Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 2nd Year Sanskrit Study Material पद्यभागः 6th Poem चित्राविंशतिः Textbook Questions and Answers, Summary.
AP Inter 2nd Year Sanskrit Study Material 6th Poem चित्राविंशतिः
निबन्ध प्रश्नः Essay Questions
प्रश्न 1.
गीर्वाणवाण्याः वैभवं लिखत।
(Describe the greatness of Sanskrit language)
(अथवा)
“चित्रविशतिः’ इति इति पाठ्यसृत्य गीर्वाणवाण्याः शारांशं लिखत।
(Explain the greatness of the Sanskrit language according to the lesson.)
उत्तर:
Introduction :
The lesson Chitravimsati was written by Sri Jatavallabhula Purushottama Sastry. It is an extract from his work Chitrasatakam. There are two topics in this lesson – Girvanavani and Chitraloka. The first part describes the greatness of Sanskrit language.
Girvanabhasha :
The nectar oozing Sanskrit language is spoken by the gods. It is the ocean of the gems of good sayings and the treasure trove of great literature, and is acquired only by the meritorious. सा संस्कृताख्या सुकृतकलभ्या। It is the ladder to liberation and the staircase to the heaven. It is relished by people of different tastes. Just as the children inherit the virtues of the mother, so also all the languages inherit the qualities of the divine mother language. În Sanskrit as the words are formed from the roots, they are naturally pure.
A language is the mother because she spreads in the world, and also she protects the dependents like a mother. On this earth, such a mother tongue is Sanskrit only, how can other languages have the title of mother? वाच्याः कथं मातृपदेन चान्याः? Even now, those who are experts in that language make the non-learners of the language ashamed by reciting the ancient verses. Lakhs of people speak it, and lakhs understand it. Lakhs of books in that language are sold every year. How can we live abandoning that language which is always in our body like life, and which is used during marriage ceremony, rituals of manes and gods, and in poetry recitals and philosophical discourses? Our history is before us with life. How is it dead? In this world, beautiful poetry is removed from dharma and righteous poetry is not beautiful. Except in Sanskrit where else is poetry that is golden and fragrant?
लघु समाधान प्रश्नाः Short Answer Question
प्रश्न 1.
संस्कृताख्य, वाणी, कीदृशी?
उत्तर:
संस्कृताख्या वाणी सुधासवन्ती, सूक्तिसुरत्नर्वार्धः, सुकाव्यसंदोहनिधिः।
प्रश्न 2.
अमर्त्यवाण्याः मातृता कथंमागता?
उत्तर:
सर्वासुभाषासु अमर्त्य वाज्यः गुणाः सन्ति, अतः अमर्त्यवाण्याः मातृता आगता।
प्रश्न 3.
लोके चित्रगतिः कः?
उत्तर:
ईश्वरे भक्तिः सर्वेषां अस्ति, ईश्वरप्रतिपादित वेदे भक्तिः नास्ति, एतत् लोके चित्रगतिः।
एकपद समाधान प्रश्नाः One Word Answers
प्रश्न 1.
सर्वासु सुतासु कस्याः गुणाः, भवन्तिं
उत्तर:
मातुः
प्रश्न 2.
देहे सदा प्राण इव का अस्ति?
उत्तर:
धिषणा
प्रश्न 3.
“चित्रविंशतिः’ इति पाठ्यभागः कस्मात् स्वीकृतः?
उत्तर:
गीर्वाणवाणी – चित्रलोकः
सन्दर्भ वाक्यानि Annotations
1. सा संस्कृताख्या सुकृतैकलभ्या।
परिचय :
गतत् वाक्यं ‘नित्रविशतिः’ इति पाठ्यभागात् स्वीकृतम्’ अस्य पाठ्यभागस्य रचयिता जटावल्लभपुरुषोत्तम शास्त्री।
सन्दर्भ :
गीर्वाणवाण्याः वैभवं वर्णयनन् कविः एवं वदति। संस्कृतभाषा सुधास्रवन्ती, सुरभाषिता, सूच्चारिता, सूक्तिरत्नवार्धिः च।
भाव :
संस्कृतभाषा पुण्यैफलेन एव लभ्या।
विवरणम् :
संस्कृतभाषा अतिप्राचीना, सुधास्रवन्ती च, सूक्तिरत्नै सुशोभिता।
2. वाच्याः कथं मातृपदेन चान्या
परिचय :
गतत् वाक्यं ‘नित्रविशतिः’ इति पाठ्यभागात् स्वीकृतम्’ अस्य पाठ्यभागस्य रचयिता जटावल्लभपुरुषोत्तम शास्त्री।
सन्दर्भ :
गीर्वाणवाण्याः वैभवं वर्णयनन् कविः एवं वदति। या भाषा लोके प्रसारिता, माता इव रक्षति सा एव मातृभाषा इति कथ्यन्ते।
भाव :
कथं अन्यभाषाः मातृभाषा इति कथ्यन्ते।
विवरणम् :
संस्कृतभाषा सर्वासां भाषाणां जननी, सा भाषा मातेव रक्षति।
3. भृत्या हि पक्त्री वद किं न सा स्त्री
परिचय :
गतत् वाक्यं नित्रविंशतिः’ इति पाठ्यभागात् स्वीकृतम्’ अस्य पाठ्यभागस्य रचयिता जटावल्लभपुरुषोत्तम शास्त्री।
सन्दर्भ :
लोके चित्रविषयान् वर्णयन् कविः एवं वदति। मम सुता महानसे न निरोधनीया, स्त्रियः पूज्याः इति चित्रं वदन्ति। तर्हि भूक्तिः कथं सिद्ध्यति इति कविः पृच्छति।
भाव :
या भृत्या पचति सा स्त्री नास्ति किम्?
विवरणम :
मदीया कन्या महानसे नैव पाकं कराति? स्त्रियः पूज्याः, इति वदन्ति, भृत्या पाचिका स्त्री कि? वद।
व्याकरणांशाः Grammar
सन्धयः
1. सु + उच्चारणा = सूचारणा – सवर्णदीर्घसन्धिः
2. सुकृता + एकलभ्या = सुकृतैकलभ्या – वृद्धिसन्धिः
3. मातृता + उक्ता = मातृतोक्ता – गुणसन्धिः
4. संस्कृता + आख्या = संस्कृताख्या – सवर्णदीर्घसन्धिः
5. अति + अद्भुताम् = अत्यद्भुताम् – यणादेशसन्धिः
6. सद्यः + सुखम् = सद्यस्सुखम् – विसर्गसन्धिः
7. ततः + अपि = ततोऽपि – विसर्गसन्धिः
8. पितरि + अस्ति = पितर्यस्ति – यणादेशसन्धिः
9. तत् + विरुद्धः = तद्विरुद्धः – जश्त्वसन्धिः
10. सा + इति = सेति – गुणसन्धिः
समासाः
1. सुरभाषिता -सुरैः भाषिता – तृतीयातत्पुरुष समासः
2. वाल्मीकितुल्यः – वाल्मीकिना तुल्यः – तृतीयातत्पुरुष समासः
3. गीतासदृशः – गीतया सदृशः – तृतीयातत्पुरुष समासः
4. जन्मशुद्धिः – जन्मना शुद्धिः – तृतीयातत्पुरुष समासः
5. सूचारणा – शोभनमुच्चारणं यस्यास्सा – बहुव्रीहि समासः
6. पुरातनश्लोकचयम् – पुरातनाश्च ते श्लोकाश्च
पुरातनश्लोकाः -वि.पूर्व.कर्मधारयः
पुरातनश्लोकानां चयः, तम्-षष्ठीतत्पुरुषसमासः
चित्राविंशतिः Poem Summary in English
चित्राविंशतिः Poem Introduction:
चित्रविंशतिः इत्ययं पाठ्यभागः श्रीजटावल्लभुल पुरुषोत्तमकविना विरचिते चित्रशतकम् इत्याख्ये ग्रन्थे गीर्वाणवाणी-चित्रलोकः इति विषयद्वयात् संगृगीतः। श्रीजलावल्लभुलपुरुषोत्तमकवयः आन्धेषु सुप्रसिद्धाः। आन्ध्रगीर्वाणवाण्योः न केवलं एम्.ए. उपाधिभाजः अपि तु विद्वांसोऽपि। एते सुचिरं कोबूरुपुरस्थान्ध्रगीर्वाण कलाशालायाः अध्यक्षपदवीम् अतिनिपुणमधिष्ठाय विजयवाटिकानगरीस्थ एस्.आर्.आर्.सि.वि.आर् कलाशालायां स्स्कृतोपन्यासकपदमलङ्कृतवन्तः। अपि च एते महाशयाः आन्ध्रभाषायां श्लाघ्यतमाः वक्तारः इति अतुलां कीर्तिमपि अलभन्त।
The lesson Chitravimsati was written by Sri Jatavallabhula Purushottama Sastry. It is an extract from his work Chitrasatakam. There are two topics in this lesson – Girvanavani and Chitraloka. Sri Sastry taught at the Oriental College in Kovvur and SRR & CVR Government college, Vijayawada. He was a great orator and author. He penned many works both in Telugu and Sanskrit.
चित्राविंशतिः Lesson Introduction
पाठेऽस्मिन् गीर्वाणवाण्याः महात्म्यम्, आधुनिके काले कथं मानवानां बुद्धिः श्रुतिविरुद्धा, शास्त्रविरुद्धा च वर्तते इति इमानंशान् सयुक्तिकं समुपादयत्।
In the first part of the lesson titled Girvanavani, the poet praises Sanskrit language, and says that it is not a dead language. In the second part the poet expresses wonder at the way of the world as on one hand people say that one should have no selfishness, but on other hand they themselves are selfish. Thus he points out the contradictions in the world.
चित्राविंशतिः Poem Summary
Girvanabhasha :
The nectar oozing Sanskrit language is spoken by the gods. It is the ocean of the gems of good sayings, and the treasure trove of great literature, and is acquired only by the meritorious. It is the ladder to liberation and the staircase to the heaven. It is relished by people of different tastes. Just as the children inherit the virtues of the mother, so also all the languages inherit the qualities of the divine mother language In Sanskrit as the words are formed from the roots, they are naturally pure.
A language is the mother because she spreads in the world, and also she protects the dependents like a mother. On this earth such a mother tongue is Sanskrit only, how can other languages have the title of mother? Even now, those who are experts in that language make the non-learners of the language ashamed by reciting the ancient verses. Lakhs of people speak it, and lakhs understand it. lakhs of books in that language are sold everyyear. How can we live abandoning that language which is always in our body like life, and which is used during marriage ceremony, rituals of manes and gods, and in poetry recitals and philosophical discourses? Our history is before us with life. How is it dead? In this world, beautiful poetry is removed from dharma and righteous poetry is not beautiful. Except in Sanskrit where else is poetry that is golden and fragrant?
Chitraloka :
The selfishness of the people is amazing. By sin, one gets momentary happiness immediately. By meritorious deeds one gets happiness in future. People though desiring happiness commit sins. Bitten by a snake, one gets revived by the power of mantra. But he criticizes the power of the mantras. What is more amazing than this in this world? Some people declare that they are the devotees of the Lord. But they don’t believe in the Veda. An astonishing argument is presented that my daughter should not be confined to the kitchen. Is not the cooking-maid a woman? Imitating others, people wear overcoat dress ill-suited to the country’s weather conditions but criticize those who are interested in the path of the sages like blind people.
Day by day, many defects are found in modern education. And it is a strange argument that the Veda, which has no defects is not to be accepted. Someone prattles today that he will follow the religion of the Veda only if he likes it that which is beyond his intellect. Man happily understands that it is only his house and not himself. Strange it is that he knows that the body, life, mind, and intellect are his still he runs away from identifying with them. There is no poet equal to Valmiki now, and a book like Gita is not produced. There are no sages. Still it is strange that they are theories of the continuous evolvement of human mind.
चित्राविंशतिः Poem Translation in English
गीर्वाणवाणी
1. सुधास्त्रवन्ती सुरभाषिता या
सूचारणा सूक्तिसुरलवार्धिः।
सुकाव्यसन्दोहनिधिश्च वाणी
सा संस्कृताख्या सुकृतैकलभाम्या।
पदच्छेद (Word Division):
सुधाश्रवन्ती, सुरभूषिता, या, सूरच्चारणा सुक्ति-सुरत्नवाथिः सुकाव्यसंदोहनिथिः, च, वाणी, सा, संस्कृताख्या, सुकृतैकलभ्या।
अन्वयक्रम :
या सुरभाषिता, सुधास्रवन्ति, सूचारणा, सूक्तिसुरत्नवार्थि, च, वाणी, सुकाव्यसंदोह-निधिः, सा संस्कृताख्या, सुकृतैकलभ्या।
भाव (Substance):
The language called sanskrit, oozing nectar, is well-articulated, spoken by the gods, the ocean of the gems of good sayings, and the treasure trove of great literature, is acquired only by the meritorious.
2. निस्त्रेणिका मोक्षपदस्य सा वाक्
स्वर्गस्य सोपानततिश्च रूढा।
शुङ्गारवीरादिरसालवालं
सेव्या समं भिन्नरुचेर्जनस्य॥
पदच्छेद (Word Division):
निश्श्रेणिका, मोक्षपदरय, सा, वाक्, स्वर्गस्य, सोपानततिः, च, रूढा, श्रुङ्गारवीरादिरसालवालं, सेख्या, समं, भिन्नरूचेः, जनस्य।
अन्वयक्रम :
सा, वाक् , मोक्षपदस्य, निश्श्रेणिका, स्वर्गस्य, सोपानततिः, रूढा, श्रुङ्गारवीरादिरसालवालं, भिन्नरुचेः, जनस्य, समं, सेव्या।
भाव (Substance) :
It is the ladder to liberation and the staircase to the heaven. Being the basin of the sentiments such as Sringara, Vira etc., it is relished by people of different tastes.
3. सुतासु सर्वासु यतैव मातु –
र्गुणा भवन्त्येवममर्त्यवाण्याः।
सर्वासु भाषासु च सन्ति लोके
ततश्च तस्याः खलु मातृतोक्ता॥
पदच्छेद (Word Division) :
सुतासु, सर्वासु, यथा, एव, मातुः, गुणाः, भवन्ति, एवं अमर्त्यवाण्याः, सर्वासु, भाषासु, च, सन्ति, लोके, ततः, च, तरयाः, खलु, माहतः उक्ताः।
अन्वयक्रम :
यथा, मातुः, गुणाः सर्वासु, सुतासु, अवन्ति, (तथा) अमर्त्यवाण्याः गुणाः, सर्वासु, भाषासु, सन्ति, ततः, तस्याः, मातृतोवतः, खलु।
भाव (Substance) :
Just as the children inherit the virtues of the mother, so also all the languages inherit the qualities of the divine language. Hence is its motherhood spoken of.
4. गार्वाणवाण्यामुदयः पदानां
स्वधातुहेतोरिति जन्मशुद्धिः।
अन्यासु लोके बहुशः पदानां
निष्पत्तिरन्याभ्य इवाभिदृश्या॥
पदच्छेद (Word Division) :
गीर्वाणवाण्याम्, उदयः, पदानां, स्वधातुहेतोः इति, जन्मशुद्धिः, अन्यासु, लोके, बहुशः, पदानां,निष्पत्तिः, अन्याभ्यः, इव, अभिदृश्या।
अन्वयक्रम :
गीर्वाणवाण्याम्, पदानां, उदयः, स्वधातु-हेतुः, इति, जन्मसिद्धि, लोके अन्यासु, बहवः, पदानां, निष्पत्ति, अभिदृश्या।
भाव (Substance) :
In Sanskrit as the words are formed from the roots, they are naturally pure. But in other languages the words are formed from other sources, thus it appears.
5. माता हि भाषा विततेश्च लोके
मातेव रक्षत्यपि चाऽऽश्रितान हि।
सा मातृभाषा भुवि संस्कृताख्या
वाच्याः कथं मातृपदेन चाऽऽन्याः॥
पदच्छेद (Word Division) :
माता, हि, भाषा, लोके, मातेव रक्षति, अपि, च आश्रितान् हि, सा, भुवि संस्कृताख्या मातृ भाषा, न, अन्यथा, मातृ पदेन, कथ वाच्चाः
अन्वयक्रम :
लोके, भाषा, माता, विततेः, च, मातेव, आश्रितान्, रक्षति, साः संस्कृताख्य, कथं, वाच्य।
भाव (Substance) :
A language is the mother because she spreads in the world, and also she protects the dependents like a mother. On this earth such a mother tongue is Sanskrit only, how can other languages have the title of mother?
6. अत्यद्भुतां शक्तिमवेहि वाण्या
यस्यां प्रवीणा अधुनाऽपि लोके।
पुरातनश्लोकवयं पठित्वा
तन्वन्ति लज्जालुमसंस्कृतशम्॥
पदच्छेद (Word Division) :
अत्यद्भुतां, शक्तिं, अर्वहि, वाण्या, यस्यां, प्रवीणा, अधुना, अपि, लोके पुरातन श्लोकचयं, पठित्वा, लज्जालुं, असंस्कृतज्ञम्।
अन्वयक्रम :
अत्यद्भुतां, वाण्या, शक्तिं, अवेहि, यस्यां, अधुनापि, लोके प्रवीणाः, पुरातनश्लोकययं, पठित्व, संस्कृतः, लतुं, तन्वन्ति।
भाव (Substance) :
Realize the wonderful power of the language. Even now, those who are experts in that language make the non-learners of the language ashamed by reciting the ancient verses.
7. या भाष्यते लक्षजनैरसंख्यैः
या झायते यल्लिखितप्रबन्धाः।
क्रीताश्च लक्षैः प्रतिवर्षमद्य
भाषा मृता सेति मृषैव वादः॥
पदच्छेद (Word Division) :
या, भाष्यते, लक्षजनैः, असंख्यैः , या ज्ञायते, यत् लिखितप्रबन्धाः, कीताः, च, लक्षैः, प्रतिवर्ष, अद्य, भाषा, मृता, सेति, मृषैव, वादः
अन्वयक्रम :
असंख्यैः, लक्षजनैः, या, भाष्यते, लिखिलप्रबन्धाः, या, . ज्ञायते, अद्य, प्रतिवर्ष, लक्षैः क्रीताः, सा, भाषा, मृता इवि, वादः, मृषा, एक।
भाव (Substance) :
That which is spoken by lakhs of people, known to lakhs, and lakhs of books printed in which language are sold every year, how can it be branded as a dead language?
8. विवाहकाले पितृदेवकार्ये
कवित्ववेदान्तविचारगोष्ठ्याम्।
देहे सदा प्राण इवाऽस्ति या वाक्
त्यक्त्वा कतं तां वयमावसाम ||
पदच्छेद (Word Division) :
विवाहकाले, पितृदेवकार्ये, कवित्ववेदान्त विचार गोष्टयां, देहे, सदा, प्राण, इव, अस्ति, या, वाक् , त्यक्त्वा, कथं, तां, वयं, आवसाम।
अन्वयक्रम :
या, वाक् , विवाहकाले, पितृदेवकार्ये, कवित्ववेदान्तविचारगोष्ट्यां, सदा, देहे, प्राण इव, अस्ति, तां, त्यक्त्वा,वयं, कथं, आवसाम्।
भाव (Substance) :
How can we live abandoning that language which is always in our body like life, and which is used during marriage caremony, rituals of manes and gods, and in poetry recitals and philosophical discourses?
9. भूतं समस्तं मृततुल्यमाहुः
पूतं सतीनां च महामुनीनाम्।
भूतं चरित्रं पुरतस्सजीवम्
अस्माकमाधाय कथं मृता सा|
पदच्छेद (Word Division) :
भूतं, समस्तं, मृत तुल्यं, आहुः, पूतं, सतीनां, च, महामुनीनाम् भूतं, चरित्रं, पुरतः, सजीवम्, अस्माकं, आधाय, कथं, मृत, सा ।
अन्वयक्रम :
समक्तं, भूतं, मृततुल्यं, आहुः, च, महामुनीनां पूतं, भूतं, चरित्रं, पुरतः, सजीवं, अस्माकं, आदाय, सा, कथं, मृता
भाव (Substance) :
All the past is said to be equal to the dead. That of the chaste women and the great sages is sacred. Our history is before us with life. How is it dead?
10. रम्यं कवित्वं भुवि धर्मदूरं
धर्म्य कवित्वं न हि रम्यमेव।
स्वर्णं सुगन्धिद्विगुणं कवित्वं
गीर्वाणवाण्या इतरत्र कुत्र॥
पदच्छेद (Word Division) :
रम्यं, कवित्वं, भुवि, धर्मदूरं, धर्म्य, कवित्वं, न, हि, रम्यं, एव, स्वर्णं, सुगन्धिः, द्विगुणे, कवित्वम्, गीर्वाणवाण्या, इतरत्र, कुत्र।
अन्वयक्रम :
भुवि, रम्यं घम्यं कवित्वं, रम्यमेव, धर्म दूरं कवित्वं, न, सुवर्णं, सुगन्धिद्विगुण, कवित्वं, गीर्वाणवाण्या इतरत्र कुत्र ?
भाव (Substance) :
In this world, beautiful poetry is removed from dharma and righteous poetry is not beautiful. Except in Sanskrit where else is poetry that is golden and fragrant?
11. स्वार्थोऽस्तु मे त्वन्यहितं न गण्यं
ब्रुवन्तमेवं बहु पापजालम्।
कृत्वा ततोऽमुत्र च दुःखभाजः
स्वार्थोऽहि तेषामति चित्ररूपः।।
पदच्छेद (Word Division):
स्वार्थः, अस्तु, मे, त्वत्, अन्यहितं, न गण्यां ब्रवन्तं, एवं, बहुपापजालम्, कृत्वा, ततः, अमुत्र, च, दुःखभाजः, स्वार्थः, हि, तेषां अति चित्ररूपः
अन्वयक्रम :
मे, स्वार्थः अस्तु, अन्यहितं, न, गण्यं, एवां बहुपापजालं, कृत्वा, दुःख-भाजः, तेषां, अतिस्वार्थः तेषां, अतिचित्र-रूपः ।
भाव (Substance) :
Let me be selfish. I don’t consider other’s welfare. Those who speak like this having done many sinful deeds, becomé unhappy both here and in the other world. Their selfishness is wonderfully great.
12. सद्यस्सुखं स्वल्पमधेन लभ्यं
महत्सुखं भावि च पुण्यकार्यैः
जनस्सुखार्थी च करोति पापं
ततोऽपि चित्रं किमिहास्ति लोके॥
पदच्छेद (Word Division) :
सद्यः, सुखं, स्वल्पम्, अधेन, लभ्यं, महत्, सुखं, भावि, च, पुण्यकार्यैः, जनः, सुखार्थी च करोति, पापम् ततः अपि, चित्रं, कि, अहो, अस्ति, लोके।
अन्वयक्रम :
अघेन, स्वल्पं, सुखं, सद्यः, पुण्यकार्ये लम्यं भावि, महत्, सुखं, लम्यम्, च, जनः, सुखार्ती, पापं, करोति, ततः, अपि, इहालोके, चित्रम् किम् ।
भाव (Substance) :
By sin, one gets momentary happiness immediately. But by meritorious deeds one gets happiness in future. People though desiring happiness commit sins. What is more amazing than this in this world?
13. सर्पण दष्टो मरणोन्मुखोऽपि
मन्त्रस्य शक्त्या पुनरुत्थितस्सन्॥
कश्चित्पुनर्निन्दति मन्त्रशक्ति
ततोऽपि चित्रं किमिहास्ति लोके॥
पदच्छेद (Word Division) :
सर्पण, दष्टः, मरणोन्मुखः, अपि, मन्त्रस्य, शक्त्या, पुनः, उत्यितस्सन्, कश्चित्, पुनः, निन्दति, मन्त्रशक्तिं, ततः अपि, चित्रम्, किं, इह, अस्ति, लोके
अन्वयक्रम :
सर्पण, दष्टः, मरणोन्मुखः, अपि, मन्त्रस्य, शक्त्या, पुनः, उत्यितः सन्, पुना, मन्त्रशक्तिं, निन्दति, लोके, कि, इह, अस्ति, ततः, अपि, चित्रम् |
भाव (Substance) :
Bitten by a snake, having become almost dead, one gets revived by the power of mantra. But he criticizes the power of the mantras. What is more amazing than this in this world?
14. ब्रुववन्ति केचिद्वयमीशभक्ताः
तथापि वेदे न हि भक्तिमन्तः।
भक्तिः पितर्यस्ति न तस्य वाक्ये –
ष्वेवं मतिश्चित्रमतीव लोके॥
पदच्छेद (Word Division) :
ब्रुवन्ति, केचित्, वयं, ईशभक्ताः , तयापि, वेदे, न, हि, भक्तिमन्तः भक्तिः पितरि, अस्ति, न, तस्य, वाक्येषु, एवं मतिः, चित्रं, अतीव, लोके
अन्वयक्रम :
केचित्र, वयं, ईश भक्ताः, वयं ईशभक्ताः, तयापि, वेदे, न, हि, भक्तिमन्तः, पितरि, भक्तिः अस्ति, तस्य, वाक्येषु, न, भक्तिः , लोके, एवं, मतिः, अतीव, चित्रम्।
भाव (Substance) :
Some people declare that they are the devotees of the Lord. But they don’t believe in the Veda. There is belief in the father, but not in his words. This thinking is very amazing in this world.
15. चित्रो हि वादोऽस्ति मदीयकन्या
महानसे नैव निरोधनीया।
पूज्याः स्त्रियः तर्हि कथं नु भुक्तिः
भृत्या हि पक्त्री वद किं न सा स्त्री ||
पदच्छेद (Word Division) :
चित्रः, हि, वादः, अस्ति, मदीयकन्या, महानसे, न, एव, निरोधनीया, पूज्या हि पकत्री, वद, किं, न, सा, स्त्री
अन्वयक्रम :
मदीयकन्या, महानसे न, एव, निरोधनीया, स्त्रियः, पूज्याः, इति, कदः चित्रः, हि, भुक्तिः, कथ ? हि, पक्त्री, भृत्या, सा, स्त्री न, वद, किं?
भाव (Substance) :
An astonishing argument is presented that my daughter should not be confined to the kitchen. Women are to be honoured. Then what about food? Is not the cookingmaid a woman?
16. स्वदेशवातावकणप्रतीपं
वृधोल्बणं वस्त्रचयं दधानः।
पराऽनुकारी मुनिमार्गरक्तं
निन्दत्यहो अन्ध इतीह चित्रम् ॥
पदच्छेद (Word Division) :
स्वदेशवातावरणप्रतीपं, वृथा, उल्वणं, वस्त्रययं, दधानः, पवानुकारी, मुनिमार्गरक्तं, बिन्दति, अहो, अन्ध, इतीह, चित्रम्।
अन्वयक्रम :
स्वदेशवातावरणप्रतीपं, वस्त्रययं, दधानः, परानुकारी, वृथा, उलबणं, मुनिमार्गरक्तं, अन्धः, इव, निन्ददि, अहो, इति, अह, चित्रम् ।
भाव (Substance) :
Imitating others, those who wear overcoat dress that is ill-suited to the country’s weather condition criticize those who are interested in the path of the sages like blind people. That is strange.
17. नवीनविद्यासु दिने दिने हि
दोषाः प्रदृष्टा बहवस्तथापि।
निर्दोष वेदो आदि तद्विरुद्धो
न ग्राह्य एवेति विचित्रवादः ॥
पदच्छेद (Word Division) :
नवीनविद्यासु, दिने, दिने, हि दोषाः, प्रदुष्टाः, बहवः, तथा, अपि, निर्दोषवेदः, तद्विरुद्धः, न, ग्राह्यम्,एवेति, विचित्रवादः
अन्वयक्रम :
नवीनविधासु, दिने, दिने, बहवः, दोषाः, प्रदुष्टाः, तथा, अपि, यदि, निर्दोषवेदः, तद्विरुद्धः, न, ग्राह्य, एवेति, विचित्रवादः
भाव (Substance) :
Day by day, many defects are found in modern education. And it is a strange argument that the Veda, which has no defects is not to be accepted.
18. वेदोक्तधर्मो यदि रोचते मे
गुह्वामि तं तर्हि न सेन्न चेति।
कश्चिद्वदत्वद्य विचित्रमस्य.
स्वबुद्ध्यतीया श्रुतिरप्रमाणम्॥
पदच्छेद (Word Division) :
वेदोक्तधर्मः, यदि, रोचते, मे, गृह्यामि, तं, तर्हि, न, चेत्, न, च, इति, कश्चित्, वदतु, अद्य, विचित्रं, अस्त, स्वबुद्यतीता, श्रुतिः, अप्रमाणम्
अन्वयक्रम :
यदि वेदोक्तः, धर्म: मे, रोचते, तं, गृह्यामि, न, चेत्, न, च, इति, कश्चित्, स्वबुध्यतीता, श्रुतिः, अप्रमाणं इति, अद्य,वधतु,
भाव (Substance) :
Someone prattles today that he will follow the religion of the Veda only if he likes it. Strange it is as the Sruthi is beyond his intellect.
19. गेहं मदीयं हि तदेव नाऽह
मित्थं विजानाति नरस्सुखेन।
देहोऽसवोहृद्धिषणा ममेति
ज्ञात्वापि तादात्म्यमपैति चित्रम्॥
पदच्छेद (Word Division) :
गेहं, मदीयं,, हि, तदेव, न, अहं, इत्यं, विजानाति, न, सुखेन, देहः, असवोहृद्धिषणाम्, ममेति, जित्वा, अपि, तादात्म्यम्, अपेति, चित्रम्
अन्वयक्रम :
गेहं, नदीयं, तदेव, सुखेन, नरः इत्यं, न विजानाति, देहः, असवोवृद्धिषयाम् ज्ञात्वापि, तादात्मयं, उपैति, चित्रम्
भाव (Substance) :
Man happily understands that it is only his house and not himself. Strange it is that he knows that the body, life, mind and intellect are his still he runs away from identifying with them.
20. वाल्मीकितुल्यः कविरद्य नास्ति
ग्रन्थोऽपि गीतासदृशो न जातः।
ऋष्यादयो नाऽद्य तथाऽपि चित्रं
मनुष्यबुद्धिक्रमवृद्धिवादः ॥
पदच्छेद (Word Division) :
वाल्मीकितुल्यः, कवि, अद्य, नास्ति, गन्थः, अपि, गीतासदृशः, न, जातः, ष्यादयः, न, अद्य, तथा, अपि, चित्र, मनुष्यबुद्धिक्रम वृद्धिवादा
अन्वयक्रम :
वाल्मीकितुल्यः, कविः, अद्य, नास्ति, गीतासदृशः, ग्रन्थः, अपि, न, जातः, अद्य, ऋष्यादयः, न, (सन्ति) तथा, अपि, मनुष्यबुद्धि क्रमवृद्धिवादः, चित्रम्।
भाव (Substance) :
There is no poet equal to Valmiki now, and a book like Gita is not produced. There are no sages. Still it is strange that they are theories of the continuous evolvement of human mind.