैं सचमुच एक ऐसे डॉक्टर से मिल चुकी हूँ, जिसने बताया है कि अगर आप शीघ्र स्वस्थ होना चाहते हैं तो एक भेडिया को मारकर उसकी गरम खाल अपने शरीर पर लपेट ले।

यह सुनते ही सिंह, भेडिये की ओर मुडा। भेडिया अपने जीवनदान के लिए सिंह से भीख माँगता लेकिन सिंह उस पर टूट पड़ा और उसे मार डाला।

नीति : ईर्ष्या की आग स्वयं को जला देती है।

पाठ का सारांश

एक भूखी लोमड़ी जंगल में भटक रही थी। उसकी दृष्टि पेड़ पर बैठे हुए एक कौए पर पड़ी। उसकी चोंच में एक रोटी का टुकड़ा था। लोमडी उसे पाना चाहती थी। लोमडी ने कौए की प्रशंसा करते हुए उससे गाने को कहा। कौआ रोटी को पैरों में दबाकर गाने लगा। कौए की चालाकी जानकर लोमड़ी ने उसे नाचने को कहा । चोंच में रोटी पकडकर कौआ नाचने लगा। अपने को होशियार समझकर लोमड़ी ने कौए से एक साथ नाचने और गाने को कहा। कौआ रोटी खाने के बाद नाचने और गाने लगा। कौआ लोमड़ी से भी चालाक था। लोमड़ी निराश होकर चली गयी।

పాఠ్య సారాంశం

ఆకలిగొన్న ఒక నక్క అడవిలో తిరుగుచున్నది. దాని దృష్టి చెట్టుపై కూర్చున్న ఒక కాకిపై పడినది. దాని నోటిలో ఒక రొట్టె ముక్క ఉన్నది. నక్క దానిని పొందకోరెను. నక్క కాకిని పొగుడుతూ దానిని పాటపాడమనెను. కాకి రొట్టెను కాళ్ళ క్రింద అదిమి పెట్టుకుని పాటపాడుచుండెను. కాకి తెలివి తెలుసుకున్న నక్క దానిని నాట్యము చేయమనెను. అప్పుడు కాకి రొట్టెను ముక్కుతో పట్టుకుని నాట్యము చేయసాగెను. తను తెలివిగలదని భావించి నక్క కాకితో ఒకేసారి పాట పాడుతూ నాట్యము చేయమనెను. కాకి రొట్టె తిని నాట్యము చేయుచు పాట పాడసాగెను. కాకి నక్క కంటే కూడా తెలివైనది. నక్క నిరాశతో వెళ్ళిపోయెను.

Summary

A hungry fox was roaming in a forest. A crow perched on the branch of a tree caught his attention. The crow had a piece of bread in his beak. The fox wanted to have it. He started praising the crow wanted him to sing a song. The crow put the piece of bread under his claws and started singing. Realising the cleverness of the crow, the fox wanted him to dance. Then the crow held the piece of bread in his beak and started dancing. The fox assumed the crow to be wise, wanted him to dance and sing at a time. The crow ate the piece of bread and sang while dancing. The crow was wiser than the fox. The fox was disappointed and went away.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

दादा – दादी
भाई – बहन
कौआ – मादा कौआ
बूढ़ा – बूढ़ी
लोमडी – लोमडा
काका – काकी
मामा – मामी
चाचा – चाची
कवि – कवयित्री
बकरा – बकरी
मुर्गा – मुर्गी
गाय – बैल

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

समस्या – समस्याएँ
सफलता – सफलताएँ
कहानी – कहानियाँ
रोटी – रोटियाँ
पैर – पैर
टुकडा – टुकडे
पेड – पेड
मित्र – मित्र
मै – हम
यह – ये
वह – वे
प्रेरणा – प्रेरणाएँ

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

विवेक × अविवेक
सफलता × असफलता
होशियार × अकलमंद
बैठना × उठना
सुनना × बोलना
अच्छा × बुरा
एक × अनेक
पुरानी × नयी
नीचे × ऊँचे
कल्पित × यथार्थ
पकडना × छोडना
बड़ा × छोटा
हाँ × नहीं
मधुर × कडुआ
सफल × असफल/विफल
जन्म × मरण
विकास × अविकास
प्रशंसा × निंदा

शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)

जंगल = वन, అడవి, forest
शक्ति = ताकत, శక్తి, power
खोज = ढूँढना, వెదుకుట, search
भैया = भाई, సోదరుడు, brother
चुराना = चोरी करना, దొంగలించుట, snatch
पैर = पाँव, పాదములు, legs
मधुर = मीठा, తీయని, sweet
होशियार = बुद्धिमान, తెలివి గల, clever
घूमना = टहलना, తిరుగుట, walking
पेड़ = वृक्ष, చెట్టు, tree
पुराना = प्राचीन, పాత, old
गौर से = ध्यान से, జాగ్రత్తగా, carefully
दिमाग = मस्तिष्क, మెదడు, mind
छीनना = जबरदस्ती से ले लेना, లాగుకొనుట, snatch
सीखना = शिक्षा प्राप्त करना, నేర్చుకొనుట, to learn
जानना = सीखना, నేర్చుకొనుట, to learn
मित्र = दोस्त, మిత్రుడు, friend
सफ़लता = कामयाबी, విజయము, victory
भगवान = प्रभु, భగవంతుడు, The God
परिवर्तन = बदलाव, మార్పు, change

SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions 1st Lesson ज्ञान हम को दीजिए Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Hindi 1st Lesson Questions and Answers ज्ञान हम को दीजिए

7th Class Hindi 1st Lesson ज्ञान हम को दीजिए Textbook Questions and Answers

सोचिए – बोलिए

प्रश्न 1.
इस चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (ఈ చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నవి?)
उत्तर:
इस चित्र में आसमान, आसमान में सूरज, उडनेवाली पक्षी, पर्वत, पेड – पौधे, फूल, घास, तितली, एक बालिका और एक बालक दिखाई दे रहे हैं।
(ఈ చిత్రంలో ఆకాశం, ఆకాశంలో సూర్యుడు, ఎగురుతున్న పక్షులు, పర్వతములు, చెట్లు – మొక్కలు, పూలు, గడ్డి, సీతాకోక చిలుక, ఒక బాలిక మరియు ఒక బాలుడు కన్పించుచున్నారు.)

प्रश्न 2.
बच्चे क्या कर कर रहे हैं? (పిల్లలు ఏమి చేయుచున్నారు?)
उत्तर:
बच्चे आँखें मूंदकर भगवान से प्रार्थना कर रहे हैं।
(పిల్లలు కండ్లు మూసుకుని భగవంతుని ప్రార్థించుచున్నారు.)

ज्ञान का अर्थ है जानना। हम गुरु से जानकारी लेते हैं। भगवान से प्रार्थना करते हैं। वे हमें ज्ञान प्रदान करते हैं। हम ऐसी ही कविता पढेंगे।
జ్ఞానము అనగా తెలిసికొనుట అని అర్థము. మనము గురువు గారి నుండి తెలిసికొంటాము. వారు మనకు జ్ఞానము ప్రదానము చేసెదరు. మనము ఇలాంటి కవితనే చదివెదము.

कविता

हे प्रभु आनंद दाता ज्ञान हम को दीजिए।
शीघ्र सारे दुर्गुणों को दूर हम से कीजिए।
लीजिए हम को शरण में हम सदाचारी बनें।
निंदा किसी की हम किसी से भूल कर भी न करें।
ईर्ष्या कभी भी हम किसी से भूलकर भी न करें।
हे प्रभु आनंद दाता ! ज्ञान हम को दीजिए ॥

सत्य बोलें, झूठ त्यागें मेल आपस में करें।
प्रेम से हम गुरुजनों की नित्य ही सेवा करें।
प्रेम से हम संस्कृति की नित्य ही सेवा करें।
हे प्रभु आनंद दाता ! ज्ञान हम को दीजिए ॥

కవిత
ఓ ప్రభూ ! ఆనంద దాత ! మాకు జ్ఞానమునిమ్ము.
శీఘ్రముగా మా నుండి చెడు లక్షణాలను దూరము చేయుము.
మమ్ము మీ శరణముల తీసుకుని సదాచారులను చేయుము.
మేము ఎవ్వరినీ పొరబాటున కూడా నిందించము.
మేము ఎప్పుడూ కూడా పొరబాటున కూడా ఎవ్వరితో ఈర్ష్య చూపము.
హే ప్రభూ ! ఆనంద దాతా ! మాకు జ్ఞానమునిమ్ము.
సత్యము మాట్లాడెదము, అబద్ధము పలుకము అందరం కలసి ఉంటాం.
ప్రేమతో మేము గురుజనులకు నిత్యము సేవ చేస్తాము.
ప్రేమతో మేము మన సంస్కృతికి నిత్యము సేవ చేస్తాము.
హే ప్రభూ ఆనంద దాతా ! మాకు జ్ఞానమునిమ్ము.

POEM

Oh, Lord! Giver of joy! Give us knowledge
Keep the vices off us instantly.
Under your protection, make us the followers of good.
We, even by mistake, never blame anybody.
We, even by mistake, never feel envy of anybody
Oh Lord! Giver of joy! Give us knowledge.

We speak truth, never tell lies, live together,
We always serve preceptors with love.
We always serve our culture with love.
Oh Lord! Giver of joy! Give us knowledge.

बोलिए (మాట్లాడండి)

प्रश्न 1.
प्रार्थना हम किससे करते हैं? (మనము ఎవరిని ప్రార్థిస్తాము?)
उत्तर:
प्रार्थना हम भगवान से करते हैं| (మనము భగవంతుని ప్రార్థిస్తాము.)

प्रश्न 2.
प्रार्थना हम क्यों करते हैं? (మనము ఎందుకు ప్రార్థిస్తాము?)
उत्तर:
ज्ञान हम को देने हम प्रार्थना करते हैं| (జ్ఞానమును మనకు ఇవ్వమని మనం ప్రార్థిస్తాము.)

Improve Your Learning

सुनिए – बोलिए

प्रश्न 1.
बालक भगवान से क्या प्रार्थना करते हैं? (బాలురు భగవంతునితో ఏమని ప్రార్ధిస్తారు)
उत्तर:
बालक भगवान से उन्हें ज्ञान देने, उनके दुर्गुणों को दूर करने, किसी की निंदा न करने, किसी से ईर्ष्या न करने और हमेशा सच कहने की प्रार्थना करते हैं।
(బాలలు వారికి జ్ఞానమును ఇవ్వమని, వారి చెడు గుణాలను దూరం చేయమని, ఎవరినీ నిందించకుండా ఉంచమనీ, ఎవరితోను ఈర్ష్యపడకుండా ఉంచమనీ మరియు ఎల్లప్పుడు వారిచే సత్యమే మాట్లాడునట్లు చేయమని భగవంతుని ప్రార్థిస్తారు.)

प्रश्न 2.
बालक किनकी सेवा करना चाहते हैं? (బాలురు ఎవరి సేవ చేయాలని కోరుకుంటారు?)
उत्तर:
बालक हमेशा प्रेम से गुरुजनों और संस्कृति की नित्य सेवा करना चाहते हैं।
(బాలురు ఎల్లప్పుడు ప్రేమతో గురువులు మరియు సంస్కృతికి సేవ చేయకోరుతారు.)

प्रश्न 3.
बच्चे किसे त्यागना चाहते हैं? (పిల్లలు దేనిని త్యాగం చేయకోరుతారు?)
उत्तर:
बच्चे झूठ को त्यागना चाहते हैं।
(పిల్లలు అబద్ధమాడుటను త్యాగం చేయకోరుతారు.)

पढ़िए

अ) जोड़ी बनाइए।

1. प्रभु	कभी नहीं बोलना चाहिए।
2. गुरुजनों	से दूर रहना चाहिए।
3. सत्य	आनंददाता है।
4. झूठ	हमेशा बोलना चाहिए।
5. दुर्गुण	की सेवा करनी चाहिए।

उत्तर:

1. प्रभु	आनंददाता है।
2. गुरुजनों	की सेवा करनी चाहिए।
3. सत्य	हमेशा बोलना चाहिए।
4. झूठ	कभी नहीं बोलना चाहिए।
5. दुर्गुण	से दूर रहना चाहिए।

आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।

1. प्रेम से हम संस्कृति की नित्य ही सेवा करें। [ 5 ]
2. शीघ्र सारे दुर्गुणों को दूर हम से कीजिए। [ 2 ]
3. सत्य बोलें, झूठ त्यागें, मेल आपस में करें। [ 4 ]
4. निंदा किसी की हम किसी से भूल कर भी न करें। [ 3 ]
5. हे प्रभु आनंददाता ! ज्ञान हम को दीजिए। [ 1 ]

इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

ई) नीचे दिए गए वाक्यों में चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।

लिखिए

अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.

प्रश्न 1.
आनंद – दाता कौन हैं? ये हमें क्या देते हैं? (ఆనంద దాత ఎవరు? ఆయన మనకు ఏమి ఇచ్చును?)
उत्तर:
‘प्रभु’ आनंद दाता है। वे हमें ज्ञान देते हैं।
(ప్రభువు (భగవంతుడు) ఆనంద డాత. ఆయన మనకు జ్ఞానమును ఇచ్చును.)

प्रश्न 2.
हम सदाचारी कब बन पाते हैं? (మనము సదాచారులము ఎప్పుడగుదుము?)
उत्तर:
प्रभु या भगवान हम को शरण में लेने पर हम सदाचारी बन पाते हैं।
(ప్రభువు లేదా భగవంతుడు మనకు శరణు ఇచ్చిన మనము సదాచారులమగుదుము. )

प्रश्न 3.
गुरुजनों की सेवा कैसे करनी चाहिए? (గురుజనులకు సేవ ఎలా చేయవలెను?)
उत्तर:
प्रेम से हमें गुरुजनों की सेवा करनी चाहिए।

आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము 5 -6 వాక్యములలో వ్రాయండి.

प्रश्न 1.
“ज्ञान हम को दीजिए” पाठ का सारांश अपने शब्दों में लिखिए।
(“జ్ఞానము మాకు ఇవ్వండి” పాఠం సారాంశము మీ మాటల్లో వ్రాయండి.)
उत्तर:
बालक भगवान से प्रार्थना करते हैं कि – “हे भगवान ! हम को ज्ञान दीजिए। जल्दी हमारे दुर्गुणों को हम से दूर कीजिए। हम किसी की निंदा न करें। हम किसी से ईर्ष्या न करें। हम हमेशा सच कहें। झूठ त्याग दें। हम हमेशा गुरुजनों की सेवा करें। हम प्रेम से संस्कृति की सेवा करें। यही हमारी प्रार्थना है।”
(పిల్లలు భగవంతుని ప్రార్థిస్తూ ఉన్నారు. ‘ఓ భగవంతుడా ! మాకు జ్ఞానము ఇమ్ము. త్వరగా మా దుర్గుణాలను మా నుండి దూరం చేయుము. మేము ఎవ్వరినీ నిందించము. మేము ఎవ్వరితోను ఈర్ష్యపడము. మేము ఎల్లప్పుడు నిజమే చెప్పెదము. అబద్దాలను త్యాగం చేసెదము. మేము ఎల్లప్పుడు గురుజనులకు సేవ చేసెదము. మేము ప్రేమతో మన సంస్కృతికి సేవ చేసెదము. ఇదే మా ప్రార్థన.)

इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।
1. भगवान ………… प्रदान करते हैं। (ज्ञान /अज्ञान)
उत्तर:
ज्ञान

2. हमें ……… से दूर रहना चाहिए। (सुगुण / दुर्गुण)
उत्तर:
दुर्गुण

3. आपस में हमें ……… रहना चाहिए। (मिलजुलकर / झगडते)
उत्तर:
मिलजुलकर

4. हमें ……….. बोलना चाहिए। (सत्य / झूठ)
उत्तर:
सत्य

5. गुरुजनों की सेवा ……. करनी चाहिए। (कभी – कभी / नित्य)
उत्तर:
नित्य

ई) संकेतों के आधार पर शब्द बनाइए।
उत्तर:

उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।

1. सत्य : स् + अ + त् + य् + अ

2. नित्य : …………………………….
उत्तर:
न् + इ + त् + य् + अ

3. प्रभु : ………………………….
उत्तर:
प् + र् + अ + भ् + उ

4. ईर्ष्या : …………………………
उत्तर:
ई + र् + ष् + य् + आ

5. दुर्गुण : …………………………….
उत्तर:
द् + उ + र् + ग् + उ + ण् + अ

भाषांश

अ) निम्न वर्ग पहेली देखकर पाठ में आये शब्दों को लिखिए।

उत्तर:

1. प्रभु
2. आनंद
3. शीघ्र
4. ज्ञान
5. हम
6. निंदा
7. गुरुजन
8. संस्कृति

आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।

1. प्रभु – ईश्वर, भगवान
2. आनंद – खुशी, हर्ष
3. सत्य – सच, यथार्थ
4. नित्य – सदा, हमेशा
5. सेवा – उपचार, परिचर्या

इ) विलोम शब्द लिखिए।

1. ज्ञान × अज्ञान
2. जल्दी × धीरे – धीरे
3. सदाचार × दुराचार
4. सत्य × असत्य
5. नित्य × अनित्य

अ) गाँव का चित्र देखकर शब्द लिखिए।

उत्तर:
गाय, घर, पेड, लडकियाँ, घडे, आसमान, कुटीर, स्त्रियाँ

परियोजना कार्य

अ) एक छोटी – सी कविता दूँढ़िए। कक्षा में दिखाइए।
(ఒక చిన్న కవితను వెతకండి. తరగతిలో చూపించండి.)
उत्तर:
पतंग
सर सर सर सर उड़ी पतंग
फ़र फ़र फ़र फ़र उड़ी पतंग
इसको काटा उसको काटा
खूब किया फिर सैर सपाटा ।।

अनुवाद कीजिए।

1. मैं छात्र हूँ। ………………………………………
2. मैं पाठशाला जाती हूँ। ………………………………………
3. लड़का खेलता है। ………………………………………
4. मुझे पढ़ना पसंद है। ………………………………………
5. मेरे हाथ में कलम है। ………………………………………
उत्तर:
1. मैं छात्र हूँ। – నేను విద్యార్థిని.
2. मैं पाठशाला जाती हूँ। – నేను పాఠశాలకు (బడికి) వెళతాను.
3. लड़का खेलता है। – బాలుడు ఆడతాడు.
4. मुझे पढ़ना पसंद है। – నాకు చదవడం ఇష్టము.
5. मेरे हाथ में कलम है। – నా చేతిలో కలము ఉన్నది.

व्याकरणांश

संयुक्ताक्षर (సంయుక్తాక్షరములు)

दो भिन्न व्यंजनों के मेल को संयुक्ताक्षर कहते हैं।
(రెండు భిన్నమైన హల్లుల కలయికను సంయుక్తాక్షరములు అని అందురు.)

उदा : सत्य, शक्ति, शब्द, स्वयं आदि।
ఉదా: సత్య్, శక్తి, శబ్ద్, స్వయం, మొదలైనవి.

निम्र लिखित शब्दों में संयुक्ताक्षरों को रेखांकित कीजिए।
క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములలో సంయుక్తాక్షరముల క్రింద గీత గీయుము.

अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన:

राम नरेश त्रिपाठी जी की अन्य रचनाओं में नैतिक गुणों से संबंधित एक और रचना बच्चों को परिचय कीजिए।
(రామ్ నరేశ్ త్రిపాఠీ గారి ఇతర రచనల నుండి నైతిక విలువలకు సంబంధించిన వేరొక రచన పిల్లలకు పరిచయం చేయండి.)
उत्तर:
राम कहाँ मिलेंगे?

ना मंदिर में ना मस्जिद में
ना गिरिजे के आसपास में।
ना पर्वत पर ना नदियों में
ना घर बैठे ना प्रवास में।
ना कुंजों में ना उपवन के
शांति – भवन या सुख – निवास में।

ना गाने में ना बाने में
ना आशा में नहीं हास में।
ना छंदों में ना प्रबंध में
अलंकार ना अनुप्रास में।
खोज ले कोई राम मिलेंगे।
दीन जनों की भूख – प्यास में। – रामनरेश त्रिपाठी

कविता का सारांश

बालक भगवान से प्रार्थना करते हैं कि – “हे भगवान ! हम को ज्ञान दीजिए। जल्दी हमारे दुर्गुणों को हम से दूर कीजिए। हम किसी की निंदा न करें। हम किसी से ईर्ष्या न करें। हम हमेशा सच कहें। झूठ त्याग दें। हम हमेशा गुरुजनों की सेवा करें। हम प्रेम से संस्कृति की सेवा करें। यही हमारी प्रार्थना है।”

కవితా సారాంశం

పిల్లలు భగవంతుని ప్రార్థిస్తారు. ‘ఓ భగవంతుడా ! మాకు జ్ఞానము ఇమ్ము. త్వరగా మా దుర్గుణాలను మా నుండి దూరం చేయుము. మేము ఎవ్వరినీ నిందించము. మేము ఎవ్వరితోను ఈర్ష్యపడము. మేము ఎల్లప్పుడు నిజమే చెప్పెదము. అబద్దాలను త్యాగం చేస్తాం. మేము ఎల్లప్పుడు గురుజనులకు సేవ చేస్తాం. మేము ప్రేమతో మన సంస్కృతికి సేవ చేస్తాం. ఇదే మా ప్రార్థన.

Summary

The children pray to God. “Oh Almighty! Give us knowledge. Keep the vices off us instantly. We don’t blame anybody. We don’t feel envy of anybody. We always speak truth. We abandon the lies. We always serve the preceptors. We serve our culture with love. This alone is our prayer.

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)

बालक – बालिका
लड़का – लड़की
स्त्री – पुरुष
माता – पिता
गुरु – गुरुआइन
भगवान – भगवती
बच्चा – बच्ची
अध्यापक – अध्यापिका
गाय – बैल

वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)

मैं – हम
शरण – शरण
भूल – भूल
गुरु – गुरुजन
सेवा – सेवाएँ
संस्कृति – संस्कृतियाँ
बालक – बालक

विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)

आनंद × दुःख
ज्ञान × अज्ञान
देना × लेना
शीघ्र × विलंब
दुर्गुण × सगुण/सद्गुण
दीजिए ×
सदाचारी × दुराचारी
निंदा × स्तुति
सत्य × असत्य
झूठ × सच
प्रेम × द्वेष
नित्य × अनित्य

शब्दार्थ (అర్థాలు) (MEANINGS)

प्रभु = भगवान, భగవంతుడు, the God
शीघ्र = जल्दी, వెంటనే, immediately
दुर्गुण = बुरे गुण, చెడు గుణములు, bad qualities
निंदा = बुराई , నిందించుట, condemnation
ईर्ष्या = जलन, ఈర్ష్య, jealousy
त्यागना = छोड़ना, వదులుట, give up
नित्य = सदा, ఎలప్పుడు, always
झूठ = असत्य, అబద్ధము, lie
आनंद = संतोष, సంతోషం, happiness
ज्ञान = बुद्धि, జ్ఞానము, knowledge
शरण = रक्षा पाने का भाव; శరణము, refuge
सदाचारी = अच्छे आचरण वाला, మంచి అలవాట్లు కలవాడు, virtuous
भूल = गलती, తప్పు, mistake
सत्य = सच, నిజము, truth
आपस = परस्पर, పరస్పరం, mutual
प्रेम = प्यार, ప్రేమ, love
गुरु = अध्यापक, ఉపాధ్యాయుడు, teacher
सेवा = परिचयी, సేవ, service
संस्कृति = संस्कार, సంస్కృతి, culture

श्रुत लेख : శ్రుత లేఖనము : Dictation

अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी – अपनी नोट पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిక్టేట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.

SCERT  AP Board 7th Class Telugu Guide Answers 12th Lesson స్ఫూర్తి ప్రదాతలు Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Telugu 12th Lesson Questions and Answers స్ఫూర్తి ప్రదాతలు

7th Class Telugu 12th Lesson స్ఫూర్తి ప్రదాతలు Textbook Questions and Answers

ప్రశ్నలు – జవాబులు

అ) కింది ప్రశ్నలకు నాలుగైదు వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
స్కౌట్స్ లో విశేష సేవలందించిన విద్యార్థులకు ఏయే అవార్డులు ఇస్తారు?
జవాబు:
ప్రాథమిక స్థాయి నుండి కళాశాల స్థాయి వరకూ చదివే పిల్లలకు స్కౌట్స్ గైడ్స్ సంస్థ శిక్షణ నిస్తుంది. ఇందులో కార్యక్రమాలలో పాల్గొని విశేష సేవలందించిన విద్యార్థులకు రాష్ట్రస్థాయిలో రాజ్య పురస్కార్, దేశ స్థాయిలో రాష్ట్రపతి అవార్డులు ప్రదానం చేస్తారు.

ప్రశ్న 2.
బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలిగా బాలు ఎందుకు పిలువబడ్డారు?
జవాబు:
తెలుగు, తమిళ, కన్నడ, మళయాళ, హిందీ మొదలైన 16 భాషలలో 40 వేల పాటలను బాలు పాడారు. నటుడిగా, డబ్బింగ్ ఆర్టిస్టుగా ప్రఖ్యాతి గడించారు. అంతేకాదు ఏ నటుడికి పాడితే అతని గొంతును అనుకరించి పాడేవారు. ‘పాడుతా తీయగా’ కార్యక్రమ న్యాయ నిర్ణేతగా, వ్యాఖ్యాతగా ఎందరో వర్ధమాన గాయకులను తయారుచేశారు. అందుచేతనే బాలును బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలిగా పిలుస్తారు.

ప్రశ్న 3.
కవిశేఖర ఉమర్ ఆలీషా తెలుగు సాహిత్యా నికి ఎలాంటి కృషి చేశారు?
జవాబు:
తెలుగుభాషపై మమకారంతో 16వ ఏటనే ‘విద్యావిలాసం’ అనే శతకం రచించారు. 18వ ఏట మణిమాల నాటకం వ్రాశారు. అనసూయ, కళ, విషాద సౌందర్యం, దానవ వధ, చంద్రగుప్త, మహాభారత కౌరవ రంగం, విచిత్ర బిల్హణీయం అనే నాటికలు, తారామతి, శాంత, పద్మావతి మొదలైన నవలలు వ్రాశారు. ‘జల్లుర్భా’ అనే యునానీ వైద్యగ్రంథం రచించారు. స్త్రీ, సామాజిక సమస్యలు ప్రస్తావించి, పరిష్కారాలు చూపారు. దాదాపు 50 పుస్తకాలు రచించి తెలుగు సాహిత్యానికి సేవ చేశారు.

ప్రశ్న 4.
కోడి రామమూర్తిని కలియుగ భీముడని ఎందుకంటారు?
జవాబు:
స్పెయిన్లో జరిగిన ఎడ్లపోటీలో ఎద్దును గాలిలోకి లేపి గిరగిరా త్రిప్పి విసిరేశాడు కోడి రామ్మూర్తి. కాలికి ఇనుప గొలుసులతో కారును కడితే, కారును అంగుళం కదలనీయకుండా ఆపిన మహాబలవంతుడు. ఊపిరి .బిగపట్టి ఒళ్లంతా గొలుసులు కట్టించుకొని ఊపిరి వదిలితే అవన్నీ పటపటా తెగిపోయేవి. రొమ్ముపై బండరాళ్లు పెట్టించుకొని వాటిని పగలకొట్టించుకొనేవాడు. అందుచేతనే కోడి రామ్మూర్తిని కలియుగ భీముడనేవారు.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 8 నుండి 10 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
స్వాతంత్ర్యోద్యమ కాలంలో గాడిచర్లవారు అనుభవించిన జైలు జీవితం ఎటువంటిది?
జవాబు:
ఆంధ్ర తిలక్ గా ప్రసిద్ధులైన గాడిచర్ల హరి సర్వోత్తమరావుగారు వెల్లూరు సెంట్రల్ జైల్ జీవితం చాలా దారుణంగా అనుభవించారు.

ఆకట్టుకోవడానికి రెండు గోచీలు, మూర పొడవు ఉన్న రెండు తువ్వాళ్లు ఇచ్చారు. పడుకోవడానికి చిన్న ఈత చాప, తినడానికి మట్టి మూకుడు, తాగడానికి మట్టిముంత, మల, మూత్ర విసర్జనకు మరో మట్టి చట్టి ఇచ్చారు. కాలికి లావుపాటి కడియాలు వేశారు. మెడకు మరో కడియం వేశారు. కొయ్యముక్కను వాటిలో దూర్చారు. తలబోడి చేయించారు. తినడానికి రాగి సంకటి ముద్ద పెట్టారు. దానిలో రాళ్లు, పుల్లలు, పురుగులు ఉండేవి. ఇలాంటి కఠిన కారాగార జీవితాన్ని ఆయన 3 సంవత్సరాలు అనుభవించారు.

ప్రశ్న 2.
అన్నారుల పాలిట .అపర అన్నపూర్ణగా డొక్కా సీతమ్మను ఎందుకు పిలుస్తారు?
జవాబు:
డొక్కా సీతమ్మగారు .నిరంతరం అన్నదానం చేసేది. ఒకసారి ఆమె అంతర్వేది వెళుతుంటే ఒక పెళ్లి బృందం కనిపించింది. వారు ఆకలితో మాట్లాడుకొనే మాటలను వింది. వారు డొక్కా సీతమ్మగారింటికి వెడితే అన్నం పెడతారు. చంటి పిల్లలకు పాలిస్తారు. అప్పటిదాకా ఓర్చుకోండి. అని ఒక పెద్దావిడ చెప్పడం వింది. వెంటనే తన – ప్రయాణం విరమించుకొంది. డొక్కా సీతమ్మగారు వారి కంటే ముందుగా, తన ఇంటికి వెళ్లింది. చక్కగా వంట చేసింది. వాళ్లు రాగానే తృప్తిగా భోజనాలు పెట్టింది. ఒకసారి ఒక తహసీల్దారుకు గరిక వేళ్లతో పచ్చడి చేసి భోజనం పెట్టింది.

ఈ విధంగా అన్నార్తుల పాలిట అపర అన్నపూర్ణగా డొక్కా సీతమ్మగారు ప్రసిద్ధి పొందింది.

ప్రశ్న 3.
స్కౌట్స్, గైడ్స్ విద్యార్థులు చేసే సేవా కార్యక్రమాల గురించి వ్రాయండి.
జవాబు:
స్కౌట్స్, గైడ్స్ విద్యార్థులు చాలా సేవా కార్యక్రమాలు చేస్తారు.

ముసలివారిని రోడ్లు దాటిస్తారు. మూగజీవుల దాహార్తిని తీర్చి, సేవలు చేస్తారు. మొక్కలను నాటుతారు. రోజూ నీళ్లు పోస్తారు. అనారోగ్యంగా ఉన్నవారికి సహాయం చేస్తారు. జాతరలలో క్యూలను ఏర్పాటు చేస్తారు. నిరక్షరాస్యులకు చదువు చెబుతారు. దేవాలయాల వద్ద, ఉత్సవాలలో, ప్రకృతి వైపరీత్యాలు ఏర్పడినపుడు, ఆపదలో, అవసరంలో ఉన్న వారికి స్వచ్ఛందంగా భారత స్కౌట్స్ అండ్ గైడ్స్ అవసరమైన సేవలు చేస్తారు.

SCERT  AP Board 7th Class Telugu Guide Answers 11th Lesson బాలచంద్రుని ప్రతిజ్ఞ Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Telugu 11th Lesson Questions and Answers బాలచంద్రుని ప్రతిజ్ఞ

7th Class Telugu 11th Lesson బాలచంద్రుని ప్రతిజ్ఞ Textbook Questions and Answers

వినడం – ఆలోచించి మాట్లాడడం

ప్రశ్న 1.
చిత్రం గురించి మాట్లాడండి.
జవాబు:
చిత్రంలో ఇద్దరు వీరులు ఉన్నారు. ఇద్దరూ స్వాతంత్ర్య సంగ్రామంలో పాల్గొన్నవారే.

ప్రశ్న 2.
చిత్రంలో ఉన్న మహనీయుల గొప్పతనం గురించి చర్చించండి.
జవాబు:
భగత్ సింగ్ :
భగత్ సింగ్ 1907 సెప్టెంబరు 28వ తేదీన ఫైసలాబాద్ జిల్లా పంజాబులో జన్మించాడు. నవ జవాన్ భారతసభ హిందుస్థాన్ సోషలిస్ట్ రిపబ్లిక్ అసోసియేషన్ కీర్తి కిసాన్ పార్టీని నడిపాడు. ఆయన తల్లిదండ్రులు కిషన్ సింగ్, విద్యావతీ దంపతులు. భారతదేశంలో బ్రిటిష్ పరిపాలనను వ్యతిరేకిస్తూ విప్లవాత్మక ఉద్యమాలను చేపట్టిన కుటుంబంలో ఆయన జన్మించాడు. భారత బ్రిటన్ రాజకీయ ఖైదీలకు సమానహక్కులు కల్పించాలని డిమాండ్ చేస్తూ జైలులో 64 రోజులు నిరాహారదీక్షను చేపట్టాడు. లాలాలజపతిరాయ్ హత్య నేపథ్యంలో ఒక పోలీసు అధికారిని కాల్చినందుకు భగత్ సింగ్ ను 1931 మార్చి 23వ తేదీన లాపూర్ లో ఉరితీసారు. అప్పటికి ఆయన వయస్సు 23 సంవత్సరాలు.

అల్లూరి సీతారామరాజు :
అల్లూరి సీతారామరాజు 1897 జూలై 4న విజయనగరం దగ్గరలోని పాండ్రంగిలో జన్మించాడు. సీతారామరాజు స్వగ్రామం పశ్చిమగోదావరి జిల్లాలోని మోగల్లు. సీతారామరాజు తల్లిదండ్రులు సూర్యనారాయణమ్మ, వెంకట రామరాజు. ఆరవ తరగతిలోనే తన తండ్రిని కోల్పోయాడు. అప్పటి నుంచి కుటుంబం పేదరికంతో చాలా బాధలు పడ్డారు. సీతారామరాజు చించినాడలో గుర్రపుస్వారీ నేర్చుకున్నాడు. రాజమండ్రిలో 6వ తరగతి, రామచంద్రపురంలో 7వ తరగతి, కాకినాడ పిఠాపురం రాజా పాఠశాలలో 3rd ఫారమ్ చదివాడు. 1918 వరకు తునిలోనే ఉన్నారు.

ఆ కాలంలో చుట్టుపక్కల కొండలు అడవుల్లో తిరుగుతూ గిరిజనుల జీవనవిధానం గమనించాడు. తెల్లదొరల దోపిడీని అరికట్టడానికి గిరిజనులను ఏకం చేసి గెరిల్లా యుద్ధ పద్దతులను నేర్పి వారిని పోరాటానికి సిద్ధం చేసాడు. మన్యంలో విప్లవాన్ని సృష్టించి బ్రిటిష్ వారికి కంటిపై కునుకు లేకుండా చేసాడు. 1924 మే 27న కొయ్యూరు గ్రామ సమీపంలో సీతారామరాజును బంధించారు. కొయ్యూరులో విడిది చేసి ఉన్న మేజర్ గుడాల్ వద్ద రాజును హాజరుపరచారు. బంధీగా ఉన్న అల్లూరి సీతారామరాజును ఒక చెట్టుకు కట్టేసి ఏ విచారణ , లేకుండా గుడాల్ కాల్చి చంపాడు. అప్పటికి సీతారామరాజు వయసు 26 ఏళ్ళు.

ప్రశ్న 3.
మీకు తెలిసిన యోధుల గురించి మాట్లాడండి.
జవాబు:
నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్ :
ఈయన 1897 జనవరి 23వ తేదీన కటక్ లో జన్మించాడు. భారత జాతీయ ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ స్థాపించాడు. ఆయన తల్లిదండ్రులు జానకీనాథబోస్, ప్రభావతీ దేవి. 11 సార్లు స్వాతంత్ర్య సంగ్రామంలో ఆంగ్లేయులచే కారాగారంలో నిర్భందించబడ్డాడు. జపాన్ సహాయంతో భారత యుద్ధ ఖైదీలు, రబ్బరుతోట కూలీలు ఔత్సాహికులతో భారత జాతీయ సైన్యాన్ని ఏర్పాటు చేసాడు. బ్రిటిష్ వారితో యుద్ధాన్ని జర్మనీ, జపాన్ల సాయంతో సాగించాడు. 1945 ఆగష్టు 18న తైవాన్లో జరిగిన విమాన ప్రమాదంలో బోస్ మరణించాడంటారు. కానీ ప్రమాదం నుండి బయటపడి అజ్ఞాతంలోకి వెళ్ళాడని పలువురు నమ్ముతారు.

ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి :
ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి 1828 నవంబరు 19న మహారాష్ట్రలో సతారలో జన్మించింది. ఆమె తల్లిదండ్రులు మోరోపంత్ తాంబే, భాగీరథీబాయి. వీరిది . సంప్రదాయ బ్రాహ్మణ కుటుంబం. ఆమె చిన్నప్పటి పేరు మణికర్ణిక. ముద్దుగా ‘మను’ అని పిలిచేవారు. ఆమె 4వ ఏటనే తల్లి మరణించింది. చిన్నతనంలోనే గుర్రపు స్వారీ, కత్తియుద్ధం నేర్చుకొంది.

ఆమెను 13వ ఏట ఝాన్సీ రాజు గంగాధరరావు ఆమెను పెండ్లాడాడు. గంగాధరరావు మరణానంతరం ఝాన్సీని బ్రిటిషువారు కైవసం చేసుకోవాలనుకొన్నారు. కాని లక్ష్మీబాయి అంగీకరించలేదు. తిరుగుబాటు చేసింది. బ్రిటిషువారికి కంటిమీద కునుకు లేకుండా గెరిల్లా పోరాటాలు చేసింది. చివరకు బ్రిటిషువారి దుర్మార్గానికి 1858 జూన్ 18న గ్వాలియర్లో మరణించింది. ఆమె తండ్రిని బ్రిటిషువారు ఉరితీశారు. ఆమె వారసుడిగా దామోదర్ రావుని ప్రకటించారు.

Improve Your Learning (అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరచుకుందాం)

అవగాహన-ప్రతిస్పందన

ప్రశ్న 1.
పాఠంలోని ద్విపద పాదాలను రాగయుక్తంగా పాడండి.
జవాబు:
ఉపాధ్యాయుని అనుసరించి, స్పష్టంగా, భావయుక్తంగా, స్వల్ప రాగయుక్తంగా పాడండి.

ప్రశ్న 2.
బాలచంద్రుడు ఎవరితో ఏమన్నాడో చెప్పండి.
జవాబు:
బాలచంద్రుడు తల్లితో పలికెను. తను యుద్ధరంగంలో చెలరేగి నలగాముని సైన్యాన్ని నాశనం చేస్తానన్నాడు.

ప్రశ్న 3.
బాలచంద్రునికి తల్లి ఏమని చెప్పిందో ఊహించి చెప్పండి.
జవాబు:
బాలచంద్రుడు చాలా చిన్నవాడనీ, యుద్ధరంగంలో తట్టుకోలేడని భావించి ఉంటుంది. కాని బాలచంద్రుని మాటలు విన్నాక అతని పౌరుషాన్ని గ్రహించింది. ఒక వీరమాతగా కొడుకును యుద్ధానికి వెళ్లమని ప్రేరేపించి ఉంటుంది. వీరుడిగా విజయం సాధించి తిరిగి రమ్మని రక్తతిలకం దిద్ది ఆశీర్వదించి, యుద్ధరంగానికి పంపి ఉంటుంది.

ప్రశ్న 4.
కింది గీతాన్ని చదివి ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.
పల్లవి: విశ్వభారత వీర లేవోయీ
– ప్రగతి పథముల వెంట పదవోయీ

చ : స్వాతంత్ర్య వీరుండు రాణా ప్రతాపుండు
నీ జాతి వాడురా ప్రళయాగ్ని వీవురా
వీరాభిమన్యుండు పలనాటిబాలుండు
నీ సహోదరులురా లయ ఝంఝ వీవురా ||వి||

చ : ధీర ఝాన్సీరాణి నీ వీరమాతరా
కాకతీ రుద్రమ్మ నీ సోదరేనురా
మగువ మాంచాల నీ బంగారు వదినరా
వీరవంశము నీది వీర రక్తమ్మురా ||వి||

చ: పదునాల్గు భువనాల నిన్నడు మొనగాడు
లేడురా జగదేక వీరుడవు నీవెరా
శివ సముద్రమ్మువై బడబాగ్ని జ్వాలవై
లంఘించి వెలుగరా లోకాలనేలరా ||వి||

ప్రశ్నలు :
అ) గేయంలో స్వతంత్ర వీరుడెవరు?
జవాబు:
గేయంలో రాణా ప్రతాపుడు స్వతంత్ర వీరుడు.

ఆ) కవి వీరాభిమన్యునితో ఎవరిని పోల్చాడు?
జవాబు:
వీరాభిమన్యునితో పల్నాటి బాలచంద్రుని పోల్చాడు.

ఇ) గేయంలోని వీరవనితల పేర్లు రాయండి.
జవాబు:
ఝాన్సీరాణి, కాకతీ రుద్రమ్మ, మగువ మాంచాలలు గేయంలో పేర్కొన్న వీరవనితలు.

ఈ) కవి ఎవరికి ప్రేరణను కలిగిస్తున్నాడు?
జవాబు:
విశ్వభారత వీరునికి కవి ప్రేరణ కల్గిస్తున్నాడు.

వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత

అ) కింది ప్రశ్నలకు నాలుగైదు వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
బాలచంద్రుని పరాక్రమాన్ని ఎవరెవరితో పోల్చడం జరిగింది?
జవాబు:
బాలచంద్రుని పరాక్రమాన్ని ప్రళయకాలంలో భైరవునితో పోల్చేరు. సైంధవుని చంపి వెళ్ళిన అర్జునునితో పోల్చారు. భీమునితో, హనుమంతునితో పోల్చారు. శ్రీరామునితో పోల్చారు. మంధర పర్వతంతో పోల్చారు.

ప్రశ్న 2.
బాలచంద్రుని పరాక్రమాన్ని రామాయణ, భారత, భాగవత వీరులతో పోల్చిన అంశాలను వివరించండి.
జవాబు:
బాలచంద్రుని భారతంలోని అర్జునుడు, భీముడుతో పోల్చారు. సైంధవ వధలో అర్జునునితో పోల్చారు. గదా యుద్ధంతో కౌరవులను చెల్లాచెదురు చేసిన భీమునితో పోల్చారు.

రామాయణంలో హనుమంతునితో, రామునితో పోల్చారు. లంకాదహనం చేసిన హనుమంతునితో పోల్చారు. రాక్షసులతో యుద్ధంలో శ్రీరామునితో పోల్చారు.

భాగవతంలో త్రిపురాసుర సంహారం చేసిన శివునితో పోల్చారు.

ప్రశ్న 3.
బాలచంద్రుడు తనను ఎదిరించలేరనడానికి చెప్పిన పోలికలేవి?
జవాబు:
తనను తాను దావాగ్నితో పోల్చుకున్నాడు. శత్రు సైన్యాన్ని అడవితో పోల్చాడు. శత్రు సైన్యాన్ని సముద్రంతో, తనను బడబాగ్నితో పోల్చుకున్నాడు. తనను పులితో, శత్రువులను జంతువులతో పోల్చాడు. తనను డేగతో, వారిని కొంగలతో పోల్చాడు. తనను సివంగితో, వారిని జింకలతో పోల్చాడు. తనను తాను మిరియపు గింజతో పోల్చుకున్నాడు.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 8 నుండి 10 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
పాఠ్యభాగ సారాంశాన్ని సొంతమాటలలో రాయండి.
జవాబు:
యుద్ధానికి పోవద్దని చెప్పిన తన తల్లి ఐతమ్మతో బాలచంద్రుడు ఈ క్రింది విధంగా అన్నాడు. తనను భయపెట్ట వద్దన్నాడు. తన పరాక్రమం నలగామునకు తెలుసునన్నాడు. ప్రళయకాలంలో కాలభైరవుని వంటివాడినన్నాడు. సైంధవుని చంపేవేళ అర్జునునిలాంటి వాడినన్నాడు. భీముడు, హనుమ, శ్రీరామచంద్రుని వంటి వీరుడనన్నాడు. తను మంధర పర్వతం వంటి వాడనన్నాడు.. ఫాలాక్షుని వలె నలగాముని సైన్యాన్ని నశింప చేస్తానన్నాడు.

తనను తాను దావాగ్నితో, బడబాగ్నితో, పులితో, డేగతో, సివంగితో, మిరియపు గింజతో, పోల్చుకున్నాడు. శత్రు సైన్యాన్ని అడవితో, సముద్రంతో, జంతువులతో, జింకలతో పోల్చాడు. తన తల్లితో ఇవన్నీ చెప్పాడు.

ప్రశ్న 2.
భారత స్వాతంత్ర్య సంగ్రామంలో పోరాడిన ఇద్దరు వీరుల గురించి రాయండి.
జవాబు:
నేతాజీ సుభాష్ చంద్రబోస్ :
ఈయన 1897 జనవరి 23వ తేదీన కటక్ లో జన్మించాడు. భారత జాతీయ ఫార్వర్డ్ బ్లాక్ స్థాపించాడు. ఆయన తల్లిదండ్రులు జానకీనాథబోస్, ప్రభావతీ దేవి. 11 సార్లు స్వాతంత్ర్య సంగ్రామంలో ఆంగ్లేయులచే కారాగారంలో నిర్భందించబడ్డాడు. జపాన్ సహాయంతో భారత యుద్ధ ఖైదీలు, రబ్బరుతోట కూలీలు, ఔత్సాహికులతో భారత జాతీయ సైన్యాన్ని ఏర్పాటు చేసాడు. బ్రిటిష్ వారితో యుద్ధాన్ని జర్మనీ, జపాన్ల సాయంతో సాగించాడు. 1945 ఆగష్టు 18న తైవాన్ లో జరిగిన విమాన ప్రమాదంలో బోస్ మరణించాడంటారు. కానీ ప్రమాదం నుండి బయటపడి అజ్ఞాతంలోకి వెళ్ళాడని పలువురు నమ్ముతారు.

ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి :
ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి 1828 నవంబరు 19న మహారాష్ట్రలో సతారలో జన్మించింది. ఆమె తల్లిదండ్రులు మోరోపంత్ తాంబే, భాగీరథీబాయి. వీరిది సంప్రదాయ బ్రాహ్మణ కుటుంబం. ఆమె చిన్నప్పటి పేరు మణికర్ణిక. ముద్దుగా ‘మను’ అని పిలిచేవారు. ఆమె 4వ ఏటనే తల్లి మరణించింది. చిన్నతనంలోనే గుర్రపు స్వారీ, కత్తియుద్ధం నేర్చుకొంది.

ఆమెను 13వ ఏట ఝాన్సీ రాజు గంగాధరరావు ఆమెను పెండ్లాడాడు. గంగాధరరావు మరణానంతరం ఝాన్సీని బ్రిటిషువారు కైవసం చేసుకోవాలనుకొన్నారు. కాని లక్ష్మీబాయి అంగీకరించలేదు. తిరుగుబాటు చేసింది. బ్రిటిషువారికి కంటిమీద కునుకు లేకుండా గెరిల్లా పోరాటాలు చేసింది. చివరకు బ్రిటిషువారి దుర్మార్గానికి 1858 జూన్ 18న గ్వాలియర్లో మరణించింది. ఆమె తండ్రిని బ్రిటిషువారు ఉరితీశారు. ఆమె వారసుడిగా దామోదర్ రావుని ప్రకటించారు.

ప్రశ్న 3.
తల్లి ఐతమ్మకి, బాలచంద్రునికి మధ్య జరిగిన సంభాషణను రాయండి.
జవాబు:
ఐతమ్మ : బాబూ ! నువ్వు యుద్ధానికి వెళ్లవద్దు.

బాల : భయపడకమ్మా ! నేను మహావీరుడను.

ఐతమ్మ : ఆ నలగాముడి సైన్యం ప్రళయ భీకరమైనది బాబూ !

బాల : అమ్మా ! నేను కాలభైరవుడినై నశింప చేస్తాను.

ఐతమ్మ : వాళ్లది కౌరవ సైన్యంలా చాలా పెద్దది బాబూ !

బాల : నేను అర్జునుడనై, భీముడినై మట్టి కరిపిస్తా.

ఐతమ్మ : ఆ నలగాముడు రావణాసురుడి వంటి వాడురా?

బాల : నేను హనుమంతుడినై వాడి లంకను కాలుస్తా, శ్రీరామచంద్రుడినై వాడిని అంతం చేస్తాను.

ఐతమ్మ : ఆ నలగాముడి సైన్యం త్రిపురాసురులు వలె భయంకరమైన వాళ్లురా?

బాల : నేను ఫాలాక్షుడినై త్రిపురాసుర సంహారం చేస్తా, నువ్వేం భయపడకు. వీర తిలకం దిద్దు అమ్మా !

ఐతమ్మ : (నవ్వుతూ) అలాగే ! నాయనా ! విజయుడివై తిరిగిరా ! బాబూ !

భాషాంశాలు

అ) కింద గీతగీసిన పదానికి అర్ధాలు రాయండి. వాటితో సొంతవాక్యాలు రాయండి.
ఉదా : కౌరవ సైన్యం కురుక్షేత్ర రణములో మరణించింది.
రణము = యుద్ధము
సొంతవాక్యం : యుద్ధములో వెన్ను చూపకూడదు.

1. భోగిమంటలో వేసిన వస్తువులు కాలి భస్మం అవుతాయి.
భస్మం = బూడిద
సొంతవాక్యం : సగర కుమారుల బూడిదరాశులపై భగీరథుడు గంగను ప్రవహింప చేశాడు.

2. జలధిలోని నీరు ఉప్పగా ఉంటుంది.
జలధి = సముద్రం
సొంతవాక్యం : సముద్రంపై ప్రయాణం సరదాగా ఉంటుంది.

3. హిమాలయ శైలము మంచుతో కప్పబడి ఉంటుంది.
శైలము = కొండ
సొంతవాక్యం : కొండలలో వేసవిలో అగ్ని రగులుతుంది.

4. పృథ్వి గుండ్రంగా ఉంటుంది.
పృథ్వి = భూమి
సొంతవాక్యం : భూమిపై జంతువులలో ఏనుగు పెద్దది.

ఆ) అర్ధాలను జతపరచండి.

1. మది	అ) వేడుక
2. ఉర్వీశుడు	ఆ) పరాక్రమం
3. దళము	ఇ) మహారాజు
4. విక్రమము	ఈ) అగ్ని
5. సంతోషము	ఉ) అడవి
6. వనము	ఊ) మనస్సు
7. దహనుడు	ఋ) సైన్యం

జవాబు:

1. మది	ఊ) మనస్సు
2. ఉర్వీశుడు	ఇ) మహారాజు
3. దళము	ఋ) సైన్యం
4. విక్రమము	ఆ) పరాక్రమం
5. సంతోషము	అ) వేడుక
6. వనము	ఉ) అడవి
7. దహనుడు	ఈ) అగ్ని

ఇ) కింద ఇచ్చిన పదానికి సమానార్థక పదాలు వాక్యాలలో ఉన్నాయి. వాటిని గుర్తించి రాయండి.

1. బాలచంద్రుడు రణంలోకి దూకాడు. కాని రాజులకు యుద్ధకాంక్ష తగదు.
సమరం : రణం, యుద్ధం

2. జ్వలనుడు అడవినీ దహించాడు. అగ్ని ధాటికి చెట్లన్నీ కాలిపోయాయి.
వహ్ని = జ్వలనుడు, అగ్ని

3. దేవతలు అమృతం కోసం అంబుధిని మథించారు. ఉదధి నుండి చంద్రుడు పుట్టాడు.
సముద్రం = అంబుధి, ఉదధి

4. పుడమిపై కనకవర్షం కురిసింది. రైతులు ధరణిపై బంగారం పండిస్తున్నారు.
పసిడి = కనకం, బంగారం
భూమి = పుడమి, ధరణి

ఈ) కింది వానిలో ప్రకృతి వికృతులను జతపరచండి.

1. పుత్రుడు	అ) పసువు
2. రాక్షసుడు	ఆ) పుడమి
3. పృథ్వి	ఇ) బొట్టె
4. పశువు	ఈ) రక్కసుడు

జవాబు:

1. పుత్రుడు	ఇ) బొట్టె
2. రాక్షసుడు	ఈ) రక్కసుడు
3. పృథ్వి	ఆ) పుడమి
4. పశువు	అ) పసువు

ఉ) కింది పదాలకు వ్యతిరేక పదాలు రాయండి.
1. భయం × నిర్భయం
2. న్యాయం × అన్యాయం
3. భువి × ఆకాశం
4. జయం × అపజయం

వ్యాకరణాంశాలు

గసడదవాదేశ సంధి

అ) కింది వాక్యాలను పరిశీలించండి.

1. కల్నల్ సంతోష్ బాబు దేశం కోసం ప్రాణాలర్పించాడు. అతడు గొప్పవాడుగదా.
2. అందరు నిజముదెలిసి మసలుకోవాలి.
3. పాండవులు విరాటమహారాజు కొలువుసేసిరి.
4. లతకు ఏమి చేయాలో పాలువోక ఉంది.

గీత గీసిన పదాలను విడదీయండి.
ఉదా : గొప్పవాడు + కదా : గొప్పవాడుగదా
1. నిజము + తెలిసి = నిజము దెలిసి
2. కొలువు + చేసిరి = కొలువు సేసిరి
3. పాలు + పోక = పాలువోక

పై ఉదాహరణల్లో ప్రథమావిభక్తి ప్రత్యయాలైన డు-ము-వు-లు పూర్వపదం చివర ఉన్నాయి. పరుషాలైన క-చ-ట-త-ప లు పరపదం మొదట ఉన్నాయి. అప్పుడు వాటి స్థానంలో గ-స-డ-ద-వ లు ఆదేశంగా వచ్చాయి. ఒకానొక సమయంలో గసడదవలు రాకపోతే అవే రూపాలు యథాతథంగా ఉంటాయి. ఇలా రెండు విధాలుగా సంధి జరగడాన్ని గసడదవాదేశ సంధిలో గమనించవచ్చు.

సప్తమీ విభక్తి

ఆ) కింది వాక్యాలు చదవండి.

పై వాక్యాలను సరిచేసి తిరిగి రాయండి.
ఉదా : సరయునది తీరమందు కోసలదేశం ఉంది.

1. చాణుక్యుడు మాటల యందు నేర్పరి.
2. కాశీయందు గంగానది ఉంది.
3. తల్లికి పిల్లల యందు అనురాగం ఉంది.
4. గరుత్మంతునికి తల్లియందు భక్తి ఉంది.

పై పట్టికను గమనిస్తే ‘అందు’ అనే ప్రత్యయం వాక్యాలను అర్థవంతంగా మార్చింది. ఇలా వాక్యంలోని కొన్ని, పదాల మధ్యన చేరే ‘అందున్, నన్’ అనే ప్రత్యయాలను సప్తమీ విభక్తిగా చెప్పవచ్చు. సాధారణంగా సామీప్య, విషయ సంబంధాన్ని, అంతటా వ్యాపించటాన్ని గురించి చెప్పేటప్పుడు ‘సప్తమీ విభక్తి’ని ఉపయోగిస్తారు.

ఇ) కింది ఖాళీలను పూరించండి.

సమాస పదం	విగ్రహ వాక్యం	సమాసం పేరు
ఉదా : వాయుపుత్రుడు	వాయువు యొక్క పుత్రుడు	షష్టీతత్పురుష సమాసం
1. మా ఇల్లు	మా యొక్క ఇల్లు	షష్టీతత్పురుష సమాసం
2. నా పుస్తకం	నా యొక్క పుస్తకం	షష్టీతత్పురుష సమాసం
3. తల్లి మనసు	తల్లి యొక్క మనసు	షష్టీతత్పురుష సమాసం
4. రాజు సైన్యం	రాజు యొక్క సైన్యం	షష్టీతత్పురుష సమాసం

ఈ) సంధి పదాలను విడదీసి రాయండి.
ఉదా : ఫాలాక్షుడు = ఫాల + అక్షుడు – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
1. ప్రళయాబ్ది = ప్రళయ + అబ్ది – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
2. భయమేల = భయము + ఏల – ఉత్వ సంధి
3. బాలుడని = బాలుడు + అని – ఉత్వ సంధి
4. బడబాగ్ని = బడబ + అగ్ని – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
5. నీవిప్పుడు = నీవు + ఇప్పుడు – ఉత్వ సంధి
6. వ్రాలినయట్లు = వ్రాలిన + అట్లు – యడాగమం
7. తీర్చినయట్లు = తీర్చిన + అట్లు – యడాగమం
8. ఎదురెవ్వరు = ఎదురు + ఎవ్వరు – ఉత్వ సంధి
9. బాలుడనని = బాలుడను + అని – ఉత్వ సంధి
10. పశుగణంబెదురే = పశుగణంబు + ఎదురె – ఉత్వ సంధి

ప్రాజెక్టుపని

మీకు తెలిసిన వీరవనితల చిత్రాలను సేకరించండి. వారి గురించి రాయండి.
జవాబు:
రాణి రుద్రమదేవి :
కాకతీయుల వంశంలో ఒక ధృవతారగా వెలిగిన మహారాణి రుద్రమదేవి. కాకతీయ వంశానికి గొప్ప పేరు ప్రఖ్యాతులు తెచ్చిన వీరవనిత. భారతదేశ చరిత్రలో రాజ్యా లను పరిపాలించిన వీరవనితలలో అగ్రగణ్యురాలు రుద్రమదేవి.

ఈమె అసలు పేరు రుద్రాంబ. ఈమె తండ్రి గణపతిదేవ చక్రవర్తి. ఆయనకు మగపిల్లలు లేరు. అందుచేత రుద్రాంబను కుమారుడిలా పెంచాడు. రుద్రదేవుడని నామకరణం చేశాడు. ఆమెను వీరభద్రుడికిచ్చి వివాహం చేశాడు.

క్రీ.శ. 1269లో ‘రుద్రమహారాజు’ అనే బిరుద నామంతో రుద్రమదేవి సింహాసనం అధిష్టించింది. స్త్రీని. పరిపాలకురాలిగా అంగీకరించని సామంతులు కొందరు తిరుగుబాటు చేశారు. రుద్రమ వారిని సమర్థవంతంగా అణచివేసింది. దేవిగిరి రాజుతో చేసిన యుద్ధం చాలా పెద్దది. కీలకమైనది. దిక్కు లేక అతను సంధికి దిగి వచ్చి మూడుకోట్ల సువర్ణాలు యుద్ధ పరిహారంగా ఇచ్చాడు. రుద్రమదేవికి రాయగజ కేసరి, ఘటోధృతి అనే బిరుదులున్నాయి. మార్కొపోలో రుద్రమ గురించి వివరంగా వ్రాశాడు. చక్కటి పరిపాలన నందించిన వీరవనిత రుద్రమదేవి.

ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి :
ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి 1828 నవంబరు 19న మహారాష్ట్రలో సతారలో జన్మించింది. ఆమె తల్లిదండ్రులు మోరోపంత్ తాంబే, భాగీరథీబాయి. వీరిది సంప్రదాయ బ్రాహ్మణ కుటుంబం. ఆమె చిన్నప్పటి పేరు మణికర్ణిక. ముద్దుగా ‘మను’ అని పిలిచేవారు. ఆమె 4వ ఏటనే తల్లి మరణించింది. చిన్నతనంలోనే గుర్రపు ” స్వారీ, కత్తియుద్ధం నేర్చుకొంది.

ఆమెను 13వ ఏట ఝాన్సీ రాజు గంగాధరరావు ఆమెను పెండ్లాడాడు. గంగాధరరావు మరణానంతరం ఝాన్సీని బ్రిటిషువారు కైవసం చేసుకోవాలనుకొన్నారు. కాని లక్ష్మీబాయి అంగీకరించలేదు. తిరుగుబాటు చేసింది. బ్రిటిషువారికి కంటిమీద కునుకు లేకుండా గెరిల్లా పోరాటాలు చేసింది. చివరకు బ్రిటిషువారి దుర్మార్గానికి 1858 జూన్ 18న గ్వాలియర్లో మరణించింది. ఆమె తండ్రిని బ్రిటిషువారు ఉరితీశారు. ఆమె వారసుడిగా దామోదర్ రావుని ప్రకటించారు.

చమత్కార పద్యం

కం. తోక వెనకాలనుండును అని
టీకప్పున నుండు మండుటెండలనుండున్
మోకాలు ముందునుందును
ఆకాశము పైననుండు అద్దిరభన్నా

పై పద్యములో చమత్కారాన్ని గమనించండి.

భావం :
ఈ పద్యంలో తోక వెనకాల, టీకప్పులో, మండుటెండలు, మోకాలుకు ముందు, ఆకాశం పైన ఏముంటుందని అడిగారు. ఇది ఒక చమత్కార పద్యము. పైకి అలా కనబడుతున్నా పద్యములో సమాధానం ఉంది. తోక ఎప్పుడూ వెనకాలే ఉంటుంది. టీ – కప్పులో ఉంటుంది. ఇప్పుడు మళ్ళీ ఒకసారి చదవండి. మీకు పద్య చమత్కారం అర్థమౌతుంది.

ఉపాధ్యాయులకు సూచనలు

1. పల్నాటి వీరచరిత్రను సేకరించి చదవండి. విద్యార్థుల చేత చదివించండి.
2. పోరాటపటిమ పెంపొందించుకోడానికి ఉపకరించే మహనీయుల జీవిత చరిత్రలను కథారూపంలో విద్యార్థులకు వినిపించండి.
ఉదా : అల్లూరి సీతారామరాజు, రాజా రామ్మోహన్ రాయ్, గాంధీజీ, శివాజీ, భగత్సింగ్ మొదలైనవారు.

కవి పరిచయం

కవి పేరు : శ్రీనాథుడు.
ఉద్యోగం : పెదకోమటి వేమారెడ్డి ఆస్థానంలో విద్యాధికారిగా ఉండేవాడు.
బిరుదులు : కవిసార్వభౌముడు.
రచనలు :
మరుత్తరాట్చరిత్ర, శృంగార నైషధం, కాశీఖండం, హరవిలాసం, పల్నాటి వీరచరిత్రం, క్రీడాభిరామం మొదలైనవి.

ప్రత్యేకతలు : ఆయన రచించిన చాటు పద్యాలు చాలా ప్రఖ్యాతిని పొందాయి.

గేయాలు – అర్థాలు – భావాలు

1. అని తల్లి పలికిన ననియె బాలుండు
“భయమేల గొల్పెదు భామ నీ విపుడు
నలగాము డెరుగును నాదుశౌర్యంబు
ప్రళయకాలమునాటి భైరవురీతి
సైంధవవధ వేళ సాహసస్ఫూర్తి
విజయుడు రణములో విహరించునట్లు
కౌరవ సేనలో గదబట్టిదూరి
వడముడిరణమున వ్రాలినయట్లు
వాయుపుత్రుడు లంక వడితోడఁజొచ్చి
భస్మంబుగావించి ప్రబలినభంగి
రాక్షసరణములో రామచంద్రుండు
వీరపరాక్రమవిధి జెందినట్లు
జలధిమధ్యంబున సారెకుదిరుగు
మందర శైలంబుమాడ్కిఁ దోఁపంగ
ఫాలాక్షుఁడతి రౌద్రపటిమ మీఱంగ
త్రిపురముల్ గాలిచి తీర్చినయట్లు
అర్థాలు :
శౌర్యంబు = పరాక్రమము
భైరవుడు = శివుడు
ప్రళయకాలము = సృష్టి అంతమయ్యే సమయం
రణము = యుద్ధము
విజయుడు = అర్జునుడు
వడముడి = భీముడు
వాయుపుత్రుడు = హనుమంతుడు
వడి = వేగం
భస్మంబు = బూడిద
ప్రబలుట = విజృంభించుట
జలధి = సముద్రం
సారెకు = చక్రానికి
ఫాలాక్షుడు = శివుడు
శైలము = పర్వతం
మాడ్కి = వలె
రౌద్రపటిమ = రౌద్రం యొక్క గొప్పతనం

భావం :
తల్లి పలికిన తర్వాత బాలచంద్రుడు మాట్లాడు తున్నాడు. అమ్మా ! నీకు భయం వద్దు. నలగామరాజుకు బాలచంద్రుని పరాక్రమం తెలుసు. ప్రళయకాలంలో భైరవుడిలా, సైంధవ వధ జరిగేటపుడు అర్జునుడు రణరంగంలో తిరిగినట్లు తిరుగుతాను. కౌరవ సేనలోకి గదపట్టి దూరిన భీమసేనుడులా ప్రవేశిస్తాను. రాక్షసులతో యుద్ధంలో శ్రీరామచంద్రుడిలా ప్రవేశిస్తాను. సముద్రం మధ్యలో చక్రమై తిరిగిన మందర పర్వతంలా కనబడతాను. శివుడు రౌద్రంలో త్రిపురాలు కాల్చినట్లు నలగాముని సైన్యాన్ని కాలుస్తానని బాలచంద్రుడు తల్లితో అన్నాడు.

2. స్థావర జంగమ సకలవస్తువుల
ప్రళయాభై ముంచంగఁ బరగినరీతి
కామభూపదళము గడగడవణక
విక్రమక్రమశక్తి విడివడచొచ్చి
పృథ్విపై పీనుఁగు పెంటలుగాఁగ
విహరింతు మదిలోన వేడుకకొలఁది
ఉర్వీశు దళముల కురుమనిపిడుగ
గర్వించుపగవారి కంటిలో నెరుస
ఎదురెవ్వరే నాకు నీభువిలోన
నలగాముబలముల నలినలిచేసి
వండంగ తరగిన వడుపుననరికి
నెత్తురుమడుగులు నిండంగఁ జేతు
దహనునికడ్డంబె దట్టమౌ వనము
బడబాగ్ని నార్చునే పాధోథిమించి
భయదమౌపులికిని పశుగణం బెదురె
స్వాతికొక్కెరగుంపు సాళ్వంబు కెదురె
జింకలకదుపులు సివ్వంగికీడె
చిన్న మిర్యమునం చెడునె కారంబు
బాలుఁడనని నన్ను భావింపవలదు”
అనిన బాలుని మాట కైతమ్మ పలికె
అర్థాలు :
స్థావరము = కదలనివి
జంగమము = కదిలేవి
సకల వస్తువులు = అన్ని వస్తువులు
అబ్ది = సముద్రం
పరగిన = అతిశయించిన
రీతి = ప్రకారంగా (విధంగా)
కామభూపదళము= కామరాజు యొక్క సైన్యం
విడివడడం = విడిపోవడం
పృథ్వి = భూమి
పీనుగుపెంటలు = శవాలదిబ్బలు
వేడుక = ఉత్సవం
ఉర్వీశుడు = రాజు
దళము = సైన్యం
ఉరుమని = ఉరుములు లేని
పగవారు = శత్రువులు
కంటిలో నేరుసు = కంట్లో నలక
ఎదురు = ఎదిరించేవారు
నలినలిచేసి = పిండి పిండిచేసి
మడుగు = కొలను
దహనుడు = అగ్ని
వనము = అడవి
బడబాగ్ని = సముద్రంలో ఉండే అగ్ని
పాధోథి = సముద్రం
భయదము = భయమును కలిగించేది
పశుగణం = జంతువులు
కొక్కెర = కొంగ
సాళ్వము = డేగ
కదుపులు = సమూహాలు
సివ్వంగి = సివంగిఁ ఆడసింహం

భావం :
ప్రళయకాలంలో సమస్త వస్తువులను సముద్రంలో శివుడు ముంచినట్లుగా యుద్ధంలో నలగాముని సైన్యాన్ని ముంచుతాను. నలగామరాజు గడగడా వణికేలా వాళ్ల సైనిక శక్తి విడిపోయి భూమి మీద శవాల దిబ్బలయ్యేలా చేస్తాను. మనసులో ఉత్సాహం పెరుగుతుండగా నలగాముని సైన్యంపై ఉరమని పిడుగులా పడతాను. గర్వంతో ఉన్న శత్రువుకు కంటిలో నలుసునౌతాను. నాకు ఈ భూమండలంలో ఎదురెవ్వరూ లేరు. నలగాముని సైన్యాన్ని పిండిగుండా కింద నలిపేస్తాను. వండడానికి అనువైన కూర ముక్కలులా వారిని తరిగేస్తాను. నెత్తురు మడుగులు కట్టిస్తాను. దట్టమైన అడవి అగ్నికి అడ్డమా? బడబాగ్నిని. సముద్రం ఆర్పగలదా? భయంకరమైన పెద్దపులికి జంతువులు లెక్కా? డేగకు కొంగలు లెక్కా? జింకల గుంపులు సివంగికి లెక్కా? మిరియపు గింజ చిన్నదైనా కారం తగ్గదు కదా ! నేను బాలుడననుకోకు ! అని బాలుడు తల్లితో పలికెను.

SCERT  AP Board 7th Class Telugu Guide Answers 10th Lesson ప్రియ మిత్రునికి Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Telugu 10th Lesson Questions and Answers ప్రియ మిత్రునికి

7th Class Telugu 10th Lesson ప్రియ మిత్రునికి Textbook Questions and Answers

వినడం – ఆలోచించి మాట్లాడడం

ప్రశ్న 1.
చిత్రం ఏ విషయాన్ని తెలియజేస్తుంది?
జవాబు:
పోస్టుబాక్సులోంచి పోస్టుమేన్ ఉత్తరాలు తీస్తున్నాడు. అంటే లేఖలు చాలా వచ్చాయని తెలుస్తోంది. సెల్ ఫోనులో మాటల ద్వారా ఇతరులకు సమాచారం అందించవచ్చు. అలాగే వాట్సాప్, జిమెయిల్, ఎస్.ఎమ్.ఎస్లు, ట్విట్టర్, ఫేస్ బుక్ – ఇవన్నీ సమాచారం పంపే సాధనాలని తెలుస్తోంది.

ప్రశ్న 2.
లేఖల బదులుగా ప్రస్తుతం ఉపయోగిస్తున్న సాధనాలు ఏవి?
జవాబు:
ఫోన్ :
ఫోన్ ద్వారా ఇతరులకు సమాచారం చెబుతాం.

వాట్సాప్ :
వాట్సాప్ ద్వారా కొన్ని బృందాలకు కాని, వ్యక్తిగతంగా కాని సమాచారం పంపుతాం.

జిమెయిల్ :
దీని ద్వారా ఒక వ్యక్తికి, లేదా కంపెనీకి సమాచారం పంపుతాం. ఎస్.ఎమ్.ఎస్ : ఇది కూడా జి.మెయిల్ లాగే ఉపయోగిస్తుంది. ఫేస్ బుక్, ట్విట్టర్లు కూడా సమాచారం పంపడానికి ఉపయోగపడతాయి.

ప్రశ్న 3.
మీ మిత్రులకు, బంధువులకు ఏఏ సందర్భాల్లో లేఖలు రాస్తారు?
జవాబు:
ఆనందం కానీ, బాధ కానీ కలిగినపుడు బంధువులకు లేఖలు వ్రాస్తాం. ఇంట్లో పెళ్ళిళ్లు, గృహప్రవేశాలు మొదలైనవి చేసుకొనేటపుడు బంధువులకు, మిత్రులకు శుభలేఖలు పంపుతాం. ఏదైనా పిక్ నిక్ లేదా తీర్థయాత్రలకు, పెళ్లిళ్లు మొదలైన వాటికి వెళ్లి వచ్చినపుడు, మిత్రులకు, మామయ్యకు ఉత్తరాలు వ్రాస్తాను. మాకు నచ్చిన, నచ్చని విషయాలు వారితో పంచుకొంటాం.

Improve Your Learning (అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరచుకుందాం)

అవగాహన-ప్రతిస్పందన

ప్రశ్న 1.
డబ్బు ముఖ్యమా? ఆనందం ముఖ్యమా? మీ అభిప్రాయం చెప్పండి (వ్రాయండి).
జవాబు:
రెండూ ముఖ్యమే. డబ్బు లేకపోతే తిండి, గుడ్డ, గూడు ఏవీ దొరకవు. మనం బ్రతకడమే జరగదు. అందుచేత డబ్బు ముఖ్యమే. కానీ, అవసరాన్ని మించిన డబ్బు అక్కర్లేదు. మనం జీవించడానికి సరిపడా డబ్బు ఉండాలి. అప్పుడింక డబ్బు సంపాదనకు ప్రాధాన్యం ఇవ్వకూడదు. అప్పుడు ఆనందమే గొప్పది. ఆనందంగా జీవించాలంటే అందరితో కలిసి మెలిసి ఉండాలి. ఆనందంగా జీవిస్తూనే డబ్బు సంపాదించాలి. డబ్బే ముఖ్యం కాదు. జీవితంలో ఆనందం కూడా ముఖ్యమే.

ప్రశ్న 2.
స్నేహం యొక్క గొప్పతనం గురించి మీ మాటల్లో చెప్పండి (వ్రాయండి).
జవాబు:
స్నేహం అనేది ఒక గొప్ప వరం. ఒక మంచి స్నేహితుడు వంద పుస్తకాల కంటే ఎక్కువ. మనకు బాధ కలిగితే అది స్నేహితునితో చెప్పుకొంటే సగం తగ్గుతుంది. ఆనందం చెప్పుకొంటే రెట్టింపవుతుంది. మన దగ్గర డబ్బులు లేకపోతే స్నేహితుడే ఇస్తాడు, ఎందుకు? ఏమిటి? అని ప్రశ్నలు వేసి ఇబ్బంది పెట్టడు. మనమేమైనా రహస్యాలు చెబితే ఎవ్వరికీ చెప్పడు. మనలో మంచి లక్షణాల గురించి పదిమందికీ చెబుతాడు. ఒక్కమాటలో చెప్పాలంటే స్నేహానికి సాటి వచ్చే సంపద, పదవీ, కావ్యం మొదలైనవేవీ ప్రపంచంలో లేవు. స్నేహంతో స్నేహమే పోల్చగలం.

ప్రశ్న 3.
నిరాశ వలన కలిగే నష్టాలను గురించి తెలపండి.
జవాబు:
ఆశ మనిషిని బ్రతికిస్తుంది. నిరాశ చంపుతుంది అంటారు. నిరాశ వలన ఉత్సాహం పోతుంది. ఆడుకోలేం, పాడుకోలేం, చదువుకోలేము, ఏ పనినీ చేయలేము. దేని గురించి ఆలోచించలేము. ఒక్కొక్కసారి జీవితం మీద కూడా విరక్తి కలుగుతుంది. అందుచేత నిరాశ అతి ప్రమాదకరమైనది, ఒక్కొక్కసారి నిరాశ కలిగినా, కొద్ది సేపటికి కోలుకోవాలి. దాని నుండి బైటపడాలి. ఆశను పెంచుకోవాలి. నిరాశతో అన్నీ కోల్పోతాం. ఆశ ఉంటే దేనినైనా సాధిస్తాం.

ప్రశ్న 4.
కింది గద్యం చదివి ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.
గార్గి మహాపండితురాలే కాక బ్రహ్మజ్ఞానం గల మహావిజ్ఞాని. ఆనాటి మహర్షులలో అగ్రేసరుడు, బ్రహ్మజ్ఞాని అయిన యజ్ఞవల్క్యునితో పలుమార్లు వాద ప్రతివాదాలు చేసిన మహాపండితురాలు. పురుషులతో పాటు ఉపనయనం చేసుకుని యజ్ఞోపవీతాన్ని (జంధ్యం) ధరించి శాస్త్ర చర్చలు చేసిన విదుషీమణి. ఈమె జనక మహారాజు ఆస్థాన పండితురాలు. పురుషులతో పాటు స్త్రీలకు సమాన ప్రతిపత్తే కాకుండా ఏ విషయంలోనూ స్త్రీలు పురుషులకు తీసిపోరని చాటిన మహిళ గార్డి.
ప్రశ్నలు :
అ) మహర్షులలో అగ్రేసరులు ఎవరు?
జవాబు:
మహర్షులలో యజ్ఞవల్క్యుడు అగ్రేసరుడు.

ఆ) బ్రహ్మ జ్ఞానం గల మహావిజ్ఞాని ఎవరు?
జవాబు:
బ్రహ్మ జ్ఞానం గల మహాజ్ఞాని గార్గి.

ఇ) యజ్ఞోపవీతం అనే పదానికి అర్థం ఏమిటి?
జవాబు:
యజ్ఞోపవీతం అంటే జంధ్యం అని అర్థం.

ఈ) గార్గి ఎవరి ఆస్థాన పండితురాలు?
జవాబు:
జనక మహారాజుకు గార్గి ఆస్థాన పండితురాలు.

వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత

అ) కింది ప్రశ్నలకు నాలుగైదు వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
లలిత కళలు ఎన్ని? అవి ఏవి?
జవాబు:
లలితకళలు 5. అవి

1. సాహిత్యం
2. సంగీతం
3. నృత్యం
4. శిల్పం
5. చిత్రలేఖనం.

ప్రశ్న 2.
ముఖం చూడగానే మానవుని అంతరాత్మ ఎలా తెలుస్తుంది?
జవాబు:
మానవుని ఆత్మకు మానవుని మనసు ప్రతిబింబం. మానవుని మనసుకు మానవుని ముఖం యొక్క ఆకారం ప్రతిబింబం. అందుకనే మానవుని ముఖం చూడగానే అతని అంతరాత్మ తెలుస్తుంది.

ప్రశ్న 3.
మానవులంతా ఒక్కటే అనే భావాన్ని సంజీవదేవ్ ఎలా వివరించారు?
జవాబు:
మైత్రి, ప్రేమ, స్వార్థం లేకపోవడం వంటి లక్షణాలున్న మానవులంతా ఒక్కటే. వారెంత దూరాన ఉన్నా అందరూ దగ్గరివారే. వయసులు వేరైనా వారంతా ఒకటే. కులాలు, రంగులు వేరైనా అందరూ ఒకటే. దేశం, మతం, జాతి వేరైనా అందరూ ఒకటే. మైత్రి, ప్రేమ, నిస్స్వార్థం ఉంటే మానవులు అంతా ఒకటేనని సంజీవదేవ్ చెప్పారు.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 8 నుండి 10 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
రచయిత లేఖలో పేర్కొన్న అంశాలను మీ సొంతమాటల్లో రాయండి.
జవాబు:
రచయిత ఈ లేఖను 25.11.64న తన మిత్రుడు నారాయణ రాజుగారికి తుమ్మపూడి నుండి వ్రాశారు.

వారు వ్రాసిన ఉత్తరం చదివి తనూ తన భార్యా ఆనందించినట్లు వ్రాశారు. ఒకనాటి రాత్రి వారు తమ ఇంటికి, . వచ్చినందుకు రచయిత చాలా ఆనందపడినట్లుగా వ్రాశారు.

తమలో ఉన్న ప్రేమ, మైత్రి, నిస్స్వార్థతే తమను కలిపినట్లు వ్రాశారు. అవి ఎవ్వరినైనా కలుపుతాయి అన్నారు. ఒక వ్యక్తి ముఖం చూస్తే ఆత్మ తెలుస్తుందన్నారు. లలితకళల గురించి అవి ఇచ్చే ఆనందం గురించి వ్రాశారు. తనకు నిరాశ, నిరుత్సాహం, విచారం వంటివి ఉండవని రచయిత తన లేఖను ముగించారు.

ప్రశ్న 2.
లలితకళల్లో మీకు నచ్చిన అంశం గురించి రాయండి.
జవాబు:
1) సాహిత్యం :
నాకు లలితకళలలో సాహిత్యమంటే చాలా ఇష్టం. సాహిత్యంలో మంచి మంచి కథలు, కల్పనలు, పాటలు, పద్యాలు, వర్ణనలు మొదలైనవన్నీ ఉంటాయి. చక్కగా అవన్నీ చదువుకోవచ్చు. వినవచ్చు. ఆనందించ వచ్చును.

2) సంగీతం :
సాహిత్యం అయితే చదువుకొన్న వారికే ఆనందం కల్గిస్తుంది. కానీ సంగీతం చదువురాని వారిని కూడా ఆనందపరుస్తుంది. కళ్లు కనిపించని వారు కూడా చెవులతో విని ఆనందించవచ్చు. సంగీతం వింటుంటే బాధలన్నీ మరచిపోతాం. రోగాలను తగ్గించే శక్తి కూడా సంగీతానికి ఉందిట. మనుషులనే కాదు చెట్లను, పాములను, జంతువులను, పక్షులను కూడా సంగీతం ఆనందపరుస్తుంది. అందుకే నాకు సంగీతమంటే చాలా ఇష్టం.

3) చిత్రలేఖనం :
లలితకళలలో నాకు చిత్రలేఖనమంటే ఇష్టం. చదువురాని వారిని, చెవిటి వారిని కూడా ఆకర్షించి ఆనందపరిచేది చిత్రలేఖనం. అందుకే చిత్రలేఖనం అంటే నాకిష్టం. సృష్టిలోని దేన్నైనా చిత్రించి, ఆనందింపచేయగల చిత్రకారులంటే నాకు చాలా గౌరవం. చిత్రలేఖనం కూడా పశువులను, పక్షులను ఆకర్షించి ఆనందింప చేస్తుంది. ఇప్పటి మన సినిమాలకు మూలం చిత్రలేఖనమే కదా.!

4) శిల్పం :
నాకు లలితకళలలో శిల్పమంటే ఇష్టం. ఎందుకూ పనికిరాని బండరాయిని కూడా భగవంతుడుగా తీర్చిదిద్ది, మానవులలో భక్తి భావాన్ని పెంచే శిల్పికి సాటివచ్చేవారు ఎవ్వరూ లేరు. ఈ రోజు దేవాలయాలు, మ్యూజియమ్ లు, అందమైన భవనాలు, రాజభవంతులు నిర్మించేది శిల్పులే. కళ్లు లేకపోయినా, చెవిటి వారినైనా ఆనందింప చేసేది శిల్పకళే. అంధులు కూడా చేతితో తడిమి శిల్పం యొక్క సౌందర్యాన్ని తెలుసుకోగలరు. ఆనందిస్తారు. అందుకే నాకు లలితకళలలో శిల్పకళ అంటే చాలా ఇష్టం.

5) నృత్యం :
నాకు లలితకళలలో నృత్యమంటే ఇష్టం. సంగీతం, సాహిత్యం కళ్ళు, చెవుల ద్వారా ఆనందం కల్గిస్తాయి. చిత్రలేఖనం, శిల్పం – కంటి ద్వారా ఆనందం కలిగిస్తాయి. కాని నృత్యం కళ్లు, చెవులు ద్వారా మనసుకు చాలా ఆనందాన్ని కల్గిస్తుంది. నృత్యంలో సాహిత్యం (పాట), సంగీతం (గానం), అభినయం (శిల్పం), కోపం మొదలైనవి వ్యక్తపరచడం భంగిమ (చిత్రలేఖనం) ఉంటాయి. కనుక దీనిలో అన్ని లలితకళలూ ఉంటాయి. అందుకే నాకు నృత్యం అంటే చాలా ఇష్టం.
(సూచన : పై వానిలో ఏది ఇష్టమైనవారు దాని గురించి వ్రాయాలి.)

ప్రశ్న 3.
ఏదైనా ఒక పండుగ / దర్శనీయ స్థలం గురించి మిత్రునికి లేఖ రాయండి.
జవాబు:

లేఖ విజయవాడ, xxxxx. ప్రియమైన రాజేష్ కు, నీ మిత్రుడు సతీష్ వ్రాయు లేఖ. ఇక్కడందరం క్షేమంగా ఉన్నాం. అక్కడ మీరంతా క్షేమంగానే ఉన్నారనుకొంటున్నాను. సంక్రాంతి సెలవులకు మామయ్య గారింటికి విశాఖపట్టణం వెళ్లాము. మా ఇంట్లో అందరం వెళ్లాము. అక్కడ మా మామయ్య చాలా ప్రదేశాలు చూపించాడు. కనకమహాలక్ష్మి గుడి నాకు చాలా నచ్చింది. విశాఖ ” .. పట్టణానికి కనకమహాలక్ష్మి గ్రామదేవతట. గుడిలో అమ్మవారి విగ్రహంపైన మూయలేదు. ఎండకు ఎండుతూ, వానకు తడుస్తూ ఉంటుందట. అదే ఆవిడకు సంతోషమట. రామకృష్ణా బీచ్ కు వెళ్లాం. సముద్ర కెరటాలతో చాలా సేపు ఆడుకొన్నాం. పూర్తిగా తడిసిపోయాం . చాలామంది జనం వచ్చారు. వయస్సుతో సంబంధం లేకుండా అందరం తెగతడిసిపోయాం . ఫోటోలు కూడా తీసుకున్నాం. అవన్నీ నీకు వాట్సాప్ లో పంపుతాను. నువ్వు సెలవులలో ఎక్కడికి వెళ్లావో వ్రాయి. మీ అమ్మగారికి, నాన్నగారికి నా నమస్కారాలని చెప్పు. ఇట్లు, నీ స్నేహితుడు, సతీష్ వ్రాలు. చిరునామా : కె. రాజేష్, నెం. 12, 7వ తరగతి, గాంధీ మున్సిపల్ హైస్కూల్, కాకినాడ, తూర్పుగోదావరి జిల్లా.

భాషాంశాలు

అ) కింద గీతగీసిన పదానికి అర్థాలు రాయండి. వాటితో సొంతవాక్యాలు రాయండి.
ఉదా : మైత్రి ఉన్న వ్యక్తి ఎంతదూరంలో ఉన్నా దగ్గర ఉన్నట్లే లెక్క
మైత్రి : స్నేహం
ప్రతి విద్యార్థి తోటి విద్యార్థులతో స్నేహంగా ఉండాలి.

1. కళ మానవుని బాధను తాత్కాలికంగా తొలగిస్తుంది.
తాత్కాలికం = అప్పటికి మాత్రమే
సొంతవాక్యం : డబ్బు వలన అప్పటికి మాత్రమే సుఖం కలుగుతుంది.

2. సులోచనా నేను కూడా అమితంగా సంతోషించాము.
అమితంగా = ఎక్కువగా
సొంతవాక్యం : దేనినీ ఎక్కువగా తినకూడదు.

3. ముఖం చూడగానే అంతరాత్మ తేజం– తెలిసిపోతుంది.
తేజం = కాంతి
సొంతవాక్యం : విద్య వలన ముఖంలో తేజం పెరుగుతుంది.

4. నేను జీవితంలో సంకల్పించుకున్న కార్యాలు ఎక్కువగా ఉన్నాయి.
కార్యాలు = పనులు
సొంతవాక్యం : ఎన్ని ఆటంకాలు వచ్చినా మన పనులు మనం మానకూడదు.

5. సఫలం కాకపోయినా కూడా నిరుత్సాహపడను.
సఫలం = ఫలించడం
సొంతవాక్యం : పనిచేస్తే తప్పక ఫలించడం జరుగుతుంది.

ఆ) కింది వాక్యాలలో సమానార్థక పదాలను (పర్యాయపదాలు) గుర్తించి రాయండి.

1. పూర్వకాలంలో ఉత్తరాలు రాసేవారు. లేఖలు సమాచారం చేరవేయడానికి ఉపయోగిస్తారు. జాబురాసే అలవాటును అందరూ నేర్చుకోవాలి.
జవాబు:
ఉత్తరాలు, లేఖలు, జాబులు

2. శోకంతో మనసు వికలమవుతుంది. బాధ కలిగినపుడు ఏడుపు వస్తుంది.
జవాబు:
శోకం, ఏడుపు

3. సమాజంలో మంచి సేవచేసిన వారికి కీర్తి కలుగుతుంది. అలాంటి వారికి పేరు ప్రఖ్యాతులు వస్తాయి.
జవాబు:
కీర్తి, పేరు, ప్రఖ్యాతి

ఇ) కింది ప్రకృతి – వికృతులను జతపరచండి.

1. కథ	అ) కర్జము
2. ముఖము	ఆ) విద్దె
3. కీర్తి	ఇ) కత
4. విద్య	ఈ) మొగము
5. కార్యము	ఉ) సిరి
6. శ్రీ	ఊ) కీరితి

జవాబు:

1. కథ	ఇ) కత
2. ముఖము	ఈ) మొగము
3. కీర్తి	ఊ) కీరితి
4. విద్య	ఆ) విద్దె
5. కార్యము	అ) కర్జము
6. శ్రీ	ఉ) సిరి

ఈ) కింద ఇచ్చిన పదాలకు వ్యతిరేక పదాలను జతపరచండి.

1. సుఖం	అ) అస్పష్టమైన
2. సఫలం	ఆ) శాశ్వతం
3. నిస్వార్థం	ఇ) దుఃఖం
4. స్పష్టమైన	ఈ) విఫలం
5. తాత్కాలికం	ఉ) స్వార్థం

జవాబు:

1. సుఖం	ఇ) దుఃఖం
2. సఫలం	ఈ) విఫలం
3. నిస్వార్థం	ఉ) స్వార్థం
4. స్పష్టమైన	అ) అస్పష్టమైన
5. తాత్కాలికం	ఆ) శాశ్వతం

ఉ) కింది పదాలకు సొంతవాక్య ప్రయోగం చేయండి.
ఉదా : మా ఊరి గుడిలోని ఉత్సవాలు తాత్కాలికంగా వాయిదా వేశారు.
అమితంగా, అనురాగం, సఫలం, విఫలం, ప్రతిబింబం, ఎండమావులు; ఆనందం, నిస్వార్థం, చింత, కల

1. అమితంగా – = ఎక్కువగా
సొంతవాక్యం : తల్లి పిల్లలను అమితంగా ప్రేమిస్తుంది.

2. అనురాగం = ప్రేమ
సొంతవాక్యం : పక్షులు, జంతువుల పట్ల అనురాగం పెంచుకోవాలి.

3. సఫలం = నెరవేరడం
సొంతవాక్యం : మంచి పనులెప్పుడూ సఫలం అవుతాయి.

4. విఫలం : నెరవేరకపోవడం
సొంతవాక్యం : దేవతలతో యుద్ధంలో ఎప్పుడూ రాక్షసులే విఫలం అయ్యారు.

5. ప్రతిబింబం = ప్రతిమ
సొంతవాక్యం : నూతిలో తన ప్రతిబింబాన్ని చూసి, సింహం మోసపోయింది.

6. ఎండమావులు = మృగతృష్ణలు
సొంతవాక్యం : ఎండమావులు చూసి మోసపోకూడదు.

7. ఆనందం = సంతోషం
సొంతవాక్యం : ఎల్లప్పుడూ ఆనందంగా జీవించాలి.

8. నిస్స్వార్థం = స్వార్థం లేకపోవడం
సొంతవాక్యం : గురువులు నిస్స్వార్థంతో విద్య నేర్పుతారు.

9. చింత = విచారం
సొంతవాక్యం : దేని గురించి చింత పెట్టుకోకూడదు.

10. కల = స్వప్నం
సొంతవాక్యం : కలలలో తేలిపోతే ఏ పనీ పూర్తికాదు.

ఊ) కింది వరుసలో సంబంధంలేని పదాన్ని గుర్తించి సున్నా “O” చుట్టండి. వృత్తంలోని పదాన్ని ఉపయోగించు కొని వాక్యాలు రాయండి.

ఋ) కింద ఇచ్చిన పదపట్టికను గమనించండి. వాటిలో పొడుపుకథలకు సంబంధించిన పదాలు ఉన్నాయి. వాటి ఆధారంగా కింద ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు రాయండి.

1. అక్కాచెల్లెళ్లు ఏడుస్తారు. అయితే దగ్గర చేరలేరు.
జవాబు:
కళ్లు

2. అరవైకన్నుల పులి వచ్చి ఏటిలో నీళ్ళు తాగు.
జవాబు:
వల

3. మూత తెరిస్తే ముత్యాల పేరు.
జవాబు:
దంతాలు

4. ఉరుములు మెరుపులు లేకుండా ఉత్తరాది చెఱువునిండే.
జవాబు:
టెంకాయ

5. మా తాత రెండుబొమ్మలు తెస్తే ఒక బొమ్మ ఆడుతుంది. ఒకటి ఆడదు.
జవాబు:
తిరగలి

6. ఇల్లు, వాకిలితో కదులుతూ ఉంటుంది. వెళ్ళి చూడబోతే తలుపు మూసుకుంటుంది.
జవాబు:
నత్త

7. ఎన్ని కళ్ళు ఉన్నా రెండు కళ్ళతో చూసేది.
జవాబు:
నెమలి

8. ఒకటే అక్షరం, అదే లేకపోతే ఈ ప్రపంచంలో మనుష్యులే ఉండరు.
జవాబు:
స్త్రీ

వ్యాకరణాంశాలు

వాక్యం
అ) కింది వాక్యాలను చదవండి.

1. సుమేధ పాఠాన్ని చదువుతున్నది.
2. సాహిత్య పూలు కోస్తున్నది.
3. అరుణ వంట చేసింది.
4. సృజన నాట్యం చేసింది.
5. బాలకృష్ణ దినపత్రిక చదువుతున్నాడు.

పై వాక్యాలలోని కర్త – కర్మ – క్రియలను గుర్తించండి.

కర్త	కర్మ	క్రియ
1. సుమేధ	పాఠం	చదువుతున్నది
2. సాహిత్య	పూలు	కోస్తున్నది
3. అరుణ	వంట	చేసింది
4. సృజన	నాట్యం	చేసింది
5. బాలకృష్ణ	దినపత్రిక	చదువుతున్నాడు

పై ఉదాహరణల్లో కర్త – కర్మ – క్రియ ఉన్నాయి. అవి సంపూర్ణమైన అర్థాన్ని ఇస్తున్నాయి. అలా ఇస్తే దానిని వాక్యం అంటారు.

యడాగమసంది

ఆ) కింది వాక్యాలు చదవండి.

1. సెలయేరు పక్కన భరద్వాజమహర్షి ఆశ్రమం ఉంది.
2. రవి స్నేహితుడు పుస్తకాలు ఇంటికి వచ్చియిచ్చాడు.
3. మాయమ్మ నాకు అన్నం పెట్టింది.
4. మాయయ్య నిన్న విజయవాడకు వెళ్లాడు.
5. మాయిల్లు మమతల పొదరిల్లు.

ఇ) గీత గీసిన పదాలను విడదీయండి.
ఉదా : సెలయేరు : సెల + ఏరు
1. వచ్చియిచ్చాడు = వచ్చి + ఇచ్చాడు
2. మాయమ్మ = మా + అమ్మ
3. మాయయ్య = మా + అయ్య
4. మాయిల్లు = మా + ఇల్లు

పై ఉదాహరణలో పూర్వ స్వరంగా ‘అ’ వుంది. పరస్వరంగా ‘ఏ’ ఉంది. సంధి జరిగే అవకాశం లేదు. అందుచేత పరస్వరానికి ముందుగా ‘య్’ ఆగమంగా వచ్చింది. కనుక ఇది ‘యడాగమ’ సంధి.

ఈ) కింది పదాల మధ్య ‘య’ కారం చేర్చిరాయండి.

1. మంచి + అదను = మంచియదను
2. పది + ఆరువేల = పదియారువేలు
3. పాడి + ఆవు = పాడియావు
4. ఏలి + ఉన్న = ఏలియున్న
5. నా + అనుభవం = నాయనుభవం

ప్రాజెక్టుపని

గొప్ప వ్యక్తులు రాసిన లేఖలను సేకరించి, తరగతి గదిలో ప్రదర్శించండి.
జవాబు:
గురజాడ, నెహ్రూ మొదలైన వారి లేఖలు. సుభాషితం కాదు

సభాషితం

పర హితము సేయు నెవ్వడు
పరమ హితుండగును భూత పంచకమునకుం
బర హితమె పరమధర్మము
పర హితునకు నెదురు లేదు పర్వేందుముఖీ !

భావం :
ఓ పార్వతీ ! ఎవరు ఇతరులకు సహాయం చేస్తారో వారు ప్రకృతికి ఇష్టమైన స్నేహితులవుతారు. ఇతరులకు సహాయం చేయడానికి మించిన ధర్మం లేదు. అలా సహాయం చేసేవారు లోకంలో కీర్తిమంతులౌతారు.

ఉపాధ్యాయులకు సూచనలు

1. సంజీవదేవ్ రాసిన ‘సంజీవదేవ్ లేఖలు’, ‘లేఖల్లో సంజీవదేవ్’ రచనలను పరిశీలించండి.
2. విద్యార్థులకు ప్రముఖులు రాసిన లేఖలు పరిచయం చేయండి.

కవి పరిచయం

రచయిత పేరు : సూర్యదేవర సంజీవదేవ్
జననం : గుంటూరు జిల్లాలోని మంగళగిరి తెనాలి మధ్యలో ఉన్న తుమ్మపూడిలో 3.7.1914న జన్మించారు.

రచనలు :
తెగిన జ్ఞాపకాలు, రసరేఖ, దీప్తిధార, కాంతిమయి, రూపారూపాలు మొదలైనవి.

ప్రత్యేకతలు :
వీరు కవి, రచయిత, తత్త్వవేత్త, చిత్రకారుడు. 14 భాషలు వ్రాయగలరు, చదవగలరు. ప్రకృతి ఆస్వాదన ఆయనకిష్టం. సమకాలీన ప్రపంచ మేధావులందరితో ఉత్తర ప్రత్యుత్తరాలు జరిపాడు. దేశవిదేశాలలోని చిత్రకారులు, కవులు, మేధావులు సంజీవదేవ్ కోసం తుమ్మపూడి గ్రామానికి వచ్చేవారు.

కఠిన పదాలకు అర్థాలు

1. ప్రియమిత్రులు ……… మీ సంజీవదేవ్
అర్థాలు :
ప్రియము = ఇష్టము
అత్యంత = చాలా ఎక్కువ
ఉత్తరం = లేఖ
సోదరి = చెల్లెలు లేక అక్క (తోబుట్టువు)
అమితం = ఎక్కువ
మించిన = ఎక్కువైన
సుదూరం= చాలాదూరం
దిగంతాలు = దిక్కుల చివరలు
అస్పష్టం = స్పష్టంకానిది
స్వప్నం = కల
అనుభూతి = అనుభవం
మైత్రి = స్నేహం
నిస్స్వార్ధత = స్వార్థం లేకపోవడం
మానవులు = మనుషులు
వర్ణము = రంగు, కులము
ఆత్మ = జీవాత్మ
ముఖము = వదనం
ఆకృతి = ఆకారం
ప్రతిబింబం = ప్రతిమ
దిగులు = స్వల్పమైన మానసిక బాధ
చింత= విచారం
నృత్యం = నాట్యం
చిత్రలేఖనం = బొమ్మలు గీయడం
తాత్కాలికం అశాశ్వతం
ఎండమావి = ఎడారిలో నీరు ఉన్నట్లు కనబడేవి (మృగతృష్ణ)

పరిశీలించండి.

తుమ్మపూడి, గుంటూరు జిల్లా, 522330. డా|| సంజీవదేవ్, D.Lit., 21.11.89. ప్రియమిత్రులు ఆచార్యజీ, అందినాయి మీ ఉత్తరం, జ్ఞాపిక’ కవితా, సంతోషం. అమ్మాయి పేరు “మానసరవళి” అయినందుకు ఆనందం. బాగున్నది. పేరుకు తగినట్లుగా ఆమె రాణించగలదని ఆకాంక్ష. మరోసారి మానసరవళికి మా శుభాకాంక్షలు తెలుపుచున్నాము. తనయతో పాటు తల్లి కూడా ఆరోగ్యంగా ఉంటున్నందుకు ఆహ్లాదం. ఆరోగ్యంగా ఉండటం మాత్రమే చాలదు, ఆనందంగా కూడా ఉండాలి. అయితే, ఆరోగ్యం లేనిది ఆనందం కూడా జనించదు. ఇక మీ కవిత విషయం . నూతన భావాలతో, అందుకు తగిన పదాలతో మీ కవిత కమనీయ కాంతితో మధుర సరాగాన్ని వెదజల్లుతోంది. ఆనందాన్ని, ఆలోచనను కూడా సమానంగా పంచిస్తూంది అది ! కవిగా జీవించటం మంచిదే కానీ, దానికి తోడు రవిగా కూడా ప్రకాశించాలి. ఆ ప్రకాశంలో స్వల్పంగా చీకటి మరకలున్నా భయపడాల్సిన అవసరం లేదు. స్వల్పంగా అంధకార బిందువులు లేని పూర్ణ ప్రకాశాన్ని మనిషి భరించలేడు. నీడలేని కాంతిలో శాంతి కొంత వెలవెలబోతుంది. అందుకే light and shade కావాలి కొరత గల పూర్ణత్వం కావాలి. Shadow and substance కావాలి. Light and shade మధ్య జీవితం ఈ పల్లె పరిసరాల్లో నలుపు తెలుపుగా సాగిపోతూనే ఉంది. చల్లచల్లగా, వెచ్చవెచ్చగా శీతాకాల శోభ శోభాయమానంగా నిరంతరం అనంతాన్ని ప్రదర్శిస్తూనే ఉంది. మీ సంజీవదేవ్.

సూచన :
పై లేఖను పరిశీలించండి. లేఖల ఆవశ్యకతను గురించి చర్చించండి.
జవాబు:
పై లేఖను పరిశీలిస్తే చాలా విషయాలు తెలిశాయి. సంజీవదేవ్ గారి చేతివ్రాత గురించి తెలిసింది. ఆయనకు ఎందరో ఉత్తరాలు వ్రాసేవారని తెలిసింది. ఉత్తరాలు వ్రాసిన వారందరికీ ఓపికగా జవాబులు వ్రాసేవారు. వారు తనకు వ్రాసిన లేఖలను నిర్మొగమాటంగా విశ్లేషించేవారు. సలహాలు చెప్పేవారు. బాగున్న విషయాలను మెచ్చుకొనే వారని తెలిసింది. ఇది 1989లో నవంబరు, 21న వ్రాసిన లేఖ. అది జాగ్రత్త చేసినందువలన లేఖలోని విషయాలు మనకు తెలిశాయి. ఇలాగే లేఖల వలన చాలా ప్రయోజనాలున్నాయి.

SCERT  AP Board 7th Class Telugu Guide Answers 9th Lesson హితోక్తులు Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus 7th Class Telugu 9th Lesson Questions and Answers హితోక్తులు

7th Class Telugu 9th Lesson హితోక్తులు Textbook Questions and Answers

వినడం – ఆలోచించి మాట్లాడడం

ప్రశ్న 1.
చిత్రాన్ని గమనిస్తే మీకు ఏమి అర్థమయ్యింది?
జవాబు:
చిత్రంలో ఉపాధ్యాయుడు, విద్యార్థులు ఉన్నారు. అది ఒక తరగతి గది. ఆదర్శవంతమైన తరగతి గది. విద్యార్థులు అల్లరి చేయకుండా క్రమశిక్షణతో కూర్చొన్నారు. ఉపాధ్యాయుడు చెప్పేది శ్రద్ధగా వినాలని కూర్చొన్నారు. విద్యార్థులందరూ ఏకరూప దుస్తులు ధరించారు. ఉపాధ్యాయుడు కూడా పాఠం చెప్పడానికి సిద్ధమౌతున్నాడు.

ప్రశ్న 2.
మీకు తెలిసిన మహనీయుల హితోక్తులు కొన్నింటిని చెప్పండి. వ్రాయండి)
జవాబు:

1. ప్రార్థించే పెదవులకన్నా సేవించే చేతులు మిన్న – మథర్ థెరిస్సా
2. చెడు వినవద్దు. చెడు కనవద్దు. చెడు మాట్లాడవద్దు – గాంధీజీ
3. చిరిగిన చొక్కా అయినా తొడుక్కో కాని ఒక మంచి పుస్తకం కొనుక్కో – కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులుగారు.
4. సత్యం పలుకు ధర్మంగా ప్రవర్తించు – ఉపనిషత్తు
5. మాతృదేవోభవ, పితృదేవోభవ, ఆచార్యదేవోభవ – ఉపనిషత్తు
6. మనిషికి మంచి మనసుండాలే కాని, నానా విధాల సంపదలూ వాటంతట అవే వస్తుంటాయి – తులసీదాసు
7. తెలివైనవారు తమ మాటలతో విలువైన కాలాన్ని హరించరు. వాళ్లెప్పుడూ కాలాన్ని కాపాడటానికి మాటల పొదుపు పాటిస్తారు. – బ్రూస్ బర్టన్
8. ఎంతటి కాళరాత్రిలోనైనా గంటకి అరవై నిమిషాలే. కనుక మనసు చతికిలబడకూడదు. – ఎడ్మండ్ బర్క్
9. రేపటిది ఈ రోజు. ఈ రోజు చేయవలసినది ఇప్పుడే చేయాలి – కబీరు
10. మనం ఓ మనిషి గురించి తెలుసుకోవాలంటే, అతను దూరంగా పెట్టే వ్యక్తులను గురించి తెలుసుకోవాలి. – జోసఫ్. పి. సాలక్

Improve Your Learning (అభ్యసనాన్ని మెరుగుపరచుకుందాం)

అవగాహన – ప్రతిస్పందన

ప్రశ్న 1.
దివ్యాంగుల పట్ల ఎలాంటి మానవత్వం చూపాలి?
జవాబు:
దివ్యాంగులను హేళన చేయకూడదు. వారి బలహీనతలను చూసి నవ్వకూడదు. అనుకరించకూడదు. వారికి అన్ని విధాలుగా సహాయం చేయాలి. కాళ్లు సరిగా లేక నడవడానికి ఇబ్బందిపడేవారికి చేయూత నివ్వాలి. అంధులకు దారి చూపాలి. ఈ విధంగా వారికి అడుగడుగునా సహాయం అందిస్తూ అండగా నిలబడాలి. ధైర్యం చెప్పాలి.

ప్రశ్న 2.
‘పంచతంత్ర కథలు’ ఎలాంటి నీతిని బోధించాయి?
జవాబు:
పంచతంత్ర కథలు చక్కటి నీతులను బోధించాయి. దీనిలో

1) మిత్రభేదం :
మిత్రులని విడదీయడం ద్వారా కావలసింది సాధించడం ఎలాగో ఈ కథలలో ఉంటుంది.

2) మిత్రలాభం :
మిత్రులని సంపాదించడం. దాని ద్వారా కలిగే ప్రయోజనాలు ఈ కథలలో ఉంటుంది.

3) కాకోలూకీయం :
కాకులు, గుడ్లగూబలు ప్రధాన పాత్రలుగా ఈ కథలు నడుస్తాయి.

4) లోభ ప్రణాశం :
ఈ కథలలో సంపదలను కోల్పోవడానికి రకరకాల పరిస్థితులు వివరించబడతాయి.

5) అసంప్రేక్ష్యకారిత్వం :
బుద్దిహీనతతో చెడు చేయాలని కోరడం, దాని పర్యవసానాలు ఉంటాయి.

పై వానిలో మొదటి నాలుగు భాగాలలో అంటే మిత్రభేదం, మిత్రలాభం, కాకోలూకీయం, లోభ ప్రణాశములలో జంతువులు, పక్షులు ప్రధాన పాత్రలుగా కథలు ఉంటాయి. 5వ దైన అసంప్రేక్ష్యకారిత్వంలో మాత్రం మానవులు ప్రధాన పాత్రలుగా కథలుంటాయి.

ఈ కథలన్నీ లోకజ్ఞానం కల్గించేవి. మానవుడు క్లిష్ట పరిస్థితుల నుండి బయటపడాలంటే ఎలా ప్రవర్తించాలో వివరిస్తాయి. ఈ కథలు చదివితే కచ్చితంగా సమాజంలో ఎలా బ్రతకాలో తెలుస్తుంది.

ప్రశ్న 3.
మీకు తెలిసిన గొప్ప శతక కవుల పేర్లు కొన్ని చెప్పండి. (వ్రాయండి)
జవాబు:

1. పోతన – భాగవతము
2. పక్కి అప్పల నరసయ్య – కుమార శతకం
3. మారద వెంకయ్య – భాస్కర శతకం
4. పోతులూరి వీరబ్రహ్మం – కాళికాంబ సప్తశతి
5. గువ్వల చెన్నడు – గువ్వలచెన్న శతకం
6. ఏనుగు లక్ష్మణకవి – సుభాషిత రత్నావళి
7. చుక్కా కోటి వీరభద్రమ్మ – నగజా శతకం
8. గద్దల శాంయూల్ – హితోక్తి శతకం

ప్రశ్న 4.
కింది అపరిచిత పద్యాన్ని చదివి, ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి.
తే॥ ఒక్క రోజీవు వీడుల సూడ్వకున్న
తేలిపోవును మా పట్టణాల సొగసు !
బయటపదునమ్మ ! బాబుల బ్రతుకులెల్ల
ఒక క్షణమ్మీవు గంప క్రిందకును దింప.

ప్రశ్నలు – జవాబులు :
అ) ఈ పద్యం ఎవరి గురించి చెబుతోంది?
జవాబు:
ఈ పద్యం పారిశుద్ధ్య కార్మికుల గురించి చెబుతోంది.

ఆ) పట్టణాల అందానికి కారణం ఏమిటి?
జవాబు:
వీథులను శుభ్రంగా ఊడ్వడమే పట్టణాల అందానికి కారణం.

ఇ) పట్టణపు అందాన్ని చూసి గర్వపడేది ఎవరు?
జవాబు:
పట్టణపు అందాన్ని చూసి గర్వపడేది పరిపాలకులు.

ఈ) ‘నిముషం’ అనే అర్థాన్ని కలిగిన పదం ఏది?
జవాబు:
పై పద్యంలో ‘నిముషం’ అనే అర్థాన్ని కలిగిన పదం క్షణము.

వ్యక్తీకరణ సృజనాత్మకత

అ) కింది ప్రశ్నలకు నాలుగైదు వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
రాళ్ళపల్లి అనంతకృష్ణశర్మ గారి గురించి రాయండి.
జవాబు:
కవి పేరు : రాళ్లపల్లి అనంతకృష్ణశర్మ
తల్లిదండ్రులు : అలివేలు మంగమ్మ, కృష్ణమాచార్యులు గార్లు
జననం : అనంతపురం జిల్లా, కంబదూరు మండలం, రాళ్లపల్లి గ్రామంలో 23. 1. 1893న జన్మించారు.

రచనలు :
సారస్వతాలోకము, అన్నమాచార్య కృతుల స్వరకల్పన, వేమనపై విమర్శనా గ్రంథం, నిగమశర్మ అక్క నాచన సోముని నవీన గుణములు, రాయలనాటి రసికత మొదలైనవి ప్రసిద్ధ రచనలు.

బిరుదులు :
గానకళాసింధు, సంగీత కళారత్న; కేంద్ర సంగీత నాటక అకాడమీ నుండి 1970లో ఫెలోషిప్, శ్రీ వేంకటేశ్వర విశ్వ విద్యాలయం నుండి గౌరవ డాక్టరేట్ పొందారు.

ప్రత్యేకతలు :
రాయలసీమ సాహిత్యంలో చిరస్థాయిగా నిలిచిపోయే పెనుగొండ’ పాట రచించారు. తండ్రి గారి వద్ద సంస్కృతం, తెలుగు, కన్నడ భాషలు నేర్చుకొన్నారు. తల్లిగారు సంగీత గురువులు, ఆమె వద్ద సంస్కృతం, తెలుగు, తమిళం, కన్నడ భాషలలో కీర్తనలు, పాటలు నేర్చుకొన్నారు. మేనమామ ప్రోత్సాహంతో ఫిడేలు కూడా నేర్చుకొన్నారు.

ప్రశ్న 2.
మంచి వారితో స్నేహం ఎలాంటిది?
జవాబు:
మంచి వారితో స్నేహం రాతిమీద గీసిన గీత వంటిది. ఎప్పటికీ పోదు. ఎట్టి పరిస్థితులలోనూ ఆ స్నేహం చెడిపోదు. ఎన్ని వివాదాలు వచ్చినా ఆ స్నేహం పాడవ్వదు.

ప్రశ్న 3.
లోభితనం పనికిరాదని కవి ఎందుకు అన్నాడు?
జవాబు:
లోభితనం అంటే అవసరమైనచోట కూడా ఖర్చు పెట్టకపోవడం. అవసరమైన ఖర్చులను మానేస్తే అనవసరమైన ఇబ్బందులు పడాలి. ఉదాహరణకు డబ్బులు ఖర్చైపోతాయని సరైన ఆహారం తినకపోతే పోషకాహార లోపం వలన అనేక అనారోగ్యాలు వస్తాయి. ఆ అనారోగ్యాలను మొదటే గుర్తించి, వైద్యుని వద్దకు వెళితే, తక్కువ ఖర్చుతో తగ్గుతాయి. డబ్బులు ఖర్చేతాయని వైద్యం చేయించుకోకపోతే ప్రాణం మీదకి వస్తుంది. అప్పుడు లక్షలు ఖర్చౌతాయి. అందుకే పెద్దలు ‘లోభికి ఖర్చెక్కువ’ అన్నారు. కాబట్టే కవిగారు లోభితనం పనికి రాదన్నారు.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 8 నుండి 10 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
రాహువు నోటిలో చిక్కిన చంద్రుడు అమృతాన్ని కురిపిస్తాడని కవి ఎందుకు అభిప్రాయపడ్డాడు?
జవాబు:
రాహువు నోటిలో చిక్కినా చంద్రుడు అమృత కిరణాల్ని కురిపిస్తాడు. నిజానికి చంద్రునికి అది మరణావస్థ, అయినా అమృతాన్ని కురిపిస్తున్నాడు. అంటే ఇతరులకు మంచి చేయాలి అనేది చంద్రుని పద్ధతి. తనకు మరణం వస్తున్నా తన మంచి పద్ధతిని తాను విడిచి పెట్టలేదు. అలాగే గొప్పవారు లోక క్షేమం కోసం తమ బాధల్ని లెక్క చేయరు. చిట్టచివరి క్షణం వరకూ ఇతరులకు ఉపకారాలు చేస్తూనే ఉంటారు. తమకు ప్రాణం పోయే స్థితిలో కూడా లోకక్షేమాన్నే కోరుకొంటారు. లోకం మేలు కోసమే తపిస్తారు. అది మంచివాళ్ల లక్షణం. అందుకే కవిగారు చంద్రుడి గురించి చెప్పారు.

ప్రశ్న 2.
మనిషికి ‘ఆత్మాభిమానం’ ఎందుకు ఉండాలి?
జవాబు:
మనిషికి ఆత్మాభిమానం చాలా అవసరం. ఆత్మాభిమానం అంటే తనపై తనకు గౌరవం. ఆత్మాభిమానం కలవారు ఎవరి దగ్గరా దేనికీ ఎప్పుడూ చేయి చాపరు. ప్రాధేయపడరు. తమ పనిని తాము చేసుకొంటారు. దేన్నైనా సాధిస్తారు. ఎంత కష్టాన్నైనా భరిస్తారు. కానీ, ఇతరులకు లోకువకారు. గౌరవంగా జీవిస్తారు. ఆత్మాభిమానం కలవారు మోసం చేయరు. అబద్దాలాడరు. ఎవరినీ నొప్పించరు. ఇతరులు బాధపడేలా ప్రవర్తించరు. ఉచితంగా దేనినీ ఆశించరు. ఎవరైనా ఇచ్చినా తీసుకోరు. అటువంటి ఆత్మాభిమానం కలవారి వల్లనే సమాజం అభివృద్ధి చెందుతుంది. సమాజం సుసంపన్నం అవుతుంది.

భాషాంశాలు

అ) పాఠం ఆధారంగా అడిగిన పదాలకు ఎదురుగా అర్థాలను ఊహించి రాయండి.
గహ్వరము, కిరణములు, సజ్జనుడు, స్నేహము, సంపద, చివరి, కొంచెం, దారి

1. మైత్రి = స్నేహము
2. సిరి = సంపద
3. కరములు = కిరణములు
4. మంచివాడు = సజ్జనుడు
5. సుంత = కొంచెం
6. తెరువు = దారి
7. గుహ = గహ్వరము
8. అంత్య = చివరి

ఆ) కింది పదాలకు పర్యాయపదాలు పదవిజ్ఞానంలో వెతికి రాయండి.

1. స్నేహము = నేస్తం, మిత్రుడు
2. మనిషి = నరుడు, మానవుడు
3. పుడమి = భూమి, భువి
4. సంపద = ఐశ్వర్యం, ధనం
5. మూర్ఖుడు = అవివేకి, అజ్ఞాని
6. ధనం = డబ్బు, సిరి
7. యధార్థం = సత్యం, నిజం

వ్యాకరణాంశాలు

అ) కింది వాక్యాలను గమనించండి.

1. రామలక్ష్మణులు రాక్షసులఁజూసిరి.
2. రాజు రోజూ బడికి రాఁగలడని అనుకుంటున్నాను.
3. అర్జునుడు కర్ణుని ప్రాణముఁదీసెను.
4. ప్రవరుడు ఆకులఁబసరు పూసుకొని హిమాలయాలకు వెళ్ళాడు.

గీత గీసిన పదాలను విడదీయండి.
ఉదా : రాక్షసులఁజూసిరి = రాక్షసులన్ + చూసిరి

1. రాఁగలడని = రాస్ + కలడు + అని
2. ప్రాణముఁదీసెను = ప్రాణమున్ + తీసెను
3. ఆకులఁబసరు = ఆకులన్ + పసరు

పై ఉదాహరణల్లో పూర్వపదం చివర ‘S’ అనే ద్రుతము ఉన్నది. పరపదంలో క-చ-ట-త-ప అనే పరుషాలు ఉన్నాయి. సంధి జరిగిన తరువాత క-గ, చ-జ, ట-డ, త-ద, ప-బ గా మారడాన్ని గమనించవచ్చు. ఇలా పరుషముల స్థానంలో సరళములు ఆదేశంగా వచ్చాయి. కావున ఇది సరళాదేశ సంధి అవుతుంది.
ఆపుడు : రాక్షసులన్ + జూచిరి
రాన్ + కలడని
ప్రాణమున్ + దీసెను
ఆకులన్ + బసరు – అని ఏర్పడ్డాయి కదా !

పైన వచ్చినవి ‘ఆదేశ సరళములు’ అని మీకు తెలుసు కదా ! అలా ఆదేశంగా వచ్చిన సరళాలకు ముందు ద్రుతము(న్) ఉంది కదా ! ఇప్పుడది బిందు, సంశ్లేషలుగా మారుతుంది. బిందువు రెండు రకాలు అవి.
1) అర్ధబిందువు (c), 2) పూర్ణ బిందువు (0) సంశ్లేష అంటే నకారపు పొల్లు (ద్రుతము) పక్కనున్న హల్లుతో కలిసి పోతుంది. ఈ 3 మార్పులు రాకుండా అలాగైనా ఉండిపోతుంది. క్రింద నిచ్చిన రూపాలను గమనించండి.

ఆ) కింది పదాలను విడదీసి సంధి పేరు రాయండి.
ఉదా : చేయుచుండగ = చేయుచున్ + ఉండగా – ఉకార వికల్ప సంధి

1. గొన్ననేమి = కొన్నను + ఏమి – ఉత్వసంధి
2. వానికెపుడు = వానికి + ఎపుడు – ఇత్వసంధి
3. సజ్జనాళి = సజ్జన + ఆళి – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
4. అళించుచూడ = అళించు + చూడ – గసడదవాదేశ సంధి
5. నోటనెట్లు = నోటను + ఎట్లు – ఉత్వసంధి

షష్ఠీ విభక్తి

ఇ) కింది పట్టికను గమనించండి. జతపరచండి.

పై పట్టికలోని పదాలను ఉపయోగించి వాక్యాలు తయారు చేయండి.
ఉదా : 1. సూర్యుని యొక్క కిరణాల వల్ల పద్మాలు విచ్చుకున్నాయి.
2. భీముని యొక్క భుజ బలము గొప్పది.
3. నా యొక్క పుస్తకములు ఎక్కడ ఉన్నాయని అంబేడ్కర్ అన్నాడు.
4. దశరథుని యొక్క కుమారులు నలుగురు.
5. రాజు యొక్క ఆజ్ఞను శిరసావహించాలి.
6. చంద్రుని యొక్క కాంతికి కలువలు వికసించాయి.

పై వాక్యాల్లో పదాల మధ్యన చేరిన ‘యొక్క’ అనే ప్రత్యయం వాక్యాలను అర్థవంతంగా మార్చింది. ఇలా వాక్యంలో పదాల మధ్య చేరే కిన్-కున్-యొక్క-లోన్-లోపలన్ అనే ప్రత్యయాలను షష్ఠీ విభక్తి అంటారు. వాక్యంలోని పదాల మధ్య సంబంధాన్ని తెలిపేటప్పుడు ‘యొక్క’, జాతి, గుణాల గురించి తెలిపేటప్పుడు ‘లో-లోపల’, క్రియతో సంబంధాన్ని కలుగచేసేటప్పుడు ‘కి’ ప్రత్యయాలను ఉపయోగించాలి.

ఈ) కింది సమాస పదాలకు విగ్రహ వాక్యాలు రాయండి.
ఉదా : మానవ మానసము = మానవుని యొక్క మానసము
1. కోకిలశాబకము= కోకిల యొక్క శాబకము
2. కింకిణీ ధ్వనులు = కింకిణి యొక్క ధ్వనులు
3. సూర్యాత్మజ = సూర్యుని యొక్క ఆత్మజ

ప్రాజెక్టుపని

ప్రశ్న 1.
రాళ్ళపల్లి అనంతకృష్ణశర్మగారి రచనలు సేకరించండి. పరిశీలించండి.
జవాబు:
1941లో పెనుగొండలో జరిగిన రాయలసీమ మహాసభలలో రాళ్లపల్లి అనంతకృష్ణ శర్మగారు స్వయంగా రచించి, ఆలపించిన పెనుగొండ గేయం.

చనిన నాళుల తెలుగుకత్తులు
సానవెట్టిన బండ ఈ పెనుగొండ కొండ
రంధ్రముల ప్రవహించు శత్రుల
రక్తధారల త్రావిత్రేచిన
ఆంధ్ర కన్నడ రాజ్యలక్ష్ముల కరితినీలపు దండ
ఈ పెనుగొండ కొండ.
వెరపు లెరుగని బిరుదు నడకల
విజయనగరపు రాచ కొడుకులు
పొరల బోయగ కరడు కట్టిన పచ్చినెత్తురు కొండ
ఈ పెనుగొండ కొండ.
తిరుమలేశుని కీర్తి తేనెలు,
బెరసిదించిన కాపు కవనపు నిరుపమ .
ద్రాక్షా రసంబులు నిండి తొలికెడు కుండ ఈ
పెనుగొండ కొండ……

ప్రశ్న 2.
తెలుగు సాహిత్యంలో ప్రసిద్ధి చెందిన కవుల చిత్రాలు సేకరించండి. వాటిని తరగతిలో ప్రదర్శించండి.
జవాబు:

సభాషితం

తే.గీ. || వెలది మాతా పితృ పరాయణులకు స్వర్గ
లోక గోలోకములు బ్రహ్మలోక మైన
గృచ్ఛములు గావు సూవె తర్పితుల వెంట
దల్లిదండ్రుల వెంట సాధ్యము త్రిలోకి.

తాత్పర్యం :
సీతా ! తల్లిదండ్రుల్ని సేవించే బిడ్డలకు స్వర్గలోకం, గోలోకం, బ్రహ్మలోకం కూడా అందలేదనే బాధ ఉండదు. తల్లిదండ్రులను సేవించడం తోటే త్రిలోకాలు సాధ్యమవుతాయి.

ఉపాధ్యాయులకు సూచనలు

ప్రశ్న 1.
రాళ్ళపల్లి అనంత కృష్ణశర్మ స్వర పరచిన అన్నమయ్య సంకీర్తనలను సేకరించండి.
జవాబు:
1. పల్లవి : అలరులు గురియగ – నాడెనదే
అలకల గులుకుల – నలమేలు మంగ ||అలరు||

చరణము :
1. అరవిర సొబగుల – నతివలు మెచ్చగ
అరతెర మరుగున – నాడెనదే
వరుసగ పూర్వదు – వాళపు తిరుపుల
హరిఁగరగింపుచు – నలమేలు మంగ ||అలరు||

2. మట్టపు మలపుల – మట్టెల కెంపుల
తప్పెడి నడపుల – దాచెనదే
పెట్టిన వజ్రపు – పెండెపుదళుకులు
అట్టిటు చిమ్ముచు – నలమేలు మంగ ||అలరు||

3. చిందుల పాటల – శిరిపాటల యాటల
అందెల మ్రోతల – నాడెనదే
కందువ తిరువెం – కటపతి మెచ్చగ
అందపు తిరువుల – నలమేలు మంగ ||అలరు||

2. పల్లవి : ఆకటివేళల నలపైన వేళలను
వేకువ హరినామమే దిక్కు మతిలేదు ||ఆకటి||

చరణము :
1. కొఱమాలి ఉన్నవేళ కులము చెడిన వేళ
చెఱవడి వొనరులచేఁ జిక్కిన వేళ
వొఱపైన హరినామ మొక్కటే గతిగాక
మఱచి తప్పినవైన మతిలేదు తెరగు ||ఆకటి||

2. ఆపద వచ్చిన వేళ యారడిఁ బడిన వేళ
పాపపు వేళ భయపడిన వేళ
వోపినంత హరినామ మొక్కటే గతిగాక
మాపుదాకా బొరలిన మరిలేదు తెలుగు ||ఆకటి||

3. సంకెలఁ బెట్టిన వేళ చంపఁ బిలిచిన వేళ
అంకిలిగా నప్పుల వారాగిన వేళ
వేంకటేశు నామమే విడిపించ గలిగాక
మంకు బుద్ది బొరలిన మరిలేదు తెరగు ||ఆకటి||

ప్రశ్న 2.
రాళ్ళపల్లి అనంత కృష్ణ శర్మ రాసిన వ్యాసాలు సేకరించండి.

కవి పరిచయం

కవి పేరు : రాళ్లపల్లి అనంతకృష్ణశర్మ
తల్లిదండ్రులు : అలివేలు మంగమ్మ, కృష్ణమాచార్యులు గార్లు
జననం : అనంతపురం జిల్లా, కంబదూరు మండలం, రాళ్లపల్లి గ్రామంలో 23.1. 1893న జన్మించారు.

రచనలు :
సారస్వతాలోకము, అన్నమాచార్య కృతుల స్వరకల్పన, వేమనపై విమర్శనా గ్రంథం, నిగమశర్మ అక్క నాచన సోముని నవీన గుణములు, రాయలనాటి రసికత మొదలైనవి ప్రసిద్ధ రచనలు.

బిరుదులు :
గానకళా సింధు, సంగీత కళారత్న, కేంద్ర సంగీత నాటక అకాడమీ నుండి 1970లో ఫెలోషిప్, శ్రీ వేంకటేశ్వర విశ్వ విద్యాలయం నుండి గౌరవ డాక్టరేట్ పొందారు.

ప్రత్యేకతలు :
రాయలసీమ సాహిత్యంలో చిరస్థాయిగా నిలిచిపోయే పెనుగొండ పాట రచించారు. తండ్రి గారి వద్ద సంస్కృతం, తెలుగు, కన్నడ భాషలు నేర్చుకొన్నారు. తల్లిగారు సంగీత గురువులు, ఆమె వద్ద సంస్కృతం, తెలుగు, తమిళం, కన్నడ భాషలలో కీర్తనలు, పాటలు నేర్చుకొన్నారు. మేనమామ ప్రోత్సాహంతో ఫిడేలు కూడా నేర్చుకొన్నారు.

పద్యాలు – ప్రతి పదార్థాలు – భావాలు

1. ఆ.వె. నీటిమీది వ్రాత నిజము దుర్జనమైత్రి,
చేయుచుండఁగనె నశించుచుండు
అదియె సజ్జనాళియందుఁజల్పితి మేని
రాతగీచినట్టి గీత గాదె?
అర్థాలు :
దుర్జన మైత్రి = చెడ్డవారితో స్నేహం
నిజము = నిజంగా
నీటిమీది వ్రాత = నీటిమీద వ్రాసిన అక్షరాల వంటిది
చేయుచుండగనె = స్నేహం చేస్తుంటేనే
నశించుచుండు = నశించిపోతుంది
అదియే = ఆ స్నేహమే
సజ్జనాళియందున్ = మంచివారితో
సల్పితిమి + ఏని = చేసినట్లయితే
రాతిమీది = రాతిమీద
గీచినట్టి = గీసినటువంటి
గీతగాదె = గీత వలె (శాశ్వతంగా) ఉంటుంది

భావం :
చెడ్డవాడితో స్నేహం నీటిమీద వ్రాత వంటిది. ఆ స్నేహం చేస్తుంటేనే నీటి మీది వ్రాతలా నశిస్తుంది. అదే స్నేహాన్ని మంచివారితో చేస్తే ఱతిమీద గీతలాగా శాశ్వతంగా ఉంటుంది.

2. ఆ.వె. లోభివాని చేతిలో సిరి యెంతగా
వెలయుచున్న సుంత ఫలములేదు
తెరువు నడుచు వేళఁగఱకు వేసవి యెండ
మాడు వానికిఁ దననీడవోలె
అర్థాలు :
లోభివాని = ఖర్చు పెట్టనివాని
చేతిలో = చేతిలో ఉన్న
సిరి = డబ్బు (సంపద)
ఎంతగా = ఎంత ఎక్కువగా
వెలయుచున్న = ప్రకాశిస్తున్నా
తెరువు = మార్గంలో
నడుచువేళ = నడుస్తున్న సమయంలో
కఱకు = కఠినమైన, దట్టమైన
వేసవి ఎండ = వేసవికాలపు ఎండలో
మాడువానికి = మాడిపోతున్న వానికి
తన నీడవోలె = అతని నీడవలనే
సుంత = కొంచెం కూడా
ఫలములేదు = ప్రయోజనం లేదు

భావం :
దట్టమైన వేసవికాలపు ఎండలో ప్రయాణించే వాడికి తన నీడ వలన ప్రయోజనం లేనట్లే లోభి వాని చేతిలోని డబ్బు వలన కూడా ఏ ప్రయోజనం ఉండదు.

3. ఆ.వె. ఎంత యలుకగొన్న నేమి సత్పురుషుల
నోటనెట్లు చెడ్డమాట వెడలు
రాహువదన గహ్వరమున నున్నను జంద్రు మీది
కరములమృతరసమె కురియుఁగా గాదె !
అర్థాలు :
రాహు = రాహువు యొక్క
వదన = ముఖమునందలి
గహ్వరమున = గుహలో (నోటిలో)
ఉన్నను = చిక్కినా
చంద్రు = చంద్రుని యొక్క
కరములు = కిరణాలు
అమృతరసమె = అమృత వర్షాన్ని
కురియుగాన్ + కాదె = కురిపిస్తాయి కదా
అలాగే = అలాగే
ఎంత అలుకన్ + కొన్నన్ + ఏమి = ఎంత కోపం వచ్చినా
సత్పురుషులు = మంచివారి
నోటన్ = నోటి నుండి
ఎట్లు = ఏ విధంగా
చెడ్డమాట = చెడుమాట
వెడలు = వస్తుంది? (రాదు కదా !)

భావం :
రాహువు నోటిలో చిక్కిన చంద్రుడు తన కిరణాలతో అమృతవర్షం కురిపించినట్లుగా గొప్పవారికి కోపం వచ్చినా వారి నోటి నుండి మంచి మాటలే వస్తాయి కాని, చెడ్డమాటలు రావు.

4. ఆ.వె. మానవంతుఁడై నవాని మనం బంత్య
దశలఁగూడ నున్నతంబె యగును
మునిగిపోవు వేళలను సూర్యకిరణముల్
మీఁది ప్రక్కఁగాదె మెఱయుచుండు !
అర్థాలు :
మానవంతుడైన = పౌరుషవంతుడైన
వాని = వాని యొక్క
అంత్యదశలన్ = చివరిదశలో
కూడ = కూడా
మనంబు = మనస్సు
ఉన్నతంబె = ఉన్నతంగానే
అగును = ఉంటుంది (ఎలాగంటే)
మునిగిపోవు వేళలను= అస్తమించే సమయంలో కూడా
సూర్యకిరణముల్ = సూర్యకిరణాలు
మీది= పైన,
ప్రక్కన్ = ప్రక్కలను
మెఱయుచుండు = కాంతులను వెదజల్లుతాయి
కాదె = కాదా !

భావం :
పౌరుషవంతుని చివరి దశలో కూడా అతని మనస్సు ఉన్నతంగానే ఉంటుంది. ఎలాగంటే అస్తమించే సూర్యుడు కూడా అన్ని వైపులకు తన కాంతులను వెదజల్లుతాడు కదా !