SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions 1st Lesson ज्ञान हम को दीजिए Textbook Questions and Answers.
AP State Syllabus 7th Class Hindi 1st Lesson Questions and Answers ज्ञान हम को दीजिए
7th Class Hindi 1st Lesson ज्ञान हम को दीजिए Textbook Questions and Answers
सोचिए – बोलिए
प्रश्न 1.
इस चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (ఈ చిత్రంలో ఏమేమి కన్పించుచున్నవి?)
उत्तर:
इस चित्र में आसमान, आसमान में सूरज, उडनेवाली पक्षी, पर्वत, पेड – पौधे, फूल, घास, तितली, एक बालिका और एक बालक दिखाई दे रहे हैं।
(ఈ చిత్రంలో ఆకాశం, ఆకాశంలో సూర్యుడు, ఎగురుతున్న పక్షులు, పర్వతములు, చెట్లు – మొక్కలు, పూలు, గడ్డి, సీతాకోక చిలుక, ఒక బాలిక మరియు ఒక బాలుడు కన్పించుచున్నారు.)
प्रश्न 2.
बच्चे क्या कर कर रहे हैं? (పిల్లలు ఏమి చేయుచున్నారు?)
उत्तर:
बच्चे आँखें मूंदकर भगवान से प्रार्थना कर रहे हैं।
(పిల్లలు కండ్లు మూసుకుని భగవంతుని ప్రార్థించుచున్నారు.)
ज्ञान का अर्थ है जानना। हम गुरु से जानकारी लेते हैं। भगवान से प्रार्थना करते हैं। वे हमें ज्ञान प्रदान करते हैं। हम ऐसी ही कविता पढेंगे।
జ్ఞానము అనగా తెలిసికొనుట అని అర్థము. మనము గురువు గారి నుండి తెలిసికొంటాము. వారు మనకు జ్ఞానము ప్రదానము చేసెదరు. మనము ఇలాంటి కవితనే చదివెదము.
कविता
हे प्रभु आनंद दाता ज्ञान हम को दीजिए।
शीघ्र सारे दुर्गुणों को दूर हम से कीजिए।
लीजिए हम को शरण में हम सदाचारी बनें।
निंदा किसी की हम किसी से भूल कर भी न करें।
ईर्ष्या कभी भी हम किसी से भूलकर भी न करें।
हे प्रभु आनंद दाता ! ज्ञान हम को दीजिए ॥
सत्य बोलें, झूठ त्यागें मेल आपस में करें।
प्रेम से हम गुरुजनों की नित्य ही सेवा करें।
प्रेम से हम संस्कृति की नित्य ही सेवा करें।
हे प्रभु आनंद दाता ! ज्ञान हम को दीजिए ॥
కవిత
ఓ ప్రభూ ! ఆనంద దాత ! మాకు జ్ఞానమునిమ్ము.
శీఘ్రముగా మా నుండి చెడు లక్షణాలను దూరము చేయుము.
మమ్ము మీ శరణముల తీసుకుని సదాచారులను చేయుము.
మేము ఎవ్వరినీ పొరబాటున కూడా నిందించము.
మేము ఎప్పుడూ కూడా పొరబాటున కూడా ఎవ్వరితో ఈర్ష్య చూపము.
హే ప్రభూ ! ఆనంద దాతా ! మాకు జ్ఞానమునిమ్ము.
సత్యము మాట్లాడెదము, అబద్ధము పలుకము అందరం కలసి ఉంటాం.
ప్రేమతో మేము గురుజనులకు నిత్యము సేవ చేస్తాము.
ప్రేమతో మేము మన సంస్కృతికి నిత్యము సేవ చేస్తాము.
హే ప్రభూ ఆనంద దాతా ! మాకు జ్ఞానమునిమ్ము.
POEM
Oh, Lord! Giver of joy! Give us knowledge
Keep the vices off us instantly.
Under your protection, make us the followers of good.
We, even by mistake, never blame anybody.
We, even by mistake, never feel envy of anybody
Oh Lord! Giver of joy! Give us knowledge.
We speak truth, never tell lies, live together,
We always serve preceptors with love.
We always serve our culture with love.
Oh Lord! Giver of joy! Give us knowledge.
बोलिए (మాట్లాడండి)
प्रश्न 1.
प्रार्थना हम किससे करते हैं? (మనము ఎవరిని ప్రార్థిస్తాము?)
उत्तर:
प्रार्थना हम भगवान से करते हैं| (మనము భగవంతుని ప్రార్థిస్తాము.)
प्रश्न 2.
प्रार्थना हम क्यों करते हैं? (మనము ఎందుకు ప్రార్థిస్తాము?)
उत्तर:
ज्ञान हम को देने हम प्रार्थना करते हैं| (జ్ఞానమును మనకు ఇవ్వమని మనం ప్రార్థిస్తాము.)
Improve Your Learning
सुनिए – बोलिए
प्रश्न 1.
बालक भगवान से क्या प्रार्थना करते हैं? (బాలురు భగవంతునితో ఏమని ప్రార్ధిస్తారు)
उत्तर:
बालक भगवान से उन्हें ज्ञान देने, उनके दुर्गुणों को दूर करने, किसी की निंदा न करने, किसी से ईर्ष्या न करने और हमेशा सच कहने की प्रार्थना करते हैं।
(బాలలు వారికి జ్ఞానమును ఇవ్వమని, వారి చెడు గుణాలను దూరం చేయమని, ఎవరినీ నిందించకుండా ఉంచమనీ, ఎవరితోను ఈర్ష్యపడకుండా ఉంచమనీ మరియు ఎల్లప్పుడు వారిచే సత్యమే మాట్లాడునట్లు చేయమని భగవంతుని ప్రార్థిస్తారు.)
प्रश्न 2.
बालक किनकी सेवा करना चाहते हैं? (బాలురు ఎవరి సేవ చేయాలని కోరుకుంటారు?)
उत्तर:
बालक हमेशा प्रेम से गुरुजनों और संस्कृति की नित्य सेवा करना चाहते हैं।
(బాలురు ఎల్లప్పుడు ప్రేమతో గురువులు మరియు సంస్కృతికి సేవ చేయకోరుతారు.)
प्रश्न 3.
बच्चे किसे त्यागना चाहते हैं? (పిల్లలు దేనిని త్యాగం చేయకోరుతారు?)
उत्तर:
बच्चे झूठ को त्यागना चाहते हैं।
(పిల్లలు అబద్ధమాడుటను త్యాగం చేయకోరుతారు.)
पढ़िए
अ) जोड़ी बनाइए।
| 1. प्रभु | कभी नहीं बोलना चाहिए। |
| 2. गुरुजनों | से दूर रहना चाहिए। |
| 3. सत्य | आनंददाता है। |
| 4. झूठ | हमेशा बोलना चाहिए। |
| 5. दुर्गुण | की सेवा करनी चाहिए। |
उत्तर:
| 1. प्रभु | आनंददाता है। |
| 2. गुरुजनों | की सेवा करनी चाहिए। |
| 3. सत्य | हमेशा बोलना चाहिए। |
| 4. झूठ | कभी नहीं बोलना चाहिए। |
| 5. दुर्गुण | से दूर रहना चाहिए। |
आ) पाठ में वाक्यों के सही क्रम को पहचानकर क्रम संख्या कोष्ठक में लिखिए।
1. प्रेम से हम संस्कृति की नित्य ही सेवा करें। [ 5 ]
2. शीघ्र सारे दुर्गुणों को दूर हम से कीजिए। [ 2 ]
3. सत्य बोलें, झूठ त्यागें, मेल आपस में करें। [ 4 ]
4. निंदा किसी की हम किसी से भूल कर भी न करें। [ 3 ]
5. हे प्रभु आनंददाता ! ज्ञान हम को दीजिए। [ 1 ]
इ) सही वर्तनी वाले शब्दों पर गोला “O” बनाइए।
ई) नीचे दिए गए वाक्यों में चित्रों से संबंधित शब्दों पर गोला “O” बनाइए।
लिखिए
अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर छोटे – छोटे वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు సమాధానములు చిన్న – చిన్న వాక్యములలో ఇవ్వండి.
प्रश्न 1.
आनंद – दाता कौन हैं? ये हमें क्या देते हैं? (ఆనంద దాత ఎవరు? ఆయన మనకు ఏమి ఇచ్చును?)
उत्तर:
‘प्रभु’ आनंद दाता है। वे हमें ज्ञान देते हैं।
(ప్రభువు (భగవంతుడు) ఆనంద డాత. ఆయన మనకు జ్ఞానమును ఇచ్చును.)
प्रश्न 2.
हम सदाचारी कब बन पाते हैं? (మనము సదాచారులము ఎప్పుడగుదుము?)
उत्तर:
प्रभु या भगवान हम को शरण में लेने पर हम सदाचारी बन पाते हैं।
(ప్రభువు లేదా భగవంతుడు మనకు శరణు ఇచ్చిన మనము సదాచారులమగుదుము. )
प्रश्न 3.
गुरुजनों की सेवा कैसे करनी चाहिए? (గురుజనులకు సేవ ఎలా చేయవలెను?)
उत्तर:
प्रेम से हमें गुरुजनों की सेवा करनी चाहिए।
आ) नीचे दिये गये प्रश्न का उत्तर पाँच – छह वाक्यों में लिखिए।
క్రింది ఇవ్వబడిన ప్రశ్నకు సమాధానము 5 -6 వాక్యములలో వ్రాయండి.
प्रश्न 1.
“ज्ञान हम को दीजिए” पाठ का सारांश अपने शब्दों में लिखिए।
(“జ్ఞానము మాకు ఇవ్వండి” పాఠం సారాంశము మీ మాటల్లో వ్రాయండి.)
उत्तर:
बालक भगवान से प्रार्थना करते हैं कि – “हे भगवान ! हम को ज्ञान दीजिए। जल्दी हमारे दुर्गुणों को हम से दूर कीजिए। हम किसी की निंदा न करें। हम किसी से ईर्ष्या न करें। हम हमेशा सच कहें। झूठ त्याग दें। हम हमेशा गुरुजनों की सेवा करें। हम प्रेम से संस्कृति की सेवा करें। यही हमारी प्रार्थना है।”
(పిల్లలు భగవంతుని ప్రార్థిస్తూ ఉన్నారు. ‘ఓ భగవంతుడా ! మాకు జ్ఞానము ఇమ్ము. త్వరగా మా దుర్గుణాలను మా నుండి దూరం చేయుము. మేము ఎవ్వరినీ నిందించము. మేము ఎవ్వరితోను ఈర్ష్యపడము. మేము ఎల్లప్పుడు నిజమే చెప్పెదము. అబద్దాలను త్యాగం చేసెదము. మేము ఎల్లప్పుడు గురుజనులకు సేవ చేసెదము. మేము ప్రేమతో మన సంస్కృతికి సేవ చేసెదము. ఇదే మా ప్రార్థన.)
इ) उचित शब्दों से खाली जगह भरिए।
1. भगवान ………… प्रदान करते हैं। (ज्ञान /अज्ञान)
उत्तर:
ज्ञान
2. हमें ……… से दूर रहना चाहिए। (सुगुण / दुर्गुण)
उत्तर:
दुर्गुण
3. आपस में हमें ……… रहना चाहिए। (मिलजुलकर / झगडते)
उत्तर:
मिलजुलकर
4. हमें ……….. बोलना चाहिए। (सत्य / झूठ)
उत्तर:
सत्य
5. गुरुजनों की सेवा ……. करनी चाहिए। (कभी – कभी / नित्य)
उत्तर:
नित्य
ई) संकेतों के आधार पर शब्द बनाइए।
उत्तर:
उ) वर्ण विच्छेद कीजिए।
1. सत्य : स् + अ + त् + य् + अ
2. नित्य : …………………………….
उत्तर:
न् + इ + त् + य् + अ
3. प्रभु : ………………………….
उत्तर:
प् + र् + अ + भ् + उ
4. ईर्ष्या : …………………………
उत्तर:
ई + र् + ष् + य् + आ
5. दुर्गुण : …………………………….
उत्तर:
द् + उ + र् + ग् + उ + ण् + अ
भाषांश
अ) निम्न वर्ग पहेली देखकर पाठ में आये शब्दों को लिखिए।
उत्तर:
- प्रभु
- आनंद
- शीघ्र
- ज्ञान
- हम
- निंदा
- गुरुजन
- संस्कृति
आ) पर्यायवाची शब्द लिखिए।
1. प्रभु – ईश्वर, भगवान
2. आनंद – खुशी, हर्ष
3. सत्य – सच, यथार्थ
4. नित्य – सदा, हमेशा
5. सेवा – उपचार, परिचर्या
इ) विलोम शब्द लिखिए।
1. ज्ञान × अज्ञान
2. जल्दी × धीरे – धीरे
3. सदाचार × दुराचार
4. सत्य × असत्य
5. नित्य × अनित्य
अ) गाँव का चित्र देखकर शब्द लिखिए।
उत्तर:
गाय, घर, पेड, लडकियाँ, घडे, आसमान, कुटीर, स्त्रियाँ
परियोजना कार्य
अ) एक छोटी – सी कविता दूँढ़िए। कक्षा में दिखाइए।
(ఒక చిన్న కవితను వెతకండి. తరగతిలో చూపించండి.)
उत्तर:
पतंग
सर सर सर सर उड़ी पतंग
फ़र फ़र फ़र फ़र उड़ी पतंग
इसको काटा उसको काटा
खूब किया फिर सैर सपाटा ।।
अनुवाद कीजिए।
1. मैं छात्र हूँ। ………………………………………
2. मैं पाठशाला जाती हूँ। ………………………………………
3. लड़का खेलता है। ………………………………………
4. मुझे पढ़ना पसंद है। ………………………………………
5. मेरे हाथ में कलम है। ………………………………………
उत्तर:
1. मैं छात्र हूँ। – నేను విద్యార్థిని.
2. मैं पाठशाला जाती हूँ। – నేను పాఠశాలకు (బడికి) వెళతాను.
3. लड़का खेलता है। – బాలుడు ఆడతాడు.
4. मुझे पढ़ना पसंद है। – నాకు చదవడం ఇష్టము.
5. मेरे हाथ में कलम है। – నా చేతిలో కలము ఉన్నది.
व्याकरणांश
संयुक्ताक्षर (సంయుక్తాక్షరములు)
दो भिन्न व्यंजनों के मेल को संयुक्ताक्षर कहते हैं।
(రెండు భిన్నమైన హల్లుల కలయికను సంయుక్తాక్షరములు అని అందురు.)
उदा : सत्य, शक्ति, शब्द, स्वयं आदि।
ఉదా: సత్య్, శక్తి, శబ్ద్, స్వయం, మొదలైనవి.
निम्र लिखित शब्दों में संयुक्ताक्षरों को रेखांकित कीजिए।
క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములలో సంయుక్తాక్షరముల క్రింద గీత గీయుము.
अध्यापकों के लिए सूचना : ఉపాధ్యాయులకు సూచన:
राम नरेश त्रिपाठी जी की अन्य रचनाओं में नैतिक गुणों से संबंधित एक और रचना बच्चों को परिचय कीजिए।
(రామ్ నరేశ్ త్రిపాఠీ గారి ఇతర రచనల నుండి నైతిక విలువలకు సంబంధించిన వేరొక రచన పిల్లలకు పరిచయం చేయండి.)
उत्तर:
राम कहाँ मिलेंगे?
ना मंदिर में ना मस्जिद में
ना गिरिजे के आसपास में।
ना पर्वत पर ना नदियों में
ना घर बैठे ना प्रवास में।
ना कुंजों में ना उपवन के
शांति – भवन या सुख – निवास में।
ना गाने में ना बाने में
ना आशा में नहीं हास में।
ना छंदों में ना प्रबंध में
अलंकार ना अनुप्रास में।
खोज ले कोई राम मिलेंगे।
दीन जनों की भूख – प्यास में। – रामनरेश त्रिपाठी
कविता का सारांश
बालक भगवान से प्रार्थना करते हैं कि – “हे भगवान ! हम को ज्ञान दीजिए। जल्दी हमारे दुर्गुणों को हम से दूर कीजिए। हम किसी की निंदा न करें। हम किसी से ईर्ष्या न करें। हम हमेशा सच कहें। झूठ त्याग दें। हम हमेशा गुरुजनों की सेवा करें। हम प्रेम से संस्कृति की सेवा करें। यही हमारी प्रार्थना है।”
కవితా సారాంశం
పిల్లలు భగవంతుని ప్రార్థిస్తారు. ‘ఓ భగవంతుడా ! మాకు జ్ఞానము ఇమ్ము. త్వరగా మా దుర్గుణాలను మా నుండి దూరం చేయుము. మేము ఎవ్వరినీ నిందించము. మేము ఎవ్వరితోను ఈర్ష్యపడము. మేము ఎల్లప్పుడు నిజమే చెప్పెదము. అబద్దాలను త్యాగం చేస్తాం. మేము ఎల్లప్పుడు గురుజనులకు సేవ చేస్తాం. మేము ప్రేమతో మన సంస్కృతికి సేవ చేస్తాం. ఇదే మా ప్రార్థన.
Summary
The children pray to God. “Oh Almighty! Give us knowledge. Keep the vices off us instantly. We don’t blame anybody. We don’t feel envy of anybody. We always speak truth. We abandon the lies. We always serve the preceptors. We serve our culture with love. This alone is our prayer.
व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)
लिंग बदलिए (లింగములను మార్చండి)
बालक – बालिका
लड़का – लड़की
स्त्री – पुरुष
माता – पिता
गुरु – गुरुआइन
भगवान – भगवती
बच्चा – बच्ची
अध्यापक – अध्यापिका
गाय – बैल
वचन बदलिए (వచనములను మార్చండి)
मैं – हम
शरण – शरण
भूल – भूल
गुरु – गुरुजन
सेवा – सेवाएँ
संस्कृति – संस्कृतियाँ
बालक – बालक
विलोम शब्द (వ్యతిరేక పదములు)
आनंद × दुःख
ज्ञान × अज्ञान
देना × लेना
शीघ्र × विलंब
दुर्गुण × सगुण/सद्गुण
दीजिए ×
सदाचारी × दुराचारी
निंदा × स्तुति
सत्य × असत्य
झूठ × सच
प्रेम × द्वेष
नित्य × अनित्य
शब्दार्थ (అర్థాలు) (MEANINGS)
प्रभु = भगवान, భగవంతుడు, the God
शीघ्र = जल्दी, వెంటనే, immediately
दुर्गुण = बुरे गुण, చెడు గుణములు, bad qualities
निंदा = बुराई , నిందించుట, condemnation
ईर्ष्या = जलन, ఈర్ష్య, jealousy
त्यागना = छोड़ना, వదులుట, give up
नित्य = सदा, ఎలప్పుడు, always
झूठ = असत्य, అబద్ధము, lie
आनंद = संतोष, సంతోషం, happiness
ज्ञान = बुद्धि, జ్ఞానము, knowledge
शरण = रक्षा पाने का भाव; శరణము, refuge
सदाचारी = अच्छे आचरण वाला, మంచి అలవాట్లు కలవాడు, virtuous
भूल = गलती, తప్పు, mistake
सत्य = सच, నిజము, truth
आपस = परस्पर, పరస్పరం, mutual
प्रेम = प्यार, ప్రేమ, love
गुरु = अध्यापक, ఉపాధ్యాయుడు, teacher
सेवा = परिचयी, సేవ, service
संस्कृति = संस्कार, సంస్కృతి, culture
श्रुत लेख : శ్రుత లేఖనము : Dictation
अध्यापक या अध्यापिका निम्न लिखित शब्दों को श्रुत लेख के रूप में लिखवायें। छात्र अपनी – अपनी नोट पुस्तकों में लिखेंगे। अध्यापक या अध्यापिका इन्हें जाँचे।
ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని క్రింద వ్రాయబడిన శబ్దములను శ్రుతలేఖనంగా డిక్టేట్ చేయును. విద్యార్థులు వారి వారి నోట్ పుస్తకాలలో వ్రాసెదరు. ఉపాధ్యాయుడు లేదా ఉపాధ్యాయిని వాటిని దిద్దెదరు.