TS Class 10

Telangana SCERT TS 10th Class Hindi Study Material 6th Lesson अंतर्राष्ट्रीय स्तर पर हिंदी Textbook Questions and Answers.

TS 10th Class Hindi 6th Lesson Questions and Answers Telangana अंतर्राष्ट्रीय स्तर पर हिंदी

प्रश्न-उत्तर :

प्रश्न 1.
आवाज़ का पर्याय क्या है?
(ధ్వని పిలుపు) యొక్కపర్యాయపదము ఏమిటి ?)
उत्तर :
आवाज का पर्याय है “वाणी”।
(ధ్వని యొక్క పర్యాయపదము “స్వరము”. (వాక్కు))

प्रश्न 2.
किसी प्राणी की अनोखी विशेषता बताइए।
(ఏదేని ఒక ప్రాణి యొక్క అద్భుతమైన ప్రత్యేకత తెలపండి.)
उत्तर :
उल्लू : उल्लू एक ऐसा प्राणी है – जो दिन में सोता और रात को जागता है। काफ़ी दूर यानी लगभग 25 मी की दूरी से आदमी को पहचान जाता है और अपना सिर 160 से.ग्रे गोलाकार घुमाता है।

ऊँठ : यह ऐसा जानवर है जो 40 दिनों तक बिना पानी पिये रह सकता है। और 40 दिनों का पानी इकट्टा पीकर अपने गले में रखता है। यह राजस्थान जैसे रेतीले क्षेत्रों में पाया जाता है।

(గుడ్లగూబ : గుడ్లగూబ పగలు నిద్రిస్తూ, రాత్తి మేలుకొని ఉండెడి ఒక ప్రాణి. చాలా దూరము అనగా రమారమి 25 మీ. దూరము నుండే మానవుని గుర్తిస్తుంది. తన తలను 160 డిగ్రీల కోణంలో గుండ్రంగా తిప్పుతుంది.
ఒంటె : దాదాపుగా నలభై రోజులపాటు నీరు ఏతాగకుండా ఉండగలిగే ఒక జంతువు. నలభై రోజుల నీరు ఒక్కసారిగా (తాగి తన గొంతులు (కడుపులో) ఉంచుకుంటుంది. ఇది రాజస్థాన్ వంటి ఇసుక ప్రాంతాలలో నిపసిస్తుంది.)

प्रश्न 3.
इस गद्यांश के लिए उचित शीर्षक दीजिए।
(ఈ గద్యాంశమునకు తగిన శీర్షిక ఇవ్వండి.)
उत्तर :
इस गद्यांश के लिए शीर्षिक ‘पक्षियों की भाषा” दे सकते हैं।
(ఈ గద్యాంశమునకు శీర్షిక “పక్షుల భాష” అని ఇవ్వగలము.)

प्रश्न (ప్రశ్నలు) :

प्रश्न 1.
भारत देश को स्वतंत्र कराने में हिदी भाषा का क्या योगदान रहा होगा?
(భారశదేశమువకు స్వాతంత్యహము ఇక్పంచుటరో హిందీ భాష సహారాము ఏది అయి ఉండవచ్చు ?)
उत्तर :
भारतीय स्वतंत्रता संग्राम में देश को एकता के सूत्र में बॉँधने के लिए एक भाषा की आवश्यकता हुई। यह काम हिन्दी से ही साध्य हो सका। आज हमें एक से अधिक भाषाएँ सीखना जरूरी है। जिनमें हिंदी और अंग्रेजी का स्थान महत्वपूर्ण है। हिन्दी से हम सारे भारत की पहचान अच्छी तरह से कर सकते हैं। भारत के अलग – अलग प्रान्तों में अलग – अलग भाषाएँ बोली जाती है। सारे भारतवासियों को एकता के सूत्र में बाँधने का कार्य हिन्दी भाषा करती है।
गाँधीजी ने अपना जीवन देश की स्वतंत्रता के साथ – साथ हिन्दी की सेवा में समर्पित कर दिया था। आज हिन्दी न केवल भारत की ही नहीं बल्कि विश्व की भाषा बन चुकी है।

(భారత స్వాతంత్య పోరాటంలో ఝావత్లు దేలాన్ని దకమత్య టాటిలో బంధించుటకు ఒక భాష అవసరమైనది. ఈ పని హిందీ వలననే సాధ్రమైనది. నేడు మనము అనేక భాషలు నేర్స్కోవలసిన అవసరమున్నది. ఏదిలో హాందీ, ఇంద్రీషుకు ఏరుఖ స్థానమున్నది. హిందీ వలన మనము ఝావత్ భారత్సు చక్రా గుర్తంచగలము. భారతదేశ వివధ ప్రాంతములలో వేర్వేరు భాషలు మాట్లాడబడుతున్నవి. భారతవాసులనందరినీ ఐకమత్యపు సూత్రంలో కద్టివేసెడి పని హూందీ భాష చేయునున్నది.
గాంధీనీ తన జీవితాన్ని దేశ స్వాతంత్రముతో పాటు హాందీ సేవరో సమర్వించారు. నేడు హాందీ భారతదేశ భాషయే కాక (ప్రపంచ భాష అయినది.)

प्रश्न 2.
हिंदी भाषा की क्या विशेषता है ?
(హిందీ భాష ప్రాముఖ్యత ఏమిటి ?)
उत्तर :
हिन्दी भाषा की लिपि “देवनागरी” है। इसमें जो लिखा जाता है वही पढा जाता है। अतः भारत के अधिकांश प्रान्तों की भाषा हिन्दी है। हिन्दी के प्रचार-प्रसार में केन्द्रीय हिंदी संस्थान सेवाएँ भी महत्वपूर्ण है। आज करीब डेढ सौ से अधिक विश्वविद्यालय हिन्दी संबंधी कोर्सो का संचालन कर रहे हैं। बैंक, मीडिया, फ़िल्मी उद्योग आदि क्षेत्रों में हिन्दी की उपयोगिता बढती ही जा रही है। इतना ही नहीं बल्कि अन्तर्राष्ट्रीय स्तर पर 10 जनवरी को हिन्दी दिवस के रूप में मनाया जा रहा है।

(హిందీ భాష యొక్క లిపి దేవనాగరి. దీనిలో వ్రాయబడేదే చదువబడుతుంది. అందువలన భారతదేశ అధిక ప్రదేశముల భాష హిందీ. హిందీ ప్రచార – ప్రసారములో కేంద్రీయ హిందీ సంస్థాన్ సేవలు కూడా విలువైనవి.. నేడు సుమారు (దాదాపు) నూట యాభైకంటే ఎక్కువ విశ్వవిద్యాలయములు హిందీకి సంబంధించిన కోర్సులను నిర్వహించుచున్నవి. బ్యాంకులు, మీడియా, సినీ పరిశ్రమలు వంటి రంగాలో హిందీ ఉపయోగము పెరుగుతూనే ఉన్నది. ఇంతేకాక అంతర్జాతీయ స్థాయిలో జనవరి 10న హిందీ దినోత్సవ రూపంగా జరుపుకుంటున్నాము.)

प्रश्न 3.
हिंदी भाषा सीखने से क्या – क्या लाभ हैं?
(హిందీ భాష నేర్చుకోవడము వలన ఏయే లాభాలున్నాయి?)
उत्तर :
यह हम सभी जानते हैं कि अनुच्छेद 343 (1) के तहत हिन्दी को 14 सितंबर, 1949 को राजभाषा कें रूप में गौरवान्वित किया है। तब से हम हर वर्ष से 14 सितंबर को हिन्दी दिवस मनाते हैं।
भारत के अलग – अलग प्रांतों में अलग – अलग भाषाएँ बोली जाती हैं। हमें भारत के सभी प्राँतों से जुडने के लिए एक भाषा की आवश्यकता होती है। सारे भारतवासी जानते हैं कि वैसी भाषा हिन्दी है जो सारे भारतीयों को एकता के सूत्र में बाँधतीं है। आज केवल न भारत में बल्कि भारत के अलावा बंग्लादेश, नेपाल, क्यामार, भूटान, फिजी, गुयाना, सूरीनाम, त्रिनिडाड एवं टुबेगो, दक्षिण अफ्रिका, बहरीन, कुवैत, ओमान, कत्तर, सौदी अरब गणराज्य, श्रीलंका, अमेरिका, इंग्लैंड, जर्मनी, जापान मॉरिशस, ऑस्ट्रेलिया आदि देशों में हिन्दी की माँग बढती ही जा रही है। विदेशों में भी हिन्दी की रचनाएँ लिखी जा रही है। जिसमें वहाँ के साहित्यकारों का भी विशेष योगदान है। विदेशों में भारतीयों से आपसी व्यवहार का भी विशेष योगदान है। विदेश भारतीयों से आपसी व्यवहार करने के लिए वहाँ के लोग भी हिन्दी सीख रहे हैं। इस तरह हिन्दी की माँग विश्व भर में बढती जा रही है। इसलिए विदेशी संस्थाएँ भी हिन्दी के प्रचार- प्रसार में जुट गई है।

(పేరా 343 (1) ప్రకారము హిందీ 14 సెప్టెంబరు 1949లో అధికార భాషగా అంగీకరించబడినదని మనమందరమూ ఎరుగుదము. అప్పటి నుండి మనము ప్రతి సంవత్సరము సెప్టెంబరు 14ను హిందీ దినోత్సవముగా జరుపుకుంటున్నాము. భారతదేశపు విభిన్న ప్రాంతాలలో విభిన్న భాషలు మాట్లాడబడుతున్నాయి. మనకు భారతదేశపు అన్ని ప్రదేశములను కలుపుటకు ఒక భాష అవసరము. భారతవాసులనందరినీ ఐకమత్యపు త్రాటిలో బంధించగలిగిన భాష హిందీయేనని భారతవాసులందరికీ తెలుసు. నేడు కేవలము భారతదేశమే కాక బంగ్లాదేశ్, నేపాల్, మయన్మార్, భూటాన్, గయానా, సూరీనామ్, ట్రినిడాడ్, టుబేగో, దక్షిణ ఆఫ్రికా, బహ్రెన్, కువైట్, ఓమన్, కతార్, సౌదీ అరేబియా, శ్రీలంక, అమెరికా, ఇంగ్లాండ్, జర్మనీ, జపాన్, మారిషస్, ఆస్ట్రేలియా, మొదలగు దేశములలో హిందీ ఆవశ్యకత (గిరాకీ) పెరుగుతూనే ఉన్నది. విదేశాలలో కూడా హిందీలో రచనలు చేయబడుచున్నవి. అక్కడి రచనాకారుల ప్రముఖ సహకారము ఇందులో చాలా ఉన్నది. విదేశాలలో భారతీయులతో పరస్పర వ్యవహారము కొరకు అక్కడి ప్రజలు కూడా హిందీ నేర్చుకుంటూ ఉన్నారు. ఈ విధముగా హిందీ ఆవశ్యకత విశ్వమంతా పెరుగుతూనే ఉన్నది. ఇందువలన విదేశీ సంస్థలు కూడా హిందీ ప్రచార – ప్రసారణలో నిమగ్నమై ఉన్నవి.)

अर्थग्राहयता – प्रतिक्रिया (అర్థగ్రహణ – ప్రతిస్పందనన) :

अ. प्रश्नों के उत्तर दीजिए। (ప్రశ్నలకు జవాబులు ఇవ్వండి.)

प्रश्न 1.
‘हिंदी विश्वभाषा है।’ इस कथन के बारे में अपने विचार व्यक्त कीजिए।
(“హిందీ ప్రపంచ బాష” ఈ కథను గూర్చి మీ అభిప్రాయములు తెలపండి) (या) आज हिंदी भारत की
नहीं बल्कि विश्व की भाषा बन चुकी है। अपने विचार स्पष्ट कीजिए।
(ఈ రోజున హిందీ భారతదేశపు భాష మాత్రమే కాకుండా ప్రపంచ భాషగా అయింది. మీ అభిప్రాయం రాయండి.)
उत्तर :
हिन्दी विश्वभाषा है क्योंकि आज अन्तर्राष्ट्रीय स्तर पर हिन्दी की माँग बढती ही जा रही है। विदेशों में भी हिन्दी की रचनाएँ लिखी जा रही हैं। जिनमें वहाँ के साहित्यकारों का योगदान हमारे लिए गर्व की बात है। विदेशों में भारतीयों से आपसी व्यवहार करने के लिए वहाँ के लोग भी हिंदी सीख रहे हैं। भारत के अलावा अन्य देशों में भी अनेक संस्थाएँ हिन्दी की प्रचार व प्रसार में जुटी हुई हैं। आज विश्वभर में करीब 150 से अधिक विश्वविद्यालय हिन्दी संबंधी कोर्सों का संचालन कर रहे हैं। सारा विश्व हिन्दी का महत्व जान चुका है। इसका प्रमाण यह कह सकते हैं कि सारे विश्व में 10 जनवरी विश्व हिन्दी दिवस मनाया जाता है।

(“హిందీ ప్రపంచ బాష” ఎందుకంటే నేడు అంతర్జాతీయ స్థాయిలో హిందీ ఆవశ్యకత పెరుగుతూనే ఉన్నది. విదేశాలలో కూడా హిందీలో రచనలు జరుగుచున్నవి. ఈ పనిలో అక్కడి సాహిత్యకారుల (రచయితల) సహకారం నిజంగా మనకు గర్వకారణము. విదేశాలలో భారతీయులతో పరస్పరము పనులు జరుపుటకు అక్కడి ప్రజలు కూడా హిందీ నేర్చుకొనుచున్నారు. కేవలం భారతదేశమే కాక ఇతర దేశాలలో కూడా సంస్థలు హిందీ ప్రచారములో నిమగ్నమై ఉన్నవి. నేడు ప్రపంచమంతటిలో రమారమి నూట యాభై కన్నా ఎక్కువ విశ్వవిద్యాలయాలు హిందీకి సంబంధించిన కోర్సులను నడుపుచున్నవి. ప్రపంచమంతా హిందీ గొప్పతనమును తెలుసుకుంటూనే ఉన్నది. ప్రపంచమంతా జనవరి 10వ తేదీన ప్రపంచ హిందీ దినోత్సవము జరుపుకొనుటయే దీని నిదర్శనము అని చెప్పగలము.)

प्रश्न 2.
भारत में अनेकता में एकता का प्रतीक हिंदी है।’ कैसे ?
(“భారత్లో భిన్నత్వంలో ఏకత్వానికి చిహ్నం హిందీ.” ఎట్లు?)
उत्तर :
भारत में अनेकता में एकता का प्रतीक हिन्दी को ही कह सकते हैं। क्योंकि भारत में विभिन्न जाति, संप्रदाय, धर्म आदि के लोग रहते हैं। सभी के लिए अलग- अलग भाषाएँ होती हैं। किन्तु सभी की ‘हिन्दी भाषा’ प्रथम या द्वितीय भाषा के रूप हैं। भारत के अधिकांश प्रान्त हिन्दी भाषा के हैं। बाकी प्रान्तों में हिन्दी को द्वितीय भाषा के रूप से स्वीकृत किया गया है। जिसकी वजह से अलग अलग मतभेद भाषा संबंधी होने पर भी हिन्दी भाषा के माध्यम से हम एक दूसरे के आचार विचार पद्धति को समझ सकते हैं। इस प्रकार दो भिन्न भाषियों के बीच सेतु का काम करने वाली हिन्दी ही है। इस प्रकार कह सकते हैं कि भारत में अनेकता में एकता का प्रतीक हिन्दी है।

(“భారత్ లో భిన్నత్వంలో ఏకత్వానికి చిహ్నం హిందీ అనే చెప్పగలము. ఎందుకంటే భారత్లో విభిన్న జాతుల, సాంప్రదాయాల, మతాల ప్రజలు నివసిస్తున్నారు. అందరికీ తమకుంటూ వేరు వేరు భాషలు ఉన్నవి. కాని అందరికి హిందీ భాష ప్రథమ, రెండవ భాషగా ఉన్నది. భారతదేశపు ఎక్కువ ప్రాంతాలు హిందీ భాషకు చెందినవే. మిగిలిన ప్రాంతాలలో హిందీని రెండవ భాషగా అంగీకరించడమైనది. దీని కారణముగా భాషా సంబంధమైన ఎన్నో అభిప్రాయభేదములు ఉన్నప్పటికీ హిందీ భాషా మాధ్యమంగా (ద్వారా) మనము ఒకరి జీవన విధానాలు పద్ధతులు మరొకరు అర్థము చేసుకొనగలుగుచున్నాము. ఈ విధముగా రెండు విభిన్న భాషావాసుల మధ్య వారధిలా పనిచేసే భాషే హిందీ. ఈ కారణముగా భిన్నత్వంలో ఏకత్వపు చిహ్నము హిందీ అని మనము చెప్పగలము.)

आ. पाठ के आधार पर निम्न प्रश्नों के उत्तर हाँ या नहीं में दीजिए।
(పాఠము ఆధారంగా దిగువ ప్రశ్నల జవాబులు “అవును” లేక “కాదు” గా ఇవ్వండి.)
1. हिंदी देश को एकता के सूत्र में बाँधती है। ( )
2. 14 सितंबर को हिंदी दिवस मनाया जाता है। ( )
3. 10 जनवरी को विश्व हिंदी दिवस मनाया जाता है। ( )
4. हिंदी भाषा से रोज़गार की संभावनाएँ अधिक हैं। ( )
उत्तर :
1. हिंदी देश को एकता के सूत्र में बाँधती है। (हाँ )
2. 14 सितंबर को हिंदी दिवस मनाया जाता है। (हाँ )
3. 10 जनवरी को विश्व हिंदी दिवस मनाया जाता है। (हाँ )
4. हिंदी भाषा से रोज़गार की संभावनाएँ अधिक हैं। (हाँ )

इ. नीचे दिये गये वाक्य पाठ के आधार पर उचित क्रम में लिखिए।
(క్రింద ఇవ్వబడిన వాక్యములను పాఠము ఆధారంగా సరియైన వరుసలో వ్రాయండి.)

1. भारतीय हिंदी शाब्दिक अर्थ भी कहलाती है से अपने
2. हिंदी 14 सितंबर मनाते हैं को दिवस
3. तरह इस हिंदी अंतर्राष्ट्रीय पर शोभित है स्तर
4. स्वास्थ्य ध्यान पूरा रखना का अपने
उत्तर :
1. हिंदी अपने शाब्दिक अर्थ से भी भारतीय कहलाती है।
2. 14 सितंबर को हिंदी दिवस मनाते हैं।
3. इस तरह हिंदी अंतर्राष्ट्रीय स्तर पर शोभित है।
4. अपने स्वास्थ्य का पूरा ध्यान रखना।

ई. नीचे दिया गया विज्ञापन पढ़िए। प्रश्नों के उत्तर दीजिए।
(క్రింద ఇవ్వబడిన ప్రకటన చదవండి. ప్రశ్నలకు జవాబులు ఇవ్వండి.)

प्रश्न 1.
यह विज्ञापन किस बैंक का है?
उत्तर :
यह विज्ञापन “भारतीय स्टेट बैंक” का है।

प्रश्न 2.
किस नौकरी के लिए यह विज्ञापन दिया गया है ?
उत्तर :
यह विज्ञापन क्र.स.सी. आर.पी.डी/एस. सी ओ 2013-14/01 के तहत, भारतीय स्टेट बैंक में राजाभाषा अधिकारियों की भर्ती हेतु दिया गया है।

प्रश्न 3.
आवेदन करने से पहले वेबसाइट से अन्य जानकारी प्राप्त करने के लिए क्यों कहा गया होगा?
उत्तर :
आवेदन करने से पहले बेबसाइट http://www. statebankofindia. com अथवा http:// www sbi.co.in पर जाकर अन्य विवरण प्राप्त करने के लिए कहा ग़ाया है ताकि आवेदक शुल्क भेजने से पूर्व विज्ञापन में दिया गया विवरण पूरी तरह से पढ ले।

अभिव्यक्ति-सृजनात्मकता (వ్యక్తీకరణ/ప్రస్తుతీకరణ – నిర్మాణాత్మకత) :

अ. इन प्रश्नों के उत्तर तीन – चार पंत्रियों में लिखिए।
(ఈ ప్రశ్నలకు సమాధానం ముడు లేక నాలుగు వాక్యాలలో వ్రాయండి)

प्रश्न 1.
सांस्कृतिक दृष्टि से हिंदी का क्या महत्व है?
(సంస్కృతి పరంగా హిందీకి గల విలువ ఏమిటి?)
उत्तर :
सांस्कृतिक दृष्टि से हिन्दी का बहुत महत्व है। भारत में विभिन्न संस्कृतियों के लोग दिखाई देते हैं। उनकी अलग – अलग भाषा होने पर भी हिन्दी के माध्यम में एक – दूसरे की संस्कृति के बारे में जान सकते हैं। भारत में ही नहीं विदेशों में भी हिन्दी प्रचार हो रहा है। जिसकी वजह से वहाँ की संस्कृतियों को जानने में हिन्दी महत्वपूर्ण योगदान देती है।

(సంస్కృతి పరంగా హిందీకి చాలా విలువ ఉన్నది.భారతదేశంలో విధిన్న సంస్కృతులకు చెందిన ప్రజలు నివసిస్తన్నారు. వారి భాషలు వేరైనప్పటీకీ హిందీ ద్వారా ఒకరి సంస్కృతి ఒకరు తెలుసుకోగలుగుచున్నారు. భారతదేశంలోనే కాక విదేశాలలో కూడా హిందీ ప్రచారము జరుగుచున్నది. దీని కారణంగా అక్కడి సంస్కృతులను తెలుసుకోవడంలో హిందీ గొప్ప సహకారము అందించుచున్నది.)

प्रश्न 2.
हिंदी देश को जोड़ने वाली कड़ी है। इसे अपने शब्दों में सिद्ध कीजिए।
(హాందీ దేశాన్ని కలిపడి రింగు (గొలుసులు). దీని స్వంతమాటలలో తెలియజెప్పండి.)
उत्तर :
हिन्दी देश को जोडने वाली कडी है। हिन्दी राजभाषा के साथ राष्ट्रीय भाषा होने के कारण विभिन्न प्रान्तों के लोगों को आपस में जानने, एक – दूसरे को पहचानने में रीति – रिवाज, आचार – विचार आदि जानने के लिए हिन्दी सशक्त है। इस प्रकार हिन्दी देश में ही नहीं विदेशों में भी जोडने वाली कडी है।

(హిందీ దేశాన్ని కలిపెడి ఒక రింగు. హిందీ అధికార భాషతోపాటు జాతీయ భాష అయిన కారణముగా వివిధ ప్రాంతాల ప్రజలు పరస్పరము తెలుసుకొనుటకు, ఒకరినొకరు గుర్తించుటకు ఆచారపుటలవాట్లు, సాంప్రదాయాలు మొదలగునవి తెలుసుకొనుటకు హిందీ ఒక మాధ్యమము. ఈ విధముగా హిందీ దేశంలోనే కాక విదేశాలలో కూడా దగ్గరికి చేర్చెడిది అయినది.)

आ. राष्ट्रीय एकता की दृष्टि से हिंदी महत्वपूर्ण भाषा है। इस पर अपने विचार व्यक्त कीजिए।
(జాతీయ ఐకమత్య దృష్టపరంగా హాందీ గొప్ప భాష దీని గురించి మీ అభిప్రాయములను తెలయపర్చండి.)
उत्तर :
राष्ट्रीय एकता की दृष्टि से हिन्दी भाषा बहुत महत्वपूर्ण है। क्योंकि आज हिन्दी का प्रचार व प्रसार अन्तर्राष्ट्रीय स्तर पर चल रहा है। विदेशों में भी भारतीयों से संपर्क के लिए हिन्दी भाषा सीखी जा रही है। जिसकी माँग बढ़ रही है। केन्द्रीय हिन्दी संख्थान की सेवाएँ विदेशों से जोडने का काम कर रही है। विदेशों में हिन्दी रचनाएँ भी लिखी जा रही है जिसमें वहाँ के साहित्यकारों का विशेष योगदान है।

(జాతీయ ఐకమత్య దృష్టిపరరంగా హిందీ చాలా గొప్ప భాష, ఎందుకంటే నేడు హిందీ భాష ప్రచార – ప్రసారాలు అంతర్జాతీయ స్థాయిలో జరుగుచున్నవి. విదేశాలలో కూడా భారతీయులతో సన్నిహితత్వము కోసము హిందీ భాష నేర్చుకొనబడుచున్నది. దీని ఆవశ్యకత పెరుగుతూనే ఉన్నది. కేంద్రీయ హిందీ సంస్థాన్ వారి సేవలు విదేశాలతో సంబంధ బాంధవ్యాలు పెంచెడి పని చేయుచున్దది. విదేశాలలో హిందీ రచనలు చేయబడుచున్నవి. ఈ కార్యములో అక్కడి రచనాకారుల (ప్రముఖ సహకారము ఉన్నది.)

इ. ‘हिंदी भाषा’ पर एक छोटा सा निबंध लिखिए।
(“హిందీ భాష” గురించి చిన్నవ్యాసము ఒకటి వ్రాయండి.)
उत्तर :
भारत में अनेक भाषाएँ है। कितु हिन्दी को ही राष्ट्रभाषा घोषित किया गया। क्योंकि यहाँ 3 / 4 जनसंख्या हिन्दी भाषा से परिचिति है क्योंकि उनकी राजभाषा है। अतः अधिकांश राज्यों में हिन्दी ही उनकी मातृभाषा है। इसलिए हिन्दी ही राष्ट्र भाषा मानी गयी। विभिन्न राज्यों में हिन्दी द्वितीय भाषा के रूप में अनिवार्य करने से सभी एक – दूसरे के आचार – विचारों को समझने में सहायक होती है।

वास्तव में भारतीय स्वतंत्रता संग्राम में देश को एकता के सूत्र में बाँधने का पवित्र काम हिन्दी भाषा के द्वारा ही साध्य हो सका। इस तरह भारंत के सभी प्राँतों को जोडने का पावैन काम हिन्दी ही करती है। हिन्दी अपने शाब्दिक अर्थ से ही भारतीय कहलाती है। इसलिए देश के वर्तमान और भविष्य को ध्यान में रखकर भारतीय संविधान ने अनुच्छेद 343(1) के तहत हिन्दी को 1949,14 सितम्बर को राजभाषा के रूप में गौरवान्वित किया गया। तब से हम हर 14 सिंतबर को हिन्दी दिवस मनाते हैं।

(భారతదేశములో అనేక భాషలున్నవి. అయినప్పటికీ హిందీనే జాతీయ భాషగా ప్రకటించబడినది. ఎండుకంటే ఇక్కడి మూడువంతుల జనాభా హాందీ భాషతో పరిచయము ఉన్నవారే. ఇది వారి రాజ్యభాష, ఎక్కువ ప్రాంతాలలో హిందీయే వారి మాత్లభాష కూడా. ఇందువలననే హిందీయే జాతీయభాషగా అంగీకరించబడినది. విభిన్న రాష్రములలో హేందీని ద్వితీయభాష్ల తప్పనిసరి చేయుట వలన అందరూ ఒకరి సాంప్రదాయ పద్ధతులు అభిప్రాయములను మరొకరు తైలుసుకానుటకు సహాయకారి అవుతున్నది.

వాస్తవానికి భారత స్వాతంత్య్ర పోరాటములో దేశాన్ని ఐకమత్యముగా ఉంచుట హిందీ భాష ద్వారా సాధ్యము అవగలిగింది. ఈ విధముగా భారతదేశపు అన్ని ప్రాంతములను కలిపి ఉంచెడి పావనకార్యము హిందీయే చేస్తుంది. పొందీ తన శబ్ద సంబంధ అర్థము ద్వారా కూడా భారతీయమని పిలువబడుచున్నది. అందువలన దేశము మొక్క వర్తమాన మరియు భవిష్యత్తుసు దృష్టిలో ఉంచుకొని భారత రాజ్యాంగము పేరా 343 (1) ద్వారా హిందీని 1949, సెప్టెంబరు 14న ప్రశాసనిక భాషగా గౌరవించబడినది. అప్పటి నుండి మనము ప్రతి సెప్టెంబరు 14వ తారీఖున హిందీ దినోత్సవము జరుపుకుంటున్నాము.)

ई. मनोरंजन की दुनिया में हिंदी के महत्व पर प्रकाश डालिए।
(మనోరంజన ప్రపంచములో హిందీకి ఉన్న విలువను తెలపండి.)
उत्तर :
मनोरंजन की दुनिया में हिन्दी का काफी महत्व है। बैंक, मीडिया, फ़िल्म, उद्योग, दूरदर्शन आदि क्षेत्रों में हिन्दी की उपयोगिता बढ़ती ही जा रही है। भारत में हीं नहीं बल्क्कि विश्व के कई देश जैसे कुवैत, पाकिस्तान, ईरान , दुबई आदि देशों में उर्दू बोली जाती है जो कि हिन्दी से काफी मिली जुली है। वे दूरदर्शनों के विभिन्न चानलों से हिन्दी कार्यक्रम देखकर अपना भरपूर आनंद उठाते हैं। कई फिल्म भारत के सभी प्राॅन्तों के साथ विदेशों में भी रिलीज होती है। आज बालीवुड की फिल्मी दुनिया विश्वविख्यात है। लोग हिन्दी भाषा बोलने एवं सीखने में अपना गर्व महसूस करते हैं। इस तरह मनोरंजन की दुनिया में हिन्दी का काफी महत्व है।)

(మనోరంజన ప్రపంచములో హిందీకి చాలా ప్రభావశాలిమైన స్థానము ఉన్నది. బ్యాంకులు, మీడియా, చలన చిత్ర పళిశ్రమ, దూరదర్శిని మున్నగు వాదిలో హొందీ ప్రాముఖ్యత పెరుగుతూనే ఉన్నది. భారతదేశములోనే కాక ప్రపంచ చాలా దేశాలు -కువైట్, పాకిస్తాన్, ఇరాన్, దుబాయి మొ॥గు దేశాలలో హిందీతో బాగా కలిసెడి ఉర్దూ మాట్లాడబడుతున్నది. వారు దూరదర్శిని మొక్క వివిధ ఛానల్స్ ద్వారా హిందీ కార్యక్రమాలు చూచి మిక్కిలి ఆనందపరవశులౌతున్నారు. అనేక చలన చి వ్రాటు (సనిమాలు) భారతదేశపు అనేక ప్రాంతాలతో పాటుగా విదేశాలలో కూడా విడుదల అవుతున్నాయు. నేడు బాలీవుడ్ సినిమా రంగం ప్రపంచ ప్రసిద్ధి చెందినది. ప్రజలల హిందీని మాట్లాడటం, నేర్చుకోవడం గర్వంగా భావిస్తున్నారు. ఈ విధంగా మానసకోల్లాస ప్రపంచంలో హిందీకి చాలా శక్తివంతమైన విలువ ఉన్నది.)

भाषा की बात (భాషా విషయము) :

अ. कोष्ठक में दी गयी सूचना पढ़िए और उसके अनुसार कीजिए।
(బ్రాకెట్టులో ఇచ్చిన సూచన చదవండి, దాని ప్రకారము వ్రాయండి.)

1. भाषा, समाधान, संकल्प (पर्याय शब्द लिखिए।) (పర్యాయపదాలను వ్రాయండి.)

• भाषा (భాష) – बोली
• समाधान (సమాధానము) – हल, सुझाव, परिष्कार
• संकल्प (సంకల్పము) – निश्चय

2. एकता, स्वदेश, प्राचीन (विलोम शब्द लिखिए।) (వ్యతికపదములు వ్రాయండి.)

• एकता (ఐకమత్యం) × भिन्नता
• स्वदेश (స్వదేశం) × विदेश
• प्राचीन (ప్రాచీనం) × नवीन

3. परीक्षा, संस्था, दिशा (बचन बदलिए।) (వచనములు మార్చండి)

• परीक्षा (పరీక్ష) – परीक्षाएँ
• संस्था (సంస్థ) – संस्थाएँ
• दिशा (దిశ) – दिशाएँ

आ. सूचना पढ़िए और उसके अनुसार कीजिए। (సూచన చదనండి, వాటి ప్రకరరం చేయండి)

1. सकुशल, अनुक्रम, अनुचित (उपसर्ग पहचानिए।) (ఉపసర్గను గుర్తించండి.)

• सकुशल – स
• अनुक्रम – अनु
• अनुचित – अनु

2. वार्षिक, खुशी, भारतीय (प्रत्यय पहचानिए।) (ప్రత్యయములు గుర్తించండి.)

• वार्षिक – इक
• खुशी – ई
• भारतीय – ईय

3. देश को एकता के सूत्र में बाँधने के लिए एक भाषा की आवश्यकता हुई। (कारक पहचानिए।)
(విభక్తులను గుర్తించండి.)
उत्तर :
इस वाक्य में कारक हैं – को, के, में, के लिए, की

• को – कर्म कारक
• के लिए – अधिकरण कारक
• में – अधिकरण कारक
• की – संबंध कारक

इ. सूचना पढ़िए और उसके अनुसार कीजिए। (సూచన చదవండి, దాని ప్రకారము చేయండి)

प्रश्न 1.
सलाह, सरकार, संविधान, संस्कृति, समाधान (लिंग की पहचान कीजिए।) (లింగములు గుర్తించండి.)
उत्तर :

• सलाह – स्त्रीलिंग (अपवाद)
• सरकार – स्त्रीलिंग
• संविधान – पुंलिंग
• संस्कृति – स्त्रीलिंग
• समाधान – पुंलिंग

प्रश्न 2.
जो विश्व के सभी देशों से जुड़ा हो। (एक शब्द में लिखिए।) (ఒక్క శబ్దములో వ్రాయండి.)
उत्तर :
अंतर्राष्ट्रीय/वैश्वीकरण

प्रश्न 3.
अद्वितीय (अनेक शब्दों में लिखिए।) (అనేక శబ్దాలలో వ్రాయండి.)
उत्तर :
जिसके समान दूसरा न हो।

ई. नीचे दिये गये वाक्य रचना की दृष्टि से समझिए।
(దిగువ ఇచ్చిన వాటిని వాక్య నిర్మాణ దృష్టితో తెలుసుకోండి.)

प्रश्न 1.
मुझे पूरा विश्वास है कि तुम हिंदी से अपना भविष्य बनाओगे। (संयुक्त वाक्त / मिश्रित वाक्य)
उत्तर :
यह मिश्रित वाक्य है।

प्रश्न 2.
जो जानकारी दी गयी है उसे समझिए। (संयुक्त वाक्य / मिश्भित वाक्य)
उत्तर :
मिश्रित वाक्य है।

प्रश्न 3.
तुमने पूछा कि हिंदी का क्या महत्व है? (संयुक्त वाक्य / मिश्रित वाक्य)
उत्तर :
मिश्रित वाक्य है।
सूचना : (रचना की दृष्टी से वाक्य के तीन भेद होते हैं। सरल, संयुक्त और मिश्रित वाक्य प्रस्तुत किये गये वाक्य मिश्रित वाक्य हैं।)

परियोजना कार्य (నిర్మాణాత్మక పని/ప్రాజెక్ట్ పని) :

इस पुस्तक के पहले पाठ से पाँचवें पाठ तक आये चित्रों में अपने मनपसंद चित्र का चयन कीजिए और उसके बारे में पाँच वाक्य लिखिए। उसका प्रदर्शन कक्षा में कीजिए।
(ఈ పుస్తకములోని మొదటి పాఠము నుండి ఐదవ పాఠము వరకు వచ్చిన చిత్రములలో నీ మనస్సుకు నచ్చిన చిత్రమును ఎన్నుకొని దాని గురించి ఐదు వాక్యములు వ్రాయండి. దానిని తరగతిలో ప్రదర్శించండి.)
उत्तर :
मेरा मनपसंद चित्र चौथा पाठ “कण – कण का अधिकारी” नामक कविता पाठ का है। मैं इसे यहाँ पेश कर रहा हूँ।

इस चित्र के बारे में पाँच वाक्य :

इस चित्र के द्वारा श्रम के महत्व के बारे में हमें मालूम होता है।

• इस चित्र में एक व्यक्ति कोयले के खान में काम करनेवाला है।
• इस चित्र में एक किसान का चित्र भी दिया गया है जो खेतीबारी से संबंधित हल को भुजा पर धारण किया हुआ है।
• एक व्यक्ति के हाथ में एक हथौड़ा है। जो लोहे का है। जिससे लुहारों का कठिन श्रम हमें मालूम होता है। एक आदमी के हाथ में खंता है।
• वह उससे जमीन खोद रहा है।
• एक सत्री के कंधे पर घास का बोझा है और उसके एक हाथ में हँसिया है।
• एक स्त्री के सिर पर सिमेंट (चूने) का थाला है।
• इस चित्र में श्रमिकों से बनाया गया एक बाँध भी है।
• इन सारे चित्रों से हमें श्रम का महत्व मालूम हो रहा है।
• सच है श्रमिक ही कण – कण का अधिकारी है। श्रम जीवन ही सौंदर्य जीवन है।

(నాకిష్టమైన చిత్రం 4వ పాఠమైన “कण – कण का अधिकारी” కవితా పాఠం. నేను దీనిని ఇక్కడ ఉంచుతున్నాను.

చిత్రం గురించి ఐదు వాక్యాలు

• ఈ చిత్రం ద్వారా శ్రమ యొక్క గొప్పదనం మనకు తెలుస్తుంది.
• ఈ చిత్రంలోని ఒక వ్యక్తి బొగ్గు గనిలో పని చేసేవాడు.
• ఈ చిత్రంలోని ఒక రైతు చిత్రం కూడా ఉంది. వ్యవసాయానికి సంబంధించిన నాగలిని భుజంపై తీసుకుని ఉన్నాడు.
• ఒక వ్యక్తి చేతిలో ఒక సుత్తి ఉంది. దాని ద్వారా కమ్మరి శ్రమ మనకు తెలుస్తుంది. ఒక వ్యక్తి చేతిలో పలుగు ఉంది.
• అతడు దానితో నేలను తవ్వుతున్నాడు. ఒక స్త్రీ తలపై సిమెంట్ గమేళా ఉన్నది.
• ఈ చిత్రంలో కార్మికుల చేత నిర్మించబడిన ఒక ఆనకట్ట కూడా ఉంది.
• నిజం. శ్రామికుడే అణువణువుకి అధికారి. శ్రమైక జీవనమే చక్కటి జీవనం.)

उद्देश्य (ఉద్దేశ్యము) :

(పత్ర లేఖనము యొక్క పద్ధతిని పెంపొందింపజేయుట. అంతర్జాతీయ స్థాయిలో హాందీ విలువను తెలియజెప్పుట.)

विधा विशेष (విభాగ-విశేషణము) :

ఉత్తర విభాగ పాఠములో పంపెడివాడు తన విషయుమునకు సంబంధించిన ఉత్తరమును పొందెడివాని పేరున వ్రాస్తాడు. ఉత్తరాల ద్వారా మన భావములను వేరొకరికి చేరవేయగలుగుతాము.

विषय प्रवेश (విషయ ప్రవేశము) :

(హిందీ భారతీయుల ఊపిరిలో వికసించిన భాష, ఇది అందరి సంస్కృతి, నాగరికత, గొప్పతనమునకు చిహ్నము. గాంధీజీ తన జీవితమును దేశ స్వాతంత్య్యముతో పాటు హిందీ సేవకై సమర్పించిరి. ఇప్పుడు హిందీ కేవలం భారత భాషే కాక ప్రపంచ భాష అయినది. ప్రపంచపు విభిన్న ప్రదేశములలో హిందీ కోట్ల మంది (ప్రజల బ్రతుకు తెరువు అయ్యింది.)

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

पर्यायवाची शब्द :

• पशु – चतुष्पद, जानवर, चौपाया, मवेशी
• पक्षी – विहग, खग, नभचर, शंकुत, द्विज, चिड़िया, पखेरू
• भाषा – वाणी, बोली, वाक्
• संकल्प – दृढ़ निश्चय, ठान लेना, इरादा कर लेना
• समाधान – उत्तर, हल, सुलझाना
• गरिमा – गर्व, गौरव, घमंड
• देश – वतन, राष्ट्र, जन्म भूमि

विलोम शब्द :

• प्रसन्नता × अप्रसन्नता
• वर्तमान × भूत
• एकता × अनेकता
• आधार × निराधार
• देश × विदेश
• महत्वपूर्ण × महत्वहीन
• अधिक × कम
• प्राचीन × अर्वाचीन
• आवश्यक × अनावश्यक
• जोड़ना × तोड़ना
• लाभदायक × हानिदायक
• स्वतंत्रता × परतंत्रता

वचन :

• भाषा – भाषाएँ
• रचना – रचनाएँ
• दिवस – दिवस
• सारा – सारे
• संस्था – संस्थाएँ
• परीक्षा – परीक्षाएँ

प्रत्यय :

• शाब्दिक – इक
• आवश्यकता – ता
• उपयोगिता – ता
• हिंदी – ई
• पढ़ाई – आई
• सांस्कृतिक – इक
• महत्वपूर्ण – पूर्ण
• क्रेंद्रीय – ईय
• विश्वभर – भर
• इसलिए – लिए
• साहित्यकार – कार
• एकता – ता
• योगदान – दान
• अंतराष्ट्रीय – ईय
• द्वितीय – ईय
• आपसी – ई

उपसर्ग :

• संस्थान – सं
• उपयोगिता – उप
• सकुशल – स
• प्रचार – प्र
• विदेश – वि
• स्वतंत्रता – स्व
• प्रशिक्षण – प्र
• संविधान – सं
• अनुक्रम – अनु
• प्रसार – प्र
• गणराज्य – गण
• विश्वविद्यालय – विश्व
• विशेष – वि
• अनुचित – अन
• संचालन – सं
• राजभाषा – राज

शब्दार्थ (శబ్దార్ధములు) Meanings :

TS Board Telangana SCERT Class 8 Physics Solutions 4th Lesson Synthetic Fibres and Plastics Textbook Questions and Answers.

TS 8th Class Physics 4th Lesson Questions and Answers – Synthetic Fibres and Plastics

Reflections on concepts

Question 1.
Explain about ductility.
Answer:
The property of drawing a material to make fine wires is known as ductility. Most metals are ductile. Arsenic and antimony metals are non-ductile.

Question 2.
Explain the physical properties of metals with suitable examples.
Answer:
Following are the physical properties of metals –

1. Physical state; All metals are solids at room temperature. Eg: Gold, silver, iron. But the metals mercury and gallium are liquids at room temperature.
2. Lustre: Metals possess metallic lustre. When cut or polished, metals shine brightly.
3. Malleability: Metals are malleable. Eg: Gold is very highly malleable. They can be hammered into thin sheets.
4. Ductility: Metals are ductile. They can he drawn into very fine wires. Eg: Copper wires.
5. Hardness: Metals are generally hard. But there are some exceptions. Sodium, potassium. calcium, lead etc., are soft metals.
6. Density: Metals generally have high density. But metals like sodium, potassium have low density.
7. Melting and boiling points: Metals have generally high melting and boiling points. Metals like sodium, potassium, mercury have low m.p and b.p.
8. Sonority: Metals produce sound when they hit a hard surface. It means metals are sonorous.
9. Conductivity: Metals are very good conductors of heat and electricity. But tungsten is a poor conductor of electricity. So it is used in Lamp filaments.
10. Solubility: Metals are generally insoluble in water and other solvents. Metals like sodium, potassium, calcium dissolve in water. By chemically reacting with water, new products are liberated.
11. Formation of alloys: The capacity of a metal to combine with other metals (and sometimes, non-metals) is called ‘alloy formation’.

Metals form alloys. Eg: brass, bronze, steel. Metals like copper, silver, gold, and zinc dissolve in the liquid metal, mercury. Then alloys are formed. These are called, amalgams’.
Eg: Zinc amalgam, Gold amalgam, etc.
(Zn + Hg) (Au + Hg)

Question 3.
Draw the diagram of identifying electric conductivity of a material.
Answer:

Question 4.
Which gas makes a Pop Sound when it exposed to lighted match stick?
Answer:
Hydrogen gas.
Reason: Hydrogen combines with the oxygen of air to form water. This reaction is quite vigorous. Heat is liberated then. This heat energy appears as sound energy. Hence we hear a ‘pop’ noise when a lighted match stick is exposed to hydrogen gas.

Question 5.
Gold jewellery does not become dull. Why?
Answer:
Gold does not chemically react with the components of air. So the metal does not lose its shining, even on long exposure to air. It does not become dull. Draw the diagram of identifying electric conductivity of a material.

Application of concepts

Question 1.
If you are given two samples, how do you distinguish which one is metal and which is non-metal’?
Answer:
The two samples may he metals or both, non-metals. One of them may he a metal and the other, a non-metal. Hence, both the samples should be tested and then decided.

Sample I:

1. It is a solid.
2. On rubbing with a sandpaper, it shined.
3. It is hard.
4. When dropped on the hard floor, it produced a little sound.
5. It stretched when hammered.
6. It is not soluble in water.
7. On igniting, it burnt with a dazzling light. A white ash is formed.
8. The ash is shaken with a little water.
9. The solution turned red litmus, blue.

The above properties confirm, that this sample is a metal.

Sample II:

1. It is a yellow powder.
2. It is soft.
3. It produced no sound when hit with a metal spatula (non-sonorous)
4. It is not soluble in water.
5. On heating, it produced colourless gas with suffocating odour.
6. The gas turned moist blue litmus red, so it is an acidic oxide.
7. Since the oxide is acidic, the sample is a non-metal.

The above properties confirm, that this sample is a non-metal.

Question 2.
Which metals are used in making jewelry? Why?
Answer:
Gold, Silver and Platinum are used in making jewellery.
Reason: These metals do not react with the components of air. So the jewellery made of gold and platinum does not lose its shining. It does not become dull. Silver tarnishes in air. It means the metal gets coated with a thin black film. So it becomes dull. Hence its use in jewellery is restricted.

Question 3.
Why don’t cooking pans have metal handles?
Answer:
Metals are good conductors of heat and electricity. So the handles of cooking pans are not made of metals. If they are made of metals, they also get heated up, along with the pan. Then we cannot handle the pan.

Question 4.
How do you appreciate the efforts of man to use the metals in making tools?
Answer:

• Early human beings made their tools from stone and wood which were easily available.
• Later they used the bones of animals.
• Then they discovered metals like copper and iron.
• Metals had the advantages of not just being harder but they can be heated in fire and moulded or cast into different shapes.
• So it became possible to make a wider range of tools with metals.
• So I appreciate the efforts of man to use the metals in making tools.

Question 5.
Why the bells are made by metals instead of wood?
Answer:
Bells should produce a ringing sound when hit by a hard substance. Only metals produce such sound. Metals are sonorous materials. So bells are made up of metals instead of wood. Wood does not produce a ringing sound. It is not a sonorous material.

Higher Order Thinking Questions

Question 1.
Dumping of waste material made up of metals and non-metals leads to environmental pollution. Do you support the statement? Give your justification with suitable\ examples.
Answer:
Possible doubts in my mind:

1. Non-metals like sulphur, phosphorus, carbon etc. are soft. But diamond is hard. Why?
2. Non-metals do not shine. They appear dull. But diamond glitters. Why?
3. When metals are polished, they shine. Diamond also glitters. So why can’t diamond be a metal?
4. Metals and non-metals are elements. Is diamond really an element, or is it a compound?
5. ‘Diamond’ is not included in the list of names of all known metals and non-metals. Then what is it? 1f it is a non-metal, why is it not included in the list of names of known non-metals?

Question 2.
In a chemical reaction iron is unable to displace zinc from zinc Sulphate.Why?
Answer:
A less reactive metal cannot displace a more reactive metal from its salt solution. Iron is less reactive than zinc. So iron cannot displace zinc from zinc sulphate solution. Zinc sulphate + Iron → No reaction. (We do not get zinc)
(Note: Metal activity series is Al > Zn > Fe ………….. . )

Question 3.
How the property malleability of metals is used in our daily life?
Answer:
1. A thin silver foil is used to decorate sweets.
2. Thin aluminium foil is used in inner packing of food materials and toffees.
3. A blacksmith beats a hot iron piece till he gets the desired shape. He thus makes some agricultural instruments.
4. Many decorative materials are made of metals, due to their malleability.

Question 4.
Dumping of waste material made up of metals and non-metals leads to environmental pollution. Do you support the statement? Give your justification with suitable examples.
Answer:
All materials are chemical substances made of metals and non-metals. The chemical
substances in the waste material sometimes become the source for different types of pollutions, like air pollution, water pollution, soil pollution etc.

1. Air pollution: Oxides of carbon, oxides of nitrogen and oxides of sulphur released by the gradual decay of the waste material, pollutes the air.

2. Water pollution: Water is polluted by the wastes discharged by industries and houses.
industrial wastes contain metals like mercury, cadmium, lead etc, along with some organic compounds like phenols, alkalies, etc. All these pollute water.

The sewage from the houses is the dirty water containing organic compounds. These are harmful to aquatic living beings, like fish.

3. Soil pollution: Soil is polluted by the excessive use of fertilizers, insecticides and herbicides. Because of atmospheric pollution, acid rains also result, This damage the soil and the green vegetation on the earth.

Question 5.
How do you appreciate wide range utility of aluminium right from utensils to space crafts?
Answer:
The physical properties of aluminium made it a very important material, used in the manufacture of a wide variety of articles.

Properties of Aluminium	Uses of Aluminium
1. Light, a good conductor of heat and electricity.	Manufacture of electrical wires, cables for transmission lines and winding moving coils of dynamos and motors.
2. Aluminium powder + linseed oil	Used in silvery-white paints and lacquers.
3. Cheap, good appearance and a good conductor of heat.	To make water baths, air baths, cooking and other household utensils, trays etc.
4. Highly malleable	Used to make Aluminium foils used in wrapping cigarettes, chocolates and sweets.

Alloys of aluminium are light with a high tensile strength. They are resistant to corrosion. So these alloys are used in making domestic utensils, jewellery, parts of aeroplanes, aeroplanes, airships, etc. So I appreciate wide range utility of aluminium right from utensils to spacecraft.

Multiple Choice Questions

Question 1.
Sulphur dioxide, by nature, is [ ]
a) Basic oxide
b) Acidic Oxide
c) Neutral Oxide
d) Dual Nature oxide
Answer:
b) Acidic Oxide

Question 2.
Maximum metals are obtained in the state of [ ]
a) Liquid
b) Solid
c) Gaseous
d) Plasma
Answer:
b) Solid

Question 3.
Some metals react with acids and evolve [ ]
a) Hydrogen
b) Oxygen
c) Carbon dioxide
d) Nitrogen
Answer:
a) Hydrogen

Question 4.
Generally, non-metallic oxides are by nature [ ]
a) Basic
b) Acidic
c) Neutral
d) Dual
Answer:
b) Acidic

Suggested Experiments

Question 1.
Conduct an experiment to know the reaction of Oxygen with metals and non-metals.
Answer:
Aim: To know the reaction of oxygen with metals and non-metals
Material required: Two metal samples (copper and magnesium) and one non-metal sample (sulphur), spirit lamp or bunsen burner and litmus papers, etc.

Procedure:
i. Take a piece of copper wire. If the wire is covered with plastic then remove it with sandpaper or pliers. Note the colour of the wire. I fold the wire with a pair of tongs and heat it for some time over a spirit lamp or bunsen burner. Cool the wire and note the colour.

ii. Take a small strip of magnesium and note its appearance. Burn it. Collect the ashes of magnesium in a test tube and add some distilled water to it. Test the solution with red and blue litmus papers.

iii. Take a small amount of powdered sulphur in a deflagrating spoon and heat it. As soon as sulphur starts burning, introduce the spoon into a gas jar tumbler. Cover the tumbler with a lid to ensure that the gas produced does not escape.

Remove the spoon after some time but try to keep the jar covered. Add a small quantity of water into the tumbler and quickly replace the lid. Shake the tumbler well. Check the solution with red and blue litmus papers.

iv. Note the results of above activities in a table.

Sample	Appearance before reaction	Appearance after reaction	Effect on moist litmus paper
Copper	Shiny, reddish brown	Black powder, Coating
Magnesium	Silvery white	White ash	Red → Blue
Sulphur	YeIlow	Colourless gas	Blue → Red

From these activities, we can conclude that
a. Non-metals react with oxygen to give out oxides that are acidic in nature.
b. Metals react with oxygen to give out oxides that are basic in nature.

Question 2.
The nature of oxides helps to identify the metals and non-metals. Conduct an experiment to prove this and record the observations.
Answer:
. Experiment-I:

• Get a strip of magnesium ribbon and hold it on flame with the help of a pair of tongs.
• Magnesium ribbon burns in air with a brilliant flame to form magnesium oxide a white powder.
  2 Mg +O₂ → 2MgO
• Add some water to magnesium oxide and prepare its solution.
• Test the solution with blue and red litmus papers.
• The solution turns red litmus to blue. So, the solution is basic in nature.
• From this we conclude that, if the solution of oxide turns red litmus to blue, then that oxide is metallic oxide.

Experiment-2:

• Take a deflagrating spoon-keep some heated sulphur on the spoon in a jar full of oxygen.
• Sulphur burns with a flame-producing pungent-smelling gas. This is SO₂.
  S +O₂ → SO₂
• Pour a little water into the jar and shake it to dissolve the gas in water.
• On dissolving. SO₂ gas forms a solution with water.
• Test the solution with litmus papers.
• It turns the blue litmus to red. Thus the solution is acidic in nature,
• From this, we conclude that, if the solution of oxide turns the blue litmus to red, then it is a non-metallic oxide. From the above two experiments, the nature of oxides helps to identify the metals and non-metals.

Question 3.
Identify the electric conductivity of materials with an experiment.
Answer:

1. Arrange an electric circuit with a battery and bulb Close the circuit using an iron nail, zinc, copper, sulphur, aluminium, graphite, magnesium and iodine samples.
2. Observe whether the bulb glows or not.
3. Record your observation in the given table about glowing a bulb.
4. If bulb glows, the used sample is a conductor. If bulb does not glow, sample is bad conductor of electricity.

Sample	Bulb glows (Yes/No)
Iron	Yes
Zinc	Yes
Copper	Yes
Sulphur	No
Aluminium	Yes
Graphite	Yes
Magnesium	Yes
Iodine	No

Suggested Projects

Question 1.
Collect the information about metals which we use in our daily life, and their uses. Write a report on it.
Answer:

Metals	Their uses
Gold	Jewellery
Silver	Jewellery
Copper	Jewellery, utensils, electrical appliances
Aluminium	Utensils, packing of food, parts of aeroplanes and satellites
Mixture of Al & Cu	Currency coins, medals and statues

Question 2.
Imagine the human life without metals. Write a report.
Answer:
In the absence of metals, the Stone Age repeats, when the extraction and the use of metals was unknown. Metals play a very important role in the modem world. In their manufacture, right from a pin upto the space rocket, metals are used. The bicycles, motor bikes, motor cars, railway vehicles, aeroplanes, are all made of metals and alloys. The filaments in ifiament bulbs, lanterns, electric poles, wires etc. are all made of metals.

The chairs, tables, cots etc are mostly made of metals. The spoons, plates, utensils, cooking stoves, gas cylinders, cookers, etc. are all made of metals. The printing machine, some parts of a pen are all made of metals.

In the absence of metals, there will be no industries, no work to people. People lose their livelihoods. When no alternatives replace a metal, human life on earth becomes miserable.

TS 8th Class Physics 4th Lesson Synthetic Fibres and Plastics Intext Questions

Think & Discuss

Question 1.
How will you close the circuit using sulphur, carbon or iodine? They may be in powder form. Try to tightly pack the powder in a straw and use it. Think of other ways! (Text. P. No. 56)
Answer:
1. A large iodine crystal should be taken. It should be placed on a strip of paper and used
directly for the purpose.

2. A vial (a small empty injection bottle) is taken and filled tightly with powdered iodine or sulphur. Two holes are made in the rubber stopper. The ends of the wires are passed through the holes and dipped in the powder.

TS 8th Class Physics 4th Lesson Synthetic Fibres and Plastics Activities

Activity- 1 :
Observing the appearance and colour of some materials :(Text. P. No. 53)

Question 1.
Observe the metals around you. Observe their colour and appearance and tabulate your observations.
Answer:
I observe some metals and tabulate my observations as

Sample	Appearance shining/ not shining	Colour
Iron (Pure)	shining	Silvery white
Zinc	shining	Bluish white
Copper	shining	Reddish
Sulphur	not shining	Pale yellow
Aluminium	shining	White with bluish tinge
Graphite	slightly shining	Dark grey
Magnesium	shining	Silvery white
Iodine	shining	Black

Questions based on the above Activity -1
a. Which of the samples did not shine even after you cleaned them with sandpaper?
Answer:
All the metals shined after cleaning them with a sandpaper. Brittle and soft powders cannot be cleaned like the above.

b. Generally metals are lustrous. Do all lustrous materials are metals? Can a mirror be called metal?
Answer:
All lustrous materials are not metals. Mirror is lustrous hut it is not a metal.

Activity – 2 :
Listening the sound Produced by some material: (Text. P. No. 53)

Question 2.
Explain an activity to show that metals are sonorous.
Answer:
Sonorous: The ability of materials to produce a particular sound when it is dropped on the hard surface is called as sonorous.

Take the samples of zinc, copper, sulphur, aluminium, graphite, magnesium and iodine. Drop them one by one, on a hard surface. Listen carefully to the sound produced and record your observation in table.
Table

Material sample that produces sound	Material sample that does produce sound
Zinc	Sulphur
Copper	Graphite
Aluminium	Iodine
Magnesium

From the above activity, we conclude that metals produced sound when they are dropped on a hard surface. So metals are sonorous materials.

Questions based on the above Activity -2
a. Do you think coal is sonorous?
Answer:
Coal is not sonorous. Because it does not give sound when it dropped.

b. What similarity do you notice among materials which produce sound?
Answer:
Most of the metal materials produce sound when they dropped on hard surface.

c. Which property of metals first attracted the attention of human beings? The story of early tools will give you a hint.
Answer:
A property, the tensile strength of metals first attracted the attention of human beings.

Activity -3: Identify malleability of material: (Text. P. No. 54)

Question 3.
What is malleability? Conduct an activity to verify the malleability of materials.
Answer:
The property of metals by which they can be beaten into thin sheets or foils is called malleability
i. Take a hammer and beat the material samples and observe the changes in material samples. Record your observations in the table.

Observing the change	Name of sample
Flattens	Iron, copper, aluminium, magnesium and zinc
Break’ converts into powder	Graphite, Iodine
change

ii. From the above table we conclude that some materials can be flattened into thin sheets and some do not.
iii. Malleability range is different for different metals.
iv. Aluminium, silver and gold are highly malleable.

Activity -4 :
Identifying electric conductivity of a material: (Text. P. No. 56)

Question 4.
What are conductors of electricity? Conduct an activity to verify the electric conductivity of materials.
Answer:

• Arrange an electric circuit with a battery and bulb
• Close the circuit using an iron nail, zinc, copper, šulphur, aluminimum, graphite, magnesium and iodine samples.
• Observe whether the bulb glows or not.
• Record your observation in the given table about glowing a bulb.
• If bulb glows, the used sample is a conductor. If bulb does not glow, sample is bad conductor of electricity

Sample	Bulb glows (Yes/No)
Zinc	Yes
Copper	Yes
Sulphur	No
Aluminium	Yes
Graphite	Yes
Magnesium	Yes
Iodine	No

Questions based on the above Activity – 4

a. Talk to an electrician. Look at the handles of his tools. Are the handles made of the same materials? If not why?
Answer:
No. Some handles are made of wood. Some others are made of plastic. The two factors wood and plastic are bad conductors of electricity.

b. What do cooking appliances conduct?
Answer:
Cooking appliances conduct heat.

Activity- 5:
Observing conduction of heat by metals: (text. P. No. 56)

Question 5.
What is meant by conduction of heat? How do you prove the conduction of heat by metals? (Conceptual understanding/Experimentation)
Answer:
The property of a substance which moves heat from one end to the other end through it Is called heat conduction.

• Take an iron rod, stick pins on it with the help of wax.
• Now fix the rod to a stand. Heat one end of the rod with a spirit lamp and observe the pins fall off.
• The pin fell off because of the heat supplied to the iron rod makes the wax to melt at one end.
• The wax closer to the flame melted first.
• This activity shows that heat moves From one end of the object to the other end.
• This property of a material is known as heat conduction. All metals are good conductors of heat.

Questions based on the above. Activity -5

a. Why did the pins fall off from iron rod?
Answer:
Iron is a metal. It conducts heat. When one end of the rod is heated, heat is conducted throughout the whole length of the rod. Then the whole rod becomes hot. Then wax melts and it loses grip over the pins. So the pins drop-down, due to earth’s gravity.

b. Pin of which end fell off first?
Answer:
The pin nearer to the flame falls first.

c. What could be the reason for this?
Answer:
Conduction of heat is not a sudden process (unlike electricity). It takes some time for the heat to flow from the hot end to the colder end. So the end of the rod nearer to the flame becomes hot, first. Then the pin nearer to that end loosens and drops down.

Question 6.
Collect some sample of metals and non-metals, Observe the properties of lustrous, sonorous, conduction heat, electricity, malleable and ductile nature. identify the metals and non-metals. (Text. P. No. 57)
Answer:
Table-6:

Metals: iron, Zinc, Copper, Aluminium, Magnesium.
Non-metals: Sulphur, Iodine, Graphite (metalloid)

Lab Activity

Question 1.
Conduct an experiment to know the reaction of oxygen with metals and non-metals.
Answer:

Aim: To know the reaction of oxygen with metals and non-metals
Material required: Two metal samples (copper and magnesium) and one non-metal sample (sulphur), spirit lamp or bunsen burner and litmus papers, etc.

Procedure:
i. Take a piece of copper wire. If the wire is covered with plastic then remove it with sandpaper or pliers. Note the colour of the wire. I fold the wire with a pair of tongs and heat it for some time over a spirit lamp or bunsen burner. Cool the wire and note the colour.

ii. Take a small strip of magnesium and note its appearance. Burn it. Collect the ashes of magnesium in a test tube and add some distilled water to it. Test the solution with red and blue litmus papers.

iii. Take a small amount of powdered sulphur in a deflagrating spoon and heat it. As soon as sulphur starts burning, introduce the spoon into a gas jar tumbler. Cover the tumbler with a lid to ensure that the gas produced does not escape.

Remove the spoon after some time but try to keep the jar covered. Add a small quantity of water into the tumbler and quickly replace the lid. Shake the tumbler well. Check the solution with red and blue litmus papers.

iv. Note the results of above activities in a table.

Sample	Appearance before reaction	Appearance after reaction	Effect on moist litmus paper
Copper	Shiny, reddish brown	Black powder, Coating
Magnesium	Silvery white	White ash	Red → Blue
Sulphur	YeIlow	Colourless gas	Blue → Red

From these activities, we can conclude that
a. Non-metals react with oxygen to give out oxides that are acidic in nature.
b. Metals react with oxygen to give out oxides that are basic in nature.

Telangana SCERT TS 10th Class Hindi Study Material 5th Lesson लोकगीत Textbook Questions and Answers.

TS 10th Class Hindi 5th Lesson Questions and Answers Telangana लोकगीत

प्रश्न-उत्तर :

प्रश्न 1.
हाथों में क्या रचनेवाली है?
(చేతులలో ఏమి పండించనుంది ?)
उत्तर :
हाथों में मेहंदी गहरी लाली रचनेवाली है।
(చేతులలో గోరింటాకు గాఢమైన ఎర్రదనాన్ని పండించనుంది.)

प्रश्न 2.
इस तरह के गीतों को क्या कहा जाता है ?
(ఈ రకపు పాటలు ఏమని పిలువబడతాయి?)
उत्तर :
इस तरह के गीतों को “लोकगीत”‘ कहा जाता है।
(ఈ రకపు పాటలు “జానపద గీతాలు” అని పిలువబడతాయి.)

प्रश्न 3.
किन – किन संदर्भों में लोकगीत गाये जाते हैं ?
(ఏ – ఏ సందర్భములలో జానపద గీతాలు పాడబడతాయి ?)
उत्तर :
शादी – ब्याह, तीज – त्योहार, बरहो, नाक – कान छेदन आदि शुभ बेलों में लोकगीत गाये जाते हैं।
(వివాహము, బతుకమ్మ పండుగ, బాలింతస్నానము, ముక్కు, చెవులు కుట్టుట వంటి శుభ సమయములలో జానపద గీతాలు పాడబడతాయి.)

प्रश्न (ప్రశ్నలు) :

प्रश्न 1.
लोकगीत के बारे में आप क्या जानते हैं?
(జానపద గీతాల గురించి మీకేమి తెలుసు ?)
उत्तर :
लोकगीत मुख्यतः उत्तर भारत में गाँव व देहातों में, गाँव या क्षेत्रीय बोली में गाये जाने वाले गीत हैं, जो विभिन्न अवसरों पर जैसे तीज त्योहारों, जन्म, विवाह के अवसरों पर गाये जाते हैं। ये मार्मिक, हृदयस्पर्शी होते हैं।

(జానపద గీతాలు ముఖ్యంగా ఉత్తర భారతదేశంలో గ్రామాలలో. గ్రామీణ ప్రాంతీయ మాండలిక భాషలో పాడబడే పాటలు. ఇవి బతుకమ్మ పండుగ, పుట్టినరోజు, పెళ్ళి రోజు వంటి సందర్భాలలో పాడబడుతున్నాయి. ఇవి మిక్కిలి ప్రభావశాలి, హృదయమునకు హత్తుకుపోయేవిగా ఉంటాయి.)

प्रश्न 2.
लोकगीत और संगीत का क्या संबंध है ?
(జానపద గీతాలకు, సంగీతానికి ఉన్న సంబంధం ఏమిటి?)
उत्तर :
लोकगीत अपनी लोच, ताज़गी और लोकप्रियता में शास्त्रीय संगीत से भिन्न हैं। लोकगीत सीधे जनता के संगीत हैं। घर, गाँव और नगर की जनता के गीत हैं। इनके लिए साधना की ज़रूरत नहीं होती। त्यौहार और विशेष अवसरों पर सदा से ये गाये जाते आ रहे हैं। इनके रचयिता भी अधिकतर स्त्रियाँ ही होती हैं। ये ढोलक, झाँझ, करताल, बाँसुरी आदि की मदद से गाए जाते हैं।

(జానపద గీతాలు తమ సరళత, నిర్మలత్వము, ప్రజాదరణలో శాస్త్రీయ సంగీతము కంటే భిన్నమైనది. జానపద గీతాలు పూర్తిగా ప్రజా సంగీతపరమైనవి. కుటుంబ, గ్రామ, పట్టణ ప్రజల గీతాలు. వీటికి సాధన చేయవలసిన అవసరము లేదు. పండుగలు, ప్రత్యేక సందర్భాలలో ఇవి పాడబడుతూ ఉన్నవి. వీటిని రచించేవారు కూడా ఎక్కువగా స్త్రీలే ఉంటారు. డోలు, కంచు వాద్యము, కంజీర మరియు మురళి మొదలగు వాటి సహాయంతో ఇవి పాడబడతాయి.)

2. अनंत संख्या अपने देश में स्त्रियों के गीतों की है। हैं तो ये गीत भी लोकगीत ही, पर अधिकतर इन्हें औरतें ही गाती हैं। इन्हें सिरजती भी अधिकतर वही हैं। वैसे मर्द रचने वालों या गाने वालों की भी कमी नहीं है पर इन गीतों का संबंध विशेषतः स्त्रियों से हैं। इस दृष्टि से भारत इस दिशा में सभी देशों से भिन्न है क्योंकि संसार के अन्य देशों में स्त्रियों के अपने गीत मर्दों याजनगीतों से अलग और भिन्न नहीं हैं, मिले – जुले ही हैं।

एक विशेष बात यह है कि नारियों के गाने साधारणतः अकेले नहीं गाये जाते हैं, दल बाँधकर गाये जाते हैं। अनेक कंठ एकसाथ फूटते हैं यद्यपि अधिकतर उनमें मेल नहीं होता, फिर भी त्यौहारों और शुभ अवसरों परवे बहुत ही भले गाते लगते हैं। गाँवों और नगरों में गायिकाएँ भी होती हैं जो विवाह जन्म आदि के अवसरों परगाने के लिए बुला ली जाती हैं। सभी ऋतुओं में स्त्रियाँ उल्लासित होकर दलबाँधकरगाती हैं। पर होली बरसातकी कजरी आदि तो उनकी अपनी चीज़ है, जो सुनते ही बनती है। पूरब की बोलियों में अधिकतर मैथिल कोकिल विद्यावाड़ – गुजरात राजस्थान से उड़ीसा आंध्र तक अपने अपने विद्यापति हैं।

स्त्रियाँ ढोलक की मदद से गाती हैं। अधिकतर उनके गाने के साथ नाचका भी पुटहोता है। गुजरात का एक प्रकार का दलीय गायन ‘गरबा’ है जिसे विशेष विधि से धेरे में घूम-घूमकर औरतें गाती हैं। साथ ही लकड़ियाँ भी बजाती जाती हैं। जो बाजे का काम करती हैं। इसमें नाच गान साथ-साथ चलते हैं। वस्तुतः यह नाचही है। सभी प्रांतों में यह लोकप्रिय हो चला है। इसी प्रकार होली के अवसर पर ब्रज में रसिया चलता है जिसेदलके दल लोग गाते हैं, स्त्रियाँ विशेष तौर पर। गाँव के गीतों के वास्तव में अनंत प्रकार हैं। जीवन जहाँ इठल-इठलाकर लहराता है, वहाँ भला आनंद के स्रोतों की कमी होसकती है ? उद्दाम जीवन के ही वहाँ के अनंत संख्यकगाने के प्रतीक हैं।

మన దేశంలో స్త్రీల పాటల సంఖ్య అసంఖ్యాకం. ఈ పాటలైతే జానపద గీతాలే కాని వీటిని ఎక్కువగా స్త్రీలే పాడుతూంటారు. వీటిని సృష్టించేవారు కూడా వారే. పురుష కవులు, గాయకులు కూడా తక్కువేమీ కాదు. కాని ఈ గీతాలు ప్రత్యేకించి స్త్రీలకి సంబంధించినవే. ఈ విధముగానైతే భారతదేశం ఈ దిశలో అన్ని దేశముల కన్నా భిన్నమైనది. ఎందుకంటే ప్రపంచములోని ఇతర దేశాలలో స్త్రీలకు ప్రత్యేక గీతాలు, పురుషులు లేదా జానపద గీతాలకు వేరుగా, భిన్నంగా లేవు. కలిసే ఉన్నవి.

స్త్రీల పాటలు సాధారణంగా ఒంటరిగా కాక సామూహికంగా పాడబడటం ప్రత్యేక విషయము. సమూహాలుగా అనేక కంఠాలు ఒక్కసారిగా పాడుతాయి. వాటిలో ఎక్కువగా పొంతన ఉండదు. అయినప్పటికీ పండుగలు, శుభకార్య సందర్భాలలో- చాలా బాగా పాడుతుంటారు. గ్రామాలు, పట్టణాల్లో వివాహములు, పుట్టిన రోజు మొదలగు సందర్భాలలో పాటలు పాడేందుకు పిలువబడే గాయనిలు కూడా ఉంటారు. అన్ని ఋతువులలో స్త్రీలు ఆనందముతో సమూహములుగా ఏర్పడి పాడుతారు. కాని వినగానే, తెలిసే హోలీ, శ్రావణ మాస పాటలు మాత్రం వారి స్వంతం. తూర్పుకు చెందిన భాషలలో ఎక్కువగా మైథిల్ – కోకిల్ “విద్యాపతి” పాటలు పాడబడతాయి. కాని యావత్తు దేశపు కాశ్మీరు మొదలు కన్యాకుమారి వరకు మరియు కారియవాడ్ – గుజరాత్ నుంచి ఒడిసా – ఆంధ్ర వరకు తమ తమ విద్యాపతులు (కవులు) ఉన్నారు.

స్త్రీలు డోలు సహాయంతో పాడుతారు. వారి పాటతోపాటు నాట్యం చేసే రీతి కూడా ఉంటుంది. ఒక రకమైన గుజరాత్ సమూహపు గీతం ‘గర్భా’ దీన్ని ప్రత్యేక పద్ధతిలో వృత్తాకారంలో తిరుగుతూ స్త్రీలు పాడతారు. తోడుగా అమ్మాయిలు కూడా సంగీతం వాయిస్తుంటారు. ఇందులో నాట్యం – గానం ఒక్కసారిగా జరుగుతాయి. నిజానికి ఇది నాట్యమే. అన్ని ప్రాంతాలలో ఇది ప్రజాదరణ పొందినది. ఇదే విధంగా హోలీ సందర్భంగా బ్రజ్, భాషలో రసియా సాగుతుంది. దీని సమూహంలో అందరూ ప్రత్యేకించి స్త్రీలు పాడతారు. గ్రామీణ గీతాలు వాస్తవానికి అనేక రకాలు. జీవితం ఎక్కడైతే ఉత్సాహభరితంగా ఉంటుందో అక్కడ ఆనంద నిధుల కొరత ఉండగలదా? అక్కడి అనేక రకాలైన పాటలు సుఖమయమైన జీవనానికి ప్రతీకలు.

प्रश्न (ప్రశ్నలు) :

प्रश्न 3.
स्त्रियों के लोकगीत कैसे होते हैं?
(స్త్రీల జనపద గీతాలు ఏ విధంగా ఉంటాయి?)
उत्तर :
वास्तव में गाँवो और नगरों में लोकगीत गानेवाली गायिकाएँ भी होती हैं जो त्योहारों के अवसरों उल्लासित होकर दल बाँधकर गाती हैं। होली के अवसर पर ब्रज में रसिया चलता है। बरसात की कजरी इनकी प्रिय लोकगीत हैं।

(వాస్తవంగా గ్రామాలు, పట్టణాలలో జానపదగీతాలు పాడే గాయనిలు ఉంటారు. వీరు పండుగల సందర్భములో ఉల్లాసంతో సమూహం కట్టి పాడుతారు. హోలీ సందర్భంగా బ్రజ్ లో ‘రసియా’ జరుగుతుంది. (శావణ మాసంలో పాడే ‘కజరీ’ వీరి (ప్రియమైన జానపద గీతము.)

प्रश्न 4.
लोकगीत किसके प्रतीक हैं?
(జానపద గీతాలు దేనికి చిహ్నాలు ?)
उत्तर :
लोकगीत आनंद और उल्लास के प्रतीक माने जाते हैं। क्योंकि देहातों में इन्हें आनंद से तीज – त्यौहार, शादी, बरहो, आदि विभिन्न आनंददायक ऱमों के अवसर पर गाया जाता है। उद्दाम जीवन के ही वहाँ के अनंत संख्यक गाने प्रतीक हैं।

(జానపద గీతాలు సంతోషము, ఉల్లాసమునకు చిహ్నములుగా భావించ బడుచున్నవి. ఎందుకంటే గ్రామాలలో పల్లెల్లో బతుకమ్మ పండుగ, వివాహము, బాలింత స్నానము మొదలగు సాంప్రదాయక ఆచారాల సందర్భముగా సంతోషంతో పాడుతారు. అక్కడి సుఖమయమైన జీవనానికి బహుసంఖ్యాక గీతములు చిహ్నాలు.)

अर्थग्राहयता – प्रतिक्रिया (అర్థగ్రహణ – ప్రతిస్పందనన) :

अ. प्रश्नों के उत्तर दीजिए। (ప్రశ్నలకు జవాబులు ఇవ్వండి.)

प्रश्न 1.
लोकगीत ग्रामीण जनता का मनोरंजक साधन है। कैसे?
(‘జానపద గీతాలు గ్రామీణ ప్రజలకు మానసిక ఆనందమునిచ్చు సాధనము.’ ఎట్లు ?)
उत्तर :
“लोकगीत” ग्रामीण जनता का मनोरंजक साधन है। क्योंकि गाँवो में शहरों की अपेक्षा मनोरंजन के साधनों का अभाव है। खासकर प्राचीन समय में पर्दा प्रथा के कारण स्त्रियों का घर से बाहर मनोरंजन स्थलों में जाना न होता था। अतः वे विभिन्न शुभ अवसरों फ्र जैसे त्यौहारों पर, नदियों में नहाते समय के, नहाने जानेवाले मार्गों के, विवाह के मटकोड, ज्यौनार के, संबंधियों के लिए प्रेमयुक्त गाली के, जन्म आदि अवसरों पर स्त्रियाँ प्राचीन काल से ही गीत गाती रही हैं। नारियाँ दल बाँधकर गाती हैं। यह उनके मनोरंजन के लिए सबसे अच्छा और सुगम साधन है।

(జానపద గీతాలు గ్రామీ ప్రజలకు మానసక ఆనందము కలిగించు సాధనము. ఎందుకంటే గ్రామాలలో పట్టణముల కంటే మానసి ఆనందం కలిగించు సాధనముల లోటు ఉన్నది. ముఖ్యంగా ప్రాచీన కాలములో ప్దా సాంప్రదాయము కారణముగా స్త్రీలు ఇంటి నుండి బయటకు, మానసిక ఆనందము కలిగించు ప్రదేశాలకు వెళ్ళడం జరిగేది కాదు. అందువలన వారు వివిధ చుభసందర్భాలలో పండుగలు, నదులలో స్నానము చేయు సమయపు, స్నానమునకు వెళ్ళేదారులు వివాహ వయ్యారి నడకల (సొగసుల), పిండివంటల, బంధువులకు (పేమతో కూడిన తిట్లు, పుట్టుక మొదలగు సందర్భాలప్పుడు స్త్రీలు సమూహములుగా చేరి పాడుతారు. ఇది వారికి మానసిక ఆనందమునిచ్చు అన్నిటికంటే మంచి, చక్కని సాధనము.)

प्रश्न 2.
हिन्दी या अपनी मातृभाषा का कोई लोकगीत सुनाइए।
(హిందీ/మీ మాతృభాష యొక్క ఏదేని జానపద గీతము వినిపించండి.)
उत्तर :
चालो ठजानंद जोसी क्याँ चालाँ
चालो ठजानंद बजाजी क्याँ चालाँ
कई आछा – आछा लगनाँ लिखावाँ गजानंद
कोटारी गाद्धी से नो बत बाजे
नौबत बाजे इंदर गड़ गाजे
नौबत बाजे इंदर गड गाजे
तो इीणी – इीणी इालर बाजे गजाजंद
कोटारी गादी पे नौबत बाजे गजानंद
चालो गजानंद सोनी क्याँ चालाँ
चालो गजानंद भाली क्याँ चालाँ
तो आखा – आछा गोणा मोलवाँ गजानंद
तो आछा – आछा सेवरा मोलवाँ गजानंद
कोटारी गादी पे नौबत बाजे

आ. वाक्य उचित क्रम में लिखिए। (వాక్యాలను సరియైన క్రమంలో వ్రాయండి)

प्रश्न 1.
लोकगीत हैं संगीत सीधे जनता के।
उत्तर :
लोकगीत सीधे जनता के संगीत हैं।

प्रश्न 2.
मदद ढोलक की से स्त्रियाँ हैं गाती।
उत्तर :
स्त्रियाँ ढोलक की मदद से गाती हैं।

इ. दिया गया गदूयांश पढ़िए और दो प्रश्न बनाइए।
(ఇవ్వబడిన గద్యాంశమును చదవండి మరియు రెండు ప్రశ్నలు తయారు చేయండి)

उत्तर :
1. गाँव के गीत वास्तव में कितने प्रकार हैं ?
2. इठला – इठलाकर क्या लहराता है ?

ई. पंक्तियाँ पढिये और प्रश्नों के उत्तर दीजिए।
(క్రింద ఇవ్వబడిన జానపదగీతము చదివి ప్రశ్నలకు జవాబులు ఇవ్వండి)

उत्तर :
1. तेलंगाणा के गाँव-गाँव की विकास की बात है।
2. पानी से तालाब भरना किसानों की खुशी का कारण है।

अभिव्यक्ति-सृजनात्मकता (వ్యక్తీకరణ/ప్రస్తుతీకరణ – నిర్మాణాత్మకత) :

अ. लोकगीतों की क्या विशेषता होती हैं?)
(జానపదగీతాలు యొక్క గొప్పతనము ఏమిటి?)
उत्तर :
हमारी संस्कृति में लोकगीत और संगीत का अटूट संबंध है। मनोरंजन की दुनिया में लोकगीत का महत्वपूर्ण स्थान है। गीत – संगीत के बिना मानव जीवन नीरस हो जाता है।

• लोकगीत सीधे जनता के संगीत हैं। घर, गाँव और नगर की जनता के गीत हैं। इनके लिए साधना की जरूरत नहीं होती।
• विविध बोलियों पर लोकगीत गाए जाते हैं। गीतों का विषय रोजमर्रा के जीवन से लिया जाता है।
• अधिकतर संख्या में लोकगीत औरतें ही गाती हैं। ये मार्मिक होते हैं।
• लोकगीत, शुभ अवसरों पर, मनोरंजन के उद्देश्य से रस्मों को पूर्ति करने हेतु गाये जाते हैं।
• आल्हा, बारह मासा, फगुआ आदि लोकगीत अत्यधिक प्रसिद्ध हैं।

(మన సంస్కృతిలో జానపద గీతాలు, సంగీతానికి విడదీయరాని సంబంధము ఉన్నది. మానసికోల్లాస ప్రపంచములో జానపద గీతాలకు విశిష్ట స్థానమున్నది. పాటలు – సంగీతము లేకపోతే మానవ జీవితము నిస్సారమైపోతుంది.

• జానపద గీతాలు నేరుగా ప్రజల సంగీతములు. నివాసము, గ్రామము, పట్టణ ప్రజల గీతములు. వీటికి అభ్యాసము చేయవలసిన అవసరము లేదు.
• అనేక భాషలలో జానపద గీతాలు పాడబడుతున్నాయి. గీతముల విషయము దైనందిన (రోజువారీ) జీవితము నుండి తీసుకొనబడుతుంది.
• జానపద గీతాలు ఎక్కువగా స్త్రీలే పాడుతారు. ఇవి ప్రభావశాలియైనవి.
• జానపద గీతాలు శుభసందర్భములో, మానసికోల్లాసము కలిగించే ఉద్దేశ్యముతో పాడబడతాయి.
• ఆల్హా బారాహ్ మాసా, ఫగుఆ మొదలగు జానపద గీతాలు మిక్కిలి ప్రసిద్ధమైనవి.)

आ. ‘लोकगीत’ पाठ का सारांश अपने शब्दों में लिखिए।
(జానపదగీతాలు పాఠ సారాంశమును మీ సొంత మాటలలో వ్రాయండి.)
उत्तर :
लोकगीत वार्तव में उत्तर भारत में मुख्यतः उत्तर प्रदेश, बिहार, छत्तीसगढ, मध्यप्रदेश, छोटा नागपुर आदि जगहों में, तीज – त्यौहार, शादी आदि के संदर्भों में गाये जाते हैं। इनका महत्व शास्त्रीय संगीत से भिन्न है। लोकगीत सीधे जनता के संगीत हैं। इनके लिए साधना की जरूरत नहीं होती। इनको रचनेवाले भी अधिकतर गाँववाले ही होते हैं। ये गीत बाजों की मदद के बिना ही साधारण ढोलक, करताल, बाँसुरी आदि की मदद से गाए जाते हैं।

एक समय शास्त्रीय संगीत के सामने इन्हें हीन दृष्टि से देखा जाता था परन्तु आजकल लोकगीत का चलन शहरों में भी हो गया है। लोकगीत कई प्रकार के होते हैं। मध्यप्रदेश, दक्कन, छोटा नागपुर में रहनेवाले गोंड, भील जाति के आदिवासी 20-20,30-30 आदमी – औरतों का समूह बनाकर गीत गाते हैं।
लोकगीत कई प्रकार के होते हैं। मध्यप्रदेश, दक्कन, छोटा नागपूर में रहने वाले गोंड, भील जाति के आदिवासी 20-20,30 – 30 आदमी – औरतो का समूह बनाकर गीत गाते हैं।
इनकी भाषा के संबंध में कहा जा चुका है कि ये सभी लोकगीत गाँवों और इलाकों की बोलियों में गाये

जाते हैं।इसी कारण ये बड़े आहलादकर और आनंददायक होते हैं।राग तो इन गीतों के आकर्षक होते ही हैं, इनकी समझी जा सकने वाली भाषा भी इनकी सफलता का कारण है।
ये लोकगीत अपने दैनिक जीवन से लिये जाने वाले मर्मस्पर्शी होते हैं। इनकी भाषा लोकगीतों में गाँवो की बोली में गाया जाता है।
लोकगीत विभिन्न अवसरो में जैसे शादी की रस्म, मटकोड, ज्यौनार के समय, तीज त्यौहारों पर नदियों में पनघट में नहाते समय स्त्रियाँ गाती हैं।
लोकगीतों के विषय अपने दैनिक जीवन से संबंधित होते हैं। जो मार्मिक होते हैं। पीलू, सारंग, दुर्गा, सावन, सोरठ आदि हैं। ये गीत गाँव की बोलियों में गाए जाते हैं।
गाँव और नगरों में गायिकाएँ भी होतीं हैं जो विवाह, जन्म आदि के अवसरों पर गाने के लिए बुला ली जाती है। पूरब की बोलियों मे कोकिल, विद्यापति के गीत गाये जाते हैं।
स्त्रियाँ गीत के साथ ढोलक बजाकर नाचती भी हैं। गुजरात में गरबा गीत गाया जाता है। इसमें नाच – गान साथ – साथ चलता है। इस प्रकार होली पर ब्रज में रसिया चलता है। जिसे सित्रियाँ विशेष तौर पर दल बनाकर गाती हैं।
इस प्रकार गाँव में लोकगीत आनंदमयी वातावरण बना देता है।

(జానపద గీతాలు వాస్తవానికి ఉత్తర భారతంలో ప్రముఖంగా ఉత్తరర్రదేశ్, బీహార్, ఛత్తీస్గఢ్, మధ్యప్రదేశ్, ఛోటా నాగపూర్ మొదలగు ప్రాంతాలలో బతుకమ్ము (తీజ్) పండుగ, వివాహము వంటి సందర్భాలలో పాడబడతాయి. వీటీ గొప్పతనము శాస్త్రీయ సంగీతము కంటే భిన్నమైనది. జానపద గీతాలు నేరుగా ప్రజల సంగీతమునకు చెందినవి. వీటికి సంగీత సాధన అవసరం ఉండదు. వీటిని రచించేవారు కూడా ఎక్కువగా గ్రామీణ ప్రజలే. ఈ పాటలు (గీతాలు) వాయిద్యాల సహాయం లేకుండానే సామాన్య డోలు, కంచు వాద్యము, కంజీర, మురళి వంటి వాది సహాయంతో పాడబడుతున్నాయి.
జానపద గీతాలు గ్రామాలు,ప్రాంతీయ భాషలలో పాడబడతాయి – అని వీటి గురించి చెప్పబడింది. ఈ కారణంగా ఇవి చాలా ఆహ్లాదకరంగాను, ఆనందదాయకంగాను ఉంటాయి. వీటి రాగాలు ఆకర్షణీయంగా ఉండనే ఉంటాయి, వీటి అర్థం చేసుకోగల భాష వీటి సఫలతకు కారణం.

ఒకప్పుడు శాస్త్రీయ సంగీతము ముందు వీటిని తక్కువ భావముతో చూచేవారు. కాని ఈనాడు జానపద గీతాల ఒరవడి పట్టణాలకు కూడా వ్యాపించింది. జానపద గీతాలు అనేక రకములు. మధ్యప్రదేశ్, దక్కన్ ఛోటానాగపూర్ నివసించెడి గోండ్లు, భిల్లు జాతికి చెందిన ఆదివాసులు ఇరవై – ఇరవై, ముప్ఫై – ముప్ఫై మంది పురుషులు – స్త్రీలు సమూహములుగా చేరి పాటలు పాడుతారు.

జానపద గీతాలు విభిన్న (వేరు – వేరు) సందర్భాలో వివాహ ఆచారాలు, బతుకమ్మ పండుగ సమయమందు తీజ్ పండుగప్పుడు నదులు, నీటి రేవులలో స్నానము చేసే స్త్రీలు పాడుతారు.

జానపదగీతాల విషయము తమ దైనందిన జీవితమునకు సంబంధించినది. పీలూ, సారంగ్, దుర్గా, సావన్, సోరఠ్ మొదలుగునవి మిక్కిలి ప్రభావశాలితైనవి. ఈ గీతాలు గ్రామీణ స్వరాలలో పాడబడతాయి. గ్రామాలు, పట్టణాల్లో గాయనులు కూడా ఉంటారు. వివాహ పుట్టినరోజు సందర్భాలప్పుడు పాడటానికి పిలిపించుకోబడతారు. తూర్పు భాషలలో కోకిల్, విద్యాపతి గీతాలు పాడబడతాయి.

స్త్రీలు డోలు (డోలక్) సహాయంతో పాడుతారు. వారు పాటలతోపాటు నాట్యము కూడా చేస్తారు. ప్రత్యేక పద్ధతిలో గుండ్రంగా తిరుగుతూ స్త్రీలు పాటలు పాడే “గర్ బా” అనే సమూహ గానము గుజరాత్ ది. ఇదే విధముగా హోలీ సందర్భంగా ఈ విధంగా బ్రజ్ (రేపల్లే) లో రసయా జరుగుతుంది. దీనిని సమూహ ప్రజలందరూ ప్రత్యేకించి స్త్రీలు పాడుతారు. గ్రామీణ గీతాలు ఆనందమయమైన వాతావరణాన్ని నెలకొల్పుతున్నాయి.)

इ. अपने मनपसंद विषय पर एक निबंध लिखिए।
(మీ మనస్సుకు నచ్చిన విషయం మీద ఒక వ్యాసం వ్రాయండి.)
उत्तर :
किसी भी जांति का सांस्कृतिक विकास क्रम में उस जाति के पर्व (त्यौहारों) का बहुत बड़ा हाथ रहता है। मनुष्य के सामाजिक व पारिवारिक दैनंदिन जीवन में एकरूपता के कारण सांस्कृतिक चेतना के कुंठित होने की जो संभावना है, उसे रोकने के लिए उसके जीवन में कुछ परिवर्तन अवश्य भावी हैं। सांस्कृतिक चेतना में नयी स्फूर्ति व सजगता लाने के उद्देश्य से समाज में पर्व – त्यौहारों का आयोजन हुआ है, यह मानना उचित ही है।

आन्ध्र प्रदेश और तेलंगाणा के निवासी नववर्षारंभ के दिन को उगादि कहते हैं। “उगादि” शब्द की उत्पत्ति क्या है तथा नववर्षारंभ के दिन को यह नाम कैसे पड़ा है ? – इसका समाधान देना मुश्किल है। यह तो मानी हुई बात है कि बहुत पुराने ज़माने से यह आन्ध्रा और तेलंगाणा वासियों का प्रमुख व विशिष्ट पर्वदिन रहा है। शायद यह ” युगादि” शब्द का अपभ्रंश रूप हो सकता है। उगादि – पर्व आन्ध्र और तेलंगाणा जनता के जीवन में बड़ा ही महत्वपूर्ण स्थान रखता है।

आन्ध्रा और तेलंगाणा वासियों का नववर्ष चैत्र प्रतिपदा से प्रारंभ होता है तथा फाल्गुन कृष्ण अमावास्या को समाप्त होता है। लोग इस उगादि पर्वदिन को अतिपवित्र मानते हैं। उस दिन घर के सब लोग मुँह अंधेरे जाग पड़ते हैं। तेल व उबटन लगाकर गरम पानी से अभ्यंग – स्रान करते हैं। नियमित रूप से उस दिन परिवार के सब लोग नये कपड़े पहनते हैं। पूजा – पाठ आदि के बाद सब लोग नीम के फूलों की चटनी चखते हैं। इस पर्वभोग में छहों रसों का एक विचित्र सम्मिश्रण होता है, जिसे खाना उगादि पर्व का पहला व प्रमुख रसम है। शाम को सी – पुरुष बाल – बच्चों के साथ मंदिरों में जाकर पूजा – पाठ आदि करते हैं। उसके बाद नये साल के पंचांग का उद्धाटन सभारंभ सम्पन्न होता है। उगादि पर्वदिन का दूसरा प्रमुख रस्म नये पंचांग का श्रवण है।

लोग सुख – समृद्धि के मधुर स्वप्न देखते उगादि की रात बिताते हैं। इस तरह तेलुगु जनता के संस्कृति का प्रमुख पर्व उगादि का शुभ दिन देखते – देखते बीत जाता है।

(ఏదేని జాతియొక్క సాంస్కృతిక వికాస క్రమంలో ఆ జాతియొక్క పండుగలు ప్రధాన పాత్త పోషస్తాయి. మానవుల సామాజిక దైనందిన జీవనంలో సారూప్యత కారణంగా సాంస్కృతిక చైతన్యం మొద్దుబారే అవకాశముంది. దానిని నిరోధించడానికి వారి జీవనంలో కొంతమార్పు ఆవశ్యకం. సాంస్క్రతితి చైతన్యంలో నూతన స్భూర్తిని నింపే ఉద్దేశ్యంతో సమాజంలో పండుగలను ప్రవేశపెట్టానడం సముచితమే.

తెలంగాణ, అంరర్రదేశ్ రాష్ట్రాల్లో నివసించే ప్రజల నూతన సంవత్సర ఆరంభ దినాన్ని ‘ఉగాది’ అంటారు. ,ఉగాది’ శబ్దం ఎలా పుట్టింది మరియు నూతన సంవత్సర ఆరంభ దినానికీ ఈ పేరు ఎలా వచ్చింది అనే ప్రశ్నలకు సమాధానాలివ్వడం కష్ట్రం ప్రాచీన కాలం నుండి ఇవి తెలంగాణ ప్రజలకు మరియు ఆంధ్రులకు ప్రముఖమైన మరియు విశిప్టమైన పండుగ అని చెప్పబడుతోంది. బహుశా ఇది ‘యుగాది’ శబ్దానికి అపభ్రంశ రూపం అయి ఉంటుంది. ఉగాది పర్వదినానికి తెలంగాణ మరియు ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రజల జీవనంలో ఎంతో గాప్పస్థానం ఉంది.

తెలంగాణ మరియు ఆంధ్ర ప్రజల కొత్త సంవత్సర చైత్రశుద్ధ పాడ్యమి నుండి ప్రారంభమవుతుంది మరియు ఫాల్గు కృష్ణపక్ష అమావాస్యతో అంతమవుతుంది. తెలుగు ర్ధాష్ట్రాల ప్రజలు ఈ ఉగాది పర్వదినాన్ని అత్యంత పవిత్రంగా భావిస్తారు. ఆ రోజున కుటుంబ సభ్యులందరు తెల్లవారు జామునే నిద్రలేచి, నూనెతో తలంటుకొని, వేడి నీటితో అభ్యంగ స్నానం చేస్తారు. కొత్త బట్టలు ధరిస్తారు. పూజా కార్యక్రమాల అనంతరం అందరు వేపపువ్వు పచ్చడి ఆరగిస్తారు. ఈ పచ్చడి షడ్రుచుల (ఆరు రుచుల) సమ్మిశ్రితంగా ఉంటుంది. ఉగాది పండుగనాడు ఈ పచ్చడి తినడం సాంప్రదాయంగా వస్తోంది.

సాయంత్రం స్త్రీ, పురుషులు, పిల్లలతో పాటు దేవాలయాలకు వెళ్ళి పూజలు నిర్వహిస్తారు. అనంతరం కొత్త సంవత్సర పంచాంగ విశేషాలను వింటారు. పంచాంగ శ్రవణం చేయడం ఉగాది పర్వదినం నాటి మరొక సాంప్రదాయం. ప్రజలు సుఖసమృద్ధులను ఆశిస్తూ తీయని కలలు కంటూ ఉగాది రాత్రిని గడుపుతారు. ఈ విధంగా తెలుగు (ప్రజల (ప్రధాన పండుగ ఉగాది శుభదినం ఇట్టే గడిచిపోతుంది.)

ई. लोकगीतों में मुख्यतः ग्रामीण जनता की भावनाएँ हैं। अपने शब्दों में लिखिए।
(జానపద గీతాలలో ముఖ్య రూపంగా గ్రామీణ ప్రజల భావనలు ఉన్నాయి. మీ సొంత మాటలలో వ్రాయండి .)
उत्तर :
लोकगीतों में मुख्यतः गाँवों के लोगों की सरल हृद्यी, मार्मिक भावनाएँ, हमारे हृदय को छूती है। क्योंकि वहाँ प्रान्तीय बोली में ये गाये जाते हैं जो उनके दैनिक जीवन से संबंधित हैं। इसके लिए विशेष राग या संगीत आदि की आवश्यकता नहीं होती। साधारण ढोलक, करताल, सारंग के माध्यम से खासकर स्त्रियाँ सामूहिक रूप से गान करती हैं। विशेष तीज – त्योहारों, विभिन्न रस्मों – रिवाजों के वक्त ये गीत गाकर आनंद उठाते हैं।

(జానపద గీతాలలో ముఖ్యరూపంగా గ్రామీణ ప్రజల నిర్మల హృదయపు ప్రభావశాలితైన భావములు, మన మనస్సుకు హత్తుకుపోతాయి. ఎందుకంటే అక్కడి ప్రాంతీయ భాషలో ఇవి పాడబడతాయి. ఇవి వారి దైనందిన జీవితమునకు సంబంధించినవి. ఇందుకోసము విశేష రాగము, సంగీతము డొక్క అవసరమే ఉండదు. సామాన్య డోలుతో చప్పట్ల, సారంగము ద్వారా ప్రధానముగా స్త్రీలు సామూహికంగా పాడతారు. విశేష బతుకమ్మ పండుగలు, వివిధ ఆచార – సాంప్రదాయాలప్పుడు ఈ పాటలు పాడి ఆనందము అనుభవిస్తారు.)

भाषा की बात (భాషా విషయము) :

अ. कोष्ठक में दी गयी सूचना पढ़िए और उसके अनुसार कीजिए।
(బ్రాకెట్టులో ఇచ్చిన సూచన చదవండి, దాని ప్రకారము వ్రాయండి.)

1. साधना, त्यौहार, देहात (पर्याय शब्द लिखिए।) (పర్యాయపదములు వ్రాయండి.)
उत्तर :

• साधना (అభ్యాసము) – अभ्यास, सिद्धि
• त्यौहार (పండుగ) – पर्व, उत्सव
• देहात (గ్రామము) – गाँव, ग्राम

2. सजीव, परदेशी, शास्त्रीय (विलोम शब्द लिखिए।) (వ్యతిరేక పదములు వ్రాయండి.)
उत्तर :

• सजीव (సజీవం) × निर्जीव
• परदेशी (పరదేశీ) × स्वदेशी
• शास्त्रीय (శాస్త్రీయమైన) × आधुनिक या पश्चिमी

आ. सूचना पढ़िए और उसके अनुसार कीजिए।
(సూచన చదవండి. దాని ప్రకారం చేయండి.)

1. गायक, कवि, लेखक (लिंग बदलिए।) (లింగము మార్చండి)
उत्तर :

• गायक – गायिका
• कवि – कवयित्री
• लेखक – लेखिका

2. धर्म, मास, दिन, उत्साह (“इक” प्रत्यय जोड़कर लिखिए।) (‘ఇక్’ ప్రత్యయము చేర్చి వ్రాయండి.)
उत्तर :

• धर्म : धार्मिक
• मास : मासिक
• दिन : दैनिक
• उत्साह : औत्साहिक

इ. इन्हें समझिए और अंतर स्पष्ट कीजिए।
(వీటిని తెలుసుకోండి, తేడాను స్పష్టం చేయండి.)
1. उपेक्षा – अपेक्षा
3. बहार – बाहर
2. कृतज्ञ – कृतघ्न
4. दावत – दवात
उत्तर :

ई. नीचे दिया गया उदाहरण समझिए। उसके अनुसार दिये गये वाक्य बदलिए।
(క్రింద ఇచ్చిన ఉదాహరణను తెలుసుకోండి. దాని ఆధారముగా ఇచ్చిన వాక్యములు మార్చండి.)
ऊपर के उदाहरणों में कर्म वाच्य वाक्य हैं। इनके आधार पर पाठ में आये कर्त्तवाच्य, कर्म वाच्य वाक्य पहचानिए और उन्हें ऊपर तालिका में दिए गये उदाहरणों के अनुसार बदलिए।
(పై ఉదాహరణలలో కర్మణి వాక్యాలు ఉన్నాయి. వీటి ఆధారంగా పాఠంలో వచ్చిన కర్తరివాక్యం, కర్మణివాక్యం గుర్తించండి. మరియు వాటిని పై పట్టికలో ఇవ్వబడిన ఉదాహరణలను అనుసరించి మార్చండి.)
उत्तर :

परियोजना कार्य (నిర్మాణాత్మక పని/ప్రాజెక్ట్ పని) :

किसी एक लोकगीत का संकलन कीजिए।
(ఏదైనా ఒక జానపద గీతాన్ని సంకలనం చేయండి.)
उत्तर :
बतुकम्मा – बतुकम्मा झूला यह,
दहकने की जगह झूला यह।
फूलों की दादा की झूला यह,
वाग में 96 झूला यह।
किवाडों की चावी की झूला यह,
चाँदी के कीलों का झूला यह।
कुएँ में लटका झूला यह,
सोने में चमका झूला यह।
धर्मपुरी नरसिंहा का झूला यह,
फूलों से सजा झूला यह।
खेल, खेले रे झूला यह,
गानेवालों का झूला यह।

दहकने लगी झूला यह,
फूलों से सजी झूला यह।
वागो में रहती झूला यह,
किवाडों की चावी की झूला यह।
चाँदी के कीलों की झूला यह,
बतुकम्मा माँ की झूला यह।
राम सेना की झूला यह,
फूलों से सजा झूला यह।
मुठ्ठी से पकडे झूला यह,
ऐश्वर्य देती झूला यह।
धन – धान से भरती झूला यह।।

उद्देश्य (ఉద్దేశ్యము) :

(వ్యాస పద్ధతిని పరిచయం చేస్తూ వ్యాసం రాసే ప్రేరణను ఇవ్వటం. జానపదగీతాల రచనకు ప్రేరణ కలిగించుట ఈ పాఠం ఉద్దేశం.)

विधा विशेष (విభాగ-విశేషణము) :

(“జానపద గీతాలు” వ్యాస పాఠము. ‘నిబంధ్’ యొక్క అర్థము “కట్టి వేయుట” చక్కటి మరియు సరియైన పదముల ద్వారా భావ మ్యక్తీకరణ చేయుటయే వ్యాసము.)

लेखक़ परिचय (రచయిత పరిచయము) :

భగవత్ శరణ్ ఉపాధ్యాయ్ హిందీ సాహిత్యంలో సుపరిచితులైన రచయిత. వీరు 1910 లో జన్మించారు. వీరు కథ, కవిత, విశిష్ట సందర్థవర్ణన, వ్యాసము, బాలసాహిత్య రచనలో తనదైన ప్రత్యేక స్థానాన్ని కలిగిఉన్నారు. విస్వ సాహిత్య్ కీ రూప్ రేఖా కైలిదాస్ కి భారత్ రూంఠా ఆమ్, గంగా – గోదావరి మొదలగునవి వీర ప్రసిద్ధ రచచసలు.

विषय प्रवेश (విషయ ప్రవేశము) :

(మన సంస్కృతి (నాగరికత)లో జానపద గీతాలకు, సంగీతానికి విడదీయరాని సంబంధమున్నది. మనోహ్లాద ప్రపంచములో నేడు కూడా జానపద గీతాలకు గొప్ప స్థానము ఉన్నది. గీతములు – సంగీతము లేకపోతే మన మనస్సు నిరుత్సాహమైపోతుంది. ఈ వ్యాసములో భారతీయ జానపదగీతాల వర్ణన చాలా చక్కటి పద్ధతిలో వర్ణించబడినది.)

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

उपसर्ग :

• लोकप्रियता – लोक
• सजीव – स
• अटूट – अ
• प्रस्तुत – प्र
• निबंध – नि
• प्रसिद्ध – प्र
• आदिवासी – आदि
• नीरस – नी
• रूपरेखा – रूप
• सुपरिचित – सु
• विशेष – वि
• जनगीत – जन
• परिवर्तन – परि
• अनुसार – अनु
• सर्वांगीण – सर्व

प्रत्यय :

• शास्त्रीय – ईयं
• आहलादकर – कर
• साधारणतः – तः
• उल्लासित – इत
• ओजस्वी – स्वी
• अधिकतर – तर
• आनंददायक – दायक
• विद्यापति – पति
• महत्वपूर्ण – पूर्ण
• प्रकाशित – इत
• विशेषत: – तः
• लोकप्रिय – प्रिय
• संस्कृति – इ

संधि :

• यद्यपि = यदि + अपि
• मनोरंजन = मन + रंजन
• नीरस = निर् + रस
• संग्रह = सम् + ग्रह

समास :

• नाच – गान = नाच और गान
• गोंड – खांड = गोंड का खांड जिस स्थान पर गोंड निवास करते हैं वह
• भील – संथाल = भील और संथाल
• एक – दूसरां = एक और दूसरा
• मैथिल – कोकिल = मैथिला की कोकिल
• लोकप्रिय = लोक में प्रिय
• विद्यापति = विद्या का पति

वचन :

• स्त्री – स्त्रियाँ
• बोली – बोलियाँ
• दिशा – दिशाएँ
• देश – देश
• मर्द – मर्द
• कमी – कमियाँ
• नज़र – नजरें
• बड़ा – बड़े
• गीत – गीत
• ऋतु – त
• ॠँ अकेला – अकेले
• सीधा – सीधे
• बाँसुरी – बाँसुरियाँ
• औरत – औरतें
• दृष्टि – दृष्टियाँ
• नारी – नारियाँ
• गाँव – गाँव
• आदमी – आदमी

मुहावरा :

कमर बाँधना = काम करने का पक्का इरादा करना

लिंग :

• मर्द – औरत
• कवि – कवयित्री
• पुरुष – स्त्री
• आदमी – औरत
• गायक – गायिका

विलोम शब्द :

• सजीव × निर्जीव
• शास्त्रीय × अशास्त्रीय
• साथ × पृथक, अलग
• विशेष × आम
• परदेशी × स्वदेशी
• साधांरण × विशिष्ट
• जन्म × मृत्यु

पर्यायवाची शब्द :

• साधना – उपासना, आराधना, सिद्धि, पूजा
• त्यौहार – पर्व, उत्सव
• देहात – गाँव, ग्राम, खेड़ा
• विशेष – खास, मुख्य
• तौर – तरीका, प्रकार, तरह
• वास्तव – यथार्थ, सत्य, हकीकत
• प्रतीक – चिह्न, निशान

शब्दार्थ (శబ్దార్ధములు) Meanings :

These TS 10th Class Biology Bits with Answers 1st Lesson Nutrition will help students to enhance their time management skills.

TS 10th Class Biology Bits 1st Lesson Nutrition

Choose the correct answer.

Question 1.
The acid present in gastric juice [ ]
A) Acetic acid
B) Hydrochloric acid
C) Sulphuric acid
D) Nitric acid
Answer:
B) Hydrochloric acid

Question 2.
Choose the correct statement about photosynthesis [ ]
A) Conversion of light energy to heat energy
B) Conversion of light energy to chemical energy
C) Conversion of light energy to electrical energy
D) Conversion of heat energy to chemical energy
Answer:
B) Conversion of light energy to chemical energy

Question 3.
Identify the mb-matched pair. [ ]
A) Haustoria – Cuscuta
B) Testosterone – Ovary
C) Granum – Chloroplast
D) Epiglossitis – Mouth
Answer:
B) Testosterone – Ovary

Question 4.
Identify the pair which is mismatched. [ ]
A) Protein – Amino acids
B) Carbohydrate — Glucose
C) Fats — Starch
D) Glucose — Starch
Answer:
C) Fats — Starch

Question 5.
For testing starch in the leaf, instead of Iodine, we can use …. [   ]
A) Betadine
B) Bromine
C) Chlorine
D) Benzene
Answer:
A) Betadine

Question 6.
Deficiency of Folk acid causes [ ]
A) Anaemia
B) Pellagra
C) Glossitis
D) Rickets
Answer:
A) Anaemia

Question 7.
Find the missing product in the equation. [  ]
\(\mathrm{CO}_2+2 \mathrm{H}_2 \mathrm{O} \frac{\text { Light }}{\text { Chlorophyll }} \mathrm{CH}_2 \mathrm{O}+\ldots \ldots . .+\mathrm{O}_2\)
A) CO₂
B) H₂O
C) C₆H₁₂O₆
D) 6SO₂
Answer:
B) H₂O

Question 8.
The glossitis disease Is caused due to a deficiency of vitamin ………. [ ]
A) B₁
B) B₂
C) B₃
D) B₆
Answer:
B) B₂

Question 9.
Iodine test is used to confirm the presence of ………..
A) Fats
B) Proteins
C) Vitamins
D) Carbohydrates
Answer:
D) Carbohydrates

Question 10.
Find the odd one different from the other three.
A) Carbohydrate
B) Fats
C) Proteins
D) Pyrethroids
Answer:
D) Pyrethroids

Question 11.
Match the following and identify the answer.
Name of the vitamin Deficiency disease
a. Thiamin (B₁) — 1. Scurvy
b. Citric acid (C) — 2. Night blindness
c. Retinol (A) — 3. Ben Ben
A) (a-3), (b-1), (c-2)
B) (a-1), (b-2), (c-3)
C) (a-2), (b-3), (c-1)
D) (a-3), (b-2), (c-1)
Answer:
A) (a-3), (b-1), (c-2)

Question 12.
Root like structure in cuscuta that penetrate the tissue of a host plant to absorb food is ……………
A) Dodder
B) Haustoria
C) Legume roots
D) Aerial roots
Answer:
B) Haustoria

Question 13.
The chemical used to remove Chlorophyll from the leaf in experiment is……………
A) Methylated spirit
B) KOH solution
C) Iodine solution
D) Acetic acid
Answer:
A) Methylated spirit

Question 14.
Chlorophyll : Magnesium:: Haemoglobin:……..
A) Sulphur
B) Iron
C) Phosphorus
D) Calcium
Answer:
B) Iron

Question 15.
The chemical used in the experiment to prove that Carbon-dioxide is essential for Photosynthesis is ………….
A) Diazine solution
B) Crystal violet
C) Safran in
D) Potassium hydroxide
Answer:
D) Potassium hydroxide

Question 16.
Delay in healing of wounds, fractures of bones are due to the deficiency of …………
A) Retinol
B) Niacin
C) Folic acid
D) Ascorbic acid
Answer:
D) Ascorbic acid

Question 17.
Which chemical is kept in the glass bottle in the experiment to prove that CO₂ . Is essential for photosynthesis?
A) Iodine
B) Methylated Spirit
C) Potassium Hydroxide
D) Alcohol
Answer:
D) Ascorbic acid

Question 18.
Identify the saprophytic organisms.
A) Bacteria
B) Fungi
C) Human beings
D) Bacteria and Fungi
Answer:
D) Bacteria and Fungi

Question 19.
Autotrophs are the organisms ……………
A) depend on others for their food.
B) synthesise their own food.
C) hunt for food.
D) cannot synthesize their food.
Answer:
B) synthesise their own food.

Question 20.
Autotrophs are capable of producing these large compounds from very simple substances.
A) Carbohydrates
B) Proteins
C) Lipids
D) All the above
Answer:
D) All the above

Question 21.
An equation for photosynthesis that was readily accepted and is still widely used is the one formulated by ………..
A) C.B. Van Neil
B) Von Helmont
C) Jan lngenhousz
D) Engelinan
Answer:
A) C.B. Van Neil

Question 22.
Iodine can be used to test the presence of ………….
A) Glucose
B) Light
C) Starch
D) Carbon dioxide
Answer:
C) Starch

Question 23.
Identify the incorrect of the following pair
A) Calciferol – Rickets
B) Biotin — Anaemia
C) Ascorbic acid — Scurvy
D) Niacin — Pellagra
Answer:
B) Biotin — Anaemia

Question 24.
“Plants restore to the air whatever breathing animals and burning candles remove” this was hypothesized by …….. [ ]
A) Lavoisier
B) Von Helmont
C) Joseph Priestly
D) Jan Ingenhousz
Answer:
C) Joseph Priestly

Question 25.
In plants exchange of gases takes place through …….
A) Stomata
B) Loose tissue on stem
C) Loose tissue on root
D) All the above
Answer:
D) All the above

Question 26.
A student conducted an experiment with alternate apparatus like cycletube, ball, vaseline. He applied vaseline inside tube and kept ball biside tube and pushes forward. What phenomenon he is going to show us?
A) Digestion
B) Excretion
C) Peristalsis
D) Egestion
Answer:
C) Peristalsis

Question 27.
The scientist who found that oxygen was released from hydrilla plant in bright sunlight is ……
A Engelman
B) Jan lngenhousz
C) Von Helmont
D) Van Sachs
Answer:
B) Jan lngenhousz

Question 28.
Fill the following flow chart with correct organs A & B. [ ]

A) Pyloric stomach, Pancreas
B) Large intestine, Oesophagus
C) Cardiac stomach, Pancreas
D) Large Intestine, Pancreas
Answer:
D) Large Intestine, Pancreas

Question 29.
Photosynthesis occurs in this part of the plant.
A) Chloroplasts
B) Mitochondria
C) Cytoplasm
D) Ribosomes
Answer:
A) Chloroplasts

Question 30.
What is use of KOH solution in Mohl’s half leaf experiment?
A) Absorbs CO₂
B) Absorbs oxygen
C) Supplies carbon dioxide
D) Releases CO₂
Answer:
A) Absorbs CO₂

Question 31.
Green coloured pigment present in leaves is called …….
A) xanthophyll
B) chlorophyll
C) carotene
D) phycobilin
Answer:
B) chlorophyll

Question 32.
The organelles containing chloraphyll in plant cells are ….
A) Golgi apparatus
B) Mitochondria
C) Chloroplast
D) Vacuole
Answer:
C) Chioroplast

Question 33.
A person suffering from improper formation of bones, knockness, swollen wrists and delayed dentition. What might be the reason?
A) Deficiency of vitamin ‘E’
B) Deficiency of vitamin ‘D’
C) Deficiency of vitamin ‘K’
D) Deficiency of vitamin ‘A’
Answer:
B) Deficiency of vitamin ‘D’

Question 34.
Find out wrong pair. [ ]
A) Saliva-Ptyaline
B) Pancreatic juice – Amylase
C) Gastric juice – Lipase
D) Intestinal juice – Peptidose
Answer:
C) Gastric juice – Lipase

Question 35.
Splitting of water molecule during photosynthesis is known as …. [ ]
A) Emulsification
B) Photolysis
C) Electrolysis
D) Hydrolysis
Answer:
B) Photolysis

Question 36.
What do you call particles of light rays which carry energy? [  ]
A) Photons
B) Protons
C) Neutrons
D) Electrons
Answer:
A) Photons

Question 37.
These are the assimilatory powers formed at the end of light reaction. [   ]
A) O₂, ATP
B) ATP, NADPH
C) O₂ NADPH
D) O₂, ATP, NADPH
Answer:
B) ATP, NADPH

Question 38.
Time gap between light reaction and dark reaction is  [ ]
A) Less than even one thousand of a second
B) More than one thousand of a second
C) Less than even one thousand of a minute
D) More than one thousand of a minute
Answer:
A) Less than even one thousand of a second

Question 39.
Which of the following undergoes reduction in dark phase?  [ ]
A) Nitrogen
B) Oxygen
C) CO₂
D) Hydrogen
Answer:

Question 40.
Photosynthesis process is determined on the production of carbohydrates but not on the production of glucose.
Reason is [  ]
A) Carbohydrates are an intermediary product in photosynthesis
B) Glucose which is formed in photosynthesis immediately converted into carbohydrates
C) Carbohydrates dissolve in water
D) Glucose is not tested
Answer:
B) Glucose which is formed in photosynthesis immediately converted into carbohydrates

Question 41.
The end product of dark reaction is [  ]
A) PGA
B) C₆H₁₂O₆
C) CO₂
D) Ribulose biphosphate
Answer:
B) C₆H₁₂O₆

Question 42.
In which process the low energy substances are converted to high energy compounds?  [  ]
A) Respiration
B) Photosynthesis
C) Fermentation
D) Kreb’s cycle
Answer:
B) Photosynthesis

Question 43.
Identify the parasitic plant. [  ]
A) Cuscuta
B) Cucumis
C) Hibiscus
D) Helianthus
Answer:
A) Cuscuta

Question 44.
Identify the organisms that break down the food materials outside the body and then absorb it.
A) Bread moulds
B) Yeast
C) Mushrooms
D) All
Answer:
D) All

Question 45.
Amoeba takes in food through ……
A) Nephridia
B) Cytostome
C) Pseudopodia
D) All the above
Answer:
C) Pseudopodia

Question 46.
What is the reason to keep a plant in dark for 48 hrs to know photosynthetic experiment in plants?
A) To remove green substance from leaves
B) To remove carbohydrates
C) To prove no photosynthetic process takes place
D) To know there is no carbohydrates in the leaves
Answer:
B) To remove carbohydrates

Question 47.
Saliva contains an enzyme called ……………
A) Amylase
B) Pepsin
C) Trypsin
D) Lipase
Answer:
A) Amylase

Question 48.
Proteins in the food are digested by
A) Pepsin
B) Trypsin
C) lipase
D) Pepsin, Trypsin
Answer:
D) Pepsin, Trypsin

Question 49.
Complete digestion of carbohydrates, proteins and fats occurs in ……………
A) Stomach
B) Small intestine
C) Large intestine
D) Buccal cavity
Answer:
B) Small intestine

Question 50.
Fats are emulsified by …….
A) bile juice
B) pancreatic juice
C) intestinal juice
D) all the above
Answer:
A) bile juice

Question 51.
The digestive juice which has no enzymes …….. [   ]
A) pancreatic juice
B) bile juice
C) intestinal juice
D) all the above
Answer:
B) bile juice

Question 52.
Pancreatic juice contains these enzymes. [   ]
A) Trypsin, Chymotrypsin
B) Lipase, Amylase
C) Trypsin, Lipase
D) Both A and B
Answer:
D) Both A and B

Question 53.
Chyme is ……… [   ]
A) partially digested food
B) an undigested food
C) absorbed food
D) solid food
Answer:
A) partially digested food

Question 54.
In which part of the alimentary canal digested food is absorbed? [   ]
A) Stomach
B) Mouth
C) Large intestine
D) Small Intestine
Answer:
D) Small Intestine

Question 55.
The longest part of alimentary canal is ……………….
A) Small intestine
B) Large intestine
C) Oesophagus
D) Stomach
Answer:
B) Large intestine

Question 56.
Most of the water present in the undigested food is absorbed in …………… [   ]
A) stomach
B) large intestine
C) small intestine
D) mouth
Answer:
B) large intestine

Question 57.
We feel bilious or liverish …….. [ ]
A) when we eat rich meals several days
B) when we eat malnutrition food for several days
C) when we eat fat containing food for few days
D) when we do not eat anything
Answer:
A) when we eat rich meals several days

Question 58.
We can avoid indigestion by …. [ ]
A) having simple well-balanced diet
B) eating food in a leisurely manner
C) thoroughly masticating food and taking violent exercise after eating food
D) all the above
Answer:
D) all the above

Question 59.
The characters of one of the protein deficiency diseases are accumulation of water in inter cellular spaces, dry skin, motion [ ]
A) Kwashiorkor
B) Marasmus
C) Pellagra
D) Obesity
Answer:
A) Kwashiorkor

Question 60.
The reasons for malnutrition in our country …….. [ ]
A) Poor health, will – full starvation
B) Lack of awareness of nutritional habits
C) Socio economic factors.
D) All the above
Answer:
D) All the above

Question 61.
This disease is due to deficiency of proteins and calories. [ ]
A) Kwashiorkor
B) Marasmus
C) Obesity
D) Pellagra
Answer:
B) Marasmus

Question 62.
Deficiency of thiamine causes [ ]
A) Glossitis
B) Scurvy
C) Anaemia
D) Beriberi
Answer:
D) Beriberi

Question 63.
Glossltis is the deficiency disease due to vitamin …………. [   ]
A) Riboflavin
B) Niacin
C) Pyridoxine
D) Cyanocobalamine
Answer:
A) Riboflavin

Question 64.
The vitamin which helps in healing of wounds and fracture of bones is …………. [   ]
A) K
B) C
C) D
D) A
Answer:
B) C

Question 65.
The vitamin required for coagulation of blood is ………….
A) B6
B) K
C) E
D) C
Answer:
B) K

Question 66.
The vitamin required for the synthesis of nucleic acid is ……. [   ]
A) Tocoferol
B) Folie acid
C) Cyanocobalamine
D) Riboflavin
Answer:
B) Folie acid

Question 67.
This vitamin is known as Antisterility vitamin
A) A
B) B₁₂
C) K
D) E
Answer:
D) E

Question 68.
Pernicious Anaemia occurs due to the deficiency of …….. [ ]
A) Vitamin B₆
B) Vitamin B₁₂
C) Vitamin B₃
D) Vitamin B₂
Answer:
B) Vitamin B₁₂

Question 69.
Fat-soluble vitamins are …….. [ ]
A) Vitamin A
B) Vitamin B and C
C) Vitamin A, D, E and K
D) Vitamin A, B and C
Answer:
C) Vitamin A, D, E and K

Question 70.
Need of green chlorophyll-pigmented molecules in leaves because [ ]
A) Break down of water molecule into hydrogen and oxygen
B) To release green light
C) To trap solar energy
D) None
Answer:
C) To trap solar energy

Question 71.
What chemical is used to know the presence of carbohydrates in leaves?
A) Methylated spirit
B) Iodine
C) Methylated spirit, Iodine
D) None
Answer:
B) Iodine

Question 72.
The process of digestion of food in human beings in ……. [ ]
A) mouth
B) oesophagus
C) stomach
D) small intestine
Answer:
A) mouth

Question 73.
The correct order of steps occuring in nutrition in animals is: [  ]
A) Ingestion → Absorption → Digestion → Assimilation → Egestion
B) Ingestion → Digestion → Assimilation → Absorption → Egestion
C) Ingestion → Digestion → Absorption → Assimilation → Egestion
D) Ingestion → Assimilation → Digestion → Absorption → Egestion
Answer:
C) Ingestion → Digestion → Absorption → Assimilation → Egestion

Question 74.
Where are proteins first digested in the alimentary canal?  [   ]
A) Mouth
B) Oesophagus
C) Stomach
D) Small Intestine
Answer:
C) Stomach

Question 75.
The first enzyme to mix with food in the digestive system is …….. [ ]
A) Pepsin
B) Amylase
C) Lipase
D) Trypsin
Answer:
B) Amylase

Question 76.
The oxygen liberated during photo. synthesis by green plants comes from [   ]
A) Glucose
B) Water
C) CO₂
D) Chlorophyll
Answer:
B) Water

Question 77.
The opening and closing of the stomatal pores depends on ….. [   ]
A) Temperature
B) Minerals
C) Water in guard cells
D) Oxygen
Answer:
C) Water in guard cells

Question 78.
The first step in photosynthesis is ………..
A) Photolysis of water
B) Production of ATP, NADPH
C) Carbon dioxide reduction
D) Excitation of chlorophyll
Answer:
D) Excitation of chlorophyll

Question 79.
Water soluble vitamins are …………
A) A, D, K vitamins
B) B complex and C vitamins
C) Vitamins A, K and E
D) B complex vitamins
Answer:
B) B complex and C vitamins

Question 80.
The finger like projections villi, for absorbing digested food material are present in …………..
A) Large intestine
B) Small intestine
C) Stomach
D) All the above
Answer:
B) Small intestine

Question 81.
Hydrochloric acid is present in this digestive juice [   ]
A) Gastric juice
B) Intestinal juice
C) Pancreatic juice
D) Bile juice
Answer:
A) Gastric juice

Question 82.
This vitamin is synthesized by bacteria present in the intestine [   ]
A) Pantothenic acid
B) Nicotine acid
C) Cyanocobalamine
D) Pyridoxine
Answer:
C) Cyanocobalamine

Question 83.
The presence of starch in leaves will be indicated by this colour after iodine test [   ]
A) Blue black
B) Black blue
C) Green
D) Brown
Answer:
A) Blue black

Question 84.
Scientist who found that water was essential for the increase of plant mass [   ]
A) Von Sachs
B) Von Helmont
C) Jan Ingenhousz
D) Robert Hill
Answer:
B) Von Helmont

Question 85.
The name oxygen was coined by [   ]
A) Joseph Priestly
B) Engelman
C) Lavoisier
D) Daniel I. Arnon
Answer:
C) Lavoisier

Question 86.
Massive amounts of gaseous exchange occurs through the [   ]
A) Stomata
B) Intercellular spaces
C) Roots
D) Lenticels
Answer:
A) Stomata

Question 87.
Potassium hydroxide solution absorbs [   ]
A) nitrogen
B) carbon dioxide
C) oxygen
D) potassium
Answer:
B) carbon dioxide

Question 88.
Chlorophyll In an organelle called chloroplast was observed first time by [ ]
A) C.B. Van Neil
B) Jan lngenhousz
C) Engelman
D) Julius Von Sachs
Answer:
D) Julius Von Sachs

Question 89.
In photosynthesis finally, the glucose is converted to [   ]
A) Carbohydrate
B) Starch
C) Proteins
D) Fats
Answer:
B) Starch

Question 90.
The light reactions of photosynthesis takes place in …… [ ]
A) Grana
B) Strorna
C) Vacuole
D) Golgi complex
Answer:
A) Grana

Question 91.
Site of dark reaction of photosynthesis [  ]
A) Stroma lamellae
B) Cytoplasm
C) Mitochondria
D) Stroma
Answer:
D) Stroma

Question 92.
Organisms which breakdown the food materials outside the body and absorb them are [   ]
A) Parasites
B) Saprophytes
C) Symbiotes
D) Holozoits
Answer:
B) Saprophytes

Question 93.
Why we use KOH in a bottle in the experiment to know CO₂ is necessary for photosynthesis?
A) To absorb chlorophyll in leaves
B) To absorb air in bottle
C) To absorb CO₂ in bottle
D) To absorb water vapour in the bottle.
Answer:
C) To absorb CO₂ in bottle

Question 94.
Cuscuta plant absorbs nutrient through [  ]
A) Rhizoids
B) Haustoria
C) Corolloid roots
D) Pneumatophores
Answer:
B) Haustoria

Question 95.
The process of taking food in the body is [  ]
A) Defecation
B) Absorption
C) Ingestion
D) Digestion
Answer:
C) Ingestion

Question 96.
The pair of salivary glands present below the tongue [  ]
A) Sublingual
B) Parotid
C) Submaxillary
D) All the above
Answer:
A) Sublingual

Question 97.
This enzyme breaks down complex carbohydrates to simple ones  [  ]
A) Trypsin
B) Amylase
C) Lipase
D) Pepsin
Answer:
B) Amylase

Question 98.
Due to the perista Itic movements food moves in this part of digestive system.  [  ]
A) Mouth
B) Large intestine
C) Oesophagus
D) All the above
Answer:
C) Oesophagus

Question 99.
Pepsin breaks down proteins into smaller molecules in this part of alimentary canal
A) Small intestine
B) Mouth
C) Oesophagus
D) Stomach
Answer:
D) Stomach

Question 100.
These muscles present at the end of stomach regulate the opening of the passage so that only small amount of food may be released at a time.
A) Sphincter muscle
B) Circular muscle
C) Longitudinal muscle
D) Round muscle
Answer:
A) Sphincter muscle

Question 101.
Bile juice and pancreatic juices are from liver and pancreas release into [ ]
A) Stomach
B) Small intestine
C) Large intestine
D) Oesophagus
Answer:
B) Small intestine

Question 102.
Complete digestion of carbohydrates proteins and fats takes place [  ]
A) Stomach
B) Large intestine
C) Small intestine
D) All the above
Answer:
C) Small intestine

Question 103.
Duodenum of small Intestine receives digestive juices from [  ]
A) Liver
B) Pancreas
C) liver and pancreas
D) liver, pancreas and stomach
Answer:
C) liver and pancreas

Question 104.
The network of villi consists off  [  ]
A) Only blood vessels
B) Only lymph vessels
C) Both blood and lymph vessels
D) None
Answer:
C) Both blood and lymph vessels

Question 105.
Over eating is the main reason for vomiting because of the presence of high amount of this in the food. [ ]
A) Carbohydrate
B) Protein
C) Fat
D) Minerais
Answer:
C) Fat

Question 106.
Site of light reaction [   ]
A) Grana of chloroplasts
B) Stroma of chloroplasts
C) Mitochoncirja
D) Golgi complex
Answer:
A) Grana of chloroplasts

Question 107.
We can avoid this by having plenty of roughage in the diet [   ]
A) Defecation
B) Constipation
C) Absorption
D) transportation
Answer:
B) Constipation

Question 108.
Reason for to call Hill reaction as light reaction [ ]
A) Break down of water molecule is by light
B) Break down of chlorophyll atom by light
C) Conversion of hydrogen ions of water to hydroxyl ions
D) Water is formed by combination of hydrogen and hydroxyl ions
Answer:
A) Break down of water molecule is by light

Question 109.
Eating of food that does not have one or more than one nutrients in required amounts is known as [ ]
A) Nutrition
B) Malnutrition
C) Marasmus
D) Kwashiorkor
Answer:
B) Malnutrition

Question 110.
Kwashlorkor disease occurs due to the deficiency of [ ]
A) Proteins
B) Calories
C) Both proteins and Calories
D) Fats
Answer:
A) Proteins

Question 111.
Obesity is due to eating food [ ]
A) Low quantities of nutrients
B) High quantities of nutrients
C) Over eating and excess of energy intake
D) Less eating with low energy intake
Answer:
C) Over eating and excess of energy intake

Question 112.
The gastric juice consists of [ ]
A) Hydrochloric acid
B) Pepsin
C) Mucus
D) AH the above
Answer:
D) AH the above

Question 113.
Factors required for photosynthesis are [ ]
A) Carbon dioxide, oxygen, water
B) Chlorophyll, sunlight, water
C) Chlorophyll, carbon dioxide, water, sunlight
D) Carbon dioxide, water, sunlight, oxygen
Answer:
C) Chlorophyll, carbon dioxide, water, sunlight

Question 114.
Leaves appear green because [ ]
A) They reflect green light
B) They absorb green light
C) They refract green light
D) All the above
Answer:
A) They reflect green light

Question 115.
These ions produced in photolysis forms water and oxygen [ ]
A) OH^– ions
B) OH ions
C) Chons
D) H ions
Answer:
A) OH^– ions

Question 116.
The role of acid in stomach is [ ]
A) It kills harmful germs
B) HCl creates an acidic medium
C) Both A and B
D) None
Answer:
C) Both A and B

Question 117.
The substance which is not having relation with autotrophic nutrition [ ]
A) ATP
B) NADP
C) NADPH
D) ATGC
Answer:
D) ATGC

Question 118.
Chlorophyll pigment contains one atom of [ ]
A) Iron
B) Magnesium
C) Potassium
D) Calcium
Answer:
B) Magnesium

Question 119.
Which part of the Dodder plant (Cuscuta) forms haustoria? [ ]
A) Root
B) Stem
C) Leaf
D) All the above
Answer:
B) Stem

Question 120.
Carbohydrate digestion do not occur in this part of alimentary canal [ ]
A) Mouth
B) Oesophagus
C) Stomach
D) Small intestine
Answer:
B) Oesophagus

Question 121.
The end product of photosynthesis is ………….
A) Glucose
B) Oxygen
C) Water
D) All the above
Answer:
D) All the above

Question 122.
Reason for cuscuta plant to perform parasitic nutrition [ ]
A) Absence of chlorophyll in leaves
B) Absence of roots
C) Stem is weak
D) Less absorption of water
Answer:
A) Absence of chlorophyll in leaves

Question 123.
Nutrients present in balanced diet are ………..
A) Carbohydrates, Proteins
B) Fats, Vitamins
C) Mineral salts
D) All the above
Answer:
D) All the above

Question 124.
This vitamin is present only in animal foods [ ]
A) Calciferol
B) Tocoferol
C) Retinol
D) Phylloquinone
Answer:
A) Calciferol

Question 125.
One of the fat soluble vitamins Involved in coagulation of blood is …………..
A) VitaminK
B) Vitamin D
C) Vitamin B
D) Vitamin E
Answer:
A) VitaminK

Question 126.
Enzymes that act on proteins are [ ]
A) Trypsin, Chymotrypsin
B) Ptyalin, Amylase
C) Pepsin, Trypsin
D) Lipase, Sucrase
Answer:
C) Pepsin, Trypsin

Question 127.
Deficiency of biotin results in [ ]
A) Burning feet
B) Nerve disorders
C) Anaemia
D) Peliagra
Answer:
B) Nerve disorders

Question 128.
The chemical name of Vitamin 83 is [ ]
A) Thiamine
B) Riboflavin
C) Niacin
D) Pyridoxine
Answer:
C) Niacin

Question 129.
The causes for vomiting are [ ]
A) Over eating
B) Food containing high proportion of fat
C) When we eat something very indigestible or poisonous
D) All the above
Answer:
D) All the above

Question 130.
The process of digestion in humans is completed in [ ]
A) Stomach
B) Large intestine
C) Oesophagus
D) Small intestine
Answer:
D) Small intestine

Question 131.
Where are proteins first digested in the alimentary canal? [ ]
A) Mouth
B) Stomach
C) Oesophagus
D) Small intestine
Answer:
B) Stomach

Question 132.
The first enzyme to mix with the food in the digestive system is ….. [ ]
A) Amylase
B) Pepsin
C) Trypsin
D) Lipase
Answer:
A) Amylase

Question 133.
The internal energy (cellular energy) reserve in autotrophs is [ ]
A) Proteins
B) Fatty acids
C) Glycogen
D) Starch
Answer:
D) Starch

Question 134.
Cell organelle concerned in photo synthesis [ ]
A) Nucleus
B) Chloroplast
C) Ribosomes
D) Chromoplast
Answer:
B) Chloroplast

Question 135.
Process responsible for the oxygen equilibrium in the atmosphere
A) Nitrogen fixation
B) Transport
C) Photosynthesis
D) Protein synthesis
Answer:
C) Photosynthesis

Question 136.
Variegated leaf experiment helps to demonstrate the essentiality of …… for photosynthesis.
A) Light
B) Chlorophyll
C) Oxygen
D) Carbon dioxide
Answer:
B) Chlorophyll

Question 137.
Half leaf experiment is used to demonstrate the requirement of…… for photosynthesis.
A) Carbon dioxide
B) Oxygen
C) Sunlight
D) Water
Answer:
A) Carbon dioxide

Question 138.
In the half leaf experiment the part of leaf showed positive for starch test [ ]
A) Leaf part in the glass bottle
B) Exposed part of the glass bottle
C) Total leaf
D) Petiole of the leaf
Answer:
B) Exposed part of the glass bottle

Question 139.
Plants and animals “restore” air for each other. This was experimentally proved by [ ]
A) Lavoisier
B) Joseph Preistly
C) Engelmen
D) Robert Hill
Answer:
B) Joseph Preistly

Question 140.
Source of carbon for autotrophs [ ]
A) Carbon monoxide
B) Carbonates
C) Carbon dioxide
D) All the above
Answer:
C) Carbon dioxide

Question 141.
Source of carbon for heterotrophs [ ]
A) Organic molecule
B) Inorganic molecule
C) Atmosphere
D) Soil
Answer:
A) Organic molecule

Question 142.
Organisms which can trap solar energy for the synthesis of food materials [ ]
A) All plants
B) Animals
C) Green plants
D) All living organisms
Answer:
C) Green plants

Question 143.
In green plants the main light absorbing molecule is [ ]
A) Chlorophyll
B) Xanthophyll
C) Carotenoid
D) Phycobilin
Answer:
A) Chlorophyll

Question 144.
The most abundant plant pigment in the world [ ]
A) Chlorophyll-2
B) Chlorophyll-b
C) Xanthophylls
D) Carotenoid
Answer:
A) Chlorophyll-2

Question 145.
Photosynthesis occurs maximum in [ ]
A) Blue and Red light
B) Red and Green light
C) Green and Blue light
D) Only in Green light
Answer:
A) Blue and Red light

Question 146.
Emulsification in digestive system is due to the presence of [ ]
A) Saliva
B) Gastric juice
C) Peptic
D) Bile juice
Answer:
D) Bile juice

Question 147.
Reasons for formation of ulcers in stomach [   ]
A) Uneasy
B) Stress and strain
C) Bacteria
D) All
Answer:
D) Bile juice

Question 148.
Which of the following equation is the correct summary of photosynthesis?

Answer:
B.

Question 149.
Riboflavin (B) deficiency causes [  ]
A) Ben Ben
B) Glossitis
C) Pellagra
D) Anaemia
Answer:
B) Glossitis

Question 150.
Disease peliagra occurs due to the deficiency of vitamin [   ]
A) Pyridoxine (B₆)
B) Niacin (B₃)
C) Cyanocobalamine (B₁₂)
D) Folie acid
Answer:
B) Niacin (B₃)

Question 152.
Vitamin ‘C’ deficiency results in a disease called [    ]
A) Burning feet
B) Scurvy
C) Xeropthalmia
D) Pernicious
Answer:
B) Scurvy

Question 153.
Identify the Antisterility vitamin.
A) Vitamin K
B) Vitamin B
C) Vitamin E
D) Biotin
Answer:
C) Vitamin E

Question 154.
Deficiency of cyanocobalamine cause a disease called [   ]
A) Pernicious Anaemia
B) Anaemia
C) Peilagra
D) Glossitis
Answer:
A) Pernicious Anaemia

Question 155.
The action of bile can be termed as [   ]
A) Esterification
B) Hydrogenation
C) Oxidation
D) Emulsification
Answer:
D) Emulsification

Question 156.
Find out who am I.
I am a vitamin.
Healing of wounds, fracture of bones does not takes place in the absence of me.
lam in vegetables, citrus fruits, and in germinating seeds.
Who am I? [  ]
A) Retinol
B) Niacine
C) Folic acid
D) None of the above
Answer:
D) None of the above

Question 157.
The oxygen liberated during photosynthesis by green plants comes from: [  ]
A) water
B) carbon dioxide
C) chlorophyll
D) glucose
Answer:
A) water

Question 158.
When Rani injured her finger, it took a lot of time to coagulate the blood. Imagine the cause for it. [  ]
A) Deficiency of vitamin D
B) Deficiency of vitamin K
C) Rani has a lot of bad blood in her body
D) Rani has less blood
Answer:
B) Deficiency of vitamin K

Question 159.
Photosynthesis takes place in the chloroplast to produce sugars, starches and carbohydrates. If chloroplast Is absent, then [ ]
A) carbohydrates will not be prepared
B) the plant will die
C) the plant will grow healthy
D) all the above
Answer:
B) the plant will die

Question 160.
In plants, an exchange of gases takes place through the ……….
A) leaf veins
B) cepals
C) stomata
D) xylem
Answer:
C) stomata

Question 161.
Marasmus disease is due to the deficiency of ……………. [ ]
A) proteins
B) calories
C) options (A) and (B)
D) none of these
Answer:
C) options (A) and (B)

Question 162.
As per the advice of the doctor, a patient needs to be given glucose …………..
A) till the total recovery of the patient
B) till confirming that the patient is in no debility
C) till the patients sleeps
D) options (A) and (B)
Answer:
B) till confirming that the patient is in no debility

Question 163.
Observe the below statements.
i) Protein deficiency in diet leads to Kwashiorkor disease.
ii) Deficiency of only calories leads to Marasmus disease.
A) (i) anti (ii) are true
B) (i) true but (ii) false
C) (i) false but (ii) true
D) (i) and (ii) both false
Answer:
B) (i) true but (ii) false

Question 164.
This process doesn’t take place, if a plant is kept in dark room. [ ]
A) Respiration
B) Reproduction
C) Photosynthesis
D) Water transportation
Answer:
C) Photosynthesis

Question 165.
A person is not suffering from indigestion. This can be analysed as ……….
A) balanced diet is not taken
B) taking diet in hurry
C) thoroughly chewing the food
D) doing exercise after meal
Answer:
C) thoroughly chewing the food

Question 166.
The carbohydrate stored in plants is:
A) Glucose
B) Starch
C) Fructose
D) Sucrose
Answer:
B) Starch

Question 167.
The scientist who found that water is essential for the increase of plant mass [ ]
A) Pelletier
B) lngenhousz
C) Von Helmont
D) Caventou
Answer:
C) Von Helmont

Question 168.
Site of photosynthesis is: [ ]
A) Mitochondria
B) Cytoplasm
C) Nucleus
D) Chloroplast
Answer:
D) Chloroplast

Question 169.
Oxygen is released during this process
A) Photosynthesis
B) Photolysis
C) Respiration
D) None of the above
Answer:
B) Photolysis

Question 170.
The third layer of chloroplast is:
A) Inner membrane
B) Stroma
C) Grana
D) Epidermis
Answer:
C) Grana

Question 171.
The teeth we use to cut an apple are ………………
A) Incisors
B) Canines
C) Premolars
D) Molars
Answer:
A) Incisors

Question 172.
1) Cuscuta, lice, leeches [ ] a protozoan
2) Amoeba [  ] Saprophytes paramoecium
3) Fungi, yeast [  ] c) Parasites
Identify the correctly matched pair.  [  ]
A) 1) b, 2) a, 3) c
B) 1) a, 2) b, 3) c
C) 1) c, 2) a, 3) b
D) 1) c, 2) b, 3) a
Answer:
C) 1) c, 2) a, 3) b

Question 173.
Lean and weak, less appetite are the symptoms for the disease
A) Pernicious anaemia
B) Anaemia
C) Burning feet
D) Scurvy
Answer:
A) Pernicious anaemia

Question 174.
The 3 D-s – Diarrhoea, Dermatitis, Dementia are the symptoms of the disease:
A) Beri Beri
B) glossitis
C) Pellagra
D) Anaemia
Answer:
C) Pellagra

Question 175.
The chemical name of vitamin – C is [   ]
A) Thiamine
B) Calciferol
C) Ascorbic acid
D) Tocoferol
Answer:
C) Ascorbic acid

Question 176.
The first part of small intestine is [   ]
A) Duodenum
B) Jejunum
C) Ileum
D) Rectum
Answer:
A) Duodenum

Question 177.
The chemical name of the vitamin which leads to deficiency disease,fertility disorders is …………
A) Calciferol
B) Tocoferol
C) Phylloquinone
D) Retinol
Answer:
B) Tocoferol

Question 178.
The enzyme secreted by the stomach is [ ]
A) Trypsin
B) Pepsin
C) Lipase
D) Amylase
Answer:
B) Pepsin

Question 179.
The name of the salivary enzyme secreted by salivary glands is [ ]
A) Amylase
B) Sucrose
C) Lactose
D) Ptyalin
Answer:
D) Ptyalin

Question 180.
The light harvesting pigment present in green plants contains one atom of [ ]
A) iron
B) magnesium
C) calcium
D) none of the above
Answer:
B) magnesium

Question 181.
The scientist who breaks up plant, cells to isolate chloroplast is [ ]
A) Daniel I, Arnon
B) Robert Hill
C) Melvin Calvin
D) Jan Ingenhousz
Answer:
A) Daniel I, Arnon

Question 182.
The plant which is used to observe oxygen released in bright sunlight is ………….
A) Valisneria
B) Hydrilla
C) Rose
D) China Rose
Answer:
B) Hydrilla

Question 183.
The nutrition in which an organism takes the complex organic food by the process of Ingestion, digests and absorbs into the body cells is called …………
A) saprophytic nutrition
B) parasitic nutrition
C) holozoic nutrition
D) autotrophic nutrition
Answer:
C) holozoic nutrition

Question 184.
Identify ‘X’.

A) Chyme
B) Bolus
C) Digestive enzyme
D) AH the above
Answer:
B) Bolus

Question 185.
The vitamin required for proper vision [ ]
A) Vitamin — B₁
B) Vitamin — B₂
C) Vitamin — A
D) Vitamin — C
Answer:
C) Vitamin — A

Question 186.
Observe the following statements:
a) Autotrophs are the organisms capable of using light.
b) Priestly revealed the essential role of air in the growth of green plants.
A) a, b false
B) a correct, b false
C) a false, b correct
D) both a, b correct
Answer:
D) both a, b correct

Question 187.
Identify the mismatched pairs :[  ]
1) Vitamin – A   a) Pellagra
2) Vitamin – C   b) Night blindness
3) Vitamin – D   c) Rickets
A) 2,3
B) 1,2
C) 1,2,3
D) 1,3
Answer:
B) 1,2

Question 188.
Mitochondria : Power house of the cell; ATP:.. ? [  ]
A) Assimilatory energy
B) Energy currency
C) Cell currency
D) Emergency currency
Answer:
B) Energy currency

Question 189.
Green plants : roots ; Cuscuta : …………….. ?
A) Rhizopodia
B) Lobopodia
C) Pseudopodia
D) Haustoria
Answer:
D) Haustoria

Question 190.
A student prepared a model of elementary canal like the following.

The labelled part ‘X’ indicates the following:
A) Small intestine
B) Pyloric sphincter
C) Anus
D) Large instestine
Answer:
D) Large instestine

Question 191.
NADP stands for …………..
A) Nicotine
B) Phosphate
C) Nicotinamicle Adenine Double Phosphate
D) Nicotinamide Adenine Di Phosphate
Answer:
D) Nicotinamide Adenine Di Phosphate

Question 192.
Which biological process is going on in the given organism? [ ]

A) Excretion
B) Nutrition
C) Respiration
D) Circulation
Answer:
B) Nutrition

Question 193.
Arrange the flow, chart in the correct order.

A) 1, 2, 3, 4, 5
B) 1, 3. 2, 4. 5
C) 1, 2, 3,5,4
D) 1, 3, 2, 5, 4
Answer:
D) 1, 3, 2, 5, 4

Question 194.

The children shown in the above figure are suffering from a disease. Can you name it?
A) obesity
B) Rickets
C) Pellagra
D) Kwashiorkor
Answer:
D) Kwashiorkor

Question 195.
Arrange the flow chart in the correct order. [ ]

A) 5, 3, 4, 1,2
B) 5, 1,2,3,4
C) 5. 2, 1, 3, 4
D) 5, 2, 1, 4, 3
Answer:
D) 5, 2, 1, 4, 3

Question 196.

The boy shown iii the above figure is suffering from malnutrition. Can is you name the disease that he suffering from? [ ]
A) Kwashiorkor
B) Obesity
C) Marasmus
D) Pellagra
Answer:
C) Marasmus

Question 197.

This is one of the symptoms of the following disease ………… [     ]
A) Kwashiorkor
B) Marasmus
C) Obesity
D) Pellagra
Answer:
D) Pellagra

Question 198.
This is the best example for the following type of nutrition ……. [  ]

A) Autotrophic nutrition
B) Heterotrophic nutrition
C) Saprophytic nutrition
D) Parasitic nutrition
Answer:
D) Parasitic nutrition

Question 199.
Match the following.

A) 1-b. 2-c, 3-a
B) 1-c, 2-b. 3-a
C) 1-a, 2-h, 3-c
D) 1-c, 2-a, 3-b
Answer:
D) 1-c, 2-a, 3-b

Question 200.
This experiment is done to prove the importance of  ………… [   ]

A) Sunlight
B) CO₂
C) O₂
D) Water
Answer:
A) Sunlight

Question 201.
In this is experiment, ‘X’ indicates the following ………… [   ]

A) Hydrogen
B) Oxygen
C) CO₂
D) Nitrogen
Answer:
B) Oxygen

Question 202.
The following scientist conducted this experiment. [ ]

A) Calvin
B) Mohi
C) lngenhousz
D) Priestly
Answer:
D) Priestly

Question 203.
Match the following.
List-A —- List-B
1) Hydrilla experiment  [ ] — a) Pelletier and Caventou
2) Bell jar experiment [   ] — b) Priestly
3) Discovery of Chlorophyll [    ] — c) Jngeiihousz
A) 1-c, 2-a, 3-b
B) 1-b, 2-c, 3-a
C) 1-a, 2-b, 3-c
D) 1-c, 2-b. 3-a
Answer:
D) 1-c, 2-b. 3-a

Question 204.
Find out the missing thing from the table. [   ]

Plant part	Function
1. Stomata	Gaseous exchange
2. Chlorophyll	?

A) Trapping of CO₂
B) Absorption of water
C) Synthesis of food
D) Formation of O₂
Answer:
C) Synthesis of food

Question 205.
Complete this flow chart.  [  ]

A) ATP
B) ADP
C) RUBP
D) ATP, NADPH
Answer:
D) ATP, NADPH

Question 206.
Fill this flow chart.  [   ]

A) Cyanocobalamine
B) Phylloquinone
C) Thiamine
D) Biotin
Answer:
B) Phylloquinone

Question 207.
Complete this flow chart [   ]

A) Rickets
B) Scurvy
C) Night blindness
D) Pellagra
Answer:
B) Scurvy

Question 208.
Complete this flow chart [   ]

A) Cyanocobalamine
B) Thiamine
C) Calciferol
D) Folk acid
Answer:
C) Calciferol

Question 209.
Match the following. [   ]
List – A —- List – B
1) Vitamin – B₁ [    ] — a) Anaemia
2) Vitamin – B [    ] — b) Pernicious Anaemia
3) Vitamin – B₁₂ [   ]  — c) Ben-ben
A) 1-b, 2-c, 3-a
B) 1-a. 2-b, 3-c
C) 1-a, 2-c, 3-b
D) 1-c, 2-a, 3-b
Answer:
D) 1-c, 2-a, 3-b

Question 210.
Complete this table.

Enzyme	Location of release
1) Pepsin 2) Trypsin	Stomach ?

A) Oesophagus
B) Buccal Cavity
C) Duodenum
D) Stomach
Answer:
C) Duodenum

Question 211.
Complete this table.

Type of food	End products
1) Carbohydrates 2) Proteins	Glucose ?

A) Glycerol
B) Fat globules
C) Starch
D) Amino acids
Answer:
D) Amino acids

Question 212.
Complete this table. [ ]

Enzyme	Organ of release
1. Ptyalin 2. AmyLase	Salivary glands ?

A) Walls of stomach
B) Walls of
C) Liver
D) Pancreas intestine
Answer:
D) Pancreas intestine

Question 213.

What is the life process going on in that? [  ]
A) Digestion
B) Excretion
C) Respiration
D) Nutrition
Answer:
D) Nutrition

Question 214.
The aim of the above experiment is to prove the importance of in photosynthesis. [   ]

A) O
B) Sunlight
C) CO₂
D) Water
Answer:
C) CO₂

Question 215.

This test is conducted to test the presence of  [  ]
A) Proteins
B) Fat
C) Chlorophyll
D) Starch
Answer:
D) Starch

Question 216.

In the above model of digestive system ‘x’ denotes ….. [   ]
A) Liver
B) Stomach
C) Small intestine
D) Pancreas
Answer:
D) Pancreas

Question 217.

This is a sketch of leaf partially covered with black paper for black paper experiment. Which part turn blue-black after starch test?
A) I only
B) II only
C) I and III
D) II and III
Answer:
C) I and III

Question 218.
Which is the correct leaf for the experiment to prove CO₂ is essential for photosynthesis?  [   ]
A) 1
B) 2
C) 3
D) 4
Answer:
B) 2

Question 219.
What is the enzyme involved in the following reaction?  [  ]
Fat \(\text { globules } \frac{?}{\text { Duodenum }} \text { Fatty }\)+Glycerol
A) Amylase
B) Trypsin
C) Peptidases
D) Lipase
Answer:
D) Lipase

Question 220.
Name the digestive juice involved in the following reaction. [ ]
\(\text { Fats } \underset{\text { Duodenum }}{\longrightarrow} \text { Fat globules }\)
A) Lipase
B) Amylase
C) Trypsin
D) Bile juice
Answer:
D) Bile juice

Question 221.
Match the following.
List-A —- List-B
1) Bolus [ ] a) Stomach
2) Chile [ ] b) Intestine
3) Chyme [ ] c) mouth
A) 1-a, 2-c, 3-b
B) 1-c, 2-b, 3-a
C) 1-a, 2-b, 3-c
D) 1-c, 2-a, 3-b
Answer:
D) 1-c, 2-a, 3-b

Telangana SCERT TS 10th Class Hindi Study Material 4th Lesson कण-कण का अधिकारी Textbook Questions and Answers.

TS 10th Class Hindi 4th Lesson Questions and Answers Telangana कण-कण का अधिकारी

प्रश्न-उत्तर :

प्रश्न 1.
गाँधीजी क्या – क्या करते थे ?
(గాంధీగారు ఏమేమి చేసెడివారు.)
उत्तर :
गाँधीजी सूत कातकर कपडा बुनते थे। अनाज साफकर चक्की से पीसते थे। आश्रम के निर्वाह के लिए श्रम करते थे।
(గాంధీగారు నూలు వడికి, బట్ట నేసెడివారు. ధాన్యం శుభ్రము చేసి, తిరుగలి విసిరేవారు. ఆశ్రమ నిర్వహణకు శ్రమ చేసెడివారు.)

प्रश्न 2.
गाँधीजी के अनुसार पूजनीय क्या है ?
(గాంధీగారిని అనుసరించి పూజింపతగినది ఏమిటి ?)
उत्तर :
श्रम ही गाँधीजी के अनुसार पूजनीय है।
(శ్రమే గాంధీగారిని అనుసరించి పూజింపతగినది.)

प्रश्न 3.
हमारे जीवन में श्रम का क्या महत्व है ?
మన జీవితంలో శ్రమకు ఉన్న విలువ ఏమిటి ?)
उत्तर :
हमारे जीवन में श्रम का बहुत बडा महत्व है। क्योंकि श्रम से ही सब कुछ संभव होता है।
(మన జీవితంలో శ్రమకు చాలా గొప్ప విలువ ఉన్నది. ఎందుకంటే శ్రమ వలనే సర్వము ప్రాప్తిస్తాయి.)

प्रश्न (ప్రశ్నలు) :

प्रश्न 1.
भाग्यवाद का छल क्या है?
(భాగ్యవాదము (అదృష్టం) యొక్క మోసము ఏమిటి ?)
उत्तर :
मानव अपनी शक्ति और दुर्नीति के सहारे धन इकट्टा करके रखता है। उसे दूसरा व्यक्ति धोखा देकर बिनाश्रम के भोगने का भाग्य मुझे है कहकर ले जाता है। यही भाग्यवाद का छल है।
(మనిషి తన శక్తి మరియు దుర్నీతి ద్వారా ధనాన్ని ప్రోగుచేసి ఉంచుతాడు. అతనిని వేరొక వ్యక్తి మోసం చేసి శ్రమ లేకుండా అనుభవించే అదృష్టం నాదని తీసుకువెళతాడు. ఇదే భాగ్యవాదము యొక్క మోసం. )

प्रश्न 2.
नर समाज का भाग्य क्या है?
మానవ సమాజము యొక్క సంపద ఏమిటి ?
उत्तर :
नर समाज का भाग्य श्रम और भुजबल ही हैं।
(శ్రమ, భుజబలము మానవ సమాజము యొక్క సంపద.)

प्रश्न 3.
शमिक के सम्मुख क्या – क्या झुके हैं?
(శ్రమ చేసేవాని ముందు ఏమేమి తలవంచాయి ?)
उत्तर :
श्रमिक के सम्मुख भूमि और आसमान झुके हैं।
(శ్రమచేసే వాని ముందు భూమి, ఆకాశము తలవంచాయి.)

प्रश्न 4.
श्रम जल किसने दिया ?
(శ్రమ జలం స్వేదము) ఎవరు ఇచ్చారు ?
उत्तर :
सच्चा सुख पाने के लिए श्रम करना है। ऐसा समझनेवालों ने ही श्रम जल दिया हैं।
(నిజమైన సుఖము పొందుటకు శ్రమ చెయ్యాలి. అలా భావించేవారే శ్రమజలం ఇచ్చారు.)

प्रश्न 5.
मनुष्य का धन क्या है?
(మానవుని సంపద ఏమిటి ?)
उत्तर :
प्रकृति में जो भी चीज़ है, वही मनुष्य का धन है।
(ప్రకృతిలో ఏ వస్తువైతే ఉందో, అదే మానవుని సంపద. )

प्रश्न 6.
कण – कण का अधिकांरी कौन है?
(అణువణువు ఎవరికి సొంతము?)
उत्तर :
प्रकृति में छिपी संपदा पर सबका अधिकार है। जो श्रम करके सफलता पाता है, वही कण – कण अधिकारी है।
(ప్రకృతిలో దాగి ఉన్న సంపదపై అందరికి అధికారం ఉన్నది ఎవరైతే శ్రమచేసి విజయం పొందుతాడో అతడే అణువణువుకి అధికారి.)

अर्थग्राहयता – प्रतिक्रिया (అర్థగ్రహణ – ప్రతిస్పందనన) :

अ. प्रश्नों के उत्तर दीजिए। (ప్రశ్నలకు జవాబులు ఇవ్వండి.)

प्रश्न 1.
भाग्य और कर्म में आप किसे श्रेष्ट मानते हैं? क्यों ?
(అదృష్టము మరిఁయు శ్రమలలో మీరు దేనిని గొప్పదని భావిస్తున్నారు ? ఎందుకు?
उत्तर :
भाग्य और कर्म में कर्म को ही मैं श्रेष्ठ मानता हूँ। क्योंकि कर्म करने से सफलता जरूर मिलती है। वांछित सुख व आवश्यक संपत्ति कर्म करने से ही प्राप्त होते हैं। न कि भाग्य से।

(అదృష్ట్రము (సంపద) మరియు శ్రమలో నేను గ్రమనే ఉత్తమమైనదిగా భావిస్తున్నాను. ఎందుకంటే పని చేయడం, శ్రమించడం వలనన సాఫల్యం తప్పక లభిస్తుంది. కోరుకున్న సుఖం, అవసరమైన సంపద గ్రమ చేయడం వలనే లభిస్తాయి. అద్కష్టం ఆధారంగా మాత్రం కాదు.)

प्रश्न 2.
श्रम के बल पर हम क्या क्या हासिल कर सकते हैं?
(శ్రమించటం వలన మనం ఏమేమి పొందగలము?)
उत्तर :
श्रम करना महान गुण है। श्रम करने से हम संपत्ति, यश, जीवन यापन के आवश्यक सुख-सुविधाएँ, इज्जत, प्रकृति पर विजय, आदि हासिल कर सकते हैं।
(శ్రమ చేయడం గొప్ప గుణము. శ్రమ చేయుట వలన మనము సంపద, కీర్తి, జీవనోపాధికి అవసరమైన సుఖ, సమృద్ధులు, గౌరవం, ప్రకృతిపై గెలుపు మొదలగువని పొందగలము.)

आ. पाठ पढकर नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर लिखिए।
(పాఠము చదివి క్రింద ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయండి.)

प्रश्न 1.
इस कविता के कवि कौन हैं? (ఈ కవిత యొక్క కవి ఎవరు?)
उत्तर :
इस कविता के कवि डॉ. रामधारी सिंह ‘दिनकर’ जी हैं।

प्रश्न 2.
कविता का यह अंश किस काव्य से लिया गया है?
(కవితలోని ఈ భాగము ఏ కావ్యము నుండి గ్రహించబడినది ?)
उत्तर :
कविता का यह अंश “कुरुक्षेत्र” नामक काव्य से लिया गया है।
కవితలోని ఈ భాగము “కురుక్షేత్రే” అను కావ్యము నుండి గ్రహించబడినది.)

प्रश्न 3.
सबसे पहले सुख पाने का अधिकार किसे है ?
(అందరికన్నా ముందు సుఖాన్ని పొందే అధికారం ఎవరికి ఉన్నది ?)
उत्तर :
कार्यसिद्धि के लिए जो श्रम करता है, उसे ही सबसे पहले सुख पाने का अधिकार है।
(కార్యమును సిద్ధింపచేయుటకు శ్రమ చేసే వానికే అందరికంటే ముందు సుఖమును పొందే అధికారము.)

प्रश्न 4.
कण – कण का अधिकारी किन्हें कहा गया है और क्यों ?
(అణువు – అణువుకి అధికారి అని ఎవరు అన్నారు.)
उत्तर :
अपनी भुज शक्ति से, श्रम करते जो पसीना बहाता है, वही प्रकृति के कण कण का अधिकारी है।
(తన భుజశక్తితో శ్రమ చేస్తూ స్వేదాన్ని చిందించే వ్యక్తే అణువు – అణువుకి అధికారి.)

इ. निम्नलिखित भाव से संबंधित कविता की पंक्तियाँ चुनकर लिखिए।
క్రింద ఇచ్చిన భావమునకు సంబంధించిన కవిత యొక్క పంక్తులను పరి వ్రాయండి.)

प्रश्न 1.
धरती और आकाश इसके सामने नतमस्तक होते हैं।
(భూమి ఆకాశము ఇతను ముందు తలవంచుతాయి.)
उत्तर :
जिसके सम्मुख झुकी हुई,
पृथ्वी, विनीत नभ – तल है।

प्रश्न 2.
प्रकृति से पहले परिश्रम करनेवाले को सुख मिलना चाहिए।
(ప్రకృతి కంటే ముందు శ్రమంచే వాడికి సుఖం లభించాలి.)
उत्तर :
जिसने श्रम जल दिया उसे
पीछे मत रह जाने दो,
विजीत प्रकृति से पहले
उसको सुख पाने दो।

ई. नीचे दिया गया पद्यांश पढ़िए। प्रश्नों के उत्तर दीजिए।
(క్రింద ఇచ్చిన పద్యాంశం చదవండి. ప్రశ్నలకు జవాబులు ఇవ్వండి.)

कदम – क्कम बढ़ाए जा, सफलता तु पाये जा,
ये भाग्य है तुम्हारा, तू कर्म से बनाये जा,
निगाहें रखो लक्ष्य पर, कठिन नहीं ये सक़र,
ये जन्म है तुम्हारा, तू सार्थक बनाये जा।

प्रश्न 1.
कवि के अनुसार सफलता किस प्रकार प्राप्त हो सकती है?
(కవి ప్రకారం సాఫల్యము ఏ విధముగా లభించగలదు?)
उत्तर :
कवि के अनुसार कर्म (श्रम) करते आगे – कदम बढाते रहने पर ही से सफलता प्राप्त हो सकती है। (కవి ఏకారము (శమచేస్తూ ముందడుగు వేస్తున్నప్పుడే సాఫల్యము లభించగలదు.)

प्रश्न 2.
हमारा सफ़र कब सरल बन सकता है?
(మన యాత్ర (ప్రయాణం) ఎప్పడు సులభతరం (సరియైనది) అవగలుగుతుంది ?)
उत्तर :
हमारा सफर लक्ष्य पर दृष्टि रखकर आगे बढने से सरल बन सकता है।
(మన యాత్ర (ప్రయాణం) లక్ష్యముపై దృష్టి ఉంచి ముందుకు సాగినప్పుడే తేలిక అవగలుగుతుంది.)

प्रश्न 3.
इस कविता के लिए उचित शीर्षक दीजिए। (ఈ కవితకు సరియైన శీర్షిక ఇవ్వండి.)
उत्तर :
“श्रम का महत्व” (శమ యొక్క గొప్పతనము.)

अभिव्यक्ति-सृजनात्मकता (వ్యక్తీకరణ/ప్రస్తుతీకరణ – నిర్మాణాత్మకత) :

अ. कवि मेहनत करने वालों को सदा आगे रखने की बात क्यों कर रहे हैं?
(కవి శ్రమపడే వారని ఎప్మడూ ముందుంచమనే మాట ఎందుకు అంటున్నారు ?)
उत्तर :
मानव जीवन बहुत मूल्यवान है। श्रम करके सफलता प्राप्त करंना मानव का जन्म सिद्ध गुण है। श्रम के आगे कोई असंभव नही है। इसलिए आरंभ से ही मानव कर्मरत हो सफलता प्राप्त कर रहा है। मेहनत करनेवालों से ही सब लोगों को आवश्यकं चीजें सुविधाएँ मिल रही हैं। सृष्टि में अनेक आवश्यक और जीवनोपयोगी चीजें निक्षिप्त है। निस्वार्थ भाव से श्रम करनेवालों को ही प्रकृति वशीभूत होती है। अतः वे लोग ही महान और भाग्यवान होते है। वे ही आदर्शवान और महत्वपूर्ण हैं। ऐसे लोगों को सदा आगे रखने की बात कवि कह रहे हैं।

(మానవ జీవితం చాలా విలువైనది. శ్రమచేసి సాఫల్యం పొందటం, మానవుని జన్మసిద్ధగుణము. శ్రమ ముందు ఏదీ అసంభవము కాదు. అందువలననే ఆరంభము నుండే మానవుడు కార్యశూరుడై సాఫల్యం పొందుతున్నాడు. శ్రమచేసెడి వారి వలననే ప్రజలందరికీ అవసరమైన వస్తువులు, సౌకర్యములు లభిస్తున్నాయి. సృష్టిలోనే అనేక అవసరమైన, జీవనోపయోగ వస్తువులు దాగి ఉన్నాయి. నిస్వార్థభావముతో శ్రమచేసెడి వారికే ప్రకృతి వశము అవుతుంది. వారే గొప్పవారు, అదృష్టవంతులు. అందువలననే అటువంటి వారిని ఎల్లప్పుడూ ముందు ఉంచమని కవి అంటున్నారు. ఎందుకంటే వారే ఆదర్శవంతులు మరియు విలువైనవారు.)

आ. कवि ने मज़दूरों के अधिकारों का वर्णन कैसे किया है? अपने शब्दों में लिखिए।
(కవి శ్రమ చేససి శ్రమికుల ఆధికరముం వర్ణక ఏ విధంగ చేశారు ? మీ స్వంత మాటలలో వ్రాయండి.)
उत्तर :
आधुनिक हिन्दी के विख्यात कवियों में श्री रामधारी सिंह ‘दिनकर’ का स्थान प्रमुख हैं। दिनकर जी राष्ट्रीय कवि हैं। आपकी रचनाओं में देश भक्ति और राष्ट्रीय भावना भर कर बैठी हैं। आप श्रम का महत्व स्पष्ट करते हुए कहते हैं कि श्रम और भुजबल ही मानव समाज के एकमात्र आधार हैं। श्रम के आगे पृथ्वी और ऊँचा आसमान भी विनीत हो जाते हैं। संसार में श्रम करनेवाले मज़दूर का स्थान महत्वपूर्ण है। श्रम ही जीवन की असली संपत्ति समझनेवाले मजदूरों को सुखों से कभी वंचित नहीं करना चाहिंए। पसीना बहाकर जो श्रम करते हैं, उनको ही पहले सुख पाने का अधिकार है। इसलिए पहले उनको सुख प्राप्त करने देना है, उनको कभी पीछे नहीं रहने देना है।
प्रकृति में जो भी वस्तु है, वह सारे मानवों की संपत्ति है, प्रकृति के हर कण – कण पर मानव का ही अधिकार है। ऐसी हालत में श्रम करनेवाले व्यक्ति द्वारा ही संपत्ति संचित होती है। अर्थ यह है कि श्रम से बढ़कर कोई मूल्यवान धन नहीं है।
अत : श्रम करनेवाले मजदूरों को कोई अभाव नहीं रहनी है। उनको कभी पीछे नहीं छोड देना है। पायी संपत्ति पर सबसे पहले उनको ही सुख पाने का अधिकार है। इस गहन विषय का महत्व जानते हमें मजदूरों के अधिकारों को भोगने देना है। तभी मानवजाति सुख संपत्तियों से अक्षुण्ण रह सकती है।

(ఆధునిక హిందీ విఖ్యాత కవులలో రాష్రరీ సింహ్ “దిన కర్” గారికి ప్రముఖ స్థానమున్నది. దినకర్ జాతీయ కవి. వీరి రచనలలో దేశభక్తి, జాతీయభావము స్థిరపడి ఉన్నవి. వీరు శ్రమ యొక్క విలువను తెలియచెప్పుచూ, శ్రమ (శారీరక) భుజబలమే మానవ సమాజమునకు ఆధారభూతమైనవి, శ్రమ ముందు భూమి, ఉన్నతమైన ఆకాశం కూడా తల వంచుతాయి అని అంటున్నారు. ప్రపంచంలో శ్రమపడెడి శ్రామికుని స్థానము ఎంతో విలువైనది.

శ్రమయే జీవితపు అసలు సంపత్తిగా భావించెడి శ్రామికులను ఎన్నడూ సుఖముల నుండి దూరం చేయకూడదు. చెమటోడ్చి శ్రమచేసే వారికే మొదటగా సుఖాన్ని అనుభవించే అధికారము ఉన్నది. కావున వారిని సుఖాన్ని పొందనిచ్చి, వారిని ఎన్నడూ వెనుక పడనివ్వకూడదు.

ప్రకృతిలోని ప్రతి వస్తువు మానవులందరి సంపదే. ప్రకృతిలోని అణవణువుపై మానవునికే అధికారమున్నది. అట్టి స్థితిలో శ్రమచేసే శ్రామికుని వలననే సంపద ప్రోగు చేయబడుతుంది. అనగా శ్రమను మించిన విలువైన సంపద ఏదీ లేదు అని దీని అర్థము.

కనుక శ్రామికులకు ఏ లోటూ ఉండకూడదు. వారిని ఎన్నడూ వెనుకబడి ఉండనివ్వకూడదు. పొందిన/సంపాదించిన సంపదను అనుభవించెడి అధికారం మొదటగా వారికే ఉండాలి. ఈ గొప్ప సత్యాన్ని ఎరిగి మనము శ్రామికులకు అధికారములు అనుభవించగలగనివ్వాలి. అప్పుడే మానవ జాతి సుఖసంపదలతో అలరార గలుగుతుంది.)

इ. ‘श्रम का महत्व’ विषय पर निबंध लिखिए ।। (శ్రమ యొక్క గొప్పదనం గూర్చి ఒక వ్యాసం వ్రాయండి.)
उत्तर :
श्रम का महत्व
जीवन में श्रम का बड़ा महत्व है। बिना श्रम के हमारे जीवन में विकास संभव नहीं है। श्रम विकास की रीढ़ है। आज हम संसार में मनुष्यों द्वारा जो भी विकास देख रहे हैं वह मानव जाति के अथक परिश्रम का ही परिणाम है।
ख. विषयवस्तु : प्रकृति के कण-कण में श्रम करने का संदेश है। नन्हीं-सी चींटी अपने भोजन के लिए श्रम करती है। मधुमक्खियाँ शहद एकत्र करने के लिए एक फूल से दूसरे फूल पर उड़ती हैं। मनुष्य के विकास का आधार भी उसका निरंतर परिश्रम करना ही है। गगनचुंबी भवन, पुल, बाँध, सड़कें, लहलहाती फसलें, रेगिस्तानों में फैली हरियाली सब मनुष्य के श्रम का ही परिणाम हैं। परिश्रमी व्यक्ति कभी असफल नहीं होता। इसीलिए बच्चन जी ने कहा है कि कोशिश करनेवालों की कभी हार नहीं होती। ग. उपसंहार : श्रम उन्नति का आधार है। यह हमारा भाग्य – निर्माता है। अतः हमें सदैव श्रम करना चाहिए। श्रम करने वाले कभी असफल नहीं होते। सफलता उनके कदम चूमती है।

శ్రమ యొక్క గొప్పదనం

क. ప్రస్తావన : జీవితంలో శ్రమకి చాలా గొప్పదనం ఉంది. శ్రమించకుండా మన జీవితంలో అభివృద్ధి సాధ్యపడదు. శ్రమ వికాసానికి వెన్నెముక. ఈ రోజు మనం ప్రపంచంలో మానవుల ద్వారా ఎటువంటి వికాసాన్ని చూస్తూ ఉన్నామో, అది మానవ జాతి ఇంకా శ్రమ యొక్క పరిణామమే.

ख. విషయం : ప్రకృతి యొక్క ప్రతి కదిలికలోనూ శ్రమించాలనే సందేశం ఉంది. చిన్న చీమ తన ఆహారం కోసం శ్రమిస్తుంది. తేనెటీగలు తేనె సమకూర్చడం కోసం ఒక పూవు నుండి రెండవ పూవు మీద వాలతాయి. మానవ వికాసానికి ఆధారం వాని నిరంతర శ్రమ మాత్రమే. గగన్నాన్నంటే భవనాలు, వంతెనలు, ఆనకట్టలు, రోడ్లు పచ్చనిపైరు పంటలు, ఎడారులలోని పచ్చదనం అన్ని మానవ శ్రమ యొక్క పరిణామాలే. శ్రమించే వ్యక్తి ఎప్పుడూ ఓటమి పొందడు. ఇందువల్ల బచ్చన్ గారు కృషి చేసేవాళ్ళకు ఓటమి ఎప్పుడూ ఉండదు అని అన్నారు. 77. ఉపసంహరణ : ‘శ్రమ అభివృద్ధికి ఆధారం. ఇది మన భాగ్య నిర్మాత. అందువలన మనం ‘ఎల్లప్పుడూ శ్రమించాలి. శ్రమించెడి వారు ఎప్పటికీ ఓటమి పొందరు. విజయం వారి పాదాలను తాకుతుంది.)

ई. ‘नर समाज का भाग्य एक है, वह श्रम, वह भुजबल है।’ जीवन की सफलता का मार्ग श्रम है। अपने विचार व्यक्त कीजिए।
(“మానవ సమాజనికి శ్రమ, భుజబలమే ఆధరము ఆదృష్టము”. జవితంలో విజయానికి మార్గం శ్రమయే మీ అభిప్రాయాన్ని వ్యక్తపరచండి)
उत्तर :
‘नर समाज का भाग्य एक है, वह श्रम, वह भुजबल हैं।’ जीवन की सफलता का मार्ग श्रम है। इसके संबंध में मेरा विचार इस प्रकार है श्रम और भुजबल ही मानव समाज का एक मात्र आधार तथा भाग्य है। श्रम के सामने भूमि झुक जाती है। और आकाश भी विनीत हो जाता है। श्रम से मानव असंभव को भी संभव बनाता है। जो व्यक्ति श्रम करके सफलता पाता है, वह जीवन में उन्नत स्थान पाता है। उसे कभी पीछे नहीं रहने देना है। भाग्य और कर्म में कर्म ही श्रेष्ठ है।

मेहनत ही सफलता की कुँजी है। मेहनत करने वाला व्यक्ति कभी नही हारता। वह हमेशा सफल होता है। क्योंकि कांल्पनिक जगत को साकार रूप देनेवाला वही है। इसके कण-कण के पीछे उसीका श्रम है। इसलिए जो परिश्रम करता है वही कण-कण का अधिकारी कहलाता है।

श्रंम करना महान गुण है। श्रम करने से हम संपत्ति, यश, जीवनयापन के आवश्यक सुख – सुविधाएँ, इज्ति, प्रकृति पर विजय; आदि प्राप्त कर सकते हैं। कार्य को पूरा करने के लिए श्रम करने वाले व्यक्ति को ही सब से पहले सुख पाने का अधिकार होता है। मेहनत करने से ही वांछित सुख पा सकते हैं, लेकिन भाग्य से हम कुछ नहीं पा सकते।

(“మానవ సమాజానికి శ్రమ, భుజబలమే ఆధారము, అదృష్టము.” జీవితంలో విజయానికి మార్గం శ్రమ” దీని మీద నా అభిప్రాయం ఈ విధంగా ఉంది –

శ్రమ మరియు భుజబలమే మానవ సమాజానికి ఆధారము మురియు అదృష్టము. శ్రమ ముందు భూమి కూడా తలవంచుతుంది. ఆకాశం కూడా వినీతమవుతుంది. శ్రమ ద్వారా మనిషి అసంభవాన్ని కూడా సంభవం చేయవచ్చు. ఎవరైతే కష్టపడి శ్రమ చేసి ఫలితాన్ని పొందుతారో వారు జీవితంలో ఉన్నత స్థానాన్ని పొందుతారు. వారిని ఎప్పుడు వెనుక పడనివ్వకూడదు. అదృష్టము మరియు కర్మలలో కర్మయే గొప్పది.

పరిశ్రమే విజయానికి మెట్టు. కష్టపడి పనిచేసే వ్యక్తి ఎప్పటికీ ఓడిపోడు. ఎందుకంటే ఊహా జీవితానికి నిజరూపం ఇచ్చేవాడు శ్రమజీవే. వారి శ్రమ ఫలితం ప్రతి అణువణువులో కనిపిస్తుంది. అందుకే కష్టపడి పనిచేసే వారే పరిశ్రమకు అధికారి అని పిలువబడతాడు.

పరిశ్రమ అనేది గొప్పగుణం. పరిశ్రమవలనే మనం సంపద, కీర్తి, జీవనానికి కావలసిన సౌకర్యాలు, గౌరవం, ప్రకృతి సంపద, ప్రకృతి మీద విజయం మొదలైనవి పొందగలం. పనిని పూర్తిచేయటానికి శ్రమించే వ్యక్తికే అందరికంటే సుఖాన్ని అనుభవించే అధికారం ఉంటుంది. కష్టపడినప్పుడే కోరిన సుఖాన్ని పొందగలం. కాని అదృష్టం వలన మనం ఏమీ పొందలేము.)

भाषा की बात (భాషా విషయము) :

अ. कोष्ठक में दी गयी सूचना पढ़िए और उसके अनुसार कीजिए।
(బ్రాకెట్టులో ఇచ్చిన సంకేతము చదవండి. దాని ప్రకారము చేయండి.)

1. जन, पृथ्वी, धन (पर्याय शब्द लिखिए) (పర్యాయపదములు వ్రాయండి.)
उत्तर :

• जन (ప్రజలు) – लोग, जनता, प्रजा
• पृथ्वी (భూమి) – भूमि, अवनि, धरती
• धन (ధనం) – संपत्ति, भाग्य

2. पाप, सुख, भाग्य (विलोम शब्द लिखिए) (వ్యతిరేక పదములు వ్రాయండి.)
उत्तर :

• पाप (పాపమ) × पुण्य (పుణ్యము)
• सुख (సుఖము) × दुःख (దుఃఖము)
• भाग्य (అదృష్టము) × दुर्भाग्य (దురదృష్టము)

3. जन – जन कण कण
(पुनरुक्ति शब्दों से वाक्य प्रयोग कीजिए।) (ద్విరుక్త శబ్దములతో వాక్యప్రయోగము చేయండి.)
उत्तर :
जन – जन (ప్రతి మనిషి)
वर्षा के समय जन – जन का मन खूब फडकता है।
(వర్షపు సమయములో ప్రతి ఒక్కరి (మనిషి) మనస్సు బాగా ఆనందిస్తుంది.)

कण – कण (అణువణువు)
जो श्रम करता है वही कण – कण का अधिकारी कहलाता है।
(శమతో పనిచేసే వాడే అణువణువుకి అధికారి అని పిలువబడతాడు.)

4. मज़दूर मेहनत करता है। (बचन बदलिए।) (వచనములు మార్చండి.)
उत्तर :
मज़दूर मेहनत करते हैं।

5. मनुष्य, मज़ूर (भावबाचक संज्ञा में बदलकर लिखिए।) (భావమాచక నామవాచకములోకి మార్చివ్రాయండి.)
उत्तर :
मनुष्य (మనిషి) – मनुष्यता (మానవత్వము)
मजदूर (శ్రామికుడు) – मज़दूरी (శ్రమ)

1. यद्यपि, पर्यावरण (संधि बिच्छेद कीजिए।) (సంధి విడదీయండి.)
उत्तर :
यद्यपि = यदि + अपि
पर्यावरण = परि + आवरण

2. श्रम – जल, नभ – तल, भुजबल (समास पहचानिए।) (సమాసము గుర్తించండి.)
उत्तर :
श्रम – जल → तत्पुरुष समास
नभ – तल → द्वंद्व समास
भुजबल → तत्पुरुष समास

इ. इन्हें समझिए। सूचना के अनुसार कीजिए।

1. अभाग्य, दुर्भाग्य, सौभाग्य (उपसर्ग पहचानिए।) (ఉపసర్గను గుర్తించండి.)
उत्तर :
अभाग्य – अ
दुर्भाग्य – दुर
सौभाग्य – सौ

2. प्राकृतिक, अधिकारी, भाग्यवान (प्रत्यय पहचानिए।) (ప్రత్యయము గుర్తించండి.)
उत्तर :
प्राकृतिक – इक
अधिकारी – ई
भाग्यवान – वान

3. पुरुष श्रमिक के रूप में मेहनत करते हैं। (लिंग बदलकर बाक्य लिखिए।)
(లింగం మార్చి వాక్యాన్ని మరల వ్రాయండి.)
उत्तर :
स्त्रियाँ श्रमिक के रूप में मेहनत करती हैं।

ई. रेखांकित शब्दों का पद परिचय दीजिए।

1. एक मनुज संचित करता है, अर्थ पाप के बल से, और भोगता उसे दूसरा, भाग्यवाद के छल से। (पद परिचय दीजिए।)
(పద పరిచయము ఇవ్వండి)
उत्तर :

• एक – विशेषण, संख्यावाचक
• मनुज – व्यक्तिवाचक, संज्ञा, पुंलिंग, एकवचन, कर्ता कारक
• संचित करता है – क्रिया, एक वचन, पुंलिंग, सामान्य वर्तमान काल, अन्य पुरुष
• अर्थ – संज्ञा, पुंलिंग, एक वचन
• पाप – संज्ञा, पुंलिंग, एक वचन
• के – कारक चिहून, संबन्ध वाचक, पुंलिंग, बहुवचन
• बल – संज्ञा, पुंलिंग, एक वचन
• से – कारक चिहन, करण कारक
• और – समुच्चय बोधक
• भोगता – क्रिया, एक वचन, पुंलिंग, सामान्य वर्तमानकाल, अन्यपुरुष
• उसे – सर्वनाम, पुंलिंग (के) कारक चिहन, युक्त
• दूसरा – विशेषण संख्यावाचक
• भाग्यवाद – संज्ञा, पुंलिंग एक वचन
• के – कारक चिहन
• छल – संज्ञा, पुलिंग, एक वचन
• से – कारक चिह्न, करण कारक

परियोजना कार्य (నిర్మాణాత్మక పని/ప్రాజెక్ట్ పని) :

विश्व श्रम दिवस (मई दिवस) के बारे में जानकारी इकडुा कीजिए। कक्षा में उसका प्रदर्शन कीजिए।
(ప్రపంచ శ్రమదినం (మేడే) గురించి వివరము సేకరించండి. తరగతి గదిలో దానిని సేకరించండి.)

उत्तर :
विश्व श्रम दिवस, 1 मई को होता है और इसे अंतर्राष्ट्रीय श्रमिक दिवस या श्रम दिवस भी कहते हैं। सबसे प्रारंभिक मई दिवस समारोह, फूलों की रोमन देवी को त्यौहार फलोरा और जर्मनिक देशों के समारोह वालुपुर्गिस नाईट के साथ पूर्व ईसाई दौर में सामने आया। यूरोप में धर्मोतरण की प्रक्रिया के दौरान, कई मूर्तिपूजक समारोहों को त्याग दिया गया था, या ईसाईकरण कर दिया गया था। मई दिवस का एक अधिक धर्मनिरपेक्ष संस्करण यूरोप और अमेरिका में मनाया जाता रहा है।

रोमन कैथलिक परंपरा में मई को मेरी माँ के महीने के रूप में मनाया जाता है। मई दिवस उन विभिन्न श्रम समारोहों को निर्दिष्ट कर सकता है जो आठ घंटे के कार्य दिवस के संघर्ष की स्मृति में 1 मई को
आयोजित किया जाता है। इस संबंध में मई दिवस को अंतर्राष्ट्रीय श्रमिक दिवस कहा गया है। श्रमिकों के छुट्टी का विचार 1856 में आस्ट्रेलिया में शुरू हुआ। उस साल से सभी श्रामिकों को उस दिन छुट्टी ॥

(మే దినోత్సవం లేదా మే డే ప్రతి సంవత్సరం మే 1న జరుపుకుంటారు మరియు దీనిని అంతర్జాతీయ కార్మిక దినోత్సవం లేక కార్మిక దినోత్సవం అని కూడా అంటారు.

అన్నిటికంటే ముందు మే డే సభ, పువ్వుల రోమన్ దేవత పండుగ అయిన ఫ్లోరా మరియు జర్మనీ దేశాలలోని సభలయిన వాల్పుర్గిస్ నాయిట్లో క్రీస్తుపూర్వం మన ముందుకు వచ్చింది. యూరప్లో ధర్మాంతరణ ప్రక్రియ వలన చాలా విగ్రహ (మూర్తి) పూజలను వదిలివేశారు. లేక అందరినీ క్రైస్తవధర్మంలోనికి మార్చారు. మే డే యొక్క ధర్మ నిరపేక్ష సంస్కరణ యూరప్ మరియు అమెరికాలో జరుపబడుతుంది.’

రోమన్ క్యాథలిక్ సంప్రదాయంలో మేను మేరీమాత నెలలా జరుపుకుంటారు. మేడేను రకరకాల కార్మికుల సభలను నిర్దిష్టం చేయగలదు. ఏదైతే 8 గంటలు కార్యము చేసిన సంఘర్షణాస్కృతిలో మే 1న ఏర్పాటు చేయబడుతుంది. ఈ సందర్భంలో మేడేను అంతర్జాతీయ కార్మిక దినోత్సవం అన్నారు. కార్మికులకు సెలవు అనే ఆలోచన 1856 నుండి ఆస్ట్రేలియాలో మొదలైంది. ఆ సంవత్సరం నుండి శ్రామికులందరికీ ఆ రోజు సెలవు ఇవ్వబడుతుంది.)

उद्देश्य (ఉద్దేశ్యము) :

(ఈ పాఠము విద్యార్థులలో సామాజిక కావ్య రచనా ప్రేరణతో పాటు సమాజపు మేలు, ఉదారత్వ భావనను వికసింపచేయును. ఇందులో శ్రమ యొక్క మహత్వమును తెలియజేయడమైనది. శ్రమయే సాఫల్యపు మూల మంత్రము (తాళం చెవి). శ్రమపడే (చేసే) వ్యక్తి ఎన్నడూ ఓడడు. అతడు సదా విజయము పొందుతాడు. ఎందుకంటే ఊహా జగత్తుకు నిజరూపం ఇచ్చేవాడు ఇతడే. ఇందువల్ల శ్రమించేవాడే అణువు – అణువుకి అధికారి.

विधा विशेष (విభాగ-విశేషణము) :

(ఈ పాఠం శైలి కవిత. కొద్ది పదాలలో అత్యధిక భావనలను తెలియుజేసే సామర్ఢ్యము దీనిలో నిక్షిప్తమై ఉంటుంది.)

कवि परिचय (కవి పరిచయము) :

డా. రామారీ సింహ్ “దిన కర్” ప్రసిద్ధిచెందిన హిందీ కవులలో ఒకరు. ఆయన క్రీ.శ. 1908లో బీహార్కు చెందిన ముంగేర్లో జన్మించారు. క్రీ.శ. 1974లో మరణించారు. వీరిని హిందీ జాతీయ కవి అని కూడా అంటారు. “ఊర్వశి” రచనకుగాను వీరిని ‘జ్ఞాన్ పీఠ్ అవార్డ్లో సన్మానించారు. రేణుకా, కురుక్షేత్ర, రశ్మిరథీ, పరశురామ్ కీ ప్రతీక్షా, రసవంతి మొదలగునవి వీరి ప్రముఖ రచనలు.

विषय प्रवेश (విషయ ప్రవేశము) :

(ప్రస్తుత పంక్తులు “కురుక్షేత్రం” అను కావ్యము నుండి తీసుకొనబడినవి. మహాభారత యుద్ధంలో జరిగిన వినాశమును చూసి యుధిష్టిరుడు చాలా దుఃఖించెను. అతను రాజ భోగాలను త్యజించి వనవాసానికి వెళ్ళాలని నిర్ణయించుకొనెను. అప్పుడు అంపశయ్య మీద ఉన్న భీష్మ పితామహుడు అతనికి రాజధర్మములను ఉపదేశించెను. కవితలోని పంక్తులు ఆయన ఉపదేశముపై ఆధారపడినవి.)

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

पर्यायवाची शब्द :

• मनुज – मनुष्य, मानव, आदमी
• भाग्य – प्रारब्ध, किस्मत, नसीब, मुकद्दर, नियति, होनी
• श्रम – परिश्रम, मेहनत, आयास
• पृथ्वी – धरा, धरती, भू, भूमि, वसुधा, वसुंधरा, उर्वी, अचला, धरित्री
• धन – वित्त, अर्थ, संपत्ति, मुद्रा, लक्ष्मी, श्री, द्रव्य
• जल – वारि, नीर, तोय, सलिल, उदक, पानी, अंबु, जीवन
• जन – लोक, प्रजा, लोग

विलोम शब्द :

• पाप × पुण्य
• पीछे × आगे
• विजीत × हार
• महत्व × महत्वहीन
• सुख × दुख
• सम्मुख × विमुख
• सफल × असफल
• भाग्य × दुर्भाग्य
• एक × अनेक
• साकार × निराकार

लिंग :

• नर – नारी
• बेटा – बेटी
• अद्यापक – अद्यापिक

समास :

• भुजबल – भुजाओं का बल
• श्रम – जल – श्रम का जल
• कण – कण – प्रत्येक कण
• धर्मराज – जो राजा धर्म का पालन करता है / धर्म का पालन करने वाला राजा
• नभ – तल – नभ का तल
• नर – समाज – नर का समाज
• जन – जन – प्रत्येक जन

वचन :

• मनुज – मनुज
• कण – कण
• मज़ूर – मज़दूर
• नर – नर

संधि विच्छेद :

• पर्यावरण – परि + आवरण
• यद्यपि – यदि + अपि

प्रत्यय :

• अधिकारी – ई
• सफलता – ता
• भाग्यवाद – वाद
• काल्पनिक – इक

उपसर्ग :

• सम्मुख – सम्
• साकार – स
• प्रकृति – प्र
• विजीत – वि

शब्दार्थ-भावार्थ :

1. एक मनुज संचित करता है,
अर्थ पाप के बल से,
और भोगता उसे दूसरा
भाठयवाद के छल से।

शब्दार्थ (శబ్దార్ధములు) Meanings :

भावार्थ : संसार में एक मानव पाप ओर शक्ति के आधार पर धन जमा करता है। उसी धन को दूसरा व्यक्ति भाग्य के नाम पर धोखे से भोगता है। यही संसार की रीति है।

భావార్థం : ( ప్రపంచంలో ఒక మనిషి పాపం చేసి, శక్తిని ఉపయోగించి ధనము ప్రోగు చేస్తాడు (సంపాదిస్తాడు. ) ఆ ధనాన్ని ఇంకొక వ్యక్తి యోగమనే పేరుతో మోసం చేసి అనుభవిస్తాడు. ఇదే (ప్రపంచ నియమము (రివాజు).)

2. नर – समाज का भाठय एक है,
वह श्रम, वह भुजबल है,
जिसके सम्मुख झुकी हुई –
पृथ्वी, विनीत नभ – तल है।

शब्दार्थ (శబ్దార్ధములు) Meanings :

भावार्थ : श्रम और भुजबल ही मानव समाज का एकमात्र आधार तथा भाग्य है। श्रम के सामने भूमि झुक जाती है ओर आसमान भी विनीत हो जाता है। भाव है कि श्रम से मनुष्य असंभव को भी संभव बनाता है।

భావార్ధం: (శ్రమ, భుజబలమే మానవ సమాజపు ఒకే ఒక్క ఆధారము, అదృష్టము. శ్రమ యందు భూమి తలవంచుతుంది. ఆకాశం కూడా వినయంతో వంగుతుంది. (శ్రమతో మనిషి అసంభవాన్ని కూడా సంభవం చేయగలడని అర్థము.)

3. जिसने श्रम – जल दिया उसे
पीछे मत रह जाने दो,
विजीत पकृतलि से पहले
उसको सुख वाने दो।

शब्दार्थ (శబ్దార్ధములు) Meanings :

भावार्थ : जिस व्यक्ति ने श्रम किया याने सफलता पाने पसीना बहा दिया है, उसे कभी पीछे नहीं रहने देना है। याने श्रम करनेवाले को सुख से वंचित नहीं करना चाहिए। जीती हुयी प्रकृति से उसे सुख पाने देना है।

భావార్థం: శ్రమ చేసి సాఫల్యము (సఫలత) పొందుటకు చెమటోడ్చిన వ్యక్కిని వన్నడూ వెనుకబడి ఉండనివ్వకూడదు. అనగా శ్రమ చేసే వానిని సుఖానికి దూరంగా ఉంచకూడదు. గెలుపొందిన ప్రకృతి నుండీ అతడు సుఖాన్ని పొందాలి.

4. जो कुछ न्यस्त प्रकृति में है,
वह मनुज मात्र का धन है,
धर्मराज! उसके कण-कण का
अधिकारी जन – जन है।

शब्दार्थ (శబ్దార్ధములు) Meanings :

भावार्थ : इस अमूल्य प्रकृति में जो भी वस्तु है, वह सब मानवों का है। इस पृथ्वी के प्रत्येक कण – कण पर हर मानव का अधिकार है। इसलिए प्रकृति की सभी चीज़ों को समान रूप से लोगों में बाँटना चाहिए।

భావార్ధం : (విలువ గల ఈ ప్రకృతిలోని (ప్రతి వస్తువు) మానవు లందరిది. ఈ భూమి మీది ప్రతి ఒక్క అణువు మీద మానవునికి అధికారము ఉన్నది. కనుక ప్రకృతిలోని అన్ని వస్తువులను సమానంగా మానవులకు పంచాలి.)

These TS 10th Class Social Bits with Answers 21st Lesson The Movement for the Formation of Telangana State will help students to enhance their time management skills.

TS 10th Class Social Bits 21st Lesson The Movement for the Formation of Telangana State

Question 1.
One of the following Is not related to Telangana armed struggle. ( )
A) Cancelled farmer’s debts.
B) Banned vetti.
C) Land to tillers.
D) Change Hyderabad into Hindu state.
Answer:
D) Change Hyderabad into Hindu state.

Question 2.
The significance of June 2nd, 2014 is …………………… .( )
A) Formation day of Jharkhand
B) Nuclear bomb blast
C) Bhopal gas leakage
D) Appointed day of Telangana
Answer:
D) Appointed day of Telangana

Question 3.
The main reason for 1939 Telangana movement …………………. .( )
A) Equal errployrnent in government sector exists.
B) implementation of the Mulki rules.
C) The surplus revenue of Telangana was used for other regions.
D) Non-local status for coastal Andhra people In Telangana.
Answer:
C) The surplus revenue of Telangana was used for other regions.

Question 4.
The significance of 1956, February 20th …………………. .( )
A) Formation of Andhra Pradesh.
B) Formation of Joint Action Committee.
C) Formation of Telangana.
D) Gentlemen’s Agreement.
Answer:
D) Gentlemen’s Agreement.

Question 5.
The agreement made before the formation of Andhra Pradesh, Hyderabad as Its capital. ( )
A) Sri Krishna Committee.
B) Gentlemen’s Agreement.
C) Lahore Resolution.
D) Fazi All Commission.
Answer:
B) Gentlemens Agreement.

Question 6.
Vanta Vaarpu is a form of protect in: ( )
A) Telanga Movement
B) Assom Movement
C) Operation Barga
D) Tebhaga Movement
Answer:
A) Telanga Movement

Question 7.
Hyderabad was under the rule of ………………. before state formation in 1956. ( )
A) The Razakar
B) The British
C) Nizam
D) The Doras
Answer:
C) Nizam

Question 8.
Before 1953, Coastal Andhra and Rayalaseema were a part of ………………. . ( )
A) The Madras Presidency
B) The Mysore Presidency
C) The Nizam
D) None of the above
Answer:
A) The Madras Presidency

Question 9.
The Telangana language was drawn from ( )
A) Deccani
B) Urdu
C) Kannadi
D) All the above
Answer:
D) All the above

Question 10.
The medium of instruction of Telangana during the Nizam rule ……………….. . ( )
A) Hindi
B) Telugu
C) Urdu
D) English
Answer:
C) Urdu

Question 11.
The topography of Telangana is ……………… . ( )
A) Plain
B) Plateau region
C) Coastal region
D) Mountainous region
Answer:
B) Plateau region

Question 12.
The region rich In mineral resources is ( )
A) Andhra region
B) Rayalaseema
C) Telangana region
D) None of the above
Answer:
C) Telangana region

Question 13.
Hyderabad state became a democratic state In ( )
A) 1952
B) 1953
C) 1956
D) 1947
Answer:
A) 1952

Question 14.
The Andhra region is separated from the Madras Presidency in ( )
A) 1952
B) 1956
C) 1953
D) 1947
Answer:
C) 1953

Question 15.
The first CM of the Hyderabad state was ( )
A) B. Ramakrishna Rao
B) T.Prakasam
C) M. Chenna Reddy
D) None of the above
Answer:
A) B. Ramakrishna Rao

Question 16.
The first CM of Andhra Pradesh was ………………… . ( )
A) B. Ramakrishna
B) T. Prakasam
C) P. Sriramulu
D) None of the above
Answer:
B) T. Prakasam

Question 17.
Which of the following Is not a signatory to the Gentlemen’s agreement? ( )
A) A. Satyanarayana Raju
B) B. Ramakrishna Rao
C) M. Chenna Reddy
D) T. Prakasam Pantulu
Answer:
D) T. Prakasam Pantulu

Question 18.
As per “Mulki rules” the minimum years of residence necessary are …………… . ( )
A) 8 years
B) 12 years
C) 4 years
D) 7 years
Answer:
B) 12 years

Question 19.
Which of the following Is wrong as per Gentlemen’s agreement? ( )
A) To continue Mulki rules
B) To set up a Regional Council
C) Revenue surplus of Telangana for entire slate
D) Preference to local candidates
Answer:
D) Preference to local candidates

Question 20.
Key role in the Telangana movement was played by the students of ……………. . ( )
A) Osmania University
B) Andhra University
C) J.N.T.U
D) None of the above
Answer:
A) Osmania University

Question 21.
Growing discontent for non-implementation of Gentlemen’s agreement led to ………….. .( )
A) Jai Andhra Movement
B) Sakala Januia Samme
C) Fast on to death by KCR
D) 1969 Agitation
Answer:
D) 1969 Agitation

Question 22.
A counter-movement started in Seemandhra in response to the Telangana agitations
A) Sakala Janula Samme
B) Jai Andhra Movement
C) Both A and B
D) None of the above
Answer:
B) Jai Andhra Movement

Question 23.
A six-point formula was formulated by the Central Government in ……………….. . ( )
A) 1956
B) 1969
C) 1992
D) 1973
Answer:
D) 1973

Question 24.
Jai Andhra Movement started In Seemandhra In ………………… . ( )
A) 1956
B) 1972
C) 1973
D) 1913
Answer:
B) 1972

Question 25.
The state saw a boom in Information technology after ( )
A) 1956
B) 1973
C) 1990
D) 1989
Answer:
C) 1990

Question 26.
The reason for suicides of farmers were …………………. . ( )
A) Due to drought
B) Failure of crops
C) Loss of livelihood
D) All the above
Answer:
D) All the above

Question 27.
The number of suicides reported in Telangana were ( )
A) 663
B) 173
C) 1068
D) None
Answer:
A) 663

Question 28.
The number of suicides reported In Andhra region ( )
A) 663
B) 173
C) 1068
D) None
Answer:
B) 173

Question 29.
The literacy rate in Telangana in 2001 was ( )
A) 63%
B) 64%
C) 53%
D) 54%
Answer:
C) 53%

Question 30.
The literacy rate in Andhra in 2001 was ( )
A) 63%
B) 64%
C) 53%
D) 54%
Answer:
A) 63%

Question 31.
The number of colleges In Telangana …………………… . ( )
A) 116
B) 181
C) 180
D) 159
Answer:
D) 159

Question 32.
The number of colleges ki Andhra …………………. . ( )
A) 159
B) 181
C) 180
D) 116
Answer:
B) 181

Question 33.
The grant for college education in Telangana ( )
A) 224 crores
B) 223 crores
C) 93 crores
D) None
Answer:
C) 93 crores

Question 34.
The problem of farmers in Telangana ………………… . ( )
A) hike n pieces of inputs
B) huge investment in digging wells
C) depletion of groundwater resources
D) All the above
Answer:
D) All the above

Question 35.
The Telangana Information Trust was set up In ……………………. . ( )
A) 1997
B) 1956
C) 1997
D) 1989
Answer:
D) 1989

Question 36.
“Telangana Vidroham” meeting was organized In Warangal on the 1st November of ( )
A) 1996
B) 1997
C) 1956
D) 1989
Answer:
A) 1996

Question 37.
Telangana Rashtra Samithi was formed in ………………. . ( )
A) April 2001
B) November 2001
C) April 1986
D) November 1996
Answer:
A) April 2001

Question 38.
The famous Indefinite tact of K.Chandrasekhara Rao began on …………….. . ( )
A) 29th Nov. 2009
B) 29th Nov. 2013
C) 29th Nov. 2011
D) 29th Nov. 2012
Answer:
A) 29th Nov. 2009

Question 39.
The city that became the hub of development ( )
A) Hyderabad
B) Secunderabad
C) Warangal
D) Visakhapatnam
Answer:
A) Hyderabad

Question 40.
The committee formed to enquire about the developments In AP was …………….. . ( )
A) Sarcaria Committee
B) Balwanth Rai Committee
C) Sri Krishna Committee
D) None of the above
Answer:
C) Sri Krishna Committee

Question 41.
The Telangana bill was supported in Parliament by ( )
A) BJP
B) BSP
C) CPI
D) All the above
Answer:
D) All the above

Question 42.
The Telangana bill was passed in Parliament bifurcating the state of AP with ………………. as the appointed day. ( )
A) June 12, 2014
B) June 2, 2014
C) June 22, 2014
D) June 20, 2014
Answer:
B) June 2, 2014

These TS 10th Class Social Bits with Answers 20th Lesson Social Movements in Our Times will help students to enhance their time management skills.

TS 10th Class Social Bits 20th Lesson Social Movements in Our Times

Question 1.
Moira Paibi movement related to this state. ( )
A) Manipur
B) Punjab
C) Jharkhand
D) Assom
Answer:
A) Manipur

Question 2.
The movement that developed the idea of ‘Sustaina bi. development’ is …………….. . ( )
A) Green Peace movement.
B) Chiplco movement.
C) Moira Paibi movement
D) Narmada Bacheo Anodolan.
Answer:
A) Green Peace movement.

Question 3.
Meira Pelbi” means ………….. Yiun. ( )
A) Factory workers
B) Torch bearers
C) Reformers
D) Farmers
Answer:
B) Torch bearers

Question 4.
The dream of Dr. Marlin Luther King Jr.is ………………….. .( )
A) People should be respected by thew colour.
B) People should be respected by wealth.
C) People should be respected by character.
D) People should be respected by relign.
Answer:
C) People should be respected by character.

Question 5.
Across many countries, Green Peace Movement has taken up the impact of ……………… . ( )
A) employment.
B) climate change.
C) education and health.
D) migration.
Answer:
B) climate change.

Question 6.
The movement started in Manipur state ………………… .( )
A) Tebhaga
B) May 4 movement
C) Greenpeace movement
D) Meira Palbi
Answer:
D) Meira Palbi

Question 7.
Three movements are started in different parts of India (Anðhra Pradesh, Assam, Punjab) for ………………. . ( )
A) Water and funds
B) Special Constitution
C) Employment
D) Greater autonomy
Answer:
D) Greater autonomy

Question 8.
The purpose of Silent Valley movement was ………………… .( )
A) Opposition for construction of dams.
B) Rights of Adivasis.
C) Compensation for the victims.
D) Provision of Rehabilitation.
Answer:
A) Opposition for construction of dams.

Question 9.
The movement that has developed the idea of sustainable development is: ( )
A) Narrnada Bacheo Andolan
B) Met ra l’albi Movement
C) Punjab Agitation
D) Greenpeaco Movement
Answer:
D) Greenpeaco Movement

Question 10.
Washington March was conducted on ( )
A) 25th September 1960
B) 28th August 1963
C) 28th September 1962
D) 25th August 1961
Answer:
A) 25th September 1960

Question 11.
Glasnost to bring In greater freedom for the people, is the reform introduced by ( )
A) Stalin
B) Lenin
C) Gorbachev
D) Kruschev
Answer:
C) Gorbachev

Question 12.
American government ended Vietnam war in ( )
A) 1975
B) 1970
C) 1973
D) 1971
Answer:
A) 1975

Question 13.
Chernobyl nuclear plant was in ( )
A) Poland
B) Hungary
C) The USA
D) The USSR
Answer:
D) The USSR

Question 14.
The USA conducted underwater nuclear tests near ( )
A) NewYork
B) Alasla
C) Boston
D) Los Angels
Answer:
B) Alasla

Question 15.
Total prohibition in combined Andhra Pradesh was Imposed in ( )
A) 1991
B) 1992
C) 1993
D) 1995
Answer:
D) 1995

Question 16.
Manipur was made a part of India with a merger agreement in ( )
A) 1891
B) 1958
C) 1949
D) 1947
Answer:
B) 1958

Question 17.
The world during second half of 20th century was ……………….. find the incorrect one. ( )
A) dominated by the great wars.
B) witnessed independence of colonies.
C) an era of economic growth and prosperity.
D) also has growing tensions In many countries.
Answer:
A) dominated by the great wars.

Question 18.
This Is not the cause for American Civil Rights Movement ( )
A) segregation of blacks and whites In schools, buses
B) blacks were discriminated in appointments, housing
C) blacks were given voting rights
D) blacks were not treated equally with whites.
Answer:
C) blacks were given voting rights

Question 19.
This is not correct regarding WashIngton March in 1963 ( )
A) More than 2 lakh people marched there.
B) No woman was allowed to speak in the march.
C) Kings historic speech ‘I have a dream was delivered here.
D) King wished a separate nation for blacks.
Answer:
D) King wished a separate nation for blacks.

Question 20.
The movement against war and nuclear arms was provident in ( )
A) 1940s and 50s
B) 1970s and 80s
C) 1960s and 70s
D) 1980s and 90s
Answer:
B) 1970s and 80s

Question 21.
Strategic Arms Reduction Treaty was signed In ( )
A) 1991
B) 1985
C) 1948
D) 2006
Answer:
A) 1991

Question 22.
Strategic Arms Reduction Treetys final Implementation was from ( )
A) 1991
B) Late 2001
C) Late 1996
D) 2004
Answer:
B) Late 2001

Question 23.
World wide economic and political changes since 1990s are known as ( )
A) Globalisation
B) Industrialisation
C) Neoliberalism
D) A and C
Answer:
D) A and C

Question 24.
Greenpeace movement was initially started as a protest in ( )
A) 1961
B) 1966
C) 1981
D) 1971
Answer:
D) 1971

Question 25.
Greenpeace movement has its headquarters now at ( )
A) Hague
B) Prague
C) Amsterdam
D) Geneva
Answer:
C) Amsterdam

Question 26.
Bhopal gas disaster took place in India in ( )
A) 1984
B) 1983
C) 1982
D) 1985
Answer:
A) 1984

Question 27.
The factory responsible for Shopal Gas tragedy was ( )
A) Bengal Chemicals
B) Union Carbide
C) Union Chemicals
D) Bengal Carbide
Answer:
B) Union Carbide

Question 28.
Union Carbide factory was later purchased by ( )
A) Glaxo Smith Company
B) Pfizer Company
C) Dow Company
D) Mankind Conpany
Answer:
C) Dow Company

Question 29.
Dow Company sponsored Olympics in ………………. . ( )
A) Being
B) Sydney
C) Mexico
D) London
Answer:
D) London

Question 30.
Environmental movements started in our country In ( )
A) 1980s
B) 1970s
C) 1960s
D) 1950s
Answer:
B) 1970s

Question 31.
Multipurpose dams in India are from ………………. . ( )
A) 1950s
B) 1960s
C) 1970s
D) 1980s
Answer:
A) 1950s

Question 32.
Narmada Bachao Andoian was led by ( )
A) Baba Ramdev
B) Sundarlal Bahaguna
C) Medha Patkar
D) Anna Hazare
Answer:
C) Medha Patkar

Question 33.
Narmada Bachao Andolan opposed this dam construction ( )
A) Nagarjuna Sagar
B) Bhalçrariangal
C) Hirakud
D) Sardar Sarovar Project
Answer:
D) Sardar Sarovar Project

Question 34.
Citizens Report of State of India’s Environment series, published by ( )
A) Anil Agarwal
B) Navn Jindal
C) Narendra Agarwal
D) Pram Minal
Answer:
A) Anil Agarwal

Question 35.
CSE was founded by Anil Agarwal in ( )
A) 1976
B) 1980
C) 1982
D) 1986
Answer:
B) 1980

Question 36.
Silent Valley was in ( )
A) Eastern Ghats
B) Nilgiris
C) Western Ghats
D) Vindhya range
Answer:
C) Western Ghats

Question 37.
Silent Valley was made national park in ( )
A) 1984
B) 1986
C) 1982
D) 1985
Answer:
D) 1985

Question 38.
The village in Nellore district that witnessed anti arrack movement was ( )
A) Ramapuram
B) Sangadigunta
C) Dubagunta
D) Venkatapuram
Answer:
C) Dubagunta

Question 39.
Arrack was officially banned in combined Andhra Pradesh in ( )
A) 1993
B) 1992
C) 1995
D) 1991
Answer:
A) 1993

Question 40.
The British established their control over Manipur in ( )
A) 1949
B)1891
C) 1879
D) 1889
Answer:
B)1891

Question 41.
Meira Paibi literally can be translated as ( )
A) Pathhnders
B) Protection force
C) Torchbearers
D) Followers
Answer:
C) Torchbearers

Question 42.
Irom Sharmila has been on hunger strike to repeal AFSPA for more than ……………….. years and is under house arrest. ( )
A) 5 years
B) 7 years
C) 10 years
D) 2 years
Answer:
C) 10 years

Question 43.
Supreme Court Judge appointed to look into the possibility of repealing AFSPA was ( )
A) K.T. Shah
B) KG. Balakrishnan
C) B.P. Jeevan Reddy
D) Narlrnan
Answer:
C) B.P. Jeevan Reddy

Question 44.
Armed Forces Special Powers Act was made In …………………….. . ( )
A) 1958
B) 1954
C) 1960
D) 1975
Answer:
A) 1958

Question 45.
The capital of Manipur is ( )
A) Itanagar
B) Shillong
C) Aizwal
D) Imphal
Answer:
D) Imphal

Question 46.
Bhopal is the capital of ( )
A) Chattisgarh
B) Odisha
C) Madhya Pradesh
D) Jharkhand
Answer:
C) Madhya Pradesh

Question 47.
At present, whIch of the following is a key concept of social movement? ( )
A) Environment and human rights
B) Price increases
C) Vote for note
D) Joining the army
Answer:
A) Environment and human rights

Question 48.
For which purpose did the Moira Paibi movement originate? ( )
A) To protect the environment
B) To control voIence on women
C) To prevent public disorder due to alcohol abuse in the 1970s
D) To obtain human rights
Answer:
C) To prevent public disorder due to alcohol abuse in the 1970s

Question 49.
Green Peace movement was initially started as a protest In ………………. . ( )
A) 1961
B) 1966
C) 1981
D) 1971
Answer:
D) 1971

Question 50.
Anti-Arrack movement was started In ………………….. district. ( )
A) East Godavarl
B) Nellore
C) Srikakulam
D) Vijayanagaram
Answer:
B) Nellore

Question 51.
Which of the following Is riot a key concept of present social movements? ( )
A) Nuclear plants, polluting factories
B) Human rights
C) Family planning
D) Environmental protection
Answer:
C) Family planning

Question 52.
Which of the following Is not a principle of civil rights movements? ( )
A) Discrimination against caste and creed
B) Equal rights
C) Freedom of expression
D) Sustainable development
Answer:
D) Sustainable development
Observe the following map and answer the questions 44 and 45.
1. Narmada Bachao Anodolan
2. Silent Vailey Movement
3. Movement against Liquor and Alcohol
4. Melra Paibi Movement
5. Chipko Movement

Question 53.
The movement started in Andhra Pradesh is …………………. . ( )
A) Silent Valley Movement.
B) Chipko Movement
C) Movement against Liquor and Alcohol.
D) Narmada Bachao Anodolan.
Answer:
C) Movement against Liquor and Alcohol.

Question 54.
The Chipko Movement started In the State …………………… . ( )
A) Maharashtra
B) Manipur
C) Uttarakhand
D) Himachal Pradesh
Answer:
C) Uttarakhand

Question 55.
Whose role is appreciated In Meira Palbi Movement? ( )
A) Soldiers
B) Employees
C) Students
D) Women
Answer:
D) Women

Question 56.
For the cancellation of which Act, from Sharmila, has been on hunger strike for more than 10 years? ( )
A) FEMA Act.
B) Civil Servants Special Powe’s Act.
C) Article 370.
D) Armed Forces Special Powers Act.
Answer:
D) Armed Forces Special Powers Act.

Question 57.
Silent Valley was In …………………. . ( )
A) Western ghats
B) Eastern
C) Vindhya range ‘
D) Nilgins
Answer:
A) Western ghats

 

Question 58.
Weapons used by women In Meira PaibI movement was ………………… . ( )
A) torch bearers
B) guns
C) knives
D) axes
Answer:
A) torch bearers

These TS 10th Class Social Bits with Answers 19th Lesson Post-War World and India will help students to enhance their time management skills.

TS 10th Class Social Bits 19th Lesson Post-War World and India

Question 1.
The Cold War was between the countries ………………. .( )
A) Japan – America (USA.)
B) USSR – Germany
C) USSR – America (U.S.A.)
D) Britain – France
Answer:
C) USSR – America (U.S.A.)

Question 2.
U.N.O. headquarters is located at …………………… .( )
A) Geneva
B) Switzerland
C) New York
D) France
Answer:
C) New York

Question 3.
Which of the following Is the borderline between India and China? ( )
A) Durand line
B) Mc Mahon line
C) Everest line
D) Radcliffe line
Answer:
B) Mc Mahon line

Question 4.
Who nationalized the Suez canal? ( )
A) Abdul Nazar
B) Churchill
C) George Washington
D) Bismarck
Answer:
A) Abdul Nazar

Question 5.
Which two countries signed the Panchsheel agreement? ( )
A) India-China
B) India-Sri Lanka
C) China-Russia
D) China-Myanmar
Answer:
A) India-China

Question 6.
The conflicts that developed between Arabs and Jews are often described as ( )
A) Europe crisis
B) West Asian crisis
C) South Asian crisis
D) Arab spring
Answer:
B) West Asian crisis

Question 7.
Cold war means ………………… .
A) Traditional war
B) Nuclear war
C) War through propaganda and words
D) Space war
Answer:
C) War through propaganda and words

Question 8.
This is not a specific function of United Nations Organisation ………………….. . ( )
A) preserving peace
B) ensure human rights
C) eradication of poverty
D) encouraging terrorism
Answer:
D) encouraging terrorism

Question 9.
A war fought behind closed doors through propaganda and words is ………………. .()
A) Cold war
B) Direct war
C) Civil war
D) Nuclear war
Answer:
A) Cold war

Question 10.
The first satellite of USSR is …………………….. .( )
A) Aryabhalla
B) Sputnik
C) Kukai
D) Bhaskara
Answer:
B) Sputnik

Question 11.
Bandung Conference, 1955 was the significant wIth the formation of …………….. . ( )
A) Non-aligned Movement
B) Palestinian Libeabon Organization
C) United Nations Organization
D) World Bank
Answer:
A) Non-aligned Movement

Question 12.
This is NOT an issue in between India and Bangladesh ……………… .( )
A) River water sharing
B) Illegal migration
C) Fencing of border
D) Implementation of welfare schemes
Answer:
D) Implementation of welfare schemes

Question 13.
The conflicts between the Arabs and the Jews ( )
A) West Europe conflict.
B) West Asia conflict.
C) West-American conflict.
D) West Africa conflict.
Answer:
B) West Asia conflict.

Question 14.
The opposition groups in the cold war. ( )
A) USA – India
B) USSR – India
C) USA – USSR
D) UK – India
Answer:
C) USA – USSR

Question 15.
Dispute of Brahmaputra – Ganga is between ……………………. . ( )
A) Bharat – Bangladesh
B) Sharat – Pakistan
C) Bharat – Nepal
D) Btarat – Sri Lanka
Answer:
A) Bharat – Bangladesh

Question 16.
Zionist Movement called for ………………. . ( )
A) uniting the Jews.
B) attadlng on Christians.
C) exploiting the Jews.
D) suicide squads.
Answer:
A) uniting the Jews.

Question 17.
The main aim of the Jews in Zionist movement ……………………. .( )
A) for oil resources.
B) independence of Israel,
C) to reclaim Palestine.
D) separation of Palestine from Israel.
Answer:
C) to reclaim Palestine.

Question 18.
One of the principles of Panchsheel pact is …………………. . ( )
A) Interference in others Internal affairs.
B) Non-interference in others internal affairs.
C) Interference in others external affairs
D) Non-interference in others external affairs.
Answer:
B) Non-interference in others internal affairs.

Question 19.
“The West Asian conflicts’ are related to ……………….. . ( )
A) Arabs – Chinese.
B) Arabs – Christians.
C) Arabs – Jews.
D) Arabs – Hindus.
Answer:
C) Arabs – Jews.

Question 20.
The main aim of Palestinian Liberation Organisation is to ( )
A) regain the land, it lost without violence.
B) regain the land, it lost with violence.
C) spread Judaism.
D) spread Christianity.
Answer:
D) spread Christianity.

Question 21.
The conflicts between Arabs and Jews. ( )
A) Vietnam- French conflicts.
B) West Asian conflicts.
C) Norib Africa conflicts.
D) Western Europe conflicts.
Answer:
B) West Asian conflicts.

Question 22.
The issue not related to India and Bangladesh is ……………… .( )
A) Illegal migration.
B) Fencing of border.
C) Sharing of rtver water.
D) Sharing of weapons.
Answer:
D) Sharing of weapons.

Question 23.
During the Second World War, the President of the US was ( )
A) Wilson
B) Truman
C) Regan
D) Eisen Howar
Answer:
B) Truman

Question 24.
The following country was not Involved to draft charter of UNO ( )
A) England
B) France
C) China
D) Japan
Answer:
D) Japan

Question 25.
The membership of UN at the time of establishment ( )
A) 54
B) 51
C) 49
D) 25
Answer:
A) 54

Question 26.
The membership of UN in 2014 ( )
A) 154
B) 120
C) 193
D) 190
Answer:
C) 193

Question 27.
UN works through these many different organs ( )
A) 5
B) 4
C) 3
D) 6
Answer:
D) 6

Question 28.
International Court of Justice Is located at ( )
A) New York
B) Hague
C) Paris
D) Geneva
Answer:
B) Hague

Question 29.
World Health Organisation is located at ( )
A) Hague
B) NewYork
C) Geneva
D) Paris
Answer:
C) Geneva

Question 30.
The United Nations Educational Scientific and Cultural Organisation is functioning from ( )
A) Paris
B) Geneva
C) Hague
D) New York
Answer:
A) Paris

Question 31.
The United Nations International Children’s Emergency Fund Is functioning from ( )
A) Hague
B) Geneva
C) NewYork
D) Paris
Answer:
C) NewYork

Question 32.
Decisions relating to war and peace taken In UNO at ( )
A) Security Council
B) international Court of Justice
C) General Assembly
D) UNESCO
Answer:
A) Security Council

Question 33.
The following country has Veto power In Security Council ( )
A) Japan
B) China
C) Germany
D) Spain
Answer:
B) China

Question 34.
Identify the country which does not belong to USA block. ( )
A) Spain
B) France
C) Britain
D) Poland
Answer:
D) Poland

Question 35.
Intense tensions between the US and the USSR during this period are called Cold War ( )
A) 1945-91
B) 1919-45
C) 1874-1914
D) 1919-1991
Answer:
A) 1945-91

Question 36.
Angola became Independent from Portugal in ( )
A) 1948
B) 1979
C) 1975
D) 1956
Answer:
C) 1975

Question 37.
In 1971 this country invaded Afghanistan to put a friendly government ( )
A) USA
B) China
C) Iraq
D) USSR
Answer:
D) USSR

Question 38.
Bandung conference was held in ( )
A)1948
B) 1955
C) 1961
D) 1952
Answer:
B) 1955

Question 39.
Chief spokesperson of NAM was ( )
A) Tito
B) Nehru
C) Nasser
D) Roosevelt
Answer:
B) Nehru

Question 40.
The first summit of NAM was held at ( )
A) Delhi
B) Colombo
C) Belgrade
D) Bandung
Answer:
C) Belgrade

Question 41.
Brujan, France, USA, USSR, and China drafted a Charter for the formation of ……………….. . ( )
A) UNESCO
B) UN
C) WHO
D) UNO
Answer:
D) UNO

Question 42.
The Zionist Movement was developed by ( )
A) Jews
B) Arabs
C) Nazis
D) Christians
Answer:
A) Jews

Question 43.
Fidayeens (Sulcid. squad.) was formed In ( )
A) Palestine
B) Israel
C) Egypt
D) Lebanon
Answer:
C) Egypt

Question 44.
Palestinian Liberation Organisation was started in ( )
A) Jordon
B) Egypt
C) Palestine
D) Israel
Answer:
A) Jordon

Question 45.
Arab Nationalism and socialism are slogans of ( )
A) Libya
B) Iraq
C) Egypt
D) Palestine
Answer:
B) Iraq

Question 46.
President of the USSR to announce its disbanding was ( )
A) Mikhail Gorbachev
B) Vladimir Putin
C) Joseph Stalin
D) Boris Yeltsin
Answer:
D) Boris Yeltsin

Question 47.
India-China signed Panchsheel pact In ( )
A) 1949
B) 1962
C) 1954
D) 1976
Answer:
C) 1954

Question 48.
Alter 1965 war, India and Pakistan signed a treaty In 1966 In ( )
A) Tashkent
B) Pakistan
C) India
D) UNO
Answer:
A) Tashkent

Question 49.
A major military operation Kargil War took place between India and Pakistan in ( )
A) 1999
B) 1993
C) 1991
D) 1998
Answer:
A) 1999

Question 50.
Sri Lanka got liberated In the year ( )
A) 1947
B)1956
C) 1948
D) 1949
Answer:
C) 1948

Question 51.
Bangladesh was liberated from Pakistan with the help of Indian troops in ( )
A) 1965
B) 1971
C) 1975
D) 1972
Answer:
D) 1972

Question 52.
This war divided Kashmir into two parts ( )
A) The War in 1947 – 48
B) The war in 1999
C) The war in 1965
D) The war In 1971
Answer:
A) The War in 1947 – 48

Question 53.
…………………… and ………………. were superpowers up to World War II. ( )
A) The USA, the USSR
B) India, China
C) Pakistan, Russia
D) The USA, Germany
Answer:
A) The USA, the USSR

Question 54.
In the Second World War ………………… has benefited more. ( )
A) the USSR
B) China
C) the USA
D) Japan
Answer:
C) the USA

Question 55.
………………….. countries of UNO have the veto power. ( )
A) Four
B) Six
C) Five
D) None
Answer:
C) Five

Question 56.
“We have emerged from this war the most powerful nation These are the words of the US President ……………… In 1945. ( )
A) Clinton
B) Reagon
C) Truman
D) Nixon
Answer:
C) Truman

Question 57.
In ………………. the USSR invaded Afghanistan to install a friendly government there. ( )
A) 1947
B) 1979
C) 1971
D) 1984
Answer:
C) 1971

Question 58.
The first summit of NAM was held at ………………. . ( )
A) Belgrade
B) Tokyo
C) Nairobi
D) Delhi
Answer:
A) Belgrade

Question 59.
…………….. was the promised land of Jews. ( )
A) Mecca
B) Israel
C) Palestine
D) Varanasi
Answer:
C) Palestine

Question 60.
……………… was the PLO leader till 2004. ( )
A) Yassei- Arafat
B) Bin Laden
C) Kamal Pasha
D)Mohanwnad Geelani
Answer:
A) Yassei- Arafat

Question 61.
……………….. came to power with the slogan of Arab nationalism. ( )
A) Nasar
B) Karzai
C) Arafat
D) Saddam Hussain
Answer:
D) Saddam Hussain

Question 62.
Congo got independence In ( )
A) 1958
B) 1963
C) 1960
D) 1971
Answer:
C) 1960

Question 63.
Che Guevara was a popular leader from ( )
A) Latin America
B) North America
C) Africa
D) Asia
Answer:
A) Latin America

Question 64.
Bandung conference was held In 1955. it Is in ( )
A) India
B) Indonesia
C) West Indies
D) Egypt
Answer:
B) Indonesia

Question 65.
The first summit of NAM In Belgrade was attended by ( )
A) 20 member countries
B) 25 member countries
C) 50 member countries
D) 54 member countries
Answer:
B) 25 member countries

Question 66.
Palestinians were mostly ( )
A) Catholics
B) Protestants
C) Arab Muslims
D) African Muslims
Answer:
C) Arab Muslims

Question 67.
In 1956, Israel attacked ……………… with support of western powers. ( )
A) Jordan
B) Palestine
C) Syria
D) Egypt
Answer:
D) Egypt

Question 68.
Glasnost’ and ‘PerestroikW were reformed in Russia started by ( )
A) Boris Yeltsin
B) Vladimir Pubn
C) Mikhail Gorbachev
D) Nauta Kruschev
Answer:
C) Mikhail Gorbachev

Question 69.
The Independent butter zone between India and China was ( )
A) Bhutan
B) Tibet
C) Nepal
D) Myanmar
Answer:
B) Tibet

Question 70.
China annexed Tibet in ( )
A) 1950
B) 1956
C) 1962
D) 1954
Answer:
A) 1950

Question 71.
Bangladesh was liberated from Pakistan in 1972 wIth the help of ………………… troops.
A) American
B) Incan
C) Russian
D) Chinese
Answer:
B) Incan

Question 72.
…………… nationalised Suez Canal. ( )
A) Naseer
B) Yasser
C) Saddam
D) Tito
Answer:
A) Naseer

Question 73.
The Cold War is between
A) The Communist and Fascist countries
B) The USA and European countries
C) The Capitalist and Communist countries
D) India and China
Answer:
C) The Capitalist and Communist countries

Question 74.
The problem of Palestine Is related to these people. ( )
A) Jews – Egyptians
B) Jews – Arabs
C) Jews – Syrians
D) Arabs- English
Answer:
B) Jews – Arabs

Question 75.
The Bandung conference was an ( )
A) Indo – American conference
B) Anglo- Italian conference
C) Russo – Japanese conference
D) Asian – African conference
Answer:
B) Anglo- Italian conference

Question 76.
Which of the following organizations of the League of Nations have been functioning till today? ( )
A) International Labour Organization
B) World Health Organization
C) International Court of Justice
D) All of these
Answer:
D) All of these

Question 77.
The number of countries In the U.N.O. In 2016 was
A) 193
B) 115
C) 186
D) 120
Answer:
A) 193

Question 78.
The suitable concept for the pamphlet on World Peace is the …………………. . ( )
A) eradication of malaria
B) eradication of poverty
C) settlement of disputes by peaceful negotiations
D) ban on trafficking of women and children
Answer:
C) settlement of disputes by peaceful negotiations

Question 79.
Which among the following statements about the Cold war Is wrong? ( )
A) Rivalry between US and USSR.
B) USA and USSR engaged in direct war.
C) Triggering off an arms race.
D) An Ideological war between the two superpowers.
Answer:
B) USA and USSR engaged in direct war.

Question 80.
Special powers to the permanent member countries of UNO Is undemocratic, because ……………….. . ( )
A) It Is impossible to establish world peace with these nations.
B) Existence of democratic countries depends on the decisions of these nations.
C) They influence the UNO to accept their decisions.
D) Above all.
Answer:
D) Above all.

Question 81.
The countries stand the first and second places in World population are ……………… . ( )
A) India and China
B) China and India
C) China and Russia
D) India and Russia
Answer:
B) China and India

Question 82.
The present membership of UNO is …………… . ( )
A) 173
B) 183
C) 193
D) 163
Answer:
C) 193

Question 83.
Identify the important aspect that was result of the new processes of the World even as the war-devastated countries rebuilt their economies. ( )
A) Imperialism
B) Dictatorsh
C) Establishing UNO
D) Colonisation
Answer:
C) Establishing UNO

Question 84.
International Court of Justice is located at …………………. . ( )
A) Hague
B) New York
C) Paris
D) Geneva
Answer:
A) Hague

Question 85.
These countries have veto power? ( )
A) All member countries of security council
B) Permanent meters of security council
C) Temporary merger counties of security around
D) All merrùer countries of UNO
Answer:
B) Permanent meters of security council

These TS 10th Class Social Bits with Answers 18th Lesson Emerging Political Trends 1977 to 2000 will help students to enhance their time management skills.

TS 10th Class Social Bits 18th Lesson Emerging Political Trends 1977 to 2000

Question 1.
Telecom revolution was Initiated by ( )
A) Indira Gandhi
B) P.V. Narasimha Rao
C) A.B. Vajpayee
D) Rajiv Gandhi
Answer:
D) Rajiv Gandhi

Question 2.
The party came to power in centre. immediately after the end of emergency was ………………. . ( )
A) Congress Party
B) Siromani Akali Dal
C) Communist Party of India
D) Janatha Party
Answer:
D) Janatha Party

Question 3.
Which of the following political parties is not existed in India now? ( )
A) Indian National Congress (I)
B) Bharatiya Janata Party
C) Communist Party of India
D) Muslim League
Answer:
D) Muslim League

Question 4.
Article 356 of Indian Constitution Is related to ………………… . ( )
A) the election of President.
B) amendments In Constitution.
C) President’s rule.
D) elections in the states.
Answer:
C) President’s rule.

Question 5.
The following la not related to the policy of liberalisation ……………….. . ( )
A) Drastic reduction of Govt. expenditure.
B) Reducing restrictions on foreign investments.
C) Giving chance to private investors.
D) imposing restrictions on Fundamental Rights.
Answer:
D) imposing restrictions on Fundamental Rights.

Question 6.
The main demand of Asom movement ………………….. .( )
A) to remove the outsiders.
B) expansion of tea plantations.
C) independence of Asom.
D) for political power.
Answer:
A) to remove the outsiders.

Question 7.
Coalition governments are ……………….. .( )
A) Consist of number of National and Regional parties.
B) Consist of single National party.
C) Consist of single Reonal party
D) Ruled by the Governor.
Answer:
A) Consist of number of National and Regional parties.

Question 8.
Identify the wrong statement. ( )
A) Telecom Revolution was Initiated by Rajiv Gandhi.
B) There were no phones en India before Telecom Revolution.
C) Telecom Revolution spread the network of telephonic communication
D) Satellite Technology is used during telecom revolution
Answer:
B) There were no phones in India before Telecom Revolution.

Question 9.
…………………. quit Congress alter Emergency and joined Anti-Congress Front. ( )
A) Kamaraj Nadar
B) J.P. Narayan
C) J.B.Krlpaiani
D) Jagjivan Ram
Answer:
C) J.B.Krlpaiani

Question 10.
The period between ………………. was a testing time for Indian democracy. ( )
A) 1975-1985
B) 1985-1990
C) 1990 -1995
D)1995-2000
Answer:
A) 1975-1985

Question 11.
When elections were announced in ……………….. it took everyone by surprise. ( )
A) January 1975
B) January 1976
C) January 1977
D) January 1978
Answer:
C) January 1977

Question 12.
The Congress returned to power in …………………… . ( )
A) 1977
B) 1978
C) 1979
D) 1980
Answer:
D) 1980

Question 13.
NT. Rama Rao began the Telugu Desam Party (TDP) on his 60th bIrthday in ( )
A) 1982
B) 1983
C) 1984
D) 1985
Answer:
A) 1982

Question 14.
Mandal Commission recommended ……………………… reservation to OBC. ( )
A) 31%
B) 40%
C) 25%
D) 27%
Answer:
C) 25%

Question 15.
Operation Blue Star was conducted in this year. ( )
a) 1968
B)1969
C) 1984
D) 1971
Answer:
C) 1984

Question 16.
The tea industry was mainly based in ( )
A) Calcutta
B) Delhi
C) Bombay
D) Chennai
Answer:
A) Calcutta

Question 17.
The border with could not be sealed due to both diplomatic reasons and also geographic reasons. ( )
A) Burma
B) Bangladesh
C) Pakistan
D) Afghanistan
Answer:
B) Bangladesh

Question 18.
At the other end of India, another movement for autonomy was taking shape in the state of ……………… . ( )
A) Punjab
B) Maharashtra
C) Onasa
D) Bihar
Answer:
A) Punjab

Question 19.
Janata government came to power in ( )
A) 1980
B)1967
C) 1984
D) 1977
Answer:
D) 1977

Question 20.
The Akali Dal had passed a set of resolutions in 1978 during this party rule. ( )
A) Congress Party
B) Communist Party
C) Janata Party
D) DMK
Answer:
C) Janata Party

Question 21.
The dismissal of the Akall government and the return of the Congress occutved in ………………. . ( )
A) 1980
B) 1981
C) 1982
D) 1983
Answer:
A) 1980

Question 22.
Bhindranwale demanded the formation of a …………… state Khalistan. ( )
A) Maratlip
B) Sikh
C) Jam
D) Buddhists
Answer:
B) Sikh

Question 23.
The Shlromani Akali Dal government was dismissed by Congress in ( )
A) 1977
B) 1980
C) 1982
D) 1978
Answer:
B) 1980

Question 24.
The Prime Minister who was assassinated in 1984 in India was ( )
A) Indira Gandhi
B) Rajpakse
C) Nixon
D) Rajiv Gandhi
Answer:
A) Indira Gandhi

Question 25.
In ……………… an assembly at the Akal Takht, made a declaration of an independent state of Khalistan. ( )
A) April 1985
B) April 1988
C) April 1987
D) April 1988
Answer:
B) April 1988

Question 26.
In ………………. alone about a thousand people were killed. ( )
A) 1991
B) 1992
C) 1993
D) 1994
Answer:
A) 1991

Question 27.
P.V. Narasimha Rao hails from this state. ( )
A) Tamil Nadu
B) Maharashtra
C) Telangana
D) Kamataka
Answer:
C) Telangana

Question 28.
Rajiv Gandhi began a peace initiative in Punjab, Assam and Mizoram and also in the neighbouring country of ……………… . ( )
A) Sri Lanka
B) Pakistan
C) Afghanistan
D) Sudan
Answer:
A) Sri Lanka

Question 29.
Lankan government and the force was finally withdrawn in …………. . ( )
A) 1988
B)1989
C) 1990
D) 1991
Answer:
B)1989

Question 30.
The Janata Dal focussed on the need for ( )
A) Exclusive Development
B) Majoritarian Democracy
C) Inclusive Democracy
D) Inclusive development
Answer:
D) Inclusive development

Question 31.
Some sections of the Hindus had begun a campaign for building a temple for Lord …………………. Ayodhya in the place of Badri Masjid. ( )
A) Ram
B) Krishna
C) Siva
D) Vishnu
Answer:
A) Ram

Question 32.
The Prime Minister of first coalition of Janata Dal In 1989 was ( )
A) Chandrasekhar
B) V.P. Singh
C) Morarji Desai
D) P.V. Narasimha Rao
Answer:
B) V.P. Singh

Question 33.
An example for left-wing political parties ………….. . ( )
A) CPI
B) Congress
C) Janata Party
D) DMK
Answer:
A) CPI

Question 34.
The Left Front Government was led by Jyoti Basu of ……………….. . ( )
A) Communist Party
B) Congress Party
C) DMK
D) CPM
Answer:
D) CPM

Question 35.
In ………… the West Bengal government launched operations Barga to record the names of the sharecroppers. ( )
A) June 1978
B) June 1979
C) June 1980
D) June 1981
Answer:
A) June 1978

Question 36.
Approximately half of rural households in …………….. have received land reform benefits. ( )
A) Bihar
B) West Bengal
C) Andhra Pradesh
D) Madhya Pradesh
Answer:
B) West Bengal

Question 37.
As a result of welfare measures, agricultural production in West Bengal increased almost by …………………. and rural power by declined significantly. ( )
A) 10%
B) 20%
C) 30%
D) 40%
Answer:
C) 30%

Question 38.
In 1990 …………………. the leader of BJP led e Rath Yatra from Somnath to Ayodhya. ( )
A) V.P. Singh
B) L.K. Advani
C) P.V. Narasirnha Bao
D) Raglv Gandhi
Answer:
B) L.K. Advani

Question 39.
After forming government at the centre Janata Party dismissed …………………. state
governments of Congress. ( )
A) Nine
B) Seven
C) Six
D) Eight
Answer:
D) Eight

Question 40.
The Prime Minister who made, agreement with All Assam Student Union In 1984 was ( )
A) Indira Gandhi
B) Rajiv Gandhi
C) VP Singh
D) Deve Gowda
Answer:
B) Rajiv Gandhi

Question 41.
The revolution with which Rajiv Gandhi’s name associated is ( )
A) Green revolution
B) White revolution
C) Buo revolution
D) Telecom revolution
Answer:
D) Telecom revolution

Question 42.
MandaI Commission recommended ………….. % reservation to OBCs. ( )
A) 25
B) 31
C) 27
D) 40
Answer:
C) 27

Question 43.
The Prime Minister to implement Mandal Commission was ( )
A) Rajiv Gandhi
B) Indira Gandhi
C) LB Sastri
D) VP Singh
Answer:
D) VP Singh

Question 44.
The policy of liberalisation was accepted by Prime Minister ( )
A) Rajiv Gandhi
B) PV Narasimha Rao
C) VP Singh
D) Indira Gandhi
Answer:
B) PV Narasimha Rao

Question 45.
Telugu Desam party in combined Andhra Pradesh was started In ( )
A) 1983
B) 1982
C) 1984
D) 1981
Answer:
B) 1982

Question 46.
In 1980 general elections Congress was victorious in all states except ( )
A) Andhra Pradesh, Tamil Nadu
B) Tamil Nadu, Bihar
C) Tamil Nadu, West Bengal
D) West Bengal, Assam
Answer:
C) Tamil Nadu, West Bengal

Question 47.
find the odd one regarding welfare measures of NTR in 1982 election promises. ( )
A) Rs. 2 per kg of rice to the poor
B) Janma Bhoomi
C) Liquor prohibition
D) Midday meal scheme in government schools
Answer:
B) Janma Bhoomi

Question 48.
NTRs government in combined Andhra Pradesh was dismissed in ( )
A) 1984
B) 1982
C) 1983
D) 1985
Answer:
A) 1984

Question 49.
The leader who defected from TOP to Congress end became Chief minister in 1984 was ( )
A) N. Janardbana Reddy
B) K. Vijaya Bhaskara Reddy
C) N Bhsskara Rao
D) N. Sanjeeva Reddy
Answer:
C) N Bhsskara Rao

Question 50.
The talks between AASO and Central Government were lasted for ……………. years before came to an agreement. ( )
A) five
B) four
C) two
D) three
Answer:
D) three

Question 51.
The offshoot of AASU and a political party In Assam is ( )
A) Assom Gana Parishad
B) Ass0m National Conference
C) Assom Democratic Front
D) Assom, National Front
Answer:
A) Assom Gana Parishad

Question 52.
Farmers of ……….. states agitated under the leadership of Mahindra Singh Tikait ( )
A) UP and Bihar
B) Bihar and Haryana
C) Haryana and Madhya Pradesh
D) UP and Haryana
Answer:
D) UP and Haryana

Question 53.
Farmers of Maharashtra were fighting under the leadership of ( )
A) Sardar Joshi
B) Vilas Reo Patil
C) Bal Thackeray
D) Sharad Pawar
Answer:
A) Sardar Joshi

Question 54.
Coalitions form ……………….. for better understanding among parties. ( )
A) Cooperative Cell
B) Common Need Cell
C) Common Minimum Programme and Coordination Committees
D) Nation Committees & Common Services
Answer:
C) Common Minimum Programme and Coordination Committees

Question 55.
Of the following words, which means different? ( )
A) Structural adjustment programme
B) Liberalisation
C) Globalisation
D) industrialisation
Answer:
D) lndustrialisation

Question 56.
The Prime Minister, who negotiated with MF in 1992 for loans, to come out of economic crises, was ( )
A) P.V. Narasimha rao
B) Dr. Manmohan Singli
C) VP Singh
D) Rajiv Gandhi
Answer:
A) P.V. Narasimha rao

Question 57.
LK Advanis Rath Yatra is from …………….. to ………………… . ( )
A) Ayodhya to Somanath
B) Somanath to Delhi
C) Somartath to Ayodhya
D) Ayodhya to Delhi
Answer:
C) Somartath to Ayodhya

Question 58.
P.V. Narasimha Reo was made Prime Minister of India in ( )
A) 1991
B) 1992
C) 1997
D) 2002
Answer:
B) 1992

Question 59.
The party based in Punjab is ( )
A) Bharatiya 10k Del
B) Shiroman Akali Dal
C) Dravida Munnetra Kazagam
D) Telugu Desam
Answer:
B) Shiroman Akali Dal

Question 60.
Indian army sent to maintain peace in Sn Lanka was withdrawn In ( )
A) 1988
B) 1989
C) 1987
D) 1986
Answer:
B) 1989

Question 61.
In June 1978, the …………………… government launched Operation Barga. ( )
A) Punjab
B) Haryana
C) West Bengal
D) Kerala
Answer:
C) West Bengal

Question 62.
The longest-served Chief Minister of a state ( )
A) Jyoti Basu
B) Narendra Modi
C) Shiela Dixit
D) Naveen Patnaik
Answer:
A) Jyoti Basu

Question 63.
Presidents rule can be imposed In state under artIcle ( )
A) 352
B) 370
C) 356
D) 324
Answer:
C) 356

Question 64.
The first coalition government was led by ……………………. . ( )
A) Indira Gandhi
B) Vajpayee
C) Morarji Desai
D) V.P. Singh
Answer:
C) Morarji Desai

Question 65.
Which are the following measures to gain substantial support of the rural population for the Left Front government in West Bengal? ( )
A) Operation Barga
B) Implementation of Panchayat Raj
C) Price control
D) Both options (A) and (B)
Answer:
A) Operation Barga

Question 66.
This party led anti-Hindi agitation in South ( )
A) AIADMK
B) DMK
C) TUP
D) TRS
Answer:
B) DMK

Question 67.
Emergency was announced by ……………. . ( )
A) Indira Gandhi
B) Morarli Dosai
C) Charan Singh
D) Batiu Jagieevan Ram
Answer:
A) Indira Gandhi

Question 68.
Observe the below statement. ( )
1) Potti Sriramulu, demanding the formation of a separate Telugu-speaking state, died after 58 days of fasting In October 1952.
2) N.T.Rama Reo began the Telugu Desam Party (TDP) on his 60th bIrthday In 1982. He said that the TOP stood for the honour and self-respect of the Telugu-speaking people (Telugu Vail Atmagauravam).
A) 1 and 2 True
B) 1 True, 2 False
C) 1 False,2 True
D) Both 1,2 False
Answer:
A) 1 and 2 True

Question 69.
The first coalition government was led by ………………. . ( )
A) Indira Gandhi
B) Vajpayee
C) Morarji Dosai
D) V.P. Singh
Answer:
D) V.P. Singh

Question 70.
Which of the following political party Is not existed In India now? ( )
A) Indian National Congress (I).
B) Bharatiya Janata Party
C) Communist Party of mola
D) Muslim League
Answer:
D) Muslim League

Question 71.
Operation Barga was launched by ………………. Government. ( )
A) Punjab
B) Haryana
C) West Bengal
D) Kerala
Answer:
C) West Bengal

Question 72.
Mandai commission recommended ………………… reservation to O.B.C. ( )
A) 31%
B) 40%
C) 25%
D) 27%
Answer:
D) 27%

These TS 10th Class Social Bits with Answers 17th Lesson Independent India (The First 30 years – 1947-77) will help students to enhance their time management skills.

TS 10th Class Social Bits 17th Lesson Independent India (The First 30 years – 1947-77)

Question 1.
Emergency was announced by ( )
A) Indira Gandhi.
B) Moratji Dosai.
C) Charan Singh.
D) Babu Jagjeevan Ram.
Answer:
A) Indira Gandhi.

Question 2.
By this agreement. Hyd.r.bad and Andhra State were merged and formed into Andhra Pradesh. ( )
A) Srt Krishna Agreement
B) Mulki Agreement
C) Gentiemens Agreement
D) Chief Minister’s Agreement
Answer:
C) Gentiemens Agreement

Question 3.
The political party that dominated in the first thirty years of independent India was ……………….. .( )
A) Indian National Congress
B) Bharatiya Janata Party
C) Jane Sangh Party
D) Communist Party of India
Answer:
A) Indian National Congress

Question 4.
The Election Commission came up with the idea of having symbols in elections to overcome the problem of …………………… .( )
A) Poverty
B) Illiteracy
C) Unemployment
D) Corruption
Answer:
B) Illiteracy

Question 5.
The political party system in India is ( )
A) Single party
B) Multiparty
C) Dual party
D) No party system
Answer:
B) Multiparty

Question 6.
This is NOT related to the First General Elections in India. ( )
A) Symbols were introduced.
B) Separate ballot boxes for each candidate
C) Massive campaign to encourage the voters.
D) Electronic voting machines were used.
Answer:
D) Electronic voting machines were used.

Question 7.
Consequence of 1967 Indian Elections are …………………. . ( )
A) disappearance of regional parties.
B) loss of Congress power in many states.
C) destruction of a multi-party system.
D) Communist party came to power In the center.
Answer:
B) loss of Congress power in many states.

Question 8.
The Congress won with a record margin in 1971 due to ……………….. .( )
A) Amin Hatao.
B) Beti Bacheo- Beti Padhao,
C) Bimari Hatao.
D) Garibi Hateo.
Answer:
D) Garibi Hateo.

Question 9.
This was given more Importance during First Five Year Plan. ( )
A) Agriculture
B) industries
C) Services
D) Self-Reliance
Answer:
A) Agriculture

Question 10.
The second five-year plan focused on: ( )
A) Industries
B) Agriculture
C) Population control
D) Removal of poverty
Answer:
A) Industries

Question 11.
In Assom, a new state called Meghalaya was created in December ……………….. . ( )
A) 1968
B) 1969
C) 1970
D) 1971
Answer:
B) 1969

Question 12.
Women in ………………….. got the right to vote only In 1971. ( )
A) Switzerland
B) Malaysia
C) Indonesia
D) Singapore
Answer:
A) Switzerland

Question 13.
The ……………… consistently won over 70% of the seats by obtaining about 45% of the total votes cast. ( )
A) CPM
B) BJP
C) Congress
D) CPI
Answer:
C) Congress

Question 14.
…………………. competition In the one-party dominant system took place within the Congress. ( )
A) Political
B) Social
C) Cultural
D) Economical
Answer:
A) Political

Question 15.
The …………………… had been active even during the British rule. ( )
A) Ravindra Bharathi
B) Andhra Mahasablia
C) Andhra Kalakshetrarn
D) None
Answer:
B) Andhra Mahasablia

Question 16.
The States Reorganisation Act was passed In Parliament In this year. ( )
A) 1954
B) 1955
C) 1956
D) 1957
Answer:
C) 1956

Question 17.
The …………….. Commission was eat up within a month of the inauguration of the new
Constitution. ( )
A) Planning
B) Foreign
C) Mukheqee
D) None
Answer:
A) Planning

Question 18.
The First Five Veer Plan focussed on and stressed on the need for increasing food production. ( )
A) Industries
B) Agriculture
C) Transport
D) Social services
Answer:
B) Agriculture

Question 19.
…………… were to bring economies of scale and also provide valuable Inputs like seeds, manure, fertiliser and so on. ( )
A) Ration shops
B) Cooperatives
C) Departmental stores
D) Wholesale shops
Answer:
B) Cooperatives

Question 20.
While ……………… system was abolished, edistilbution of land to the landless did not take place. ( )
A) Zamindari system
B) Patwari system
C) Both A and B
D) None
Answer:
A) Zamindari system

Question 21.
………………….. benefited both the agriculture and the industrial sector. ( )
A) Banks
B) Societies
C) Dams
D) None
Answer:
C) Dams

Question 22.
From the second Five Year plan onwards the emphasis shifted to ……………… . ( )
A) Industries
B) Agriculture
C) Employment
D) Self-reliance
Answer:
A) Industries

Question 23.
India had to face two wars, first with Pakistan over Kashmir In ………………… . ( )
A) 1947
B) 1948
C) 1949
D) 1950
Answer:
B) 1948

Question 24.
With the death of Nehru In 1964, the Congress managed a successful transition with the choosing of ……………… as its leader In government ( )
A) Sardar Valiabhbai Patel
B) Rajeradra Prad
C) Lal Bahadur Shastri
D) Gandhiji
Answer:
C) Lal Bahadur Shastri

Question 25.
The Official Language Act was passed in ………………. . ( )
A) 1963
B) 1964
C) 1965
D) 1966
Answer:
A) 1963

Question 26.
Green Revolution was a technocratic strategy in …………….. . ( )
A)1961-64
B) 1964-67
C) 1987-70
D) 1970-71
Answer:
B) 1964-67

Question 27.
The …………………. election was a landmark election ¡n the history of India. ( )
A) 1952
B) 1987
C) 1957
D) 1971
Answer:
B) 1987

Question 28.
The Congress governments fell and they were replaced by ……………… governments. ( )
A) Samyukta Vidhayak Dei (SVD)
B) Vyakthi Vikas Dal
C) RSS
D) None
Answer:
A) Samyukta Vidhayak Dei (SVD)

Question 29.
Penchsheel policy was signed by these countries …………………….. . ( )
A) China, England
B) India, China
C) India, England
D) China, Japan
Answer:
B) India, China

Question 30.
The Congress Prime Minister who took left turn was ( )
A) Indira Gandhi
B) Rajiv Gandhi
C) Jawaharlal Nehru
D) Lal Bahadur Sastry
Answer:
A) Indira Gandhi

Question 31.
He was the first Prime Minister of India ( )
A) Gandhi
B) Rajendra Prasad
C) Ambecikar
D) Nehru
Answer:
D) Nehru

Question 32.
First States Reorganisation Commission was set up In ( )
A) 1952
B) 1956
C) 1953
D) 1950
Answer:
C) 1953

Question 33.
Political party which dominated the anti-Hindi agtation was ( )
A) Assom Gana Parishad
B) Siromani Akaii Del
C) Dravida Munnetra Kazhagam
D) Shivasena
Answer:
C) Dravida Munnetra Kazhagam

Question 34.
Rise of regional parties was marked in the elections in India In ( )
A) 1987
B) 1971
C) 1957
D) 1962
Answer:
A) 1987

Question 35.
A war between India and Pakistan to liberate Bangladesh was started in ( )
A) 1948
B) 1993
C) 1965
D) 1971
Answer:
D) 1971

Question 36.
Indira Gandhi gave the slogan Garibi Hateo In this general election year ( )
A) 1967
B) 1971
C) 1977
D) 1980
Answer:
B) 1971

Question 37.
The first general elections in India were held In
A) 1952
B) 1957
C) 1962
D) 1972
Answer:
A) 1952

Question 38.
………………… is the communication language between centre and states. ( )
A) Telugu
B) Hindi
C) English
D) Sanskrit
Answer:
C) English

Question 39.
Green Revolution deals with ( )
A) Water management skill
B) Use of fertilizers
C) Use ai High Yielding Vanities
D) All the above
Answer:
D) All the above

Question 40.
………………… popularized DMK in Tamil Nadu. ( )
A) Rajkurnar
B) MGR
C) Rajinikanth
D) Viayakanth
Answer:
B) MGR

Question 41.
Jammu and Kashmir state gets special stat, status under ( )
A) Article 244
B) Article 266
C) Article 342
D) Article 370
Answer:
D) Article 370

Question 42.
Separate state of Telangana came Into existence from ( )
A) 8th June 2014
B) 6th June 2014
C) 4th June 2014
D) 2nd June 2014
Answer:
D) 2nd June 2014

Question 43.
Telangana bill was passed in Lok Sabha on ( )
A)18th Feb 2014
B) 21st Feb 2014
C) 25th Feb 2014
D) 27th Feb 2014
Answer:
A)18th Feb 2014

Question 44.
What is Incorrect regarding first general elections in India? ( )
A) It was based on universal adult franchise
B) Most of the electorate is illiterate
C) Use of symbols from everyday tite was provided
D) Indelible Ink marking was not introduced
Answer:
D) Indelible Ink marking was not introduced

Question 45.
Congress showed one party dominance In political system – correct one ( )
A) First three general elections witnessed this
B) No other political party contested
C) Other parties won 45% seats
D) Congress got 70% of the votes cast
Answer:
A) First three general elections witnessed this

Question 46.
What is correct regarding Nehru and State Reorganisation? ( )
A) He was opposed to it.
B) He was not opposed to it.
C) He never accepted it.
D) He was ready to accept it.
Answer:
B) He was not opposed to it.

Question 47.
1st State Reorganisation Commission was set up In ( )
A) August 1952
B) August 1953
C) October 1952
D) October 1953
Answer:
B) August 1953

Question 48.
He was not a member of 1st SRC ( )
A) HN Kunzru
B) Fazl All
C) KM Panikkar
D) KT Telang
Answer:
D) KT Telang

Question 49.
1st SAC created ………………….. linguistic states. ( )
A)12
B) 8
C) 14
D) 6
Answer:
C) 14

Question 50.
The first linguistic state created was ( )
A) Andhra Pradesh
B) Assom
C) Bihar
D) Utter Pradesh
Answer:
A) Andhra Pradesh

Question 51.
Land reform were Implemented in ………………… manner in IndIa. ( )
A) Whole-hearted
B) Half-hearted
C) Deliberate
D) Forceful
Answer:
B) Half-hearted

Question 52.
Indo-Chinese war took place In ( )
A) 1972
B) 1971
C) 1962
D) 1965
Answer:
C) 1962

Question 53.
………………….. succeeded Sastri as Prime Minister.( )
A) Nehru
B) Indira Gandhi
C) Charan Sini
D) Vajpayee
Answer:
B) Indira Gandhi

Question 54.
In 1967 electIons Congress got ………………….. Lok Sabha seats.( )
A) 364
B) 361
C) 382
D) 284
Answer:
D) 284

Question 55.
In 1973 …………………. war raised oil prices to all-time high. ( )
A) Indo-Pak
B) Arab-Israeli
C) China-India
D) India-Afghan
Answer:
B) Arab-Israeli

Question 56.
…………………… High Court unseated Indira Gandhi from Lok Sabha.( )
A) Andhra Pradesh
B) Kolkata
C) Mumbai
D) Allahabad
Answer:
D) Allahabad

Question 57.
This amendment is nicknamed as Mini Constitution ( )
A) 44th
B) 42nd
C) 26th
D) 35th
Answer:
B) 42nd

Question 58.
Nationalisation of Banks and abolition of privy purses was taken up by
A) Nehru
B) Sastri
C) Patel
D) Indira Gandhi
Answer:
D) Indira Gandhi

Question 59.
Which of the following slogans does NOT relate to the right to vote? ( )
A) Right to vote is the most powerful weapon of a voter
B) Vote for corrupt person – damage to the nation
C) Vote for note
D) Don’t get bribed, caste your vote freely
Answer:
C) Vote for note

Question 60.
The dot given in the map represents ……………… .( )

A) Delhi
B) Kolkata
C) Chennai
D) Visakhapatnam
Answer:
C) Chennai

Question 61.
Political equality can be Identified with ………………….. . ( )
A) Right to get admission in any school.
B) Principle of one person one vote.
C) Right to enter any religious worship place.
D) Above all
Answer:
B) Principle of one person one vote.

Question 62.
Emergency is Imposed to …………………… .( )
A) restrict people’s rights.
B) ensure eradication of poverty.
C) be accepted by all political parties.
D) provide freedom of expression.
Answer:
A) restrict peoples rights.

Question 63.
Universal Adult Franchise In the Indian context means ……………… .
A) allowing all people to vote for any political party.
B) allowing all adults to vote in elections.
C) allowing all people to vote for a single party.
D) regular, free and fair elections.
Answer:
B) allowing all adults to vote in elections.

Question 64.
India consists of ……………………. .
A) 23 states 7 union territories.
B) 29 states 8 union territories.
C) 28 states 8 union territories.
D) 28 states 7 union territories.
Answer:
C) 28 states 8 union territories.

Question 65.
Identify the mismatched pairs.
List-A List-B
1) Switzerland (iii) (i) Voting rights in 1971
2) Novel dea (v) (ii) Election syntols
3) Congress Party (iv) (iii) Madras
4) British Presidency (ii) (iv) Group politics
5) linguistic movement (i) (v) SRC
A) 1, 2
B) 3, 4
C) 4, 5
D) 2,5
Answer:
B) 3, 4

Question 66.
Identify the correct matched pairs.
List-A List-B
1) Nehru (v) (i) Panchsheel
2) Indira (iv ) (ii) Privy purses
3) Anti-Hind agitation (¡) (iii) DMK
4) Vokkaligas (ii) (iv) Haryana
5) Jets (ii) (v) Kamataka
A) 1,2
B) 3,5
C) 2,3,4
D) 1,4,5
Answer:
A) 1,2

Question 67.
Which one of the following statements le wrongly written? ( )
A) In 1956. the State Reorganisation Act was passed in Parliament.
B) State Reorganisation Corwnittee (SRC) members were Dr. B. R. Antedkar, Jawaharlal
Nehru and ValLabhbhai Palel.
C) Linguistic Reorganisation didn’t weaken India,
D) As per SAC report, 14 States and 6 Union territories were created.
Answer:
B) State Reorganisation Corwnittee (SRC) members were Dr. B.R. Antedkar, Jawaharlal Nehru, and ValLabhbhai Palel.

Question 68.
Which of the following would raise question marks on the Issue of national unity and Integrity? ( )
A) Use religion for political purposes
B) The partisan role of government
C) Mass movements
D) All the above
Answer:
D) All the above

Question 69.
This party led anti-Hindi agitation in South ( )
A) AIADMK
B) DMK
C) TDP
D) TAS
Answer:
B) DMK

Question 70.
Identify the TRUE statements from the following: ( )
1. The first general .ectlons held In 1952.
2. 17th general elections held In 2019.
3. Indian National Congress got victory in the first general .lectlon.
4. Bharatiya Jenata Party got great victory in the 16th general elections.
A) 1,3 and 4
B) 2,3 and 4
C) 1,4 and 2
D) 12,3 and 4
Answer:
D) 12,3 and 4

Question 71.
When did the Fu-st War held between India and Pakistan? ( )
A) 1962
B) 1947
C) 1971
D) 1991
Answer:
B) 1947

Question 72.
This country was known as East Pakistan. ( )
A) Bbutan
B) Burma
C) Bahrain
D) Bangladesh
Answer:
D) Bangladesh

Question 73.
The main slogan of Congress Party for general elections in 1971 was …………………. . ( )
A) Jai Jawan
B) Jal Kisan
C) Jal Hind
D) Garibi Hatavo
Answer:
D) Garibi Hatavo

Question 74.
…………………… Is the communication language between center and states. ( )
A) Telugu
B) Sanskrit
C) English
D) Hindi
Answer:
C) English

Telangana SCERT TS 10th Class Hindi Study Material 3rd Lesson माँ मुझे आने दे! Textbook Questions and Answers.

TS 10th Class Hindi 3rd Lesson Questions and Answers Telangana माँ मुझे आने दे!

प्रश्न-उत्तर :

प्रश्न 1.
अनदेखी बिटियाँ क्या कहती है?
(గర్భస్థ ఆడశిశువు ఏమంటున్నది ?)
उत्तर :
अनदेखी बिटियाँ बेटियों पर अत्याचार मत करने को कहती है।
(గర్భస్థ ఆడశిశువు ఆడపిల్లల పట్ల అన్యాయం చేయకండి అని అంటున్నది.)

प्रश्न 2.
इन पंक्तियों से क्या संदेश मिलता है?
(ఈ పంక్తుల వల్ల ఏమి సందేశం లభిస్తుంది ?)
उत्तर :
इन पंक्तियों से यह संदेश मिलंता है कि माँ, बहन और पत्नी के समान बेटी को भी चाहिए। बेटियों पर अत्याचार न कीजिए।
(తల్లి, చెల్లి, భార్యతో సమానంగా ఆడపిల్లను కూడా (పేమించండి. ఆడపిల్లల పట్ల అన్యాయం చేయకండి అనే సందేశం ఈ పంక్తుల వల్ల లభిస్తుంది.)

प्रश्न 3.
‘नारी के बिना समाज की कल्पना असंभव है।’ इस पर अपने विचार बताइए।
(“స్త్రీ లేని సమాజాన్ని ఊహించడం అసాధ్యం” దీనిపై మీ ఉద్దేశ్యం వివరించండి.)
उत्तर :
यह सही है कि नारी के बिना समाज की कल्पना असंभव है। स्त्री प्रकृति है। स्त्री के बिना पुरुष नहीं हैं। हर पुरुष के जीत के पीछे अवश्य एक न एक स्त्री रहती है। स्त्री – पुरुष दोनों समाज रूपी शक्ति के दो रूप हैं। समाज के निर्माण में जितना योगदान पुरुष का है, उतना स्त्री का भी है। वेदों में स्त्री की तुलना देवी से की गयी है। नारी मंगल मूर्ति है। जहाँ नारी का वास होता है वहाँ देवता बसते हैं।

समाज के हर क्षेत्र में नारी की सहायता की आवश्यकता हमें पडती है। बच्चों के लालन – पालन से लेकर उन्हें योग्य बनाने तक नारी का ही स्थान प्रमुख है। नारी में जितनी क्षमता है वह अन्य में नहीं। इसलिए हम कह सकते हैं कि समाज के विकास में नारी का बहुत बडा स्थान है और नारी के बिना समाज की कल्पना असंभव है।

(స్త్రీ లేని సమాజన్ని ఊహించడం అసాధ్యమనేది వాస్తవం. స్త్రీ ప్రకృతి. స్త్రీ లేకుండా పురుషుడు లేడు. ప్రతి పురుషుని విజయం వెనుక తప్పనిసరిగా ఒక స్త్రీ ఉంటుంది. స్త్రీ పురుషులిరువురూ సమాజమనే శక్తికి రెండు రూపాలు. సమాజ నిర్మాణంలో పురుషుని సహకారం ఎంత ఉందో, స్త్రీ సహకారం కూడా అంతే ఉంది. వేదాలలో స్త్రీ దేవతతో పోల్చబడింది. స్త్రీ మంగళమూర్తి. ఎక్కడై స్త్రీలు నివసిస్తారో అక్కడ దేవతలుంటారు. సమాజంలోని ప్రతి రంగంలో స్త్రీ సహకారం మనకు అవసరం. పిల్లల ఆలనాపాలనా మొదలుకొని వారిని ఉత్తమంగా తీర్చిదిద్దడంలో స్త్రీదే ప్రముఖ స్థానం. స్త్రీకి ఉండే సహనం, సామర్య్యాలు ఇతరులలో లేవు. కనుకనే సమాజ ప్రగతిలో స్త్రీకి చాలా ప్రాధాన్యత ఉందని చెప్పవచ్చు మరియు స్త్రీ లేని సమాజాన్ని ఉహించడం అసంభవం.)

प्रश्न (ప్రశ్నలు) :

प्रश्न 1.
बेटी माँ की सबसे अच्छी सहेली है? कैसे ?
(కూతురు తల్లికి అందరికంటే మంచి సహచరి. ఎలా ?)
उत्तर :
बेटी माँ की सबसे अच्छी सहेली है –

• बेटी घर के आँगन में हरियाली.बनना चाहंती है।
• माँ के आँच में लिपटकर खुशबू बनना चाहती है।
• माँ के माथे की सिलवटों में सिमटा अँधरे को पोछना चाहती है।
• माँ की आँखों की कोरों से निकलने वाले आँतुओं को पोंछ देना चाहती है।
• मॉँ की सक्नों को वह सच करना चाहती है।

(కూతురు తల్లికి అందరింట మంచి సహచరి –

• కూతురు ఇంటి ముంగిట పచ్చదనం ఉండాలని కోరుకుంటుంది.
• తల్లి కొంగుకి అంటిపెట్టకొని ఉండి సువాసన అందిచాలనుకుంటుంది.
• తల్లి నుదుటి మీద ముడతలలో పోగుపడిన చీకటిని తుడిచి వేయాలనుకుంటుంది.
• తల్లి కంటికొనల నుండి జాలువారే కన్నీరుని తుడవలనుకుంటుంది.
• తల్లి కలలను కూతురు నిజం చేరూలనుకుంటుంది.)

प्रश्न 2.
बेटी घर की ख़शी है। कैसे ?
(కూతురు ఇంటికి ఆనందం. ఎలా ?)
उत्तर :
बेटी घर की खुशी है :

• बेटी कें आने से रुखीला अहसास धुल जायेगा।
• बेटी की किलकरियों और टुमकते कदमों के शब्द से घर का सन्नाटा तुरंत बिखर जायेगा।
• बेटी की उद्दंडता और पिता के गर्व के कारण घर में जो सन्नाटा बना हुआ है, वह मिट जायेगा।

(కూతురు ఇంటికి ఆనందం –

• కూతురి రాకతో కాఠిన్యభావం కడిగివేయబడుతుంది.
• కూతురి సంతోషం కేరింతలు మరిఝు తిరుగాడే అడుగుల శబ్దంతో ఇంటిలోని నిశ్శబ్దం వెంటనే చెల్లాచెదురు అవుతుంది
• కూతురి గొప్పతనం మరియు ఆమె వలన తండ్రికి కలిగే గర్వం కారణంగా ఇంటిలో ఏర్పడిన నిశ్శబ్దం దూరమవుతుంది.)

अर्थग्राहयता – प्रतिक्रिया (అర్థగ్రహణ – ప్రతిస్పందనన) :

अ. प्रश्नों के उत्तर दीजिए। (ప్రశ్నలకి జవాబులు ఇవ్వండి )

प्रश्न 1.
‘माँ मुके आने दे!’ कविता आपको कैसी लगी और क्यों ?
(‘మా ముఝే ఆనే దే !’ కవిత మికు ఎలా అనిపించింది మరియు ఎందుకు ?)
उत्तर :
“माँ मुझे आने दे!” कविता मुझे बहुत अच्छी लगी। क्योंकि इस कविता में एक अनदेखी बिटिया (गर्भस्थ बेटी) अपनी माँ से इस दुनिया में उसे आने देने के लिए विनती करती है और उसे भरोसा देती है कि उसे आने देती तो वह माँ के प्रति क्या – क्या करेगी? यह बड़ी हृदयस्पर्शी एवं मार्मिक कविता है।

(‘మా ముఝే ఆనే దే!’ కవిత నాకు చాలా నచ్చింది. ఎందుకంటే ఈ కవితలో ఇంకా పుట్టని ఆడశిశువు (గర్భస్థ ఆడ శిశువు) తనను ఈ ప్రపంచంలోకి రానివ్వమని తల్లిని ప్రార్ధిస్తుంది మరియు తనను రానిస్తే తన తల్లి కోసం తను ఏమేం చేయగలదో చెప్తూ భరోసా ఇస్తుంది. ఇది హృదయాన్ని కదిలించే మరియు విశేష ప్రభావశాలియైన కవిత.)

प्रश्न 2.
‘भूरण हत्या एक सामाजिक अपराध है।’ क्या भ्रूणहत्या का दहेज प्रथा से संबंध है? विषय पर चर्चा कीजिए।
(భ్రూణహత్య ఒక సామాజక అహరాధము. భ్రూణహత్య వరకట్నంతో సంబంధం కలిగి ఉందా ? విషయంఫై చర్చించండి.)
उत्तर :
मानव समाज में स्त्री और पुरुष दोनों का समान महत्व है। स्त्री और पुरुष समाज की शक्ति के दो रूप हैं। एक के बिना दूसरे का जन्म सार्थक नहीं है। स्त्री तो देवी का ही प्रतिरूप है। वह पूजनीय है। आरंभ से ही यह रिवाज़ बना हुआ है।

स्त्री के गर्भस्त बेटियों को मारना भ्रूण हत्या कहलाती है। यह भ्रूण हत्या एक सामाजिक, मानवीय अपराध है। बदलते विचार, अनेक सामाजिक विषमताओं के कारण आज समाज में भ्रूण हत्याएँ अधिक दिखाई दे रही हैं। यह तो दर्दनाक, अमानुषिक और निदंनीय कार्य है। हम मानवों को इसका डटकर विरोध करना है। इसका समूल नाश करने का भार उठाना है।

ऐसी जघन्य भूरण हत्याएँ संपन्न होने में दहेज प्रथा का भी प्रमुख स्थान है। यह भी एक कुप्रथा है। बेटी के विवाह के समय वर को दी जानेवाली धनं – वस्तु सामग्री दहेज कहलाती है।,उनके भावि जीवन को सुखमय बनाने शुरु किया हुआ यह कुप्रथा आज एक महामारी बन गया है। दहेज प्रथा के अनेक कारण हैं। इसका प्रमुख कारण है – भारतीय समाज में महिलाओं की, पुरुषों की आर्थिक निर्भरता। स्त्रियों का अशिक्षित होना, अज्ञानग्रस्त रहना भी एक है। पुरुष तो अपने को उच्च और आश्रयदाता समझ लेना भी एक है। उनमें ओचित्य एवं न्याय की भावना का विकास नहीं हुआ है।

माँ – बाप के दिलों में यह धारणा बनी रही है कि बुढापे में केवल लडका ही हमारा साथ रहेगा। उससे ही हमें मुक्ति मिलेगी। बेटी तो विवाह होने तक साथ रहकर बाद ससुराल चली जायेगी। बेटा ही हमारे जीवन का मुख्य आधार है।
इस तरह के भ्रूण हत्याएँ संपन्न होने में दहेज प्रथा भी एक कारण है और अपना संबंध रखता है।

(మానవ సమాజంలో స్త్రీ, పురుషులు ఇరువురికి సమాన ప్రాముఖ్యత ఉంది. స్త్రీ, పురుషులు సమాజశక్తి యొక్క రెండు రూపాలు. ఒకరు లేకుండా ఇంకొకరి జన్మ సార్ధకం కాదు. స్త్రీ అయితే దేవతా ప్రతిరూపం. తను పూజనీయురాలు. ఆది నుంచి ఈ సాంప్రదాయం ఉంది.

స్త్రీల గర్భస్థ ఆడశిశువును చంపడాన్ని భ్రూణహత్య అంటారు. ఈ భ్రూణహత్య ఒక సామాజిక, మానవ అపరాధము. వారి సామాజిక అసమానతల కారణంగా ఈ రోజున సమాజంలో భ్రూణహత్యలు అధికంగా చోటుచేసుకుంటున్నాయి. ఇది బాధాకరమైన, అమానుషిక, నిందించదగిన పని. మానవులు దీనిని తీవ్రంగా ఖండించాలి. దీన్ని సమూలంగా నిర్మూలించే బాధ్యతను తీసుకోవాలి.

ఇటువంటి నీచమైన భ్రూణహత్యలు సఫలం కావడంలో వరకట్న ఆచారానికి కూడా ప్రముఖ స్థానం ఉంది. ఇది కూడా ఒక దురాచారం. కూతురి పెళ్ళి సమయంలో పెళ్ళికొడుకుకి ఇచ్చే సంపద, వస్తు సామగ్రిని కట్నం అంటారు. వారి భావి జీవనాన్ని సుఖమయం చేసేందుకు ఆరంభించిన ఈ దురాచారం ఈ రోజున ఒక మహమ్మారిలా తయారయింది. వరకట్న ఆచారానికి అనేక కారణాలు ఉన్నాయి. దీని ముఖ్య కారణం – భారత సమాజంలో స్త్రీ- పురుషులు ఆర్థిక ఆధిక్యత, స్త్రీల అక్షరాస్యత, అజ్ఞానం కూడా ఒకటి. పురుషులు తమను తాము ఆశ్రయదాతలు అనుకోవడం కూడా ఒకటి. వీటిలో తగిన, న్యాయమైన అభివృద్ధి జరగలేదు.

ముసలితనంలో కేవలం కొడుకు మాత్రమే చేయూతనిస్తాడు అనే భావన తల్లిదండ్రుల మనస్సుల్లో ఉండి తన ద్వారానే ముక్తి లభిస్తుంది. కొడుకే మా జీవనాధారం కూతురి పెళ్ళి వరకు తోడుగా ఉండి, తర్వాత అత్తారింటికి వెళ్ళిపోతుంది. ఇటువంటి భ్రూణహత్యలు సఫలం కావడంలో వరకట్నం కూడా ఒక కారణం మరియు సంబంధం కలిగి ఉంది.)

आ. पाठ पढ़िए। प्रश्नों के उत्तर दीजिए।
(పాఠము చదవండి. క్రింద ఇవ్వబడిన ప్రశ్నలకు జవాబులు ఇవ్వండి.)

प्रश्न 1.
इस कविता की कवयित्री क्या कहना चाहती हैं?
(ఈ కవిత యొక్క కవయిత్రి ఏమి చెప్పాలనుకుంటున్నారు ?)
उत्तर :
इस कविता की कवयित्री यह कहना चाहती हैं कि “भ्रूण हत्याएँ सामाजिक एवं मानवीय अपराध हैं।
इनका विरोध करना चाहिए। सामाजिक निर्माण व विकास में स्त्री पुरुष दोनों का समान महत्व है। लिंगभेद का डटकर विरोध करना चाहिए। भ्रूण हत्याओं पर रोक लगा कर बालिका शिक्षा की प्रेरणा देना चाहिए। ”

ఈ కవిత యొక్క కవయిత్రి చెప్పాలనుకుంటున్నదేమిటంటే, “భ్రూణ హత్యలు సామాజిక మరియు మానవీయ అపరాధాలు. వీటిని వ్యతిరేకించాలి. సమాజం నిర్మాణం మరియు ప్రగతిలో స్త్రీ పురుషుల ఇరువురికి సమాన ప్రాధాన్యత ఉంది. లింగ వివక్షను గట్టిగా వ్యతిరేకించాలి. భ్రూణ హత్యలను నిషేధించి బాలికా విద్యకు ప్రేరణను అందించాలి”.

प्रश्न 2.
माँ के लिए बेटी क्या क्या करना चाहती है ?
(తల్లి కోసం ఆడపిల్ల ఏమేం చేస్తుంటోంది) (या)
माँ मुझे आने दे कविता के आधार पर बताइए कि बेटी माँ को क्या चाहती है?
उत्तर :

• बेटी घर के आँगन में हरियाली बनना चाहती है।
• माँ के आँचल में लिपटकर खुशबू बनना चाहती है।
• माँ के माथे की सिलवटों में सिमटा अंधेरे को पोंछना चाहती है।
• माँ की आँखों की कोरों से निकलने वाले आँसुओं को पोंछ देना चाहती है।
• माँ की सपनों को वह सच करना चाहती है।
• ఆడపిల్ల ఇంటి ముంగిట పచ్చదనం అవ్వాలి కోరుకుంటోంది.
• తల్లి కొంగున హత్తకొని పరిమళించాలని కోరుకుంటోంది.
• తల్లి యొక్క నుదుటి ముడతల్లో దాగి ఉన్న చీకటిని తుడిచి వేయాలనుకుంటోంది.
• తల్లి కనుకొలకుల నుండి వెలువడే కన్నీటిని తుడిచివేయూనుకుంటోంది.
• తల్లి కలలను నిజం చేయాలని కోరుకుంటోంది.

इ. निम्नलिखित पंक्तियों का भाव स्पष्ट कीजिए।
(క్రింద ఇచ్చిన పంక్తుల భావం స్పష్టం చేయండి.)

प्रश्न 1.
आने तो दे, धुल जाएगा सारा का सारा रुखीला अहसास।
उत्तर :
माँ की आँखों की कोरों से कभी – कभी ओस बूँदों सा झर जाता है। इससे सारा रुखीला अहसास धुल जाएगा।

(తల్లి కనుకొలకుల నుండి కన్నీరు అప్పుడప్పుడూ మంచు బిందువుల్లా ప్రవహిస్తుంది. దీనివల్ల కఠినత్వంతో భారంగా ఉన్న అనుభూతులన్ని తొలగిపోతాయి.)

प्रश्न 2.
तेरी आँखों में तैरते ये समुंदर ये आसमान के अक्स मैंने देख लिए हैं माँ।
उत्तर :
माँ मैं तेरे आँखों में तैरते हुए ये सारे समुद्र, आसमान के प्रतिबिंब को में ने देख लिया। अर्थात् तेरी आशाएँ क्या हैं? तुम क्या चाहती हो मुझे मालूम है माँ। इसलिए मुझे आने दीजिए। तो मैं सब कुछ तुझे दिखा सकती हूँ।

(అమ్మా ! నేను నీ కళ్ళల్లో ఈదుతా ఈ సముద్రాలు, ఆకాశం ప్రతిటింబాలను చూశాను. అనగా నీ కోరికలేమిటి? నీవేం కోరుకుంటున్నావో నాకు తెలుసమ్మా. కనుక నన్ను రానివ్వమ్మా. రానిస్తే నీకు నేను అన్నీ చూపించగలను.)

ई. नीचे दिया गया पद्यांश पढ़कर सही उत्तर पहचानिए।
(క్రింద ఇచ్చిన పద్యాంశం చదవండి. ప్రశ్నలకు జవాబులు ఇవ్వండి.)

यह मेरी गोदी की शोभा,
सुख सुहाठ की है लाली।
शाही शान भिखारिन की है,
मनोकामना मतवाली॥
दीपशिखा है अंधकार की,
बनी घटा की उजियाली।
उषा है यह कमलभृंठ की,
है पतझड़ की हरियाली ॥
– सुभद्रा कुमारी चौहान

प्रश्न 1.
कवयित्री बेटी को किसकी शोभा मानती है?
उत्तर :
कवयित्री बेटी को गोदी की शोभा मानती है।

प्रश्न 2.
वह अपनी शान का कारण किसे मानती है?
उत्तर :
वह अपनी शान का कारण भिखारिन को मानती है।

प्रश्न 3.
बेटी किसकी हरियाली है?
उत्तर :
बेटी पतंझड़ की हरियाली है।

प्रश्न 4.
‘यह’ का प्रयोग कवयित्री ने किसके लिए किया है?
उत्तर :
‘यह’ का प्रयोग कवयित्री ने बेटी के लिए किया है।

प्रश्न 5.
इस पद्यांश की कवयित्री कौन हैं?
उत्तर :
इस पद्यांश की कवयित्री सुभद्रा कुमारी चौहान है।

अभिव्यक्ति-सृजनात्मकता (వ్యక్తీకరణ/ప్రస్తుతీకరణ – నిర్మాణాత్మకత) :

अ. ‘माँ मुझे आने दे!’ कविता समाज की किस स्थिति के बारे में बताती है? लिखिए।
(మా ముష్ ఆనే దే !” కవిత సమాజం యొక్కవ స్థిత గురించి వివరిస్తుంది ? వ్రాయండి.)
उत्तर :
“‘माँ मुझे आने दे !” कविता समाज में हो रही भूरण हत्याओं और आजकल के समाज में नारी की सिथिति के बारे में बताती है। आजकल के ज़ाने में जो लिंग भेद है उसे यह कविता डट कर विरोध करती है। आजकल के ज़माने में बालिका शिक्षा पर उतना ध्यान नहीं दिया जाता है। इस पर भी यह कविता ध्यान देती है।

(“మా ముఝే ఆనే దే !’ కవిత సమాజంలో జరుగుతున్న బ్రూణ హత్యల గురించి మరియు ప్రస్తుత సమాజంలో స్త్రీల స్థితి గురించి వివరిస్తుంది. ప్రస్తుత కాలంలోని లింగ వివక్షను ఈ కవిత గట్టిగా వ్యతిరేకిస్తుంది. ప్రస్తుత కాలంలో బాలికా విద్యపై అంతగా శ్రద్ద చూపలేదు. దీనిపై కూడా ఈ కవిత శ్రద్ద వహిస్తుంది.)

आ. ‘भूणहत्या एक सामाजिक, मानवीय अपराध है।’ अपने घिचार लिखिए।
(‘బ్రూణహత్య ఒక సామాజకక, మానవీయ అహరాధం.’ మీ అభిప్రాయం వ్రాయండి.)
उत्तर :
सचमुच भ्रूण हत्या एक सामाजिक और मानवीय अपराध है। गर्भरत बेटियों को मारना भूरण हत्या कहलाती है। समाज़ में यह एक सामाजिक असमानता स्त्री – पुरुषों के बीच में है। यह मनुष्यों के द्वारा किये जाने वाले मानवीय अपराध हैं। समाज स्त्री और पुरुष दोनों का साकार रूप है। इन दोनों का सामाजिक निर्माण एवं विकास में समान महत्व है। सामाजिक विषमताओं के कारण ये हत्याएँ हो रही हैं। ऐसे अपराध को समाप्त करना ज़रूरी है। इसलिए जो भ्रूण हत्या करेंगे, जो वैद्य इसके लिए स्कैनिंग लगाकर सहायता करते हैं उन पर दोषारोपण करके कैद भी करना चाहिए।

(వాస్తవంగా భ్రూణహత్య ఒక సామాజిక మరియు మానవీయ అపరాధం. గర్భస్థ ఆడ శిశువును చంపడం భ్రూణహత్య అని పిలువబడుతుంది. సమాజంలో ఈ సామాజిక అసమానత స్త్రీ, పురుషుల ముధ్య ఉంది. ఇది మనుష్యుల ద్వారా చేయబడుతున్న మానవీయ అపరాధం. సమాజం స్త్రీ పురుషుల ఇరువురి సాకార రూపం. సమాజ నిర్మాణం మరియు ప్రగతిలో వీరిరువురికి సమాన విళిష్టత ఉంది. సామాజిక అసమానతల కారణంగా ఈ హత్యలు జరుగుతున్నాయి. ఇటువుంటి అపరాధాన్ని రూపుమాపడం ఆవశ్యకం. కనుక ఎవరైతే భ్రూణహత్యలు చేస్తారో, ఏ. వైద్యులైతే దీని కోసం స్కానింగ్ చేసి సహకారం అందిస్తారో వారిపై దోషారోపణ చేసి చెరసాలలో పెట్టాలి.)

इ. इस विषय पर किसी महिला का साक्षात्कार लेने के लिए एक प्रश्नावली तैयार कीजिए।
(ఈ విషయంపైఏ స్త్రీఇంటర్వ్వూ అయినా తీసుకొనేందుకు ఒక ప్రశ్నావళిని తయారు చేయండి.)
उत्तर :
यहाँ पर राजेश्वरी नामक एक महिला का साक्षात्कार लेने एक प्रश्नावली बनायी गयी है –

• आपका नाम क्या है?
• क्या आप समाज में स्त्री और पुरुष के बीच में कोई असमानता देखते हैं ?
• क्या आप बेटी को अधिक चाहते हैं या बेटे को ?
• क्या आप भूरण हत्याओं का समर्थन करते हैं?
• आप भूरण हत्याओं को रोकने क्या सुझाव देते हैं?
• क्या आपकी राय में समाज के निर्माण में स्त्री और पुरुष दोनों का समान महत्व है?

(ఈ విషయమై రాజేశ్వరి అనే పేరు గల మహిళను ఇంటర్వ్యూ చేసేందుకు ఒక ప్రశ్నావళి తయారు చేయబడింది:

• మీ పేరేమిటి ?
• మీరు సమాజంలో స్త్రీ పురుషుల మధ్య ఏవైనా అసమానతలు చూస్తున్నారా ?
• మీరు ఆడపిల్లను ఎక్కువగా కోరుకుంటారా లేక మగపిల్లవాడినా ?
• మీరు భ్రూణహత్యలను సమర్థిస్తారా ?
• భ్రూణహత్యను ఆపడానికి మీరిచ్చే సూచన ఏమిటి ?
• మీ అభిప్రాయం ప్రకారం సమాజ నిర్మాణంలో స్త్రీ పురుషులిరువురికి సమాన ప్రాధాన్యత ఉిందా ?)

ई. समाज के निर्माण में स्त्री और पुरुष दोनों का समान महत्व है। इस पर अपने विचार बताइए।
(సమాజ నిర్మాణంలో స్త్రీ, పురుషులు ఇరువురికి సమాన ప్రాధాన్యత ఉంది. దీనిై మీ అభిప్రాయం చెప్పండి.)

दहेज लेना या देना नारी का अपमान तथा कानूनी अपराध है। शादी के लिए उन्हें ही चुनें जो दहेज न लें और न दें। पुत्र और पुत्री दोनों का ही पैतृक संपत्ति पर समान अधिकार है। अपने बलबूते पर पैसा कमाएँ। माता-पिता पर बोझ न बनें।

उत्तर :
समाज स्त्री और पुरुष दोनों का साकार रूप है। इन दोनों का सामाजिक निर्माण व विकास में समान महत्व है। र्त्री – पुरुष दोनों समाज रूपी शक्ति के दो रूप हैं। वेदों में स्त्री की तुलना देवी से की गयी है। कहते हैं जहाँ नारी का वास होता है वहाँ देवता बसते हैं। आजकल के सेना में, वायुयान विभाग में, नाविका दल में, पुलीस दल में, राजनीति क्षेत्र आदि में स्त्रियों का जो भहत्वपूर्ण र्थान है वह हम देख रहे हैं। पुरुष के हार, जीत के पीछे स्त्री का ही हाथ है। इससे हम कह सकते हैं कि समाज के निर्माण में स्त्री और पुरुष दोनों का समान महत्व है।

(సమాజం స్త్రీ, పురుషులిరువురి సాకార రూహ. వీరిరువుకి సమాజ నిర్మాణం మరియు ప్రగతిలో సమాన ప్రాధాన్యత ఉంది. స్త్రీ పురుషులిరువురు సమాజమనే శక్తి యొక్క రెండు రూపాలు. వేదాలలో స్త్రీ దేవతతో పోల్చబడింది. ఎక్కడైతే స్త్రీలు నివసిస్తారో అక్కడ దేవతలుంటారని చెపుతారు. ఈ రోజుల్లో సైన్యంలో. వాయుయాన విభాగంలో, నావికాదళంలో, పోలీసు దళంలో, రాజకీయ రంగం మెదలైన వాదిలో స్త్రీలకు ఎంత గొప్ప స్థానముందో మనం చూస్తున్నాం. పురుషుని గెలుపోటముల వెనుక స్త్రీ పాత్ర కూడా ఉంది. కనుక సమాజ నిర్మాణంలో స్త్రీ పరుషుల ఇరువురికి సమాన ప్రాధాన్యత ఉందని చెప్పవచ్చు.)

भाषा की बात (భాషా విషయము) :

अ. कोष्टक में दी गयी सूचना पढ़िए और उसके अनुसार कीजिए।
(బ్రాకెట్టులో ఇచ్చిన సంకేతము చదవండి దాని ప్రకారము చేయండి.)

प्रश्न 1.
खुशबू, समुंदर, दंभ (पर्यायवाची शब्द लिखिए।) (పర్యాయపదములు వ్రాయండి.)
उत्तर :
पर्यायवाची शब्द

• खुशबू (సువాసన) – सुपास, सुगंध
• समुंदर (సముద్రం) – सागर, समुद्र
• दंभ (గర్వము) – गर्व, घमंड

प्रश्न 2.
सदी, मोती, किस्सा (बचन बदलिए।) (వచనములు మార్చండి.)
उत्तर :
बचन

• सदी (శతాబ్దం) – सदियाँ
• मोती (ముత్యం) – मोती
• किस्सा (కథ) – किस्से

आ. सूचना पढ़िए और उसके अनुसार कीजिए।
(సూచన చదవండి, దాని ప్రకారం చేయండి.)

प्रश्न 1.
मोती – सीपी (विग्रह कर समास पहचानिए।)
उत्तर :
मोती – सीपी → मोती और सीपी → द्वंद्व समास

प्रश्न 2.
उद्दंडता, विशेषता, कोमलता, मधुरता (‘ता’ प्रत्यय का प्रयोग समझिए। तीन और शब्द बनाइए।)
उत्तर :
उद्दंडता
“ता” वह प्रत्यय है जिसे विशेषण शब्दों के अंत में जोड़ने से भाव वाचक संज्ञा बनता है।
जैसे : उद्दंड → उद्दंडता, विशेष → विशेषता
कोमल → कोमलता, मधुर → मधुरता
सुंदर → सुंदरता, प्रसन्न → प्रसन्नता, सफल → सफलता

इ. कविता में से तीन भाववाचक संज्ञा शब्द ढूँढ़कर लिखिए।
उत्तर :
खुशबू, उद्दंडता, रोशनी, सन्नाटा

ई. रुखीला, अकड़ीला जैसे शब्दों में ‘इला’ प्रत्यय है। इसी तरह के दो शब्द लिखिए।
उत्तर :
खर्चीला, जहरीला. नृकीला

परियोजना कार्य (నిర్మాణాత్మక పని/ప్రాజెక్ట్ పని) :

भूणहत्या के उन्मूलन के लिए सरकार द्वारा अनेक कार्यक्रम चलाये जा रहे हैं। किसी एक कार्यक्रम के बारे में जानकारी इकट्डी कीजिए और उसे अपनी कॉपी में लिखकर कक्षा में प्रदर्शित कीजिए।
(భ్రూణహత్యలను అంతం చేయడానికి ప్రభుత్వం ద్వారా అనేక కార్యక్రమాలు అమలవుతున్నాయి. ఏదేని ఒక కార్యక్రమం గురించి సమాచారం సేకరించండి మరియు మీ కాపీలో వ్రాసుకొని తరగతి గదిలో ప్రదర్శించండి.)
उत्तर :
भूण हत्या रोकने के लिए सरकार द्वारा अनेक कार्यक्रम चलाये जा रहे हैं। इनमें अधिकतर कार्यक्रम का उद्देश्य लोगों में भ्रूण हत्या जैसे अपराध के प्रति लोगों में जागरूकता प्रदान करना है। साथ ही इस पर रोक लगाना है। प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी द्वारा आरंभ की योजना ‘बेटी बचाओ, बेटी पढ़ाओ’ ऐसी ही योजना है। इससे संबधित प्रमुख जांनकारियॉ निम्नलिखित हैं-

प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी द्वारा यह कार्यक्रम 22 जनवरी, 2014 को पानीपत, हरियाणा से आरंभ किया गया। इसका मुख्य कारण था कि हरियाणा में भ्रूण हत्याओं के कारण लड़की-लड़का अनुपात में बड़ी कमी आई है।

प्रधानमंत्री का मानना है कि जब बेटी समृद्ध होगी तभी वास्तविक रूप में भ्रूण हत्या को रोका जा सकता है। अतः इस योजना में बेटियों की समृद्धि के लिए विशेष योजनाएँ आरंभ की गई हैं।

भ्रूण हत्या का एक कारण यह भी माना गया है कि समाज में महिलाओं की सुरक्षा को लेकर परिवार अब भयभीत हो रहे हैं। क्योंकि दिन-प्रतिदिन महिलाओं के प्रति अत्याचार बढ़ते ही जा रहे हैं। अतः भारत सरकार ने 140 करोड़ अतिरिक्त महिलाओं की सुरक्षा पर खर्च किया जाएगा।

(భ్రూణహత్యలు నిరోధించడానికి ప్రభుత్వం ద్వారా అనేక కార్యక్రమాలు అమలవుతున్నాయి. వీటిలో అనేక కార్యక్రమాల ఉద్దేశ్యం ప్రజల్లో భ్రూణహత్య వంటి నేరాల పట్ల చైతన్యం కలిగించడం. దీంతో పాటు వాటిని నిరోధించడం. ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ ద్వారా ప్రవేశపెట్టబడిన పథకం ‘బేటీ బచావో, బేటీ పఢావో’ ఇటువంటి పథకమే. దీనికి సంబంధించిన ముఖ్య విషయాలు దిగువన ఇవ్వబడినవి.

ఈ కార్యక్రమాన్ని ప్రధానమంత్రి నరేంద్ర మోదీ 2014 జనవరి 22న హర్యానా రాష్ట్రంలోని పానిపట్లో ప్రారంభించారు. హర్యానాలో భ్రూణహత్యల కారణంగా బాలిక, బాలుర నిష్పత్తి చాలా తగ్గిపోవడమే దీనికి ముఖ్య కారణం.

ఎప్పుడైతే ఆడపిల్లల సంక్షేమం సాధ్యమో అప్పుడే వాస్తవిక రూపంలో భ్రూణహత్యలు నిరోధించబడతాయని ప్రధానమంత్రి అభిప్రాయం. కనుక ఆడపిల్లల సంక్షేమం కోసం విశేష పథకాలు ప్రారంభించబడినవి.

సమాజంలో స్త్రీ సంక్షేమం విషయంలో ఈనాడు కుటుంబాలు ఆందోళన చెందుతుండటం భ్రూణహత్యలకు ఒక కారణంగా భావించబడుతోంది. ఎందుకంటే ప్రతిరోజు మహిళల పట్ల అన్యాయాలు పెరుగుతూ. ఉన్నాయి. కనుక భారత ప్రభుత్వం మహిళల సంక్షేమం కోసం 140 కోట్ల రూపాయలకు పైగా ఖర్చు చేస్తుంది.)

उद्देश्य (ఉద్దేశ్యము) :

(విద్యార్థులకు ఛందస్సు స్వతంత్ర కవిత్వాన్ని పరిచయం చేయించాలి. ఈ కవిత ద్వారా భ్రూణ హత్యలను వ్యతిరేకించి ప్రయత్నం జరుగుతోంది. లింగ వివక్షను గట్టిగా వ్యతిరేకించడం, భ్రూణహత్యలను నిషేధించి బాలికా విద్యకు ప్రేరణను అందించడం దీని ఉద్దేశ్యం.)

विधा विशेष (విభాగ-విశేషణము) :

(ఇది ఒక ఛందస్సు స్వతంత్ర కవిత. దీనిలో ప్రతి ఒక్క పంక్తి కవితా విషయం చుట్టూనే తిరుగుతూ ఉంటుంది. వివరణాత్మకమైన, ప్రభావవంతమైన శబ్ద సమూహం ఇటువంటి కవితల యొక్క ప్రథమ విశేషం.)

कवइत्री परिचय (కవయిత్రి పరిచయము) :

కవయిత్రి మృదుల్ జోషి క్రీ.శ. 1960లో ఉత్తరాఖండ్ లోని కార్గోదావ్లో జన్మించారు. వీరి రచనల ముఖ్య విషయం ‘మహిళా చైతన్యం ‘సమసమాజ నిర్మాణం. వీరి చర్చింపబడిన రచనలు ‘సమ కాలీన్ హిందీ కాష్ మే ఆమ్ ఆద్మీ, గుమ్ హో గయె అర్థ కీ తలాష్ మె, శబ్దాం కె క్షితిజ్ సే, ఇన్ దినోం’ మొదలగునవి.

विषय प्रवेश (విషయ ప్రవేశము) :

(స్త్రీ, పురుషులు ఇరువురూ సమాజం అనే శక్తికి రెండు రూపాలు. ఇద్దరూ కార్యకుశలురు, గుణవంతులు తెలివి గలవారు అయి ఉంటారు. సమాజ నిర్మాణంలో ఇరువురికి సమాన ప్రాధాన్యత ఉంది. వేదాలలో స్త్రీని దేవతతో పోల్చారు. ఎక్కడ స్త్రీ ఉంటుందో అక్కడ దేవతలు నివసిస్తారని చెబుతారు. కానీ సామాజిక అసమానతల కారణంగా ఈ రోజు కూడా భ్రూణ హత్యలు చూస్తున్నాం. ఇలాంటి సంఘటనలు సామాజిక, మానవీయ అపరాధాలు. ఇలాంటి అపరాధాలకు ముగింపు పలకడం తప్పనిసరి.)

व्याकरणांश (వ్యాకరణాంశాలు)

पर्यायवाची शब्द :

• खुशबू – सुगंध, सुरभि, सुवास, सौरभ, इष्टगंध
• समुंदर – सागर, रत्नाकर, जलधि, सिंधु, नदीश, वारधि, समुद्र
• दंभ . – दर्प, अभिमान, अहंकार, गुमान, मद, गर्व
• उद्दंड – दुष्ट, दुर्विनीत, दुराचारी, क्रूर, असभ्य
• आँख – नेत्र, चक्षु, लोचन, दृग, अक्षि, विलोचन
• खिड़की – वातायान, झरोखा, वारी, दरीचा, गवाक्ष
• नारी – स्त्री, महिला, अबला, औरत, वनिता, कामिनी, रमणी
• नाव – नौका, तरणि, तरी, नैया, वहित्र, डोंगी
• माँ – माता, जननी, अम्ब, मैया, महतारी, जनयित्री, धात्री, प्रसु अंबिका
• भाई – भ्राता, बंधु, सहोदर, सगर्भा, सजाता, भैया
• डर – भय, त्रास, भीति, आतंक
• पिता – जनक, तात, पितृ

वच्न :

• माँ – माँएँ
• टुकड़ा – टुकड़े
• बूँद – बूँदें
• किस्सा – किस्से
• नारी – नारियाँ
• सदी – सदियाँ
• पिता – पिता
• सपना – सपने
• आँख – – आँखें
• लहर – लहरें
• शक्ति – शक्तियाँ
• भाई – भाई
• दीवार – दीवारें
• खिड़की – खिड़कियाँ
• मोती – मोती
• अंधेरा – अंधेरे

प्रत्यय :

• खुशबू – बू
• झिलमिलाती – आती
• चटकीला – ईला
• सामाजिक – इक
• विषमता – ता
• उद्दंडता – ता
• चमकीले – ईले
• रुखीला – ईला
• देवता – ता
• प्रभावशाली – शाली
• अकड़ीला – ईला
• चमकीला – ईला
• नाविक – इक
• मानवीय – ईय
• शब्दावली – आवली

विलोम शब्द :

• डर × निडर
• मानवीय × अमानवीय
• दूर × पास
• बंद × खुला
• खुशबू × बदबू
• सामाजिक × असामाजिक
• पार × अपार
• आसमान × ज़मीन
• उद्देश्य × निरुद्देश्य
• दंभ × विनय

लिंग :

• भाई – बहन
• स्त्री – पुरुष
• माँ – बाप
• बेटी – बेटा
• पिता – माता
• बालिका – बालक

शब्दार्थ-भावार्थ :

1. माँ मुझे आले दे, डर मत आने दे।
फैलूँठी तेरे आँगन में हरियाली बनकर
लिपटूँठी तेरे आँचल कें खुशबू बनकर
मेरी किलक और ठुमकते कदमों में
घर का सहाटा बिखर जाएगा
जो पसरा है पिता के दंभ
भाई की उद्दंडता के कांरण सदियों से।

शब्दार्थ (శబ్దార్ధములు) Meanings :

भावार्थ : गर्भस्त बिटिया अपनी माँ को संबोधित करती हुई इस प्रकार कह रही है – मॉँ मुझे आने दो। मुझे आने से डरा मत करो। मैं तेरे आँगन में हरियाली बन कर फैलूँगी। मैं खुंशबू बनकर तुम्हारे आँचल में लिपटूँगी। माँ मेरी किलकारियों और ठुमकते कदमों से घर का सारा सन्नाटा बिखर जाएगा। भाई की उद्दंडता के कारण शताब्दियों से पिताजी के जो दंभ या गर्व है उसे भी मैं बिखर दूँगी।

భావార్థం : గర్భస్థ ఆడ శిశువు తన తల్లిని సంబోధిస్తూ ఇలా అంటుంది – అమ్మా! నన్ను రానివ్వు. నా రాకకు భయపడకు. నేను నీ ఇంటిముంగిట పచ్చదనమై విస్తరిస్తానమ్మా. నేను సువాసనగా నీ కొంగున ఉంటానమ్మా. నా కిలకిలల కేరింతలు తడబడు తప్పటడుగులు నడక ఇంటి నిశ్శబ్దాన్ని దూరం చేస్తుందమ్మా. ఎన్నో శతాబ్దాల నుండి వ్యాపించిన తండ్రి గర్వం, సోదరుని పొగరుతనం రెండింటినీ చెరిపి వేస్తానమ్మా.

2. पोछ दूँगी अँधेरा, जो तेरे माथे की सिलवटों कें सिमटा है
कभी – कभी झर जाता है ओस की बूँदों – सा, आँखों की कोरों से।
आने तो दे, धुल जाएणा सारा का सारा रुखीला अहसास
अकड़ीला मिजाज जो चिपका है घर की सारी की सारी दीवारों
बंद दरवाज़ों खिड़कियों में।
तेरी आँखों में तैरते ये सकुंदर ये आसकान के अक्स
मैंने देख लिए हैं माँ।

शब्दार्थ (శబ్దార్ధములు) Meanings :

भावार्थ’: गर्भस्त बिटिया (अनदेखी बिटिया) अपनी माँ को संबोधित करती हुई इस प्रकार कहती है – माँ मुझे आने देने से मैं तुम्हारे माथे की सिलवटों में सिमटा जो अंधेरा है उसे पोंछ दूँगी। तेरी आँखों की कोरों से ओस की बूँदों सा जो झर जाता है उसे पोंछूँगी। माँ मुझे आने दीजिए। घर की सारी की सारी दीवारों बंद दरवाज़ों और खिड़कियों में जो अकडीला मिजाज़ चिपका है, रुखीला अहसास जो है वह भी धुल जाएगा। माँ मैं ने तेरे आँखों में तैरते समुद्रों को और आसमान के अक्स को देख लिए हैं। माँ मुझे आने दो। डरा मत करो।

భావార్థం : గర్భస్థ ఆడ శిశువు తన తల్లిని సంబోధిస్తూ ఈ విధంగా అంటున్నది. అమ్మా ! నన్ను రానిస్తే నీ నుదుటి ముడుతల్లో దాగి ఉన్న చీకటిని పటాపంచలు చేస్తాను. నీ కనుమూలల నుండి మంచు బిందువుల్లా అప్పుడప్పుడూ ప్రవహించే కన్నీటిని నేను తుడిచి వేస్తానమ్మా. అమ్మా ! నన్ను రానివ్వు. కఠినత్వంతో భారంగా ఉన్న నీ అనుభూ తులన్నీ తొలగిపోతాయి. ఇంటి గోడలకు, కిటికీలకు తలుపులకు అతకబడి ఉన్న మిడిసిపోయే గర్వం అంతా చెరిగిపోతుంది. అమ్మా ! నీ కళ్ళల్లో ఈదుతూ ఈ సముద్రాలు ఈ ఆకాశాల ప్రతిబింబాలను నేను చూశాను.

3. माँ …. जा सकती हूँ में दूर – पार, उस झिलमिलाती दुनिया में
ला सकती हूँ वहाँ से चमकीले टुकड़े तेरे सपनों के,
समुंदर की लहरों के थपेड़ों कें ढूंढ़ सकती हूँ मैं
मोती और सीपी और नाविकों के किस्से।
कर सकती हूँ काँ, मैं सब – कुछ जो रोशनी – सा चमकीला
रंगों – सा चटकीला हो, पर आने तो दे, डर कत काँ … मुझे आने दे।

शब्दार्थ (శబ్దార్ధములు) Meanings :

भावार्थ : गर्भस्त बेटी (अनदेखी बेटी) अपनी माँ को संबोधित करती हुई कहती है कि माँ मैं तेरे लिये उस झिलमिलाती दुनिया में दूर – पार जा सकती हूँ। तेरे सपनों के चमकीले टुकडे वहाँ से ला सकती हूँ। समुद्र के थपेडों को अलक्ष्य करुके समुद्र में जाकर मोती, सीपी और नाविकों के कहानियों का खोज कर सकती हूँ। में रंगों से चटकीला और रोशनी से चमकीला जैसे सारे काम कर सकती हूँ। इसलिए माँ मुझे आने तो दो। डरा मत करो माँ। मुझे आने दो।

భావార్థం : గర్భస్థ ఆడశిశువు తన తల్లిని సంబోధిస్తూ ఇలా అంటుంది. అమ్మా ! నేను చాలా దూరం వెళ్ళగలను. ఆ తళుకు బెళుకులతో మిరమిట్లు గొలిపే ప్రపంచంలోకి వెళ్ళి అక్కడి నుండి తళుకుబెళుకుల మెరిసే నీ కలల భాగాన్ని తేగలనమ్మా! సముద్రాల అలల దెబ్బలకు ఓర్చి ముత్యాలు, ‘ముత్యపు చిప్పలు నావికుల కథలన్నిటినీ వెతకగలనమ్మా. అమ్మా ఉజ్వలంగా ప్రకాశిస్తూ మెరిసే తళుకు చమక్కులను నేను చేయగలను. రంగురంగులు ప్రకాశాన్ని సృష్టించగలను. అందువల్ల అమ్మా నన్ను రానివ్వు, నీకు భయం వద్దమ్మా, నన్ను రానివ్వు.

These TS 10th Class Social Bits with Answers 16th Lesson Election Process in India will help students to enhance their time management skills.

TS 10th Class Social Bits 16th Lesson Election Process in India

Question 1.
The officer Incharge to conduct and monitor elections in every Constituency is ……………… . ( )
A) Presidng Officer.
B) Polling Officer.
C) Returning Officer.
D) Electorate.
Answer:
C) Returning Officer.

Question 2.
This is not the function of Election Commission ( )
A) Preparation 01 Electoral rolls.
B) Demarcation of Constituencies.
C) Appointment of the Prime Minister.
D) Allocation of symbols to the politica. parties.
Answer:
C) Appointment of the Prime Minister.

Question 3.
Chief Election Commissioner of India. ( )
A) Rajiv Kumar
B) Achal Kumar Jyoti (22 Jan 2018 To 30 Nov 2018)
C) Ranjith Kumar
D) Ajith Kumar Dhoval
Note : At present Shrl Sunil Arora (15th Feb 2019 ……………… )
Answer:
B) Achal Kumar Jyoti (22 Jan 2018 To 30 Nov 2018)

Question 4.
Returning officer ( )
A) Constituency Election officer
B) Official at the booth level
C) State Chief Election officer
D) Presiding 0fficer
Answer:
A) Constituency Election officer

Question 5.
This was used In tint General Elections. ( )
A) NOTA
B) EVM
C) Symbols
D) WPAT
Answer:
C) Symbols

Question 6.
By – electIons ere conducted for: ( )
A) all the constituencies in the country
B) all the constituencies in the states.
C) all the constituencies in the union territories.
D) one or a few vacant constituencies.
Answer:
D) one or a few vacant constituencies.

Question 7.
…………………. Is the largest democratic country. ( )
A) Pakistan
B) Sri Lanka
C) India
D) Nepal
Answer:
C) India

Question 8.
Who conduct the elections in IndIa? ( )
A) Judiciary
B) Parliament
C) CID
D) Election Commission
Answer:
D) Election Commission

Question 9.
The Election Commission of India came into existence on ………………… . ( )
A) 25’ January 1950
B) 26” January 1950
C) 26’ November 1949
D) 25’ November 1949
Answer:
A) 25’ January 1950

Question 10.
The following Is an autonomous body ( )
A) Election Cornrrssion
B) Sports Authority
C) Shah Commission
D) PWD
Answer:
A) Election Cornrrssion

Question 11.
We celebrate Voters Day on ( )
A) January 1st
B) January 26th
C) January 25th
D) January 30th
Answer:
C) January 25th

Question 12.
During the British rule only ……………………….. of the population had right to vote. ( )
A) 13%
B) 14%
C) 11%
D) 12%
Answer:
B) 14%

Question 13.
First general elections were held in ( )
A) 1960
B) 1951
C) 1952
D) 1967
Answer:
C) 1952

Question 14.
How many voters were there in 1952? ( )
A) 18 crores
B) 17.32 crores
C) 16.8 crores
D) 19 crores
Answer:
B) 17.32 crores

Question 15.
At present, the number of voters In India ( )
A) 90 crores
B) 65 crores
C) 69 crores
D) 70 crores
Answer:
A) 90 crores

Question 16.
For conducting elections Election Commission uses ………………. staff in 2019 elections. ( )
A) 60 Million
B) 70 Crores
C) 55 Lakhs
D) 11 Million
Answer:
D) 11 Million

Question 17.
Who is the head of the Election Commission? ( )
A) President
B) Prime Minister
C) Chief Eleclion Commissioner
D) Governor
Answer:
C) Chief Eleclion Commissioner

Question 18.
Who is the present Chief Election CommissIoner of India? ( )
A) Sunil Arora
B) Y.S.Khuresh
C) T.N Seshan
D) V.S. Rame Devi
Answer:
A) Sunil Arora

Question 19.
The Tenure of Chief Election Commissioner is ( )
A) 5 years
B) 6 years
C) 7 years
D) 8 years
Answer:
B) 6 years

Question 20.
The tenure of T.N. Seshan was ( )
A) 1991-94
B)1990-98
C) 1990- 96
D) 1998 – 2004
Answer:
C) 1990- 96

Question 21.
Functions of Election Commission are mentioned in the Article ( )
A) 321
B) 322
C) 323
D) 324
Answer:
D) 324

Question 22.
In which part of the Constitution, Election Commissions functions are mentioned? ( )
A) 14
B) 16
C) 15
D) 20
Answer:
C) 15

Question 23.
According to which amendment voters age is reduced?
A) 61 st
B) 62nd
C) 64th
D) 65th
Answer:
A) 61 st

Question 24.
In which year voters age was reduced?
A) 1990
B)1962
C) 1988
D) 1985
Answer:
C) 1988

Question 25.
At the initial period the age of voter is
A) 18
B) 22
C) 20
D) 24
Answer:
A) 18

Question 26.
Which organ revises the voters list? ( )
A) Panchayat Raj
B) Mandai Parishat
C) Jucciary
D) Election Commission
Answer:
D) Election Commission

Question 27.
Universal Adult Franchise” means
A) Right to Education
B) Right to Vote
C) Right to Freedom
D) Right to lite
Answer:
B) Right to Vote

Question 28.
Electorate means
A) People
B) Chiren
C) Body of voters
D) Govt. offices
Answer:
C) Body of voters

Question 29.
Party symbols are allotted by ( )
A) Election Commission
B) Finance Commission
C) Planning Corrwnission
D) CBI
Answer:
A) Election Commission

Question 30.
How many Assembly seats or valid votes should be won by a party for recognisation of state party? ( )
A) 4 seats, 3 % valid votes
B) 5 seats, 4 % valid votes
C) 3 seats, 3% valid votes
D)10 seats, 8% valid votes
Answer:
C) 3 seats, 3% valid votes

Question 31.
For a recognisation of National Party how many M.P seats, and In how many states a party should win ( )
A) 10 M.P seats; 4 states
B) 10 M.P seats; 5 states
C) 11 M.P seats: 4 states
D)11 M.P seats; 5 states
Answer:
C) 11 M.P seats: 4 states

Question 32.
Model code of conduct was imposed by
A) Election Commission
B) Parliament
C) legislature
D) Assembly
Answer:
A) Election Commission

Question 33.
On the day of polling ………………….. shall not b. distributed. ( )
A) Sweets
B) Milk
C) Alcohol
D) None of the above
Answer:
C) Alcohol

Question 34.
These are not used during the election campaign ( )
A) Religious symbols
B) Party symbols
C) Printed papers with manifesto
D) None of the above
Answer:
A) Religious symbols

Question 35.
Election Commissioner is appointed by ( )
A) President
B) Prime Minister
C) Speaker
D) Home Minister
Answer:
A) President

Question 36.
Who acts as a district Chief Election Commissioner? ( )
A) District Judge
B) District DEC
C) District RI
D) District Collector
Answer:
D) District Collector

Question 37.
Who supervises and conducts the elections in a constituency? ( )
A) District Judge
B) S.P
C) Returning Officer
D) R.I
Answer:
C) Returning Officer

Question 38.
Electoral Roll means ( )
A) Body of voters
B) List of Registered voters
C) All the people
D) Government officers
Answer:
B) List of Registered voters

Question 39.
Who scrutinizes the nomination papers?
A) Senior Judge
B) Public Information Officer
C) Retunwg Officer
D) District Judge
Answer:
C) Retunwg Officer

Question 40.
NOTA was introduced in
A) 2014
B) 2015
C) 2016
D) 2013
Answer:
D) 2013

Question 41.
General Elections are conducted for every years.
A) Five
B) Six
C) Seven
D) Eight
Answer:
A) Five

Question 42.
Bye-Election means
A) For whole seats
B) For one or few vacant seats
C) For same states
D) None of the above
Answer:
B) For one or few vacant seats

Question 43.
The following is the second most populous country In the world
A) China
B) U.S.A
C) Canada
D) India
Answer:
D) India

Question 44.
So far General Elections held for Loksabha
A) 9
B) 14
C) 17
D)18
Answer:
C) 17

Question 45.
The Article of the constitution which says that the elections In India shall be held on the basis of adult suffrage is ( )
A) 326
B) 395
C) 443
D) 17
Answer:
A) 326

Question 46.
Right to vote is a ( )
A) Clvii right
B) Political right
C) Fundamental right
D) Moral right
Answer:
B) Political right

Question 47.
The officer in charge of e polling booth ( )
A) Presiding Officer
B) Asst. Presiding Officer
C) PoHing Clerk
D) Route Officer
Answer:
A) Presiding Officer