TS Class 10

Reviewing TS 10th Class Telugu Model Papers Set 9 can help students identify areas where they need improvement.

TS SSC Telugu Model Paper Set 9 with Solutions

‘సమయం: 3 గం.
మార్కులు : 80

విద్యార్థులకు సూచనలు :

1. జవాబులు రాయడానికి 2 గంటల 30 నిముషాలు ఉపయోగించాలి.
2. పార్ట్ ‘బి’ చివరి 30 నిమిషాలలో పూర్తిచేసి, పార్ట్ ‘ఎ’ జవాబు పత్రానికి జతచేయాలి.

పార్ట్ – A
I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన (20 మార్కులు)

అ) కింది పేరాను చదవండి. ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు 1, 2 వాక్యాలలో రాయండి. (5 × 1 = 5 మా.)

దశరథుడు పుత్రకామేష్టి చేసినపుడు యజ్ఞకుండం నుండి గొప్ప తేజస్సుతో కూడిన ఒక దివ్యపురుషుడు ఆవిర్భవించాడు. అతడు బ్రహ్మ పంపగా వచ్చినవాడు. చేతిలో బంగారు పాత్ర వెండిమూతతో అందులో దివ్య పాయసముంది. దాన్ని దశరథునకందించాడు. ఈ పాయసం సంపదలనిస్తుంది. ఆరోగ్యాన్ని పెంపొందిస్తుంది. అన్నింటికీ మించి సంతానాన్ని ప్రసాదిస్తుందన్నాడు. పేదవానికి పెన్నిధి దొరికినట్లయింది దశరథునికి. అతని మనస్సు ఆనంద తాండవం చేసింది.

దివ్యపాయసాన్ని తన భార్యలైన కౌసల్య, సుమిత్ర, కైకేయిలకు పంచాడు. సంవత్సరకాలం గడిచింది. చైత్రశుద్ధ నవమినాడు కౌసల్యకు శ్రీరాముడు జన్మించాడు. దశమినాడు కైకేయికి భరతుడు, సుమిత్రకు లక్ష్మణ, శత్రుఘ్నులు జన్మించారు. ఈ వార్త విన్న అయోధ్య ఆనందసంద్రమైంది.

రామలక్ష్మణ భరత శత్రుఘ్నులు శుక్లపక్ష చంద్రునిలా పెరుగుతున్నారు. వేదశాస్త్రాలనభ్యసించారు. ధనుర్విద్యలో, నైపుణ్యం సంపాదించారు. విజ్ఞానఖనులయ్యారు. సద్గుణాలకు ఆటపట్టైనారు. (ఉత్తమ విద్యార్థులకు ఉండవలసిన లక్షణాలివి.) రాముడు ఎప్పుడూ తల్లిదండ్రుల సేవలో నిమగ్నమయ్యేవాడు. చిన్ననాటి నుంచీ అన్న సేవే మిన్నగా భావించేవాడు లక్ష్మణుడు. ఇతడు రాముడికి బహిఃప్రాణం. భరతశత్రుఘ్నులు అన్యోన్య ప్రేమాభిమానాలు కలవారు.

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 1.
దివ్య పురుషుడు ఎలా ఆవిర్భవించాడు ?
జవాబు:
యజ్ఞకుండం నుండి

ప్రశ్న 2.
బ్రహ్మ పంపగా వచ్చింది ఎవరు ?
జవాబు:
దివ్య పురుషుడు

ప్రశ్న 3.
దివ్య పాయసం విశేషమేమిటి ?
జవాబు:
దివ్య పాయసం సంపదలనిస్తుంది. ఆరోగ్యాన్ని పెంపొందిస్తుంది. సంతానాన్ని ప్రసాదిస్తుంది.

ప్రశ్న 4.
ఉత్తమ విద్యార్థుల లక్షణాలేవి ?
జవాబు:
విద్యలో నైపుణ్యం సాధించడం, సద్గుణాలు కలిగి ఉండటం.

ప్రశ్న 5.
బహిఃప్రాణం అంటే మీకేమి అర్థమైంది ?
జవాబు:
బయటి ప్రాణం. కనిపించకుండా ఉంటే మనలోని ప్రాణం కాక, కనిపించే లక్ష్మణుడు బయటి ప్రాణం అని అర్థం.

ఆ) కింది పద్యాలలో ఏదైనా ఒక పద్యానికి ప్రతిపదార్థం రాయండి. (1 × 5 = 5 మా.)

ఘనుడవ్వాడగు, వేడు త్యాగమయ దీక్షంబూని సర్వంసహా
జన దైన్యస్థితి బోనడంచి సకలాశాపేశలానంద జీ
వన సంరంభము పెంచి, దేశజననీ ప్రాశస్త్యమున్ పంచునో
అనిదంపూర్వ యశస్వి యాతడగు నన్నా ! విశ్వనాథేశ్వరా !
జవాబు:
ప్రతిపదార్థం :

అన్నా = తండ్రీ!
విశ్వనాథ+ఈశ్వరా = విశ్వనాథుడు అను పేరుగల శంకరుడా!
వేడు = ఎవడైతే
త్యాగమయ = త్యాగముతో నిండిన
దీక్షన్ + పూని = పట్టుదల వహించి
సర్వం సహా = సమస్తమైన భూమండల మందలి
జన = ప్రజల యొక్క
దైన్యస్థితిన్ = దీనమైన పరిస్థితిని
పోన్ + అడంచి = పోగొట్టి
సకల + ఆశా = అన్నిదిక్కుల యందు
పేశల = చక్కని
ఆనంద = ఆనందముతో నిండిన
జీవన = = జీవనము యొక్క
సంరంభంబు = ఉత్సాహమును
పెంచి = వృద్ధి చేసి
దేశ జననీ = దేశమాత యొక్క
ప్రాశస్త్యమున్ = గొప్పతనమును
పంచునో = అందరికీ తెలియజేస్తాడో
ఆ + వాడు = అటువంటి వాడు
ఘనుడు + అగున్ = గొప్పవాడౌతాడు
న + ఇదం పూర్వ
(అనిదంపూర్వ) = ఇంతకుముందు ఎవరికీ లేని
యశస్వి = కీర్తి కలవాడు
అతడు + అగున్ = అతడే ఔతాడు.

(లేదా)

ఆకంఠంబుగ నిఫ్టు మాధుకర భిక్షాన్నంబు భక్షింపఁగా
లేకున్నం గడు నంగలార్చెదవు మేలే? లెస్స ! ‘శాంతుండవే !
నీ కంటెన్ మతిమీనులే కటకటా ! నీవార ముష్టింపచుల్
శాకాహారులుఁ గందభోజులు, శిలోంఛప్రక్రముల్ తాపసుల్ !
జవాబు:
ఇప్పు = ఈ సమయమున
ఆ కంఠంబుగన్ = గొంతువఱకు (కుత్తుక బంటిగా)
మాధుకర = తేనెటీగను పోలిన (మధుకర సంబంధమైన)
భిక్షా+అన్నంబు = బిచ్చపు తిండి
భక్షింపన్’ + కాన్ = తినుటకు
లేక+ఉన్నన్ = ఉండక పోవుట వలన
కడున్ = మిక్కిలి
అంగలార్చెదవు = బాధపడెదవు, దుఃఖపడెదవు
మేలు + ఏ = మంచిదా? న్యాయమా?
లెస్స = ఉత్తమమా ! శ్రేష్ఠమా !
శాంతుండవు + ఏ! = శాంతి కలవాడవే !
కటకటా = అయ్యయ్యో !
నీవారముష్టింపచుల్ = పిడికెడు నివ్వరి బియ్యమును మాత్రమే వండుకొను వారును
శా+ఆహారులున్ = కూరలు మాత్రము తినువారును
కంద భోజులున్ = కంద గడ్డలు తినువారును, దుంపలు తిరువారును
శిల+ఉంఛప్రక్రముల్ = పంట తీసికొనిపోయిన తరువాత పొలమున జాఱిపడిన కంకులను, రాలిన గింజలను ఏఱికొని బతికే వారును అయిన
తాపసుల్ = మునులు
నీ కంటెన్ = నీ కంటె
మతిహీనులు + ఏ = తెలివి తక్కువవారా ?

ఇ) కింది పేరాను చదువండి. ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు 1, 2 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (5 × 2 = 10 ‘మా.)

అల్పపీడనం ప్రభావంతో రాష్ట్రంలో వారం రోజులుగా భారీ నుండి అతి భారీ వర్షాలు కురుస్తున్నాయి. శుక్రవారం రాత్రి నుంచి శనివారం సాయంత్రం వరకు రాష్ట్ర చరిత్రలో రికార్డు స్థాయిలో నిజామాబాద్ జిల్లా అర్మూర్ లో 39.54 సెంటీమీటర్ల గరిష్ఠ వర్షపాతం నమోదైంది. ప్రస్తుతం కురుస్తున్న వర్షాలతో వేలాది చెరువులు నిండి అలుగులు పోస్తుండగా, 71 చెరువులకు గండ్లు పడ్డాయి.

గోదావరి బేసిన్లోని ఎస్సారెస్సీ, సింగూరు, ఎల్లంపల్లి, కడెం, గడ్డెన్నవాగు ప్రాజెక్ట్లు నిండుకుండల్లా మారాయి. భారీ వర్షాలతో వేలాది ఎకరాల్లో పంటలు నీట మునిగాయి. లోతట్టు ప్రాంతాల్లో సహాయక చర్యలకోసం ఎన్డీఆర్ఎఫ్ సైన్యం రంగంలోకి దిగింది. కలెక్టర్ పరిస్థితిని నిరంతరం పర్యవేక్షిస్తున్నాడు. అత్యవసర సరుకులను అందుబాటులో ఉంచారు. అంటువ్యాధులు సోకకుండా బ్లీచింగ్ పౌడర్ జల్లిస్తున్నారు. వైద్యసిబ్బందిని సిద్ధం చేశారు.

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 7.
ఎక్కువ వర్షపాతం నమోదైన పట్టణం
జవాబు:
ఆర్మూర్

ప్రశ్న 8.
“నీటితో నిండిన రెండు ప్రాజెక్టులు
జవాబు:
ఎస్సారెస్సీ, సింగూరు, కడెం, గడ్డెన్నవాగు, ఎల్లంపల్లి

ప్రశ్న 9.
సహాయక చర్యలు చేపట్టింది
జవాబు:
ఎన్టీ ఆర్ ఎఫ్-సైన్యం

ప్రశ్న 10.
వర్షం కురవడానికి కారణం ………………….
జవాబు:
అల్పపీడనము

ప్రశ్న 11.
’71’ అను సంఖ్య సూచిస్తున్నది…………………
జవాబు:
71 చెఱువులకు గండ్లు పడ్డాయి.

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (4 × 3 = 12 మా.)

అ) కింది ప్రశ్నలకు 5 నుండి 6 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 12.
‘నగర గీతం’ కవిని గురించి రాయండి.
జవాబు:
‘కవి : అలిశెట్టి ప్రభాకర్
జననం : 12-1-1954
మరణం : 12-1-1993
జన్మస్థలం : జగిత్యాల

జీవనం : మొదట చిత్రకారుడుగా జీవితం ప్రారంభించాడు. ప్రారంభంలో పత్రికలకు పండుగలు, ప్రకృతి దృశ్యాలు, సినీనటుల బొమ్మలు వేశాడు. తరువాత జగిత్యాలలో ‘సాహితీ మిత్రదీప్తి’ సంస్థ పరిచయంతో కవిత్వరంగంలోకి ప్రవేశించాడు.

రచనలు : ఎర్ర పావురాలు (1978) మొదటి కవితా సంకలనం. మంటల జెండాలు, చురకలు (1979), రక్తరేఖ (1985), ఎన్నికల ఎండమావి (1989), సంక్షోభగీతం (1990), సిటీలైఫ్ (1992) అచ్చయిన కవిత్వ సంకలనాలు. ఆంధ్రజ్యోతి దినపత్రికలో ఆరేళ్ళపాటు సీరియల్గా “సిటీలైఫ్” పేరుతో హైదరాబాదు నగరంపై వ్రాసిన మినీ కవితలతో ప్రఖ్యాతి పొందాడు.

శైలి : తన కవిత్వంతో పాఠకుల్లో ఆలోచనాదృక్పథాన్ని, సామాజిక చైతన్యాన్ని పెంపొందించిన కవి అలిశెట్టి ప్రభాకర్.

ప్రశ్న 13.
బలి చక్రవర్తి భార్య వింధ్యావళి గురించి రాయండి.
జవాబు:
వింధ్యావళి రాక్షస రాజైన బలిచక్రవర్తి భార్య. ఆమె అందగత్తె. భర్త మాట జవదాటని పతివ్రత. ఆమె ముఖము చంద్రబింబంలా స్వచ్ఛమైనది, ప్రశాంతమైనది. ఆమె నడకలు మదించిన రాజహంస నడకలలాగా వయ్యారమైనవి. సుకుమారమైనవి. దానం ఇవ్వడానికి బలి నిశ్చయించుకున్నప్పుడు మరో ఆలోచన లేకుండా భర్తను అనుసరించింది. తన భర్త సైగను గ్రహించి మహారాణి అయినప్పటికీ బంగారు చెంబుతో నీళ్ళు తెచ్చింది.

ప్రశ్న 14.
“వారీ రామచంద్రా! ఇగపటు” అనడం రచయితకు ఎందుకు వింతగా అనిపించింది ?
జవాబు:
కప్పగంతుల లక్ష్మణశాస్త్రిగారు ఒకసారి తిరుపతి వెళ్ళివచ్చారు. అక్కడనుండి తెచ్చిన లడ్డూని ప్రాకృత, సంస్కృతాంధ్ర భాషల్లో పండితుడైన తిరుమల రామచంద్రగారికి ఇచ్చారు. లడ్డూ ఇస్తూ వారు ప్రాంతీయ భాషాభిమానం వల్ల “వారీ రామచంద్రా ! ఇగపటు తిరుపతి లడ్డూ” అని ఇచ్చిన సందర్భాన్ని, ఆ విషయాన్ని వారు యాది చేసుకున్నారు. “ఇగపటు”. అనే అచ్చ తెనుగుపదాన్ని “యాది” అనే వ్యాసంలో ప్రత్యేకించి వివరించడం రచయితకు గల భాషాభిమానం, సాహిత్య గౌరవాన్ని తెలియచేస్తున్నాయి.

ప్రశ్న 15.
‘ఈ ఒక్క కథ రాసి మరేమి రాయకపోయినప్పటికీ నెల్లూరి కేశవస్వామి భారతదేశం గర్వించదగిన గొప్ప కథకుల్లో ఒక్కడుగా కీర్తించబడేవాడు’ – ఆ ఒక్క కథ ఏది ? దానికున్న ప్రాధాన్యాన్ని తెలుపండి.
జవాబు:
‘నెల్లూరి కేశవస్వామి గొప్పకథకులు. ఆయన ఉర్దూ, హిందీలలో ప్రేమ్చంద్, కిషన్ చందర్లతో సరిపోల్చదగినవారు. కేశవస్వామి ‘యుగాంతం’ అనే కథ ఒక్కటే రాసిన, భారతదేశం గర్వించదగిన కథకుల్లో ఒకరుగా కీర్తింపబడేవారు. కథ సామాజిక, రాజకీయ, చారిత్రక ఘట్టాలకు అడ్డంగా నిలిచింది. అంతేకాదు, అప్పటి సంక్షుభిత స్థితిలో మనుషుల మానసిక స్థితిని కూడా అద్భుతంగా ఆవిష్కరించింది. దేశ విభజన, హైదరాబాద్లో జరిగిన పరిమాణాలు, సామాజిక చరిత్రను ‘యుగాంతం’ కథ ఒక డాక్యుమెంటరీలాగా చూసిస్తుంది.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 10 నుండి 12 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (3 × 7 = 21 మా.)

ప్రశ్న 16.
‘వీర తెలంగాణము’ పాఠం ఆధారంగా తెలంగాణ పౌరుష, పరాక్రమాలు తెలపండి.
జవాబు:
పరిచయం : తెలంగాణలో దుర్మార్గులైన రజాకార్ల అరాచకత్వాన్ని ఎదిరించడానికి, వారి నేల అస్తిత్వ పరిరక్షణ కోసం ప్రజలు చేసిన పోరాటం అపూర్వమైనది. పోరాటంలో పాల్గొంటూనే త్యాగవీరుల గొప్పదనాన్ని, నేల ప్రత్యేకతలను వర్ణిస్తూ డా॥ దాశరథి కృష్ణమాచార్య రచించిన స్ఫూర్తిదాయక పదాలే’ ఈ పాఠ్యభాగం.
దాశరథి ఈ పాఠ్యాంశంలో తెలంగాణ తల్లి, స్వాతంత్య్ర సాధన, తెలుగు పిల్లల పరాక్రమం, తెలుగు నేల గొప్పదనం, తెలుగుదనం, చారిత్రక వైభవం అనే అంశాలను వర్ణించాడు.

తెలంగాణ తల్లి : “మాతృమూర్తి, మాతృదేశం స్వర్గం కంటే గొప్పవి” అని పెద్దలు అన్నారు. ఇందులో దాశరథి తన మాతృభూమి అయిన తెలంగాణను మాతృమూర్తితో పోల్చడం ముదావహం. తెలంగాణ తల్లి తన పెదవులతో ఊదిన శంఖం నుంచి పుట్టిన ధ్వనులే అంటే ఉద్యమ నినాదాలే లోకమంతా ప్రతిధ్వనించాయి. ఉదయించే సూర్యకిరణాల వల్ల విచ్చుకుంటున్న పద్మాల చేత మొదలైన ఆకాశగంగలోని అలలు అన్ని దిక్కులనూ తెల్లవారేటట్లు చేశాయి.

స్వాతంత్య్ర సాధన : తెలంగాణ గొప్పతనపు విశేషాలు కొన్ని తరాల వరకూ దుర్మార్గుల చేతులలో చిక్కుకున్నాయి. ఇప్పుడు ఆ రోజులు గతించాయి. అడ్డంకులు తొలిగాయి. స్వేచ్ఛా స్వాతంత్ర్యాలు ప్రజలకు బతుకు తెరువుపై భరోసా ‘ కలిగించాయి. స్వేచ్ఛ అనే తొలి పొద్దు పొడిచింది.

తెలుగు పిల్లల పరాక్రమం : అప్పుడే ఊహతెలిసిన, వయసువచ్చిన పిల్లలు కూడా కత్తులు చేతబట్టి ఉద్యమంలోకి ‘దూకారు. ఎంతో బలవంతుడైన రాజుతో తలపడ్డారు. వారి చైతన్యం వృథా కాలేదు. స్వాతంత్య్రం సాధించి దేశంలో కొత్త కాంతి సముద్రాలు నింపారు. వారు పరోపకారులైన తెలుగు వీరులు.

తెలంగాణ నేల గొప్పదనం : తెలంగాణలో గడ్డిపోచకూడా కత్తి బట్టి ఎదిరించింది. బలవంతుడైన రాజు గర్వాన్నే అణచివేసింది. మునుపెన్నడూ ఎవరూ ఎరుగని ఈ ఘటనకు లోకమంతా భయపడిపోయింది. తెలంగాణ స్వాతంత్ర్య పోరాటం సముద్రం లాగా ఉప్పొగింది. నవాబుల అధికారాలకు కాలం చెల్లిపోయింది.
తెలుగుదనం : తెలంగాణ ప్రజలు మతం అనే పిశాచి వల్ల ఎన్నో హింసలు అనుభవించారు. ఎంతోమంది ప్రాణాలు కోల్పోయారు. బ్రతకడమే భారమైపోయింది. అయినా వారు తెలుగుదనాన్ని కోల్పోలేదు. తెలుగు వీరులు జగజ్జేతలని చాటారు. చిట్టచివరికీ విజయం సాధించారు.

చారిత్రక వైభవం : కాకతీయుల కంచుగంటల మోతలకే శత్రురాజులు భయపడిపోయారు. రుద్రమదేవి పరాక్రమంతో తెలుగు కీర్తి అన్ని దిక్కులకూ వ్యాపించింది. కాపయ్య నాయకుడు ఎదురులేని మొనగాడిగా కీర్తి పొందాడు. చాళుక్యరాజు పాలనాకాలంలో అన్ని జయజయధ్యానాలే వినిపించాయి. నాటి నుండి నేటివరకూ తెలంగాణం శత్రువుల దొంగదెబ్బలకు ఓడిపోలేదు. గంభీర మేఘ గర్జనలతో ముందుకు సాగుతూనే ఉన్నది.

ముగింపు : ఎన్ని ఆటంకాలు ఎదురైనా, ఎందరు ఎన్ని సమస్యలు కల్పించినా అన్నింటినీ కలిసికట్టుగా ఎదుర్కోవడం విజయం సాధించడం తెలంగాణ ప్రజలకు వెన్నతో పెట్టిన విద్య.

(లేదా)

నేటి నగరం జీవితంలో గల అనుకూల, ప్రతికూల అంశాలను వివరించండి.
జవాబు:
నగర జీవితంలోని అనుకూల అంశాలు : 1. సౌకర్యవంతం, విలాసవంతమైన జీవితం, 2. విద్యా వైద్యావకాశాలు అధికం, 3. ఉపాధి సమృద్ధిగా లభించడం, 4. పర్యటన క్షేత్రం కావడం.
నగరం సకల సౌకర్యాలకు నిలయం. విలాసవంతంగా జీవితాన్ని ఆస్వాదించవచ్చు. హోటళ్ళు, వేల విలువ చేసే ఆహార పదార్థాలు, నౌకర్లు – చాకర్లు, సినిమాలు – షికార్లుతో నిండి వుంటుంది.

ఉన్నత విద్య, ఖర్చు పెట్టుకోగల స్థోమత ననుసరించి కార్పొరేట్ బడులు, కళాశాలలు, విద్యాలయాలు, విశ్వవిద్యాలయాలు, కోరుకున్న కోర్సులు – ఇక్కడ చదువుకునే అవకాశాలు పుష్కలం.’ వైద్యానికి కొరత ఉండదు, ఎంతటి శారీరక, మానసిక రుగ్మతను అయినా తగ్గించడానికి అవసరమైన అన్ని రకాల చికిత్సలు, పరీక్షలు, అత్యాధునిక సాంకేతిక విజ్ఞానం, అంతర్జాతీయ స్థాయి వైద్యులు ఇక్కడ ఎప్పుడూ అందుబాటులో ఉంటారు. అభివృద్ధి చెందిన రవాణా వ్యవస్థ అనుకూలం.

నగరానికి వచ్చేవాళ్ళలో అత్యధికులు ఉపాధికోసమే వస్తుంటారు. చాలామంది రకరకాల పనులు వెతుక్కుంటూ వస్తారు. యోగ్యతను బట్టి, శక్తిని బట్టి పని / ఉపాధి / ఉద్యోగం నగరంలో దొరుకుతుంది. నిరంతరం పనుల కోసం పట్నానికొచ్చే వారి సంఖ్య పెరుగుతూనే ఉంటుంది.

వీళ్ళుగాక రోజువారీ నగరాన్ని దర్శించేవాళ్ళు వేలల్లో ఉంటారు. నగరంలో దర్శనీయ స్థలాలకు కొదువ ఉండదు. వీటిని చూసి వెళ్ళేవాళ్ళు, రోజుల తరబడి చూస్తుండి పోయేవాళ్ళకూ కొరత లేదు.

నగర జీవితంలోని ప్రతికూల అంశాలు : కానీ నేడు ప్రజలకు అనేక సమస్యలు ఎదురవుతున్నాయి. జనాభా పెరగడంతో రవాణా సౌకర్యాలు పెరగడం, పరిశ్రమలు పెరగడంతో కాలుష్యం రోజురోజుకూ పెరిగిపోతున్నది. ప్రజలు రోగాలకు గురవుతున్నారు. వారికి కావలసిన మంచినీరు, చదువుకోవడానికి పాఠశాలలు, ఆసుపత్రులు, రోడ్డు, రవాణా సౌకర్యాలు సరిపోవడం లేదు. మంచిగాలి, వెలుతురు ప్రవేశించని ఇరుకుగదులలో ఊపిరాడని బ్రతుఉలు ప్రజలవి. బతుకుతెరువు కోసం నిరంతరం పోరాడుతూ ఉండే మనిషికి సాయపడకపోయినా కనీసం పట్టించుకునేవారు కూడా ఉండరు. సంక్లిష్ట జీవితం గడుపుతూ, స్వచ్ఛమైన, ప్రశాంత జీవితానికి దూరమౌతున్నారు.

ప్రశ్న 17.
“మూడు తరాల అణచివేతలో మగ్గిన సమాజాన్ని మళ్ళీ సంక్షేమ పథకాల రూపంలో ఆదుకోవడం తప్పనిసరి.” -సమర్థించండి.
జవాబు:
ఈ మాట తెలంగాణ రాష్ట్రం సిద్ధించిన తొలినాడు 2 జూన్ 2014న నమస్తే తెలంగాణ దినపత్రికలో ప్రకటించిన సంపాదకీయ వ్యాసంలోనిది.

తెలంగాణా ప్రాంతంలో తాతల తరం, తండ్రుల తరం, కొడుకుల తరం’ ………….. మూడు తరాలూ అణచివేత పాలనలో వెతలననుభవించింది. వేయికి పైగా బిడ్డలను రాష్ట్ర సాధనకు బలిచేసింది. అట్లా అణచివేతలో మగ్గిన సమాజాన్ని సంక్షేమ పథకాల రూపంలో ఆదుకోవడం తప్పనిసరి, తప్పదు మరి !

నీళ్ళు, నిధులు, నియామకాలు, భాష, సాహిత్యం, సంస్కృతి, కళలు ………. అన్ని రంగాల్లో వివక్షకు గురి అయిన తెలంగాణ ప్రజల ఆత్మగౌరవాన్ని నిలబెట్టాలి. అంతకంటే ముందు సాధారణ సౌకర్యాలన్నీ కల్పించి, జీవితానికి భరోసా ఇవ్వాలి. అందుకు పరిష్కారం సంక్షేమ కార్యక్రమాలు చేపట్టడమే. భృతిలేని వాళ్ళకు, గతిలేని వాళ్ళకు,. దిక్కులేని వాళ్ళకు, అన్యాయానికి, ఉపేక్షకు గురి అయిన వాళ్ళకు ఆత్మవిశ్వాసం కలిగించాలి. వాళ్ళకు ఆదుకోవాలి. రైతులకు రుణాల మాఫీ, నేతన్నలకు చేయూత, వ్యవసాయానికి ఉచిత విద్యుత్తు, వృద్ధులకు, దేవాంగులకు, వితంతువులకు సాయపడాలి. నిరుద్యోగులకు ఉద్యోగాల భరోసానివ్వాలి.

పేద ఇంటి ఆడపడుచుల వివాహానికి చేయూతనివ్వాలి. పరిపాలనా రంగంలో సంస్కరణలు చేపట్టాలి. సంక్షేమ పథక ఫలాలు అందరికీ సులభంగా, తొందరగా చేరాలంటే పాలన వికేంద్రీకరణ జరగాలి. జిల్లాల పునర్విభజన వల్ల ఒనగూడే సత్వర ప్రయోజనం రెండుపడక గదుల ఇండ్లు, పాఠశాల విద్యార్థులకు సన్నబియ్యం భోజనం, పెన్షనులు మొత్తాలను పెంచడంతో పాటు తాగునీటిని అందించే మిషన్ భగీరథ, సాగునీటి నందించే మిషన్ కాకతీయ వంటి పథకాలు సత్వరమే పూర్తికావాలి. అప్పుడు స్వరాష్ట్ర సాధనతో లభించిన అమృత ఫలాలు అందరి కన్నుల్లో ఆనందాన్ని వెలిగించగల్గుతాయి.

(లేదా)

పూర్వం యువకులు సాహిత్య చర్చలతో కాలక్షేపం చేసేవారని గూడూరి సీతారాం రచన వల్ల తెలుస్తున్నది. ఇప్పుడా పరిస్థితి కనిపించకపోవడానికి కారణాలు తెల్పండి.
జవాబు:
1950-60 మధ్యకాలంలో మనుషుల్లో (సమాజంలో) ఇంకా ‘లుక్ కల్చర్’ (చూసే సంస్కృతి) పెరగలేదు. అప్పటి వాళ్ళదంతా బుక్ కల్చర్ (పఠన సంస్కృతి). సినిమాలు కూడా ఇంతగా విజృంభించలేదు. టీవీల గురించిన ఆలోచన లేదు. అందరికీ అందుబాట్లోకి అప్పటికింకా రానేలేదు. పుస్తకపఠనం, రేడియో వినడం అందరికీ ముఖ్యమైన వ్యాపకాలుగా ఉండేవి. తాము చదివిన పుస్తకాల గురించి యువకులు తరచూ చర్చించుకునేవాళ్ళు. ఎన్నో సాహితీ సంస్థలు, గ్రంథాలయాలు వెలిసి యువకుల పఠనశీలతను, సృజనాత్మకతను ప్రోత్సహించాయి. పుస్తకాలు పుంఖానుపుంఖాలుగా వెలవడేవి.

చదువుకున్న ప్రతి ఒక్కరూ పుస్తకాలు చదవడం కోసం తపించేవారు. మొబైల్ గ్రంథాలయాలు, కిరాయిలకు పుస్తకాలనిచ్చే సంస్థలు అధికమైనాయి. మాస, పక్ష, వార, దినపత్రికలు పాఠకుల దాహం తీర్చేవి. యువకుల భాషా, సాహిత్యాభిమానం వాళ్ళను సాహిత్యచర్చలకు, గోష్ఠులకు, అనేకరకాల సాహిత్య కార్యక్రమాల్లో పాల్గొనడానికీ ప్రోత్సహించేది.

దీని ద్వారా వాళ్ళలోని సృజనశక్తి కూడా బహిర్గతమయ్యే పరిస్థితులు పుష్కలంగా ఉండేవి. ఇప్పుడంతా లుక్ కల్చర్. టెక్నాలజీ వివరీతంగా పెరిగిపోయి ఛానళ్ళ సముద్రాలు దాటి ఫేస్బుక్లలు, గూగుల్ ద్వీపాల్లో మనుషులు ఒంటరిగా పరుగెత్తుతూ, ఏకాంత జీవితానికి అలవాటు పడిపోయారు. లక్షలమంది మధ్య జీవిస్తూ కూడా తన చుట్టూ ఏం జరుగుతున్నదో గ్రహించలేని స్థితిలో కొట్టుమిట్టాడుతున్నారు. పుస్తకాలు చదవడం కాదు సరికదా పాఠ్యపుస్తకాలైనా సక్రమంగా చదవలేకపోతున్నారు.

పత్రికలు కొనుక్కున్నా దృష్టిమాత్రం టీవీ తెరలను వదలడం లేదు. సంపాదన మీదున్న యావ జ్ఞానార్జనమీద లేదు. మనశ్శాంతి మార్గం వదిలి, సుఖాల కోసం, సౌకర్యాల కోసం ఆరాటపడుతున్నారు. ప్రతి పనిలో యాంత్రికత పెరిగి, మనుషుల్లో సహన సౌజన్యాలు అడుగంటుతున్నాయి. అందుకే యువకులకు ఇప్పుడు సాహిత్య చర్యలు అంటేనే తెలియని పరిస్థితి దాపురించింది.

ప్రశ్న 18.
‘శ్రీరామ పాదుకలు రామరాజ్యాన్ని పాలించాయి’ దీన్ని సమర్థించండి.
జవాబు:
భరతుడు అడవికి బయలుదేరుట : భరతుడు అయోధ్యావాసులతో కలసి బయలుదేరి శృంగిబేరపురం చేరాడు. గుహుడు భరతుని అనుమానించాడు. కాని విషయం తెలిసి భరతునికి స్వాగతం పలికాడు. భరతుడు గుహుని సహకారంతో భరద్వాజుని ఆశ్రమం చేరాడు. భరద్వాజుని సత్కారాలు పొంది చిత్రకూటం వైపుకు వెళ్ళాడు.

లక్ష్మణుని తొందరపాటు : రాముడు అడవిలో మృగాల అలజడి విని, కారణం తెలుసుకొమ్మని లక్ష్మణునికి చెప్పాడు. లక్ష్మణుడు చెట్టు ఎక్కి చూశాడు.

సైన్యంతో వస్తున్న భరతుడు కనిపించాడు. వెంటనే చెట్టుదిగి శ్రీరాముని దగ్గరకు వచ్చాడు. భరతుడు దుర్బుద్ధితో సైన్యాన్ని తీసుకొస్తున్నాడు. మనం ధనుర్బాణాలను సిద్దంచేద్దామని అన్నాడు. శ్రీరాముడు లక్ష్మణా ! నీవు ఆలోచిస్తున్నది తప్పు. భరతుడు అలాంటివాడు కాదు అని అన్నాడు.

శ్రీరాముని శోకం : భరతుడు పర్ణశాలకు వచ్చాడు. భరత శత్రుఘ్నులు శ్రీరాముణ్ణి చూడగానే దుఃఖం ఆపుకోలేకపోయారు. రాముడు కూడా కన్నీళ్ళు పెట్టుకున్నాడు. భరతుని కుశల ప్రశ్నలు వేశాడు. రాజనీతి ధర్మాలను భరతునికి బోధించాడు. రాముడు తండ్రి మరణ వార్తవిని ఎంతగానో విలపించాడు. భరతుడు రాముణ్ణి అయోధ్యకు రమ్మన్నాడు. రాజువుకమ్మన్నాడు. రాముడు అంగీకరించలేదు. తండ్రిమాట జవదాటనని అన్నాడు.

పాదుకా పట్టాభిషేకం : రాముడు భరతుని అభ్యర్థన మేరకు తన పాదుకలను ఇచ్చాడు. భరతుడు అన్నా! నీబదులు నీ పాదుకలే రాజ్యాన్ని పాలిస్తాయి. నువ్వు వచ్చేవరకు నేను జడలు ధరించి నంది గ్రామంలో ఉంటాను… అని చెప్పి భరతుడు నందిగ్రామం చేరి పాదుకలకు పట్టాభిషేకం చేశాడు.

(లేదా)

ప్రతివారిలో ఏదో ఒక శక్తి ఉంటుంది. సరైన ప్రేరణ దొరికితే అది వెలికివస్తుంది. జాంబవంతుడు హనుమంతుని ప్రేరేపించడం వల్ల ఎలా సముద్రలంఘనానికి సిద్ధపడ్డాడో రాయండి.
జవాబు:
అంగదుని నాయకత్వంలో దక్షిణం వైపుకు బయలుదేరిన హనుమంతుడు మొదలైనవాళ్ళు అణువణువునా గాలిస్తున్నారు. . సుగ్రీవుడిచ్చిన గడువు పూర్తయింది. ఏం చేయాలో తోచడం లేదు. తమ వాళ్ళు నిరాశ పడకుండా జాగ్రత్తపడ్డాడు అంగదుడు. విరక్తి పొందకుండా ధైర్యోత్సాహాలతో ముందుకు సాగితే విజయం వరిస్తుందని ప్రేరేపించాడు. అందరూ రెట్టించినా ఉత్సాహంతో ముందుకు కదిలారు. ఒక పెద్దసముద్రపు ఒడ్డుకు చేరుకున్నాడు. ఆ సముద్రాన్ని ‘మహోదధి’ అంటారు. ఉవ్వెత్తున లేచే అలల అలజడి భయాన్ని కలిగిస్తున్నది.

సముద్రతీరంలో వానరులంతా సమావేశమయ్యారు. ఏం చెయ్యాలో తీవ్రంగా చర్చించుకుంటున్నారు. సీత జాడ కనిపెట్టకుండా సుగ్రీవుని చేరరాదనుకున్నారు.
వానర వీరులు బలపరాక్రమాలను ప్రదర్శించడం ద్వారానే సీతాన్వేషణ సఫలమౌతుందన్న నిశ్చయానికి వచ్చారు. కాని వందయోజనాల దూరం అన్న లంకకు వెళ్ళి రాగలవారెవ్వరని తర్కించుకుంటున్నారు. ఇటువంటి పరిస్థితుల్లో కార్యహాని కలగకుండా కాపాడగలవాడు హనుమంతుడొక్కడేనని, నిగ్గుదేల్చాడు జాంబవంతుడు. ఆ సమయంలో హనుమంతుడు ఒకచోట ఏకాంతంగా కూర్చుని ఉన్నాడు.

జాంబవంతుడు హనుమంతుణ్ణి చేరాడు. అతని శక్తియుక్తులెంతటివో తెలుపుతూ ప్రేరేపించాడు. దీనికి వానరుల ప్రశంసలు తోడైనాయి. హనుమంతుడు రెట్టించిన ఉత్సాహంతో బలాన్ని పుంజుకున్నాడు. వానరులతో తాను భూమండలాన్ని సముద్రంలో ముంచగలను. గ్రహ నక్షత్రాలను అధిగమించగలను, పర్వతాలను నుగ్గు నుగ్గు చేయగలను. మహాసముద్రాలను అవలీలగా దాటగలనని ఆత్మశక్తిని ప్రకటించాడు. ప్రతివారిలో ఏదో ఒక శక్తి ఉంటుంది. సరైన ప్రేరణ దొరికితే అది వెలికి వస్తుంది అన్నట్లు హనుమంతునిలో శక్తిని జాంబవంతుడు ప్రేరేపించాడు. హనుమంతుడు సముద్ర లంఘనానికి సిద్ధపడేలా చేశాడు.

ఇ) సృజనాత్మకత

ప్రశ్న 19.
‘ప్రసారమాధ్యమాలు (టీ.వి., సినిమాలు) వినియోగం పై నినాదాలు రాయండి.
జవాబు:

1. టీవీలు అతిగా చూడకు – కళ్ళకు చేటు తెచ్చుకోకు.
2. టీవీలో సినిమా వినోదమే – అదే పనిగా చూస్తే ఆరోగ్యం విషాదమే.
3. టీవీలో సీరియల్స్ కల్పనే – అవి నిజమనుకోవడం భ్రమే.
4. టీవీతో కాలక్షేపం చేయకు – పని ముఖ్యమని మరవకు.
5. ప్రసారమాధ్యమాలకు ఉంది పరిమితి – ఏదీ చేయకు అతి
6. ప్రపంచానికి కిటికీలు ప్రసారమాధ్యమాలు – కావు అవి వినోధ కాలక్షేపాలు
7. ప్రసార మాధ్యమాలు – విజ్ఞానం పెంచాలి – అజ్ఞానం తుంచాలి.

(లేదా)

వరకట్నానికి రోజూ ఎంతో మంది బలైపోతున్నారు. వీటిని గురించి పత్రికల్లో, టీ.వి.ల్లో రోజూ చూస్తూనే ఉన్నాం. వరకట్నం లాంటి భయంకరమైన దురాచారాన్ని నిర్మూలించాలనే భావం ప్రజల్లో కలిగేటట్లు “కరపత్రం” తయారుచేయండి.
జవాబు:

వరకట్నం – ఒక పెనుభూతం

యువతీయువకులారా ! మేల్కొనండి. వరకట్న పిశాచాన్ని తరిమి కొట్టండి. ఈనాడు వరకట్నం యువతులపాలిట జీవస్మరణ సమస్య అయింది. ఈ సమస్యకు ఎంతోమంది స్త్రీలు బలైపోతున్నారు. ఆ విధంగా బలైన ఆడపడుచు మన అక్కగాని, చెల్లిగాని అయితే మన గుండెలు ఎంత ఆక్రోశిస్తాయో ఒకసారి ఆలోచించండి. ఈ భయంకరమైన దురాచారాన్ని రూపుమాపకపోతే ఎంతో విజ్ఞానాన్ని సాధించినా మానవజాతికే సిగ్గుచేటు.

మనం సంతలోని పశువులం కాదు. “చదువులేని వాడిని వింతపశువు” అన్నారు. చదువుకున్నవారు వెళ్లిపశువులు కాకూడదు. వివాహం అనేది స్త్రీకి ఎంత ముఖ్యమో, పురుషులకూ అంతే ముఖ్యం. వివాహం స్త్రీ, పురుషుల పవిత్రబంధం. ఆడంబరాలకు పోవద్దు. నిరాడంబరంగా పెండ్లి చేసుకోండి. “కట్నం వద్దు, కన్యయే ముఖ్యం” అని భావించండి.

సంస్కారవంతమైన విద్య నేర్వండి. సాంఘిక దురాచారామైన “వరకట్న సమస్య” కు సమాధి కట్టండి.

తేది : X X X X X

ఇట్లు,
వరకట్న నిర్మూలన సంఘం, ఆదిలాబాద్.

పార్ట్ – B

సమయం : 30 ని.లు
మార్కులు : 20

సూచనలు :

1. విద్యార్థులు జవాబులను ఈ ప్రశ్నాపత్రంలోనే నిర్దేశించిన విధంగా కేటాయించిన స్థలంలో రాయాలి.
2. పూర్తి చేసిన ‘పార్ట్ – బి’ ప్రశ్నా పత్రాన్ని ‘పార్ట్ – ఎ’ జవాబు పత్రంతో జత చేయండి.

I. భాషాంశాలు

అ) పదజాలం :

కింది పదాలను సొంతవాక్యాలలో ప్రయోగించండి. (2 × 1 = 2 మా.)

ప్రశ్న 1.
కుటిలవాజితనం : …………………………….
జవాబు:
కుటిలవాజితనం : కుటిలవాజితనం వల్ల ఎవరైనా సమాజంలో అపకీర్తి పాలవుతారు.

ప్రశ్న 2.
పఠనీయ గ్రంథం : ………………………..
జవాబు:
పఠనీయ గ్రంథం : మహానుభావుల ఆత్మకథలు ప్రతి ఒక్కరికీ పఠనీయ గ్రంథాలు.

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని ( A / B / C / D) బ్రాకెట్లో రాయండి. (8 × 1 = 8 మా.)

ప్రశ్న 3.
హనుమంతుడు వార్ధిపై సాగిపోతున్నాడు. (గీత గీసిన పదానికి అర్థాన్ని గుర్తించండి)
A) ఆకాశం
B) నది
C) పర్వతం
D) సముద్రం
జవాబు:
D) సముద్రం

ప్రశ్న 4.
రైతు పుడమిని తల్లిలాగా ప్రేమిస్తాడు. – (గీతగీసిన పదానికి అర్థం)
A) భూమి
B) భామిని
C) నాగలి
D) ఆవు
జవాబు:
A) భూమి

ప్రశ్న 5.
యుద్ధం అనే పదానికి పర్యాయ పదాలు
A) మరణం, కలహం
B) రణం, సమరం
C) పోరు, సముద్రం
D) భూమి, కత్తి
జవాబు:
B) రణం, సమరం

ప్రశ్న 6.
కోవెల లో దేవుడు కొలువై ఉంటాడు. – (గీత గీసిన పదానికి పర్యాయపదాలు)
A) ఆలయం, విగ్రహం
B) కోవెల, కావలి
C) గుడి, దేవళం
D) గుడి, వీథి
జవాబు:
C) గుడి, దేవళం

ప్రశ్న 7.
ఘనము అనే పదానికి నానార్థాలు
A) మేఘము, గొప్పది
B) గాలి, ప్రాణం
C) గొప్పది, చీకటి
D) దిక్కు, దిశ
జవాబు:
A) మేఘము, గొప్పది

ప్రశ్న 8.
పందెం, కూలి అనే నానార్థాలు కల్గిన పదం
A) ప్రాణం
B) పణం
C) జూదం
D) వ్యాపారం
జవాబు:
B) పణం

ప్రశ్న 9.
వినయంగా ఉండటం మంచివారి సహజ లక్షణం, సహజమైన లక్షణం ఎవరూ మార్చలేరు. ఈ వాక్యంలోని ప్రకృతి వికృతులు
A) వినయం, సాజా
B) వినయం, లక్షణం
C) సహజం, సాజం
D) సహజా, మంచి
జవాబు:
C) సహజం, సాజం

ప్రశ్న 10.
‘ఈశ్వరుడు’ అనే పదానికి వ్యుత్పత్తి కల్గిన పదం
A) స్వభావం చేత ఐశ్వర్యం కలవాడు
B) సుఖాన్ని కలుగచేసేవాడు
C) దయగలవాడు
D) ఈశాన్య దిక్కున ఉండేవాడు
జవాబు:
A) స్వభావం చేత ఐశ్వర్యం కలవాడు

ఆ) వ్యాకరణాంశాలు:

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని ( A / B / C / D) బ్రాకెట్లలో రాయండి. (10 × 1 = 10 మా.)

ప్రశ్న 11.
సత్యోక్తి – ఈ పదాన్ని విడదీసి రాస్తే …………..
A) సత్య + ఓక్తి
B) సతయ + ఉక్తి
C) సత్య + ఉక్తి
D) సత + యోక్తి
జవాబు:
C) సత్య + ఉక్తి

ప్రశ్న 12.
సవర్ణదీర్ఘ సంధికి ఉదాహరణ
A) ధీరురాలు
B) కమలాక్ష
C) దేశౌన్నత్యం
D) సూర్యోదయం
జవాబు:
B) కమలాక్ష

ప్రశ్న 13.
దైన్యమైన స్థితి – ఈ విగ్రహవాక్యం ఏ సమాసానికి చెందినది ?
A) ద్వంద్వ సమాసం
B) ద్విగు సమానం
C) విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం
D) రూపక సమాసం
జవాబు:
C) విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం

ప్రశ్న 14.
గరుడని రూపము కలవాడు – ఏ సమాసం ?
A) ద్విగు సమాసం
B) ద్వంద్వ సమాసం
C) బహువ్రీహి సమాసం
D) రూపక సమాసం
జవాబు:
C) బహువ్రీహి సమాసం

ప్రశ్న 15.
ఒకటి, మూడు పాదాల్లో వరుసగా మూడు సూర్య గణాలు, రెండు ఇంద్ర గణాలు, రెండు, నాలుగు పాదాల్లో ఐదు సూర్య గణాలు వచ్చే పద్యము
A) ఉత్పలమాల
B) కందం
C) సీసం
D) ఆటవెలది
జవాబు:
D) ఆటవెలది

ప్రశ్న 16.
దుష్ట సంహార! నరసింహ! దురిత దూర – ఈ పద్య పాదం ఏ ఛందస్సుకు చెందినది ?
A) తేటగీతి
B) సీసం
C) శార్దూలం
D) ఆటవెలది
జవాబు:
A) తేటగీతి

ప్రశ్న 17.
నగరారణ్య హోరు నరుడి జీవన ఘోష – దీనిలోని అలంకారం
A) రూపకాలంకారము
B) అంత్యానుప్రాస
C) శ్లేష
D) అతిశయోక్తి
జవాబు:
A) రూపకాలంకారము

ప్రశ్న 18.
ఛేకానుప్రాసాలంకారానికి ఉదాహరణ …………..
A) తెలంగాణ రాష్ట్రం
B) తమ్మునికి చెప్పు, చెప్పుతెగిపోకుండా నడుపుమని
C) తెల్లకలువ
D) మా భవనం ఆకాశాన్ని తాకుతుంటుంది.
జవాబు:
B) తమ్మునికి చెప్పు, చెప్పుతెగిపోకుండా నడుపుమని

ప్రశ్న 19.
‘నేను సినిమాకు రాను’ అని రాహుల్ అన్నాడు. ఈ వాక్యం ?
A) ప్రత్యక్ష
B) పరోక్ష
C) అనుమత్యర్థక
D) విధ్యర్థక
జవాబు:
A) ప్రత్యక్ష

ప్రశ్న 20.
ఒక మిత్రుడివలె అదనంగా చేరడం
A) ఆగమం
B) ఆదేశం
C) వైకల్పికం
D) యడాగమం
జవాబు:
B) ఆదేశం

Reviewing TS 10th Class Telugu Model Papers Set 8 can help students identify areas where they need improvement.

TS SSC Telugu Model Paper Set 8 with Solutions

‘సమయం: 3 గం.
మార్కులు : 80

విద్యార్థులకు సూచనలు :

1. జవాబులు రాయడానికి 2 గంటల 30 నిముషాలు ఉపయోగించాలి.
2. పార్ట్ ‘బి’ చివరి 30 నిమిషాలలో పూర్తిచేసి, పార్ట్ ‘ఎ’ జవాబు పత్రానికి జతచేయాలి.

పార్ట్ – A
I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన (20 మార్కులు)

అ) కింది పేరాను చదవండి. (5 × 1 = 5 మా.)

సరయూ నదీ తీరంలో కోసల అనే సుప్రసిద్ధ దేశమున్నది. అందులోనిదే ‘అయోధ్యా’ అనే మహానగరం. అయోధ్యా అంటే యోధులకు జయించడానికి శక్యం కానిది. మనువు దీనిని నిర్మించాడు. కోసల దేశాన్ని దశరథ మహారాజు పరిపాలిస్తున్నాడు. అతడు సూర్యవంశం వాడు. మహావీరుడు. దేవతల పక్షాన రాక్షసులతో ఎన్నోమార్లు యుద్ధం చేసినవాడు. ధర్మ పరాయణుడు. ప్రజలను కన్న బిడ్డలవలె చూసుకొనేవాడు. వసిష్ఠ వామదేవులు అతని ప్రధాన పురోహితులు. సుమంత్రుడు మొదలుగా గల ఎనిమిది మంది మంత్రులు. ఇతని పాలనలో కోసల దేశం భోగభాగ్యాలతో విలసిల్లింది. ప్రజల ధర్మ వర్తనులై సుఖసంతోషాలతో ఉన్నారు.

కింద ఇచ్చిన వాక్యాలలో సరైన దానికి (✓) గుర్తు పెట్టి సూచించండి.

ప్రశ్న 1.
అ) శ్రీరాముడు సూర్యవంశం వాడు.
ఆ) సూర్యవంశానికి చెందినవాడు కాదు దశరథుడు.
జవాబు:
అ) శ్రీరాముడు సూర్యవంశం వాడు. ( ✓ )

ప్రశ్న 2.
అ) దశరథునికి సుమంత్రుడు మంత్రి.
ఆ) సుమంత్రుడు దశరథుని కొలువులో లేడు.
జవాబు:
అ) దశరథునికి సుమంత్రుడు మంత్రి. ( ✓ )

ప్రశ్న 3.
అ) యోధులు జయించటానికి శక్యమైన నగరం కోసల.
ఆ) అయోద్య యోధులు జయించటానికి శక్యం కానిది.
జవాబు:
ఆ) అయోద్య యోధులు జయించటానికి శక్యం కానిది. ( ✓ )

ప్రశ్న 4.
అ) కోసలదేశపు రాజ పురోహితులలో వసిష్ఠుడు ఒకరు.
ఆ) దశరథుడి పురోహితులు వసిష్ఠుడు, వాసుదేవుడు కారు.
జవాబు:
అ) కోసలదేశపు రాజ పురోహితులలో వసిష్ఠుడు ఒకరు. ( ✓ )

ప్రశ్న 5.
అ) పై గద్యం ప్రకారం రాక్షసులతో యుద్ధం చేసింది దశరథుడు.
ఆ) శ్రీరాముడు రాక్షసులతో యుద్ధం చేసినట్లు పై గద్యంలో ఉంది.
జవాబు:
అ) పై గద్యం ప్రకారం రాక్షసులతో యుద్ధం చేసింది దశరథుడు. ( ✓ )

ఆ) కింది పద్యాలలో ఏదైనా ఒక పద్యానికి ప్రతిపదార్థం రాయండి. (1 × 5 = 5 మా.)

ప్రశ్న 6.
సిరిలేకైన …………………… నీతి వాచస్పతీ !
జవాబు:
సిరి లేకైన విభూషితుండె యయి భాసిల్లున్ బుధుండౌదలన్
గురుపాదానతి కేలనీగి చెవులందున్విన్కి వక్త్రంబునన్
స్థిర సత్యోక్తి భుజంబులన్విజయమున్ చిత్తంబునన్ సన్మనో
హర సౌజన్యము గల్గినన్ సురభిమల్లా ! నీతివాచస్పతీ !

భావం : నీతిలో బృహస్పతి అంతటి వాడవైన ఓ “సురభిమల్ల భూపాలా”! శిరస్సుకు గురుపాదాలకు నమస్కరించే గుణం, చేతులకు దానగుణం, చెవులకు శాస్త్రశ్రవణం, నోటికి సత్య వాక్కును పలికే లక్షణమూ, బాహువులకు విజయమూ, మనస్సునకు మంచి సౌజన్యమూ అనే లక్షణాలు గల పండితుడు ఐశ్వర్యం లేకపోయినా ప్రకాశిస్తాడు.

(లేదా)

ఆకంఠంబుగ …………. తాపసుల్ !
జవాబు:
ఆకంఠంబుగ నిఫ్టు మాధుకర భిక్షాన్నంబు భక్షింపఁగా
లేకున్నం గడు నంగలార్చెదవు మేలే ? లెస్స ! శాంతుండవే!
నీ కంటెన్ మతిమీనులే కటకటా ! నీవార ముష్టింపచుల్
శాకాహారులుఁ గందభోజులు, శిలోంఛప్రక్రముల్ తాపముల్ !

భావం : ఇప్పుడు గొంతుదాకా తినడానికి మాధుకర భిక్షాన్నం దొరకలేదని నీవు ఇంతగా చిందులు వేస్తున్నావు కదా ! ఇది మంచి పనియేనా ? బాగున్నది. నిజంగా నీవు శాంత స్వభావుడవేనా ? పిడికెడు వరిగింజలతో కాలం వెళ్ళబుచ్చేవారూ, శాకాహారంతో, దుంపలతో సరిపెట్టుకొనే వాళ్ళూ, వరిమళ్ళలో కంకులు ఏరుకొని బ్రతికేవాళ్ళూ, రోళ్ళ వద్ద జారిపడిన బియ్యం ఏరుకొని జీవించే వాళ్ళూ అయిన మునులు, నీ కంటె తెలివి తక్కువ వారా ?

ఇ) కింది పేరాను చదువండి. (5 × 2 = 10 మా.)

బొగ్గు పెట్రోలియం వంటి శిలాజ ఇంధనాలు, భూగోళాన్ని నిప్పుల కుంపటిగా మార్చేస్తూ జీవరాసుల మనుగడకు ముప్పు తెస్తున్నాయి. ఈ విపత్తును నివారించాలంటే మనిషి ప్రకృతి వనరులను నిర్మాణాత్మకంగా సృజనశీలంగా ఉపయోగించుకోవాలి. శిలాజ ఇంధనాలకు ప్రత్యామ్నాయాలను కనుగొనాలి. మోటారు వాహనాలను నడపడానికి డీజిల్ ఇంజిన్ను సృష్టించిన జర్మన్ శాస్త్రవేత్త సర్ రుడాల్ఫ్ డీజిల్ ఈ సంగతి ముందే చెప్పడమే గాదు, చేసి చూపించారు కూడా. 1893 ఆగస్టు 10న వేరుసెనగ నూనెను ఇంధనంగా వాడి ఒక ఇంజన్ ను పనిచేయించారు. భవిష్యత్లో మోటారు వాహనాలు ఇలాంటి జీవ ఇంధనాలతోనే నడుస్తాయని సూచించారు. అందుకే ఏటా ఆగస్టు పదవతేదీనాడు ప్రపంచ జీవ ఇంధన దినోత్సవాన్ని పాటిస్తున్నారు.

కింది వివరణలను సూచించే పదాలను గద్యంలో గుర్తించి రాయండి.

ప్రశ్న 7.
ఒకదానికి బదులుగా మరొకటి అనే అర్థం ఇచ్చే పదం
జవాబు:
ప్రత్యామ్నాయం

ప్రశ్న 8.
పై గద్యంలో వాడిన ‘జాతీయం’
జవాబు:
నిప్పుల కుంపటి

ప్రశ్న 9.
అనేక జీవుల, నిర్జీవుల సమూహ నివాసస్థానం
జవాబు:
భూగోళం

ప్రశ్న 10.
రాబోయే కాలంలో” అని సూచించడానికి వాడిన పదం
జవాబు:
భవిష్యత్

ప్రశ్న 11.
పై గద్యంలో సూచించి విపత్తు
జవాబు:
జీవరాశుల మనుగడకు ముప్పు

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత

అ) కింది ప్రశ్నలకు 5 నుండి 6 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (4 × 3 = 12 మా.)

ప్రశ్న 12.
ధూర్జటి మహాకవిని పరిచయం చేసి, ఆయన రచనలు పేర్కొనండి.
జవాబు:
ధూర్జటి మహాకవి, శ్రీకృష్ణదేవరాయల ఆస్థానంలోని అష్టదిగ్గజ కవలలలో ఒకడు. ఇతడు మహాశివభక్తుడు. ఈయన 16వ శతాబ్దానికి చెందిన మహాకవి. ఈయన శ్రీకాళహస్తీశ్వర శతకముతోపాటు, శ్రీకాళహస్తి మహాత్యము అనే ప్రబంధాన్ని కూడా రాశాడు. ఈ మహాకవి శ్రీకృష్ణదేవరాయల ఆస్థానంలో ఉండి కూడా “రాజుల్ మత్తులు వారి సేవ నరకప్రాయంబు” అని చెప్పిన ధీశాలి.

ప్రశ్న 13.
“తెలంగాణ ప్రజల బ్రతుకు దుర్భరమైనా ఆంధ్రత్వమును పోనాడలేదు” ఈ వాక్యాన్ని సమర్థిస్తూ ఐదు వాక్యాలు రాయండి.
జవాబు:
నిజాం నవాబు కాలంలో తెలంగాణ ప్రజలు మత పిశాచి కోరలలో చిక్కుకొని విలవిలలాడారు. బలవంతంగా తెలంగాణలోని హిందువులందరినీ, ముసల్మానులుగా మార్చాలని ఆనాడు నవాబు ప్రయత్నించాడు. ఆయన హిందువులను ఎన్నో బాధలు పెట్టాడు. తెలంగాణలో తెలుగు చదువుకొనే సదుపాయాలు లేకుండా చేశాడు. పాఠశాలల్లో, కళాశాలల్లో అంతా ఉర్దూ మీడియంలో విద్యా సదుపాయం’ కొనసాగించాడు.

అయినా తెలంగాణ ప్రజలూ, నాయకులూ తమ తెలుగుభాషను తాము రక్షించుకొన్నారు. తమ తెలుగు సంస్కృతిని వారు కాపాడుకున్నారు. మహమ్మదీయ మతంలోకి ప్రజలను బలవంతంగా మార్చడానికి నవాబు ప్రయత్నించినా, ప్రజల పీకలను కోసినా, ప్రజల బ్రతుకు దుర్భరమైనా, తెలంగాణ ప్రజలు తమ తెలుగుదనాన్ని కోల్పోలేదన్నది సత్య కథనము.

ప్రశ్న 14.
‘భూమిక’ పాఠం రచయితను గురించి రాయండి.
జవాబు:
‘భూమిక’ పాఠాన్ని ‘గూడూరి సీతారాం’ గారు వ్రాశారు. గూడూరి సీతారాం గారు, 1936లో రాజన్న సిరిసిల్లా జిల్లా దగ్గర ఉన్న ‘హనుమాజీ పేట’ గ్రామంలో జన్మించారు. ఈయన, సుమారు 80 కథలు వ్రాశారు. ఈయన

1. మారాజు,
2. లచ్చి,
3. పిచ్చోడు,
4. రాజమ్మ రాజీ రకం వంటి ప్రసిద్ధి కథలు వ్రాశారు.

తెలంగాణ సాహిత్యంలో పేద కులాల జీవితాలనూ, అట్టడుగు వర్గాల భాషనూ, ఈయన అక్షరబద్ధం చేశాడు. స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తర్వాత వచ్చిన తెలంగాణ తొలిరకం కథలకు, ఈయన దిక్సూచిగా నిలబడ్డాడు.
తెలంగాణ భాషనూ, యాసనూ ఒలికించడం, ఈయనకు గల ప్రత్యేకత.

ప్రశ్న 15.
మరాఠీ పురోహితుని తెలుగుభాష ముచ్చటను గూర్చి వివరించండి.
జవాబు:
సదాశివగారి గ్రామంలో పూజలు చేయించే మరాఠీ పురోహితుడు ఒకడు ఉండేవాడు. ఆయన పూజలు చేయిస్తూ, “మొదలు మీ కండ్లకు నీళ్ళు పెట్టుకోండి” అనేవాడు. సదాశివగారు ఆ పూజారిని అలా అనవద్దనీ, శుభం అని పూజ చేస్తూ కళ్ళ నీళ్ళు పెట్టుకోవడం అన్న మాట, ఆశుభంగా ఉంటుందని పూజారికి చెప్పేవారు, పూజారిని అందరికీ తెలిసిన మరాఠీలో చెప్పమనేవారు.

తరువాత పూజారి “కళ్ళకు నీళ్ళు పెట్టుకోండి” అని ‘కు’ ప్రత్యయం చేర్చి చెప్పేవాడు. పూజారి కళ్ళను నీటితో తుడుచుకోండి అన్న అర్థంలో అలా చెప్పేవాడు. కాని వినేవారికి ‘వారిని కన్నీరు కార్చండి’ అని చెప్పినట్లు అర్థం వచ్చేది. అది తప్పుగా ఉండేది.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 10 నుండి 12 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (3 × 7 = 21 మా.)

ప్రశ్న 16.
బలి చక్రవర్తి వంటి దాతలు చరిత్రలో నిలిచిపోతారు. ఎందుకు ? బలిచక్రవర్తి వ్యక్తిత్వాన్ని ఆధారంగా చేసుకొని కారణాలను వివరించండి.
జవాబు:
మనం తల్లి గర్భం నుండి పుట్టినప్పుడు మన వెంట ఏ ధనాన్నీ తీసుకురాలేదు. చనిపోయేటప్పుడు మన వెంట ఏమీ తీసుకుపోము. బలి చక్రవర్తి తన గురువు వద్దన్నా వినకుండా, ఆడినమాట తప్పకుండా, దానం చేశాడు. దాత అన్నవాడికి, మంచి ప్రతిగ్రహీత దొరకడం అదృష్టం అన్నాడు. అందువల్లే బలి చక్రవర్తి, శిబి చక్రవర్తి వంటి దాతలు చరిత్రలో నిలిచిపోతారు.

బలిచక్రవర్తి ప్రహ్లాదుని మనుమడు, విరోచనుని కుమారుడు. బలి తన శక్తి సామర్థ్యాలతో స్వర్గలోకాన్ని జయిస్తాడు. దేవతలను రక్షించడానికి శ్రీమహావిష్ణువు వామనావతారం ఎత్తుతాడు. బలి నర్మదా తీరంలో యాగం చేస్తుండగా అక్కడకు వామనుడు వచ్చి మూడు అడుగులు దానం అడుగుతాడు. సరే అంటాడు బలి. ఇంతలో రాక్షస గురువైన శుక్రాచార్యుడు వచ్చినవాడు రాక్షస కులాంతకుడు, కనుక దానం ఇవ్వద్దంటాడు.

తనకు చెడు జరుగుతుందని తెలిసినపుడు ఎవరైనా సరే చేసే పని ఆపడమో, ఇచ్చిన మాట తప్పడమో మామూలుగా మనం చేసే పని. చరిత్రలో నిలిచిపోయేలా చేసిన పని బలిది. మానధనులు మాటకు కట్టుబడి సత్యంతోనే బ్రతుకుతారు. ఇక్కడ మనం గమనించాల్సిన విషయం ఒకటుంది.

అది – అక్రమ సంపాదనలతో లోక కంటకులైన వారిని లోకం నేటికీ నిందిస్తోంది. కాబట్టి కీర్తి సంపాదన ముఖ్యమన్న బలిచక్రవర్తిని మనం సమర్థించాలి.

ఈ రోజుల్లో మంచివారి పేరును తలచుకోవడం పాపంగా భావించడం పరిపాటి. కాని బలి తన కన్నా పూర్వికుడైన శిబి చక్రవర్తి వంటి వారలను స్మృతి పథంలో ఉంచుకొని వారి బాటలో నడవాలనుకోవడం ఎంతో ఉత్తమం. తనకు తానే సరైన మార్గ నిర్దేశనం చేసుకొన్న బలి చక్రవర్తిని ఆ కాలంలో పంచభూతాలు బళి, బళి అని పొగిడాయి. ఇప్పటికీ ఆ మాటలు మన చెవులలో మారు మ్రోగుతున్నాయి.

(లేదా)

పార్వతీదేవి సామాన్య స్త్రీ వేషములో వ్యాసునితో అన్న మాటలను వివరించండి.
జవాబు:
ఆకలి దప్పులతో బాధపడుతున్న వ్యాసుడు, కాశీనగరాన్ని శపించాలని చూస్తున్న సమయంలో, ఒక బ్రాహ్మణ భవనం దగ్గర సామాన్య స్త్రీ వేషంలో పార్వతీదేవి కనబడి, వ్యాసుడితో ఇలా చెప్పింది.

పార్వతీదేవి పలుకులు : ఓ మునీశ్వరా ! ఇలారా ! నీ గొంతు వరకు భిక్షాన్నము ఇప్పుడు తినడానికి దొరకలేదని నీవు ఛిందులు వేస్తున్నావు. ఇది మంచిపనియేనా ? నీవు శాంత స్వభావుడవేనా ? పిడికెడు వరిగింజలతో కొందరు కాలము వెళ్ళదీస్తున్నారు. కొందరు శాకాహారంతోనూ, దుంపలతోనూ సరిపెట్టుకుంటున్నారు. కొందరు వరిమళ్ళలో పండిన ధాన్యం కంకులు ఏరుకొనీ, వాటితో బ్రతుకుతున్నారు.

కొందరు రోళ్ళ దగ్గర జారిపడిన బియ్యం ఏరుకొని, వాటితో జీవిస్తున్నారు. అటువంటి మునీశ్వరులు నీ కంటె తెలివి తక్కువవారా ! చెప్పు.

ఓ మునీశ్వరా ! ఉన్న ఊరు కన్నతల్లితో సమానం అంటారు. ఆ మాట నీవు వినలేదా ? కాశీనగరం శివునకు భార్య.. అందువల్ల కాశీ నగరం మీద నీవు ఇంతగా కోపించడం తగదు అని పార్వతీదేవి వ్యాసుని మందలించింది.

ప్రశ్న 17.
ఇబ్రహీం కుతుబ్షా సాహిత్య పిపాస గూర్చి వివరించండి.
జవాబు:
గోలకొండ పాదుషాలలో ఇబ్రహీం కుతుబ్షా విద్యాప్రియుడు. ఇతని ఆస్థానంలో కవులు, పండితులు హిందూ, మహ్మదీయులు ఉండేవారు. విద్యాగోష్ఠి ఎప్పుడూ జరుగుతుండేది. ఈయన పండితులను బాగా సన్మానించేవాడు. ఇబ్రహీం కుతుబ్షా విజయనగరంలో రాజాదరణలో పెరగడం వల్ల తెలుగుభాషా మాధుర్యాన్ని రుచి చూశాడు. అందుకే తెలుగుభాషపై అభిమానంతో తెలుగు కవులను సత్కరించేవాడు.

ఇతడు అద్దంకి గంగాధర కవిచే ‘తపతీ’ సంవరణోపాఖ్యానం’ కావ్యం రాయించి అంకితం తీసుకొన్నాడు. ఇబ్రహీం పాదుషా మహాబాబునగరు జిల్లా నివాసియైన ఆసూరి మరింగంటి సింగరాచార్య మహాకవికి “మత్తగంధేభసితఛత్ర ముత్తమాశ్వహాటకాంబర చతురంతయాన” అగ్రహారాలను ఇచ్చి సత్కరించారు.
ఈ విధంగా ఇబ్రహీం కుతుబ్షా సాహిత్యం పట్ల మిక్కిలి ఇష్టం కలవాడని గ్రహించవచ్చు.

(లేదా)

తిరుమల రామచంద్రగారిని గూర్చి సదాశివగారు చెప్పిన విషయాలు ఏవి ?
జవాబు:
తిరుమల రామచంద్రగారు ప్రాకృత, సంస్కృత, ఆంధ్రభాషలలో మంచి పండితులు. వీరు ఆ రోజుల్లో ఆంధ్రప్రభ వారపత్రికలో చివరిపేజీ రాసేవారు. దాని పేరు “హైదరాబాదు నోటుబుక్కు” ఏ పత్రికకు అయినా, చివరి పేజీయే అందాన్ని తెస్తుంది.
ఒకవారం హైదరాబాదు నోటుబుక్కులో, రామచంద్రరావు తమ బాల్యమిత్రులయిన కప్పగంతుల లక్ష్మణశాస్త్రిగారిని ఇలా గుర్తు చేసుకున్నారు.
లక్ష్మణశాస్త్రిగారు ఒకసారి తిరుపతికి వెళ్ళి వచ్చారట. అక్కడ నుండి తెచ్చిన ఒక లడ్డూను శాస్త్రిగారు తన బాల్యమిత్రులయిన రామచంద్రగారికి ఇచ్చారట. ఆ లడ్డును శాస్త్రిగారు రామచంద్రగారికి ఇస్తూ, “వారీ రామచంద్రా ! ఇగపటు తిరుపతి లడ్డూ” అన్నారట. ఇదిగో తిరుపతి లడ్డూ తీసుకో అని దాని అర్థము. ఈ విధంగా లక్ష్మణశాస్త్రిగారు సంస్కృతాంధ్రములలో మంచి పండితులయినా, తన ప్రాంతపు తెలుగు యాసపై మమకారంతో, ఆ ప్రాంతపు తెలుగులోనే బాల్యమిత్రునితో మాట్లాడారని తెలుస్తోంది.

ప్రశ్న 18.
రామాయణం ఆధారంగా గురుశిష్యుల సంబంధాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
పూర్వకాలంలో ‘గురుముఖతః’ విద్య నేర్చుకొనేవారు. గురుసేవలు చేసి, వాళ్ళ అనుగ్రహాన్ని పొంది విద్యలను అభ్యసించేవారు. రామాయణాన్ని పరిశీలించినట్లయితే రామలక్ష్మణులు కూడా విశ్వామిత్రునికి సేవలు చేసి ఆయన వద్ద అనేక విద్యలను అభ్యసించినట్లు తెలుస్తోంది. విశ్వామిత్రుడు యాగరక్షణ కోసం బాలకులైన రామలక్ష్మణులను తనతో అడవికి తీసుకొనిపోయి ‘బల’, ‘అతిబల’ వంటి విద్యలను బోధించాడు. వీటి ప్రభావం వల్ల అలసట, ఆకలి దప్పుల వంటివి ఉండవు. దీన్నిబట్టి శిష్యుల బాగోగులను చూడటం తమ బాధ్యతగా గురువులు గ్రహించేవారని తెలుస్తోంది.

రామాయణం ఆధారంగా పరిశీలిస్తే గురుశిష్యుల సంబంధం ఎంతో విశిష్టమైనదిగా తోస్తుంది. శిష్యులు గురువు ఆజ్ఞను పాటించడం తమ కర్తవ్యంగా భావించేవారు. తాటక వధ గావించిన రాముని చూసి సంతోషించి విశ్వామిత్ర మహర్షి రామునికి ఎన్నో దివ్యాస్త్రాలను అనుగ్రహించాడు. గురువు అనుగ్రహిస్తే ఇవ్వలేనిది లేదని, శిష్యుడు పొందలేనిది లేదని రామాయణాన్ని బట్టి గ్రహించవచ్చు.

శిష్యులు తమ కర్తవ్యాన్ని నెరవేర్చడంలో ఎంతో నిష్ఠ ఉండాలి. సమర్థులైన శిష్యులను చూసి గురువు ఎంతో సంతోషిస్తాడు. పట్టిన పని ఫలవంతమయ్యే వరకు పట్టుదల ఎలా ఉండాలో గంగావతరణం కథ ద్వారా విశ్వామిత్రుడు రామలక్ష్మణులకు బోధించాడు. గురువు శిష్యుల పట్ల వాత్సల్యంలోను, శిష్యులు గురువు వినయ విధేయతలతోను, మెలగుతుండేవారు.

(లేదా)

‘ఉత్తమ ధర్మాలను అనుసరిస్తే మనిషి మనిషిగా ఎదుగగలడని’ రామాయణం ఆధారంగా వివరించండి.
జవాబు:
రామాయణము మనకు ఎన్నో ఉత్తమ ధర్మాలను నేర్పుతుంది. అటువంటి ఉత్తమ ధర్మాలను పాటిస్తే, ఆ మనిషి, తప్పక ‘మనిషి’ అవుతాడు. అనగా మంచి బుద్ధిమంతుడు అవుతాడు.

రామాయణములోని ‘శ్రీరాముడు’ పితృవాక్య పరిపాలకుడు. రాముడు మూర్తీభవించిన ధర్మస్వరూపుడు. రాముడు తండ్రి మాటకు కట్టుబడి 14 సంవత్సరాలు అరణ్యవాసానికి వెళ్ళాడు. శ్రీరాముడు ఏకపత్నీవ్రతుడు. రాముడు మాటకు కట్టుబడి ఉండేవాడు. భరతుడు వచ్చి అయోధ్యకు తిరిగి వచ్చి రాజ్యాన్ని పరిపాలించుమని అడిగినా, రాముడు తండ్రికి ఇచ్చిన మాటకు కట్టుబడి అరణ్యవాసం చేశాడు.

రాముడు, స్నేహధర్మాన్ని పాటించి సుగ్రీవునితో స్నేహం చేసి అతనికి ఇచ్చిన మాట ప్రకారము, సుగ్రీవుని అన్న వాలిని చంపి, సుగ్రీవుడిని కిష్కింధకు రాజును చేశాడు.

రాముడు శరణు అని వచ్చిన విభీషణునికి ఆశ్రయమిచ్చి అతణ్ణి రక్షించి, అతని అన్న రావణుడిని చంపి, స్నేహధర్మంతో విభీషణుడిని లంకా నగరానికి రాజును చేశాడు.
రాముడు అరణ్యంలో ఆశ్రమ ధర్మాలను పాటించాడు. మునులను రక్షించడానికి తాటక, కబందుడు, విరాధుడు, ఖర ధూషణులు, మారీచ సుబాహులు వంటి రాక్షసులను వధించాడు.

రాముడు గురువు విశ్వామిత్రుని వెంట వెళ్ళి అతణ్ణి సేవించి, రాక్షసులను చంపి, ఆయన యజ్ఞాన్ని కాపాడాడు. రాముడు మంచి సోదర ప్రేమ కలవాడు. భరత లక్ష్మణ శత్రుఘ్నులను రాముడు ఎంతో ఆదరించాడు. రాముడు తల్లిదండ్రుల యందు మంచి భక్తిని చూపించాడు. గురువులయిన వశిష్ఠ విశ్వామిత్రుల యందు మంచి భక్తి భావాన్ని చూపాడు.

సుగ్రీవుడు మిత్రధర్మానికి కట్టుబడి, తన వానర సైన్యంతో రామునికి తోడుగా నిలబడ్డాడు. విభీషణుడు కూడా మిత్రధర్మాన్ని పాటించి, రావణుని చంపడంలో రాముడికి సాయం చేశాడు.

లక్ష్మణుడు అన్న వెంట అడవులకు వెళ్ళి అన్నకు సేవచేసి వినయ విధేయతలతో మెలిగాడు. రామలక్ష్మణుల సోదరప్రేమ చాలా గొప్పది. సీతారాముల అన్యోన్య దాంపత్యము, లోకానికి ఆదర్శమైనది.
కాబట్టి చేప్పిన రామాయణంలోని ఉత్తమ ధర్మాలను పాటిస్తే తప్పక ఆ మనిషి “మనీషి” కాగలడు అని చెప్పవచ్చు.

ఇ) సృజనాత్మకత (1 × 7 = 7 మా.)

ప్రశ్న 19.
మీ గ్రామానికి వచ్చిన వ్యవసాయ శాస్త్రవేత్తను ఇంటర్వ్యూ చేయడానికి పది ప్రశ్నలు తయారుచేయండి.
జవాబు:

1. సార్ ! భూసార పరీక్ష ద్వారా నేల ఏ పంటకు అనుకూలమో చెప్పడం దేని ద్వారా తెలుస్తుంది ?
2. మెట్ట పంటలు, మాగాణి పంటలు నేలను బట్టి వేరు చేస్తారా ? లేక నీటి వసతిని బట్టి వేరు చేస్తారా ?
3. వ్యవసాయ శాస్త్రవేత్త కావడానికి ఏ చదువు చదవాలి ?
4. భూసార పరీక్షలు సత్ఫలితాలే ఇస్తాయా ?
5. రసాయన ఎరువులు నష్టాన్ని కలిగిస్తాయని ఇప్పుడు చెబుతున్నారు ? అలాంటి వాటిని తయారు చేసి రైతులకు ఎందుకు ఇస్తున్నారు ?
6. సేంద్రియ ఎరువుల వాడకం మీద ప్రచారం ప్రభుత్వమే బాధ్యతగా చేయవచ్చు కదా ?
7. వరి పంటలలో రకరకాల పేర్లతో (సన్నాలు, BPTL, 92 ……….. ఇలా) ఎలా తయారు చేస్తారు ?
8. మీరు ఏదైనా ప్రయోగం చేశారా ?
9. యువకులకు, విద్యార్థులకు, రైతులకు మీరిచ్చే సందేశం ?

(లేదా)

మహబూబ్నగర్ జిల్లాలో వర్షాలు లేవు. వ్యవసాయపనులు లేవు. చదువుకున్న ఉద్యోగం రాలేదు. నగరంలో బాగా సంపాదించవచ్చుననే ఆశతో హైదరాబాదుకు ‘దస్తగిరి’ అనే యువకుడు వచ్చాడు. అతడు నగరంలో పడిన కష్టాలను, అతని తోడివారి కష్టాలను తల్లిదండ్రులకు తెలుపుతూ లేఖ రాయండి.
జవాబు:

లేఖ

హైదరాబాదు,
XXXXXXX.

పూజ్యులైన తల్లిదండ్రులకు,

అమ్మా ! నాన్నా ! నమస్కారములు. నేను హైదరాబాదు నగరానికి క్షేమంగా వచ్చాను. నేను ఇక్కడ పడుతున్న కష్టాలు మీకు రాస్తే మీరు బాధపడతారు.
నేను సికిందరాబాదు స్టేషను దగ్గర ఉంటున్నాను. పగలు ప్రయాణీకులకు సామాన్లు మోయడానికి వారికి సాయం చేస్తూ, వారు ఇచ్చిన కొద్దిపాటి డబ్బులుతో, చౌకరకం టిఫిన్లు అక్కడ కొనుక్కొని తింటున్నాను. రాత్రి స్టేషను ప్లాట్ఫారమ్పై పడుకుంటున్నాను.

ఇళ్ళు కట్టే తాపీమేస్త్రీల వద్ద అప్పుడప్పుడు పనిచేస్తున్నాను. వాళ్ళు యజమానులు ఇచ్చే దానిలో సగమే నా వంటి. చిన్న కూలీలకు ఇస్తారు. మన ఊరి నుండి నా కంటె ముందు వచ్చిన నా మిత్రులు చిన్న చిన్న పనులు చేసుకుంటూ ఇక్కడ బతుకుతున్నారు. వారు పిల్లలకు చదువులు లేవు. అద్దెలు, ఎక్కువ ఇవ్వలేక వారు మురికివాడల్లో రేకులషెడ్లలో ఎలాగో బతుకుతున్నారు.

ఇక్కడ రోడ్లు మహా రద్దీగా ఉంటాయి. ఏ వైపు నుంచి అయినా ప్రమాదం రావచ్చు. పిల్లలను చదివించాలంటే కాన్వెంట్లు వారికి పెద్దగా ఫీజులు ఇవ్వాలి. ఈ నగరం, ఒక పద్మవ్యూహం. ఇది చిక్కుల నిలయం. ఎవ్వరూ నగరాలకు వలస రాకూడదు. తల్లి లాంటి మన పల్లెల్లోనే ఏదోరకంగా చల్లగా జీవించాలి. ఉంటా ………..

ఇట్లు
నీ ప్రియకుమారుడు, దస్తగిరి.

కందుల పుల్లయ్యగారు,
రామాపురం,
సీతానగరం మండలం, మహబూబ్ నగర్ జిల్లా.

పార్ట్ – B

సమయం : 30 ని.లు
మార్కులు : 20

సూచనలు :

1. విద్యార్థులు జవాబులను ఈ ప్రశ్నాపత్రంలోనే నిర్దేశించిన విధంగా కేటాయించిన స్థలంలో రాయాలి.
2. పూర్తి చేసిన ‘పార్ట్ – బి’ ప్రశ్నా పత్రాన్ని ‘పార్ట్ – ఎ’ జవాబు పత్రంతో జత చేయండి.

I. భాషాంశాలు

అ) పదజాలం :

కింది పదాలను సొంతవాక్యాలలో ప్రయోగించండి: (2 × 1 = 2 మా.)

ప్రశ్న 1.
అనుమాన బీజాలు : ………………………
జవాబు:
అనుమాన బీజాలు : రాజకీయ నాయకుల పరస్పర విమర్శలతో ప్రజల్లో అనుమాన బీజాలు మొలకెత్తాయి.

ప్రశ్న 2.
పాటుపడడం : …………………….
జవాబు:
పాటుపడడం : సైనికులు దేశ రక్షణ కోసం అహర్నిశలు పాటుపడుతుంటారు.

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని (A/ B / C / D) బ్రాకెట్లో రాయండి. (8 × 1 = 8 మా.)

ప్రశ్న 3.
మిషన్ కాకతీయ పథకంలో తటాకములకు పూర్వవైభవం వచ్చింది.
(గీత గీసిన పదానికి అర్థాన్ని గుర్తించండి)
A) నది
B) సముద్రం
C) చెరువు
D) వాగు
జవాబు:
C) చెరువు

ప్రశ్న 4.
‘క్షేత్రము’ అనే మాటకు అర్థం.
A) పొలము
B) జలము
C) బలము
D) రణము
జవాబు:
A) పొలము

ప్రశ్న 5.
శిష్యులు అన్న మాటకు సమానార్థకాలు
A) ఛాత్రులు, అంతేవాసులు
B) గురువులు, చట్టులు
C) పరిజనులు, శిశువులు
D) స్నేహితులు, హితులు
జవాబు:
B) గురువులు, చట్టులు

ప్రశ్న 6.
గుడి, దేవాలయం అనే పర్యాయపదాలున్న మాట
A) వెన్నెల
B) కోవెల
C) సదనం
D) మహీరుహము
జవాబు:
B) కోవెల

ప్రశ్న 7.
కొలము, పాఱుడు, అచ్చెరువు, మృత్యువు, యశము, భూమి వీనిలో ప్రకృతి పదాలను గుర్తించండి.
A) కొలము, పాఱుడు, మృత్యువు
B) మృత్యువు, యశము, భూమి
C) పాఱుడు, భూమి, మృత్యువు
D) అచ్చెరువు, కొలము, యశము
జవాబు:
B) మృత్యువు, యశము, భూమి

ప్రశ్న 8.
”కంబం’ అనే పదానికి ప్రకృతి
A) రమ్యం
B) కావ్యం
C) స్తంభం
D) కయ్యం
జవాబు:
C) స్తంభం

ప్రశ్న 9.
‘మూడు’ అనే పదానికి నానార్థాలు
A) ఒక సంఖ్య, కాలంచెల్లు.
B) ఒక సంఖ్య, ఒక అంకె
C) ఒక అంకె, ఒక రాశి
D) ఒక పదం, ఒక అంకె
జవాబు:
A) ఒక సంఖ్య, కాలంచెల్లు.

ప్రశ్న 10.
‘చేపల వంటి కన్నులు కలది’ అనే వ్యుత్పత్తి కల్గిన పదం
A) ముక్కంటి
B) మృగనేత్రి
C) మచ్చెకంటి
D) అభినయి
జవాబు:
C) మచ్చెకంటి

ఆ) వ్యాకరణాంశాలు:

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని (A/ B / C / D) బ్రాకెట్లలో రాయండి. (10 × 1 = 10 మా.)

ప్రశ్న 11.
‘జగమెల్ల’ – దీనిలో గల సంధి
A) ఇత్వసంధి
B) ఉత్వ సంధి
C) అత్వ సంధి
D) పుంప్వాదేశ సంధి
జవాబు:
B) ఉత్వ సంధి

ప్రశ్న 12.
‘వర్ణ+ఆశనము’ ఈ పదాల్ని కలిపి రాయగా………. అవుతుంది.
A) వర్ణశసనము
B) వర్ణోశనము
C) వర్ణేశనము
D) వర్ణాశనము
జవాబు:
D) వర్ణాశనము

ప్రశ్న ’13.
‘యుద్ధభీతి’ అనుమాటకు విగ్రహవాక్యం
A) యుద్ధము వలన భీతి
B) యుద్ధము అనెడి భీతి
C) యుద్ధమునకు భీతి
D) యుద్ధము వంటి భీతి
జవాబు:
A) యుద్ధము వలన భీతి

ప్రశ్న 14.
‘పాపాత్ముడు’ లో గల సంధి
A) గుణసంధి
B) సవర్ణదీర్ఘ సంధి
C) వృద్ధి సంధి
D) యణాదేశ సంధి
జవాబు:
B) సవర్ణదీర్ఘ సంధి

ప్రశ్న 15.
‘దాశరథి అను పేరు గల శతకం’ అనే విగ్రహవాక్యానికి సమాస పదం.
A) దాశరథి రాసిన శతకం
B) దాశరథి శతకం
C) దాశరథి కోసం రాసిన శతకం
D) దాశరథి మెచ్చిన శతకం
జవాబు:
B) దాశరథి శతకం

ప్రశ్న 16.
‘శ్లేషాలంకారము’ అంటే
A) నానార్థాలను కలిగి ఉండే అలంకారం
B) ఉన్నది ఉన్నట్లు వర్ణించడం
C) అతిశయంగా వర్ణించడం
D) ఒకే అక్షరం పలుమార్లు ఆవృత్తి కావడం
జవాబు:
A) నానార్థాలను కలిగి ఉండే అలంకారం

ప్రశ్న 17.
స, భ, ర, న, మ, య, వ అనే గణాలు వరుసగా ఉండే పద్యం
A) ఉత్పలమాల
B) మత్తేభం
C) చంపకమాల
D) శార్దూలం
జవాబు:
B) మత్తేభం

ప్రశ్న 18.
అద్దంకి గంగాధర కవిచే తపతీ సంవరణోపాఖ్యానం రచించబడింది. ఈ వాక్యం
A) ప్రత్యక్ష వాక్యం
B) పరోక్ష వాక్యం
C) కర్మణి వాక్యం
D) కర్తరి వాక్యం.
జవాబు:
C) కర్మణి వాక్యం

ప్రశ్న 19.
11వ అక్షరం యతిస్థానం గల పద్యము
A) చంపకమాల
B) ఉత్పలమాల
C) శార్దూలం
D) మత్తేభం
జవాబు:
A) చంపకమాల

ప్రశ్న 20.
“నగర మహావృక్షం మీద ఎవరికి వారే ఏకాకి” – ఈ వాక్యంలోని అలంకారం
A) రూపకము
B) ఉపమ
C) అతిశయోక్తి
D) వృత్త్యనుప్రాసము
జవాబు:
A) రూపకము

Reviewing TS 10th Class Telugu Model Papers Set 7 can help students identify areas where they need improvement.

TS SSC Telugu Model Paper Set 7 with Solutions

‘సమయం: 3 గం.
మార్కులు : 80

విద్యార్థులకు సూచనలు :

1. జవాబులు రాయడానికి 2 గంటల 30 నిముషాలు ఉపయోగించాలి.
2. పార్ట్ ‘బి’ చివరి 30 నిమిషాలలో పూర్తిచేసి, పార్ట్ ‘ఎ’ జవాబు పత్రానికి జతచేయాలి.

పార్ట్ – A
I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన (20 మార్కులు)

కింది పేరాను చదవండి. ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు 1, 2 వాక్యాలలో రాయండి.

అప్పుడప్పుడే నిద్రకుపక్రమిస్తున్న జటాయువు సీతాదేవి ఆర్తనాదాలు వినబడ్డాయి. చూసేసరికల్లా సీతను అపహరించుకుపోతున్న రావణుడు కంటపడ్డాడు. జటాయువు రావణుణ్ణి ఎదిరించాడు. ఇద్దరి మధ్య పోరు హోరాహోరీగా సాగింది. చివరకు రావణుడు ఖడ్గంతో జటాయువు రెక్కలను, కాళ్ళను నరికివేశాడు. నేలపై కూలాడు జటాయువు. రక్తంతో తడిసి ముద్దయిన జటాయువుని చూసి ఆత్మబంధువును పోగొట్టుకున్నట్లు సీత ఆక్రందించింది.

రావణుడు సీతాదేవిని తీసుకొని ఆకాశమార్గం పట్టాడు. దీనురాలైన సీత హీనుడైన రావణుణ్ణి పరి పరి విధాల దూషించింది. ఇంతలో ఒక పర్వత శిఖరం మీద ఐదుగురు వానరముఖ్యులను సీత చూసింది. ఉత్తరీయపు కొంగులో తన ఆభరణాలను కొన్నింటిని మూటగట్టి వారి మధ్య పడేటట్లు వదలింది. ఒకవేళ అటువైపుగా శ్రీరాముడు వస్తే తనను గురించి వానరులు అతనికి తెలియజేస్తారనే చిన్న ఆశ.

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 1.
జటాయువు రావణుణ్ణి ఎందుకు ఎదిరించాడు ?
జవాబు:
సీతను అపహరించుకుపోతున్న రావణుడు కంటపడ్డాడు. అందువల్ల జటాయువు రావణుణ్ణి ఎదిరించాడు.

ప్రశ్న 2.
జటాయువుకి సీతాదేవి ఆర్తనాదాలు ఎప్పుడు వినబడినాయి ?
జవాబు:
అప్పుడప్పుడే నిద్రకుపక్రమిస్తున్న జటాయువుకు సీతాదేవి ఆర్తనాదాలు వినబడ్డాయి.

ప్రశ్న 3.
సీతాదేవి ఎందుకు ఆక్రందించింది ?
జవాబు:
రక్తంతో తడిసి ముద్దయిన జటాయువుని చూసి ఆత్మబంధువును పోగొట్టుకున్నట్లు సీత ఆక్రందించింది.

ప్రశ్న 4.
సీత తన ఆభరణాలను మూటగట్టి వదలడానికి కారణమేమిటి ?
జవాబు:
శ్రీరాముడు తనను వెదకుతూ వస్తే, వానరులు తన గురించి రామునికి తెలియచేస్తారనే ఆశతో ఆభరణాలను మూటగట్టి వదిలింది సీత.

ప్రశ్న 5.
సీతకు ఎవరు కనబడ్డారు ?
జవాబు:
ఐదుగురు వానరముఖ్యులు.

ఆ) కింది పద్యాలలో ఏదైనా ఒక పద్యానికి ప్రతిపదార్థం రాయండి.

ప్రశ్న 6.
తెలంగాణా! భవదీయ పుత్రకులలో తీండ్రించు వైప్లవ్య సం
చలనమ్మూరక పోవలేదు ! వసుధా చక్రమ్ము సారించి ఉ
జ్జ్వల వైభాతిక భానునిన్ పిలిచి దేశంబంతటన్ కాంతి వా
ర్ధులు నిండించిరి, వీరు వీరులు పరార్థుల్ తెల్గుజోదుల్ బళా !
జవాబు:
ప్రతిపదార్థం :

తెలంగాణా! = అమ్మా తెలంగాణా !
భవదీయ = నీ యొక్క
పుత్రకులలో = పిల్లలలో
తీండ్రించు = రగిలే
వైష్ణవ్యసంచలనమ్ము = విప్లవ చైతన్యము
ఊరక పోవలేదు = వృథా కాలేదు
వసుధా చక్రమ్ము = భూమండలాన్నంతటినీ
సారించి = సవరించి
ఉజ్జ్వల = ఉజ్జ్వలమైన
వైభాతిక = కాంతిమంతమైన
భానునిన్ = సూర్యుణ్ణి
పిలిచి = ఆహ్వానించి
దేశంబు+అంతటన్ = దేశమంతా
కాంతివార్డులు = కాంతి సముద్రాలు
నిండించిరి = నింపారు
వీరు = వీరు
వీరులు = వీరులు
పర + అర్థుల్ = పరోపకారులు
తెల్గుజోదుల్ = తెలుగు యోధులు
బళా! = సుమా !

(లేదా)

వేదపురాణశాస్త్ర పదవీ నదవీయసియైన పెద్దము.
త్తైదువ కాశికానగర హాటకపీఠ శిఖాధిరూఢ య
య్యాదిమ శక్తి, సంయమివరా ! యిటు రమ్మనిపిల్చె హస్తసం
జ్ఞాదరలీల రత్నఖచితాభరణంబులు ఘల్లు ఘల్లనన్
జవాబు:
వేద = శ్రుతుల యందలి (నాలుగు వేదముల యందలి)
పురాణ = పురాణముల యందలి (పదునెనిమిది పురాణముల యందలి)
శాస్త్ర = నియమన గ్రంథముల యందలి (అణు శాస్త్రముల యందలి)
పదవీన్ = అధికర (స్థాన)ము చేత
అదవీయసి+ఐన = మిక్కిలి దగ్గరైనదైన
పెద్దముత్త+ఐదువ = మిక్కిలి ముదుసలియైన పుణ్యస్త్రీ
కాశికావగర = కాశీ పట్టణమనెడి
హాటక = ‘సువర్ణమయమైన
పీఠ = ఆసనము యొక్క
శిఖా = శిఖరము (చివరి భాగము) ను అత్యున్నత స్థానమును
అధిరూఢ = అధిరోహించిన (ఎక్కిన)దైన
ఆ+ఆదిమశక్తి = (విశ్వమునకు) మొదటి శక్తి అయిన ఆ పార్వతీదేవి
హస్త = చేతితోడి
సంజ్ఞా = సైగతో
ఆదర = గౌరవముతో (నిండిన) కూడిన
లీలన్ = ఆకారముతో, విలాసముతో
రత్న = మణులచే
ఖచిత = పొదుగబడిన
ఆభరణంబులు = అలంకారములు, నగలు
ఘల్లుఘల్లు+అనన్ = గల్లు గల్లుమని మ్రోయుచుండగా
సంయమివరా = = ఓ మునిశ్రేష్ఠుడా ! (ఓ వ్యాస మునీ !)
ఇటు = ఇటు వైపు
రమ్ము + అని = రావలయునని
పిల్చెన్ = పిలిచినది (ఆహ్వానించినది)

ఇ) కింది పేరాను చదువండి. ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు 1, 2 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (5 × 2 = 10 మా.)

50వ దశకపు రెండవభాగం నుంచీ డెబ్భైయవ దశాబ్దం వరకూ రచయిత్రులు ఒక వెల్లువలా తెలుగు సాహిత్యాన్ని ముంచెత్తారు. పాకాల యశోదరెడ్డి, భండారు అచ్చమాంబ, ఆచంట శారదాదేవి, ఇల్లిందల సరస్వతీదేవి, మాలతీ చందూర్, లత, శ్రీదేవి, రంగనాయకమ్మ, ద్వివేదుల విశాలాక్షి, యద్దనపూడి సులోచనారాణి, ఆనందారామం, మొదలైన రచయిత్రుల పేర్లు ఇంటింటా వినిపించే పేర్లయ్యాయి.

రచయిత్రుల నవలలతో నవలా సాహిత్యానికి తెలుగులో విస్తృతమైన మార్కెట్ ఏర్పడింది. రచయితలు ఆడవారి పేర్లతో తమ రచనలను ప్రచురించుకోవాల్సిన పరిస్థితి వచ్చింది. 1980వ దశకం తెలుగు సాహిత్యంలో స్త్రీల దశాబ్దంగా చెప్పవచ్చు. నవలా సాహిత్యంలో అరవయ్యవ దశాబ్దంలో తిరుగులేని స్థానం సంపాదించుకున్న రచయిత్రలు 80వ దశాబ్దంలో కవిత్వంలో, కథలలో తమ ముద్ర వేశారు. అంతవరకు కవిత్వం తనదనుకునే పురుషులు భ్రమలను బద్దలు కొట్టారు. కవిత్వం రాయడమేకాదు. అంతవరకు కవిత్వంలోకి రాని స్త్రీల అణచివేతలోని పలుకోణాలను తమ కవితావస్తువుగా స్వీకరించారు.

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 7.
తెలుగు సాహిత్యంలో రచయిత్రులు ఏ కాలంలో వెల్లువలా వచ్చారు ?
జవాబు:
50వ దశాబ్దపు రెండవభాగం నుంచీ డెబ్భైయవ దశాబ్దం వరకూ తెలుగు సాహిత్యంలో రచయిత్రలు వెల్లువలా వచ్చారు.

ప్రశ్న 8.
80వ దశకం స్త్రీల దశాబ్దమని ఎలా చెప్పగలవు ?
జవాబు:
60వ దశాబ్దంలో నవలా సాహిత్యంలో తిరుగులేని స్థానం సంపాదించిన స్త్రీలు, 80వ శతాబ్దంలో కవిత్వంలోనూ, కథలలోనూ తమ ముద్ర వేసుకొని, కవిత్వం తమదని భావించే పురుషులు భ్రమలను బద్దలు కొట్టడమే కారణం.

ప్రశ్న 9.
స్త్రీవాద కవయిత్రులు సాధించిన, విజయాలు ఏమిటి ?.
జవాబు:
నవలా సాహిత్యంలో తిరుగులేని స్థానం సంపాదించుకున్న రచయిత్రులు 80వ దశాబ్దంలో కవిత్వంలో, కథలలో తమ ముద్రవేశారు. కవిత్వం తమదనుకునే పురుషుల భ్రమలను బద్దలుకొట్టారు. స్త్రీవాద కవితా సంకలనాన్ని ప్రచురించారు. తెలుగు సాహిత్యంలో స్త్రీ వాదాన్ని స్థిరపరిచారు.

ప్రశ్న 10.
స్త్రీవాద సాహిత్యంలో ఏ వస్తువులు ప్రాధాన్యం వహించాయి ?
జవాబు:
స్త్రీల అణచివేతలోని పలుకోణాలను, స్త్రీల శరీర రాజకీయాలనూ, కుటుంబ అణచివేతను తమ కవితా వస్తువుగా స్వీకరించి కొత్త పద్ధతిలో పరిచయం చేశారు.

ప్రశ్న 11.
పై పేరాకు అర్థవంతమైన శీర్షికను పెట్టండి.
జవాబు:
‘మహిళాభ్యుదయం’ (లేదా) ‘తెలుగు సాహిత్యంలో స్త్రీలపాత్ర’

II. వ్యక్తీకరణ సృజనాత్మకత

అ) కింది ప్రశ్నలకు 5 నుండి 6 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 12.
గోలకొండ పట్టణం గురించి రాసిన ఆదిరాజు వీరభద్రరావు గారి గురించి రాయండి.
జవాబు:
కవి : ఆదిరాజు వీరభద్రరావు
జన్మస్థలం : చరిత్ర, సాహిత్య పరిశోధకుడిగా ప్రఖ్యాతిగాంచిన ఆదిరాజు వీరభద్రరావు ఖమ్మంజిల్లా మధిర తాలూకాలో జన్మించి హైదరాబాదులో స్థిరపడ్డాడు.
రచనలు : చరిత్ర రచనాకళలో ప్రామాణిక స్థాయిని అందుకున్న ఈయన ప్రాచీనాంధ్ర నగరములు, లలిత కథావళి, రత్నప్రభ, జీవిత చరితావళి, జీవిత చరిత్రలు, నవ్వుల పువ్వులు, మిఠాయిచెట్టు, షితాబ్ ఖాన్ అనే రచనలు చేశాడు.
జీవిత విశేషాలు : తన పాండిత్యం, పరిశోధనలతో ‘తెలంగాణ భీష్ముడి’గా పేరు తెచ్చుకున్నాడు.

ప్రశ్న 13.
నరసింహ శతకం రాసిన కాకుత్థ్సం శేషప్ప గురించి రాయండి.
జవాబు:
నరసింహ శతకం రాసిన కాకుత్థ్సం శేషప్ప కవి జగిత్యాల జిల్లా ధర్మపురి నివాసి. నరహరి, నృకేసరి శతకాలతోపాటు ధర్మపురి రామాయణమనే యక్షగానం రాశాడు. ఈతని రచనల్లో భక్తి తత్పరతతోబాటు తాత్విక చింతన, సామాజికస్పృహ కనిపిస్తాయి. తెలంగాణ ప్రాంతంలోని జానపదులు కూడా నరసింహశతక పద్యాలను అలవోకగా పాడుకుంటారు.

ప్రశ్న 14.
సభలు/సమావేశాలు/ ఆటల పోటీల వల్ల సమాజానికి ఒకగూడే ప్రయోజనాలేమిటి ?
జవాబు:
సభలు/సమావేశాలు/ ఆటల పోటీలు మనుష్యుల మధ్య అంతరం తగ్గించి, ఆత్మీయతను పెంచే ఉత్తమ సాధనాలు. ఒక లక్ష్యం కోసం, ఒక మంచి భావనను పెంపొందిచేందు కోసం, ఒక ఉత్సవం నిర్వహించుకునేందుకు లేదా ఒక సమస్యను పరిష్కరించుకునేందుకు సభలూ సమావేశాలు నిర్వహిస్తారు. అనుకున్న లక్ష్యం నెరవేర్చుకోవడం ప్రత్యక్ష (నేరుగా లభించే ప్రయోజనం. ఇది గాక మనుషుల మధ్య భేదభావాన్ని తొలగించి మనమంతా ఒక్కటేనన్న అనుభూతినిస్తుంది. మనిషి మనుగడకు ఇది చాలా ముఖ్యం. అకారణ వైరాలను, వైషమ్యాలను తగ్గిస్తాయి. గొప్పవాళ్ళతో పరిచయాలను పెంచుతాయి. మెరుగైన జీవనానికి బాటలువేస్తాయి. ఆటలపోటీల్లో కొంచెం వైరభావం (ఆడేటప్పుడు) పొడసూపినా పై ప్రయోజనాలన్నీ ఉంటాయి. శారీరకారోగ్యం, మానసికారోగ్యం పెంపొందటం అదనపు ప్రయోజనం.

ప్రశ్న 15.
“చెరువు – పల్లె అభివృద్ధికి దోహదకాకి” సమర్థిస్తూ రాయండి.
జవాబు:
సాధారణంగా నీటి వసతి ఉన్నచోట గ్రామాలు ఏర్పడతాయి. భూగర్భజలాలు పుష్కలంగా ఉంటే నీటి వసతికి లోటు ఉండదు. వ్యవసాయం, త్రాగునీటికి ప్రజలు ఇబ్బందిపడవలసిన అవసరం లేదు. చేపల పెంపకం ద్వారా ఎంతోమందికి ఉపాధి దొరుకుతుంది. వానాకాలంలో నీటికుంటలు, చెరువులు చూడటానికి నీళ్ళతో కళకళలాడుతూ ఉంటాయి. పశువులకి, జంతుజలానికి త్రాగునీటికి లోటుండదు. పశువుల మేత. సమృద్ధిగా ఉంటుంది. కాబట్టి చెరువులు పల్లె. అభివృద్ధికి ఎంతో దోహదకారి అని కచ్చితంగా చెప్పవచ్చు.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 10 నుండి 12 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (3 × 7 = 21 మా.)

ప్రశ్న 16.
నగరాన్ని రసాయనశాల అనీ, పద్మవ్యూహం అనీ కవి అనడంలో ఉద్దేశం ఏమై ఉంటుంది ?
జవాబు:
రసాయనశాలల్లో రకరకాల రసాయన ద్రవ్యాలు ఉంటాయి. అవి రకరకాల రంగుల్లో ఉంటాయి. అన్నీ ద్రవాలే అయినా వాటి ధర్మాలు అందరికీ అర్థం అయ్యేటట్లుగా ఉండవు. నగరజీవులు కూడా అందరూ మనుష్యులే అయినా అందరి జీవితాలు అర్థం చేసుకోగలిగేటంత సులువుగా ఉండవని కవి ఉద్దేశం.

పద్మవ్యూహం అంటే ప్రాచీన కాలంలో ఒక యుద్ధ వ్యూహం. పద్మవ్యూహంలో రకరకాలుగా సేనలను మోహరిస్తారు. అందులోకి వెళ్ళినవారు బయటకు రావటం కష్టం.

ఉపాధి కోసం నగరానికి వచ్చిన వారు నిరాశ ఎదురైనా నగరం విడిచి వెళ్ళలేరు. ఆశతో ఎదురుచూస్తూనే ఉంటారు. ఆకర్షించే సౌకర్యాలు, విలాసాలు, వినోదాలు ఒకవైపు, నిరుద్యోగం, జీవన వ్యయం మరోవైపు ఆశాజీవుల్ని ఉక్కిరిబిక్కిరి చేస్తాయి. కాలుష్యం, ట్రాఫిక్ జామ్ల వల్ల ఇబ్బందులెదురైనా విడిచివెళ్ళనీయదు నగరం. అందువల్లనే చిక్కు విడదీయలేని పద్మవ్యూమం లాంటిదిగా నగరాన్ని వర్ణించారు కవి.

(లేదా)

శతక పద్యాల్లోని నీతులు విద్యార్థుల జీవితాలను తీర్చిదిద్దుతాయని సమర్థిస్తూ రాయండి.
జవాబు:
పాఠ్యాంశాల్లో శతక పద్యాలను చేర్చడంలోని ఉద్దేశం విద్యార్థుల్లో నైతిక విలువలను పెంపొందించడమే. అవి తప్పకుండా విద్యార్థుల జీవితాలను తీర్చిదిద్దుతాయనడంలో ఎలాంటి సందేహమూ లేదు.
ఉదాహరణకు 10వ తరగతిలోని ‘శతకమధురిమ’ పాఠంలోని పద్యాలవల్ల ……………..

1. ‘సత్యం, దయ, ఏకాగ్రతతో కూడిన పూజనే భగవంతుడు’ స్వీకరిస్తాడు’ అని చెప్పడం వల్ల – ఈ మూడు గుణాలతోనే విద్యార్థి ఉత్తమ ఫలితాలను, చక్కని గుర్తింపును పొందుతాడని గ్రహిస్తాము.
2. ‘స్వశక్తిని నమ్ముకుని, నిరాడంబరంగా బతకాలి. నశ్వరమైన భోగభాగ్యాలకోసం రాజులను/పాలకులను యాచించరాదు అని తెలుసుకోవడం – స్వతంత్ర జీవనాన్ని ప్రోత్సహిస్తుంది.
3. సంపదలు లేకున్నా గురుసేవ, దాతృత్వం, శ్రద్ధ, సత్యవాక్కు, సహృదయతల వల్ల మనిషి రాణిస్తాడు అనే అంశాలు తెలుసుకొని ఉత్తమ గుణాలనలవరచుకుంటారు.
4. భక్తులను నిందించరాదు, దానాన్ని అడ్డుకోరాదు, మోసం చేయరాదు, దురాక్రమణలు చేయరాదు, ఇతరుల కష్టఫలాన్ని దోచుకోరాదు – వంటి విషయాలు గ్రహించడం ద్వారా చెడు లక్షణాలకు దూరంగా ఉంచుతుంది.
5. త్యాగబుద్ధితో దీనులకు అండగా నిలిచి మేలు చేయాలని తెలుసుకోవడం వల్ల దేశభక్తిని, బాధ్యతను పెంచుతుంది.
6. మిత్రుడు మంచిని బోధిస్తాడు, ధనం వలె సాయపడ్డాడు, ఖడ్గమై శత్రువులను సంహరిస్తాడని అవగాహన చేసుకోవడం. వల్ల మంచి మిత్రుడుగా తనను తాను మలచుకుంటాడు.
7. అబద్ధం, మోసం, దోపిడి, దుర్మార్గం, లంచగొండితనం, వావి వరుసలు పాటించకపోవడం, కుతంత్రం, తల్లిదండ్రుల పట్ల నిర్దయ వంటివి రాక్షస లక్షణాలని తెలుసుకోవడం వల్ల విద్యార్థి తనలోని చెడును తొలగించుకొని ఉత్తముడుగా తనను తాను మలచుకుంటాడు.

ఈ విధంగా శతక పద్యాలలోని నీతులు విద్యార్థుల జీవితాలను తీర్చిదిద్దడంలో కీలకపాత్ర వహిస్తాయి.

ప్రశ్న 17.
తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటును జాతి చరిత్రలో ఒక అద్భుతమైన ఘట్టంగా ఎందుకు అనుకుంటున్నారు ?
జవాబు:
తెలంగాణ గడ్డ పోరాటాల గడ్డ. మహమ్మదీయ, నిజాం వలస పాలకులతో 1969 నుండి ప్రారంభమైన స్వరాష్ట్ర పోరాటం 2014 సంవత్సరానికి గాని విజయం సాధించలేదు. ఈ విజయం తేలికగా రాలేదు. మూడు తరాలుగా పోరాటమే జీవితం అన్నట్లు బ్రతికిన బ్రతుకులు వారివి. వారి పోరాట పటిమకు అందిన పురస్కారం రాష్ట్రం ఏర్పాటు.. జూన్ 2, 2014న బంగారు తెలంగాణ రాష్ట్ర ఏర్పాటు సాకారమైన దినం. ఇలాంటి అదృష్టం చరిత్రలో ఒక్కసారే వస్తుంది. భారతదేశ పటంపై 29వ రాష్ట్రంగా తెలంగాణ అవతరించటం భారత జాతి చరిత్రలో నిజంగా ఒక అద్భుతమైన ఘట్టమే.

(లేదా)

‘చార్మినార్’ కథలను ఎందుకు చదవాలి ?
జవాబు:
చార్మినార్ కథల్లో 11వ శతాబ్దం నుంచి మన దేశంలో కొనసాగిన ముస్లింల వలసలు, వాటి వల్ల వచ్చిన పాలన, జీవన విధానాలు, సంస్కృతి, వాటివల్ల హిందూముస్లిం స్త్రీల ఆలోచనలలో కలిగిన ఇచ్చి పుచ్చుకోవడాలు మొ||వి రచయిత చిత్రించారు. అంతేకాక ముస్లిం పాలకుల సంస్కృతి, ఆచారాలు, కట్టుబాట్లు, పాకిస్తాన్, బంగ్లాదేశ్, మధ్య ఆసియా దేశాల సంస్కృతిని వర్ణించారు. ఈ కథలు హైదరాబాదులో అంతర్జాతీయ సంస్కృతి, జీవన విధానం ఎలా ఉండేదో తెలుపుతాయి. అందుకని చార్మినార్ కథలను చదవాలి.

ప్రశ్న 18.
‘శ్రీరాముడు మర్యాద పురుషుడు’, ‘శ్రీరాముడు ధర్మానికి ప్రతీక’ – వివరించండి.
జవాబు:
శ్రీరాముడు మంచిగుణాలు కలవాడు. ఆపదల్లో తొణకనివాడు. ధర్మమూర్తి ఆశ్రితులను ఆదుకొనేవాడు. ఆడిన మాట తప్పనివాడు. వీరుడు, సౌందర్యమూర్తి. తండ్రిమాట జవదాటనివాడు. పెద్దలయెడ గౌరవం, దేవతలు – ఋషులు మునులపట్ల భక్తి కలవాడు.

అధర్మాన్ని అనుసరించిన వాలిని, రావణుని, రాక్షసగణాలను మట్టుపెట్టి ధర్మాన్ని స్థాపించాడు. రావణుని అవినీతిని వ్యతిరేకించి వచ్చిన విభీషణునికి ఆశ్రయమిచ్చి లంకకు రాజును చేశాడు.

తన పినతల్లి కైకేయికి, తండ్రి ఇచ్చిన వరాలను నెరవేర్చడానికి 14 ఏళ్ళు అరణ్యవాసం చేశాడు. సీతను రావణుని చెరనుండి విడిపించిన తరువాత ఆమె పవిత్రురాలు అని తనకు తెలిసినా ప్రపంచానికి వెల్లడించడానికి అగ్నిపరీక్ష పెట్టాడు.

వనవాస సమయంలో ఋషులందరిని దర్శించుకొని వారి ఆశీస్సులను, వారిచ్చిన దివ్యశక్తులను పొందాడు. ఇది అతని భక్తి ప్రపత్తులకు నిదర్శనం. ఈ విధంగా శ్రీరాముడు మర్యాదాపురుషుడని, ధర్మానికి ప్రతీక అని చెప్పవచ్చు.

(లేదా)

హనుమంతుడి మాటతీరు రాముని ఎలా ఆకట్టుకుంది ?
జవాబు:
ఋష్యమూక పర్వతం నుంచి రామలక్ష్మణులను చూశాడు సుగ్రీవుడు. గుండెలో రాయిపడ్డట్టయింది. ఆ ఇద్దరు వీరులు తన అన్న అయిన వాలి పంపగా వచ్చారేమోనని భయంతో వణికిపోతున్నాడు. ధనుర్బాణాలు ధరించిన వాళ్ళెవరో మారువేషంలో వెళ్ళి కనుక్కోమని ఆంజనేయుణ్ణి ఆదేశించాడు.

సుగ్రీవుని ఆనతిమీద రామలక్ష్మణుల దగ్గరికి సన్న్యాసివేషంలో హనుమంతుడు వెళ్ళాడు. వారి రూపాన్ని పొగిడాడు. వారి పరిచయం అడిగాడు. రామలక్ష్మణులు మౌనముద్రను దాల్చారు. హనుమంతుడు వారితో వానరరాజు సుగ్రీవుడు ధర్మాత్ముడు, మహావీరుడు. అతణ్ణి ఆయన అన్న వాలి వంచించాడు. రక్షణకోసం జాగ్రత్తతో తిరుగుతున్నాడు. నేను సుగ్రీవుడి మంత్రిని. నన్ను ‘హనుమంతుడంటారు. నేను వాయుపుత్రుణ్ణి. ఎక్కడికైనా వెళ్ళిరాగల శక్తిగలవాణ్ణి. సుగ్రీవుడు పంపగా ఈ రూపంలో మీదగ్గరికి వచ్చాను. సుగ్రీవుడు మీతో స్నేహాన్ని కోరుతున్నాడు. ‘అని చాకచక్యంగా మాట్లాడాడు.

విషయాన్ని చెప్పే పద్దతిలో ఎంతో నేర్పును ప్రదర్శించాడు. హనుమంతుని మాటతీరు శ్రీరాముణ్ణి ఆకట్టుకుంది. లక్ష్మణుడితో ‘ఇతడు వేదాలను, వ్యాకరణాన్ని క్షుణ్ణంగా చదివాడన్నది నిశ్చయం. లేకపోతే మాటల్లో ఇంత స్పష్టత ఉండదు. తడబాటు, తొందరపాటు లేకుండా, తప్పులు పలకుండా, సరైన స్వరంతో చెప్పదలచుకున్న విషయాన్ని మనసుకు హత్తుకునేటట్లు చెప్పాడు. ఈయన మాట్లాడే తీరుచూస్తే చంపడానికి కత్తి ఎత్తిన శత్రువుకు కూడా చేతులు రావు’ అని మెచ్చుకున్నాడు. ఈ సన్నివేశం వల్ల మాటకున్న శక్తి, ఎదుటివారితో మాట్లాడవలసిన తీరు తెలుస్తుంది.

ఇ) సృజనాత్మకత (1 × 7 = 7 మా.)

ప్రశ్న 19.
అవయవదానం ఆవశ్యకతను తెల్పుతూ ఒక కరపత్రం రాయండి.
జవాబు:

చనిపోయినా జీవించి ఉండవచ్చు … ఆలోచించండి !

ప్రియమైన మానవతామూర్తులారా !
ఒక్కక్షణం ఆలోచించండి !

మానవ జీవితం క్షణకాలంలో నశించే నీటిబుడగ వంటిదని, అశాశ్వతమని అందరికీ తెలుసు. ఎవరి ప్రానం వాళ్ళకు అత్యంత ప్రియం! ఈ దేహానికి ఒక చిన్న సూది గుచ్చుకున్నా భరించలేం ! చుక్క రక్తం బయటికొచ్చినా తట్టుకోలేం ! కాని, చనిపోయిన తర్వాత ఈ శరీరం దేనికీ పనికిరాదని కాల్చేయడమో, పూడ్చేయడమో తప్పదు. అట్లా నిరుపయోగంగా శరీర అవయవాలు వృథాచేయడం కంటె, వీటివల్ల ఎవరికైనా ఉపయోగం ఉంటుందేమో ఎప్పుడైనా ఆలోచించారా ?

ప్రస్తుతం మనం విజ్ఞానశాస్త్ర యుగంలో ఉన్నాం. మృత్యుముఖంలో ఉన్నవాళ్ళకు కృత్రిమశ్వాస అందించి ఆగిన గుండెను ఆడించి వారిని తిరిగి బ్రతికించే గొప్ప వైద్య విజ్ఞానం మానవజాతి సొంతం చేసుకున్నది. ఇంత చేసినా బతికించగలిగే పరిస్థితిలేనప్పుడు ఆ శరీరం ఎవరికీ పనికి రాకుండా మట్టిలోనో, గాలిలోనో కలిసిపోయేటట్లు చేస్తున్నాం. ఈ పరిస్థితిలో కూడా ఇప్పుడు మార్పు వచ్చింది. ప్రాణం కోల్పోయిన శరీరంలోని కొన్ని అవయవాలు సకాలంలో తీయగలిగితే.. అవి ఇతరుల ప్రానాలను నిలబెట్టగల్గుతాయి. ఇతరుల జీవితాల్లో వెలుగులను విరజిమ్మగల్గుతాయి ! అవును! ఇది నిజం ! ఇది ఆధునిక వైద్యశాస్త్రం సాధించిన గొప్ప విజయం !

ఒక్కసారి మనసుపెట్టి ఆలోచించి చూడండి. పుట్టిన ప్రతిఒక్కరూ మరణించక తప్పదు. కానీ చనిపోయిన తర్వాత కూడా మన శరీరంలోని అవయవాలు మరికొందరికి ప్రాణంపోస్తాయి. వాళ్ళ జీవితాల్లో వెలుగులు నింపుతాయి. మారుతున్న కాలానికి అనుగుణంగా ఆలోచించండి! ‘మతం కన్న మానవత్వం మిన్న’ అన్న సత్యాన్ని గ్రహించండి! దానాలన్నింటిలోనూ అవయవదానం అతి విశిష్టమైందని తెలుసుకోండి ! మీరు స్వచ్ఛందంగా మరణానంతరం అవయవదానం చేసే నిర్ణయం తీసుకోండి ! పదిమందీ ఈ మార్గంలో నడిచే ప్రేరణనివ్వండి !

శరీరం అశాశ్వతం ! కీర్తి శాశ్వతం ! శాశ్వతకీర్తిని సాధించే సాధనం అవయవదానం ! ఆలోచించి మంచి నిర్ణయం తీసుకోండి !

తేది : XXXXXX
ప్రతులు : 500

ఇట్లు
Z.P.H.S. వరంగల్ విద్యార్థులు
తెలంగాణ రాష్ట్రం.

(లేదా)

తెలుగుభాష గొప్పతనంపై స్వంతంగా 5 నినాదాలు తయారుచేయండి.
జవాబు:

1. తెలుగు భాష నేర్వరా వెలుగుబాట నడువరా
2. తెలుగు మన మాతృభాష అదే మన ఆరాధ్య భాష.
3. ‘అమ్మా’ అన్న రెండక్షరాలే తెలుగు భాషా ప్రేమకు ప్రతీక.
4. భాషలెన్ని నేర్చినా, తెలుగు భాష మరువకురా !
5. తేట తెలుగు నేర్వరా ! మరర తెలుగువాడిగా.
6. తెలుగు భాష నేర్వరా, అది తేనె లొలుకు భాషరా.
7. దేశ భాషలందు తెలుగులెస్స.
8. సరస్వతి మెడలోని హారం – తెలుగు భాష.

పార్ట్ – B

సమయం : 30 ని.లు
మార్కులు : 20

సూచనలు :

1. విద్యార్థులు జవాబులను ఈ ప్రశ్నాపత్రంలోనే నిర్దేశించిన విధంగా కేటాయించిన స్థలంలో రాయాలి.
2. పూర్తి చేసిన ‘పార్ట్ – బి’ ప్రశ్నా పత్రాన్ని ‘పార్ట్ – ఎ’ జవాబు పత్రంతో జత చేయండి.

I. భాషాంశాలు

అ) పదజాలం :

కింది పదాలను సొంతవాక్యాలలో ప్రయోగించండి. (2 × 1 = 2 మా..)

ప్రశ్న 1.
కోలాహలం : ………………..
జవాబు:
కోలాహలం : తిరుపతి ప్రతిరోజు భక్తులతో కోలాహలంగా కిటకిటలాడుతూ ఉంటుంది.

ప్రశ్న 2.
వెనుకాడు : ………………….
జవాబు:
వెనుకాడు : కార్యసాధకులైన వారు పనిలో ఎన్ని ఆటంకాలు ఎదురైనప్పటికీ వెనుకాడరు.

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని ( A / B / C / D) బ్రాకెట్లో రాయండి. (8 × 1 = 8 మా.)

ప్రశ్న 3.
హాటకపీఠం పై అమ్మవారు అందంగా ఉంది. (గీత గీసిన పదానికి అర్థాన్ని గుర్తించండి)
A) బంగారం
B) రాగి
C) ఇత్తడి
D) కంచు
జవాబు:
A) బంగారం

ప్రశ్న 4.
ఇరుగుపొరుగువారితో సఖ్యత కల్గి ఉండాలి. (గీత గీసిన పదానికి అర్థం)
A) వైరం
B) హరి
C) స్నేహం
D) అరి
జవాబు:
C) స్నేహం

ప్రశ్న 5.
‘వెన్నెల’ అనే అర్థాన్నిచ్చే పదాలు
A) కౌముది, వినోదిని
B) జ్యోత్స్న, ఆర్ఘ్యం
C) జలధి, కౌముది
D) జ్యోత్స్న, కౌముది
జవాబు:
D) జ్యోత్స్న, కౌముది

ప్రశ్న 6.
రైతులు వానలు పడక నీటికోసం పంట కోసం పరితపిస్తున్నారు. “రైతు” పదానికి పర్యాయపదాలు
A) కృషీవలుడు, భూమిపుత్రుడు
B) రైతు, మోతుబరి
C) కృషి, సేద్యకుడు
D) భూమీశుడు, కృషికుడు
జవాబు:
A) కృషీవలుడు, భూమిపుత్రుడు

ప్రశ్న 7.
ముద్రణాలయంలో అచ్చులతో అక్షరాల అచ్చులు తయారుచేస్తారు.
ఇందులో అక్షరం పదానికి నానార్థాలు తెలపండి.
A) వర్ణం, మోక్షం
B) హల్లులు, అచ్చులు
C) అంతస్థాలు, ఊష్మాలు
D) ప్రాణులు, ప్రాణాలు
జవాబు:
A) వర్ణం, మోక్షం

ప్రశ్న 8.
గోత్రము, వంశం అనే నానార్థాలు కల్గిన పదం
A) కులము
B) వర్గము
C) కాలము
D) కనకం
జవాబు:
A) కులము

ప్రశ్న 9.
యాత్రల వలన జ్ఞానము పెరుగుతుంది. (గీత గీసిన పదానికి వికృతి పదం)
A) యాతర
B) జాతర
C) జైత్ర
D) యాతర
జవాబు:
B) జాతర

ప్రశ్న 10.
‘చేపల వంటి కన్నులు కలది’ అనే వ్యుత్పత్తి కల్గిన పదం
A) ముక్కంటి
B) మృగనేత్రి
C) మచ్చెకంటి
D) అభినయి
జవాబు:
C) మచ్చెకంటి

ఆ) వ్యాకరణాంశాలు:

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని (A/ B / C / D) బ్రాకెట్లలో రాయండి. (10 × 1 = 10 మా.)

ప్రశ్న 11.
అచ్చికమంటే
A) అచ్చ తెలుగు పదం
B) సంస్కృత పదం
C) ద్రావిడ పదం
D) గ్రామ్యపదం
జవాబు:
A) అచ్చ తెలుగు పదం

ప్రశ్న 12.
ఆ + ఆదిమశక్తి – కలిపి రాయండి.
A) అయ్యాదిమశక్తి
B) ఆదిమశక్తి.
C) అయాదిమశక్తి
D) ఆయాదిమశక్తి
జవాబు:
A) అయ్యాదిమశక్తి

ప్రశ్న 13.
సవర్ణదీర్ఘ సంధికి ఉదాహరణ
A) ధీరురాలు
B) పుణ్యాంగన
C) దేశౌన్నత్యం
D) సూర్యోదయం
జవాబు:
B) పుణ్యాంగన

ప్రశ్న 14.
కందములను భుజించువారు – ఈ విగ్రహవాక్యం ఏ సమాసానికి చెందినది ?
A) ద్వంద్వ సమాసం
B) ద్విగు సమాసం
C) బహువ్రీహి సమాసం
D) ద్వితీయాతత్పురుష సమాసం
జవాబు:
D) ద్వితీయాతత్పురుష సమాసం

ప్రశ్న 15.
‘మోక్షలక్ష్మి’ ఏ సమాసం?
A) ద్విగు సమాసం
B) ద్వంద్వ సమాసం
C) బహువ్రీహి సమాసం
D) రూపక సమాసం
జవాబు:
D) రూపక సమాసం

ప్రశ్న 16.
1 సూర్యగణం, 2 ఇంద్రగణాలు, 2 సూర్యగణాలు వరుసగా వచ్చే పద్యము ఏది ?
A) తేటగీతి
B) ఆటవెలది
C) సీసము
D) మత్తేభం
జవాబు:
A) తేటగీతి

ప్రశ్న 17.
నీ యొడిలోన పెంచితివి నిండుగ కోటి తెలుంగు కుర్రలన్!
ఈ పద్య పాదం ఏ ఛందస్సుకు చెందినది ?
A) ఉత్పలమాల
B) చంపకమాల
C) మత్తేభం
D) శార్దూలం
జవాబు:
A) ఉత్పలమాల

ప్రశ్న 18.
వచ్చుగాక లేమి వచ్చుగాక – ఇందులో ఉన్న అలంకారం
A) అంత్యానుప్రాస
B) ఉపమ
C) శ్లేష
D) ఉత్ప్రేక్ష
జవాబు:
A) అంత్యానుప్రాస

ప్రశ్న 19.
రూపకాలంకారానికి ఉదాహరణ
A) అరణ్య హోరు
B) కొందరికి రెండు కాళ్ళు – రిక్షావానికి మూడుకాళ్ళు
C) తెల్లకలువ
D) వానజోరు ఆడింది వయ్యారంగా
జవాబు:
B) కొందరికి రెండు కాళ్ళు – రిక్షావానికి మూడుకాళ్ళు

ప్రశ్న 20.
“నాకు నగరజీవితం ఇష్టం” అని రవి అన్నాడు. పరోక్షవాక్య రూపం గుర్తించండి.
A) నాకు నగరజీవితం ఇష్టమని రవి అన్నాడు.
B) నాకు నగరజీవితం ఇష్టం అవుతుందని రవి అన్నాడు.
C) నాకు నగరజీవితం ఇష్టంలేదని రవి అన్నాడు.
D) తనకు నగరజీవితం ఇష్టమని రవి అన్నాడు.
జవాబు:
D) తనకు నగరజీవితం ఇష్టమని రవి అన్నాడు.

Reviewing TS 10th Class Telugu Model Papers Set 6 can help students identify areas where they need improvement.

TS SSC Telugu Model Paper Set 6 with Solutions

‘సమయం: 3 గం.
మార్కులు : 80

విద్యార్థులకు సూచనలు :

1. జవాబులు రాయడానికి 2 గంటల 30 నిముషాలు ఉపయోగించాలి.
2. పార్ట్ ‘బి’ చివరి 30 నిమిషాలలో పూర్తిచేసి, పార్ట్ ‘ఎ’ జవాబు పత్రానికి జతచేయాలి.

పార్ట్ – A
I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన (20 మార్కులు)

కింది పేరాను చదవండి. ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు 1, 2 వాక్యాలలో రాయండి. (5 × 1 = 5 మా.)

రామలక్ష్మణులు దండకారణ్యం నువీంచి క్రౌంచారణ్యానికి చేరుకున్నారు. అక్కడి వనంలో భయంకరుడైన ఒక రాక్షసుణ్ణి చూశారు. అతని తల, మెడ కనబడడం లేదు. కడుపు భాగంలో ముఖముంది.’ రొమ్ము మీద ఒకే కన్ను ఉంది. యోజనం పొడవు వ్యాపించిన చేతులు. ఆ చేతులతో పక్షులను, మృగాలను పట్టి తింటాడు.

అతని పేరు కబంధుడు, తన సమీపంలోకి వచ్చిన రామలక్ష్మణులను అమాంతంగా రెండు చేతులతో పట్టుకున్నాడు. అతని చేతుల్లో చిక్కితే తప్పించుకోవడం ఎవరితరం కాదు. కబంధుడు రామలక్ష్మణులను భక్షించడానికి నోరు తెరిచాడు. అన్నదమ్ములిద్దరూ. తమ ఖడ్గాలతో అనాయాసంగా వాడి భుజాలను నరికివేశారు. కబంధుడు కుప్పకూలాడు. రామలక్ష్మణుల గురించి తెలుసుకున్నాడు.

తన గురించి చెప్పుకున్నాడు. శాపకారణంగా తనకీ వికృతరూపం ప్రాప్తించిందన్నాడు. శ్రీరాముడు కబంధునితో ‘మాకు రావణుని పేరు మాత్రమే తెలిసింది. అతని రూపం, ఉండే చోటు, శక్తి సామర్థ్యాలు తెలియవు. వాటిని చెప్పవలసిందని’ అడిగాడు. సమాధానంగా కబందుడు ‘శ్రీరామా ! నాకిప్పుడు దివ్యజ్ఞానం లేదు. నా శరీరాన్ని దహిస్తే నా నిజరూపం వస్తుంది. అప్పుడు చెప్పగల’నన్నాడు. కబంధుని శరీరానికి అగ్నిసంస్కారం చేశారు రామలక్ష్మణులు. ఆ జ్వాలల నుంచి దివ్య దేహంతో బయటికి వచ్చాడు కబంధుడు.

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 1.
రామలక్ష్మణులను పట్టుకున్న రాక్షసుడి ప్రత్యేకత ఏమిటి ?
జవాబు:
రామలక్ష్మణులను పట్టుకున్న కబంధుడు అనే రాక్షసుడికి తల, మెడ కనబడలేదు. అతడి కడుపు భాగంలో ముఖముంది. రొమ్ము మీద ఒకే కన్ను ఉంది. అతనికి యోజనం పొడవు వ్యాపించిన చేతులు ఉన్నాయి. అతడు ఆ చేతులతో పక్షులను, మృగాలను పట్టి తింటాడు.

ప్రశ్న 2.
‘కబంధ హస్తాలు’ అనే జాతీయం ఎలా పుట్టింది ?
జవాబు:
కబంధుడు అనే రాక్షసుడికి, యోజనం పొడవు వ్యాపించిన చేతులు ఉన్నాయి. అతడు ఆ చేతులతో పక్షులను, మృగాలను పట్టి తింటాడు. అతని చేతుల్లో తప్పించుకోడం ఎవరితరమూ కాదు. తప్పించుకోడానికి వీలు కాని చేతులు అనే అర్థంలో, ఈ విధంగా కబంధ హస్తాలు అనే జాతీయం పుట్టింది.

ప్రశ్న 3.
కబంధుడికి దివ్యజ్ఞానం తిరిగి ఎట్లా వస్తుంది ?
జవాబు:
కబంధుని శరీరాన్ని దహిస్తే అతడి నిజరూపమూ, దివ్యజ్ఞానమూ వస్తాయి.

ప్రశ్న 4.
కబంధుడు రామలక్ష్మణులను ఎట్లా పట్టుకున్నాడు ?
జవాబు:
కబంధుడు తన సమీసంలోకి వచ్చిన రామలక్ష్మణులను, అమాంతంగా తన రెండు చేతులతోనూ, పట్టుకున్నాడు.

ప్రశ్న 5.
రామలక్ష్మణులు కంబంధుణ్ణి ఏ సహాయం అడిగారు ?
జవాబు:
రామలక్ష్మణులు, తమకు, రావణుని రూపం గురంచి, అతడు ఉండే చోటును గురించి, రావణుని శక్తి సామర్థ్యాలను గురించి చెప్పవలసిందని, కబంధుణ్ణి అడిగారు.

ఆ) కింది పద్యాలలో ఏదైనా ఒక పద్యాన్ని పాదభంగం లేకుండా రాసి భావం రాయండి.

ప్రశ్న 6.
తల్లీ ! నీ ప్రతిభా ………………….. సంధ్యాభానువేతెంచెడిన్.
జవాబు:
తల్లీ ! నీ ప్రతిభా విశేషములు భూతప్రేత హస్తమ్ములన్
డుల్లేన్ కొన్ని తరాలదాక! ఇపుడ్డుడల్ వోయె ; సౌదామనీ
వల్లీ పుల్లవిభావళుల్ బ్రతుకుత్రోవలూపు కాలమ్ములున్
మళ్ళెన్ ! స్వచ్ఛతరోజ్జ్వల ప్రథము సంధ్యాభానువేతెంచెడిన్.

భావం : ఓ తెలంగాణ తల్లీ ! కొన్ని తరాల నుండి ప్రతిభా విశేషాలు స్వార్థపరులైన దెయ్యాలు, పిశాచాల చేతులలో రాలిపోయాయి. ఇప్పుడింక ఏ ఆటంకాలు లేవు, విచ్చుకొన్న క్రొత్త మెరుపు తీగ (స్వాతంత్ర్యపు) కాంతులు జీవనమార్గాలు చూపించే కాలం వచ్చింది. నిర్మలమైన ప్రకాశంతో తొలి సంధ్యా సూర్యకిరణం వస్తోంది.

(లేదా)

ప్రశ్న 7.
భవదీయార్చన సేయుచో ……………. సర్వేశ్వరా.
జవాబు:
భవదీయార్చన సేయుచోఁ బ్రథమ పుష్పంబెన్న సత్యంబు, రెం
డవ పుష్పంబు దయాగుణం, బతివిశిష్టం బేకనిష్ఠా సమో
త్సవ సంపత్తి తృతీయ పుష్పమది భాస్వద్భక్తి సంయుక్తి యో
గ విధానం బవి లేని పూజల మదింగైకోవు సర్వేశ్వరా !

భావం : ఓ సర్వేశ్వరా ! నీ పూజ చేసేటపుడు మొదటి పుష్పం సత్యం. రెండవ పుష్పం దయ, మూడో పుష్పం ఏకాగ్రత. ఇది భక్తియోగ విధానం. ఈ మూడు పుష్పాలూలేని పూజలను నీవు అంగీకరించవు.

ఇ) కింది పద్యాన్ని చదివి అర్థం చేసుకొని, ఇచ్చిన ఖాళీలను పూరించండి. (5 × 2 = 10 మా.)

తలనుండు విషము ఫణికిని
వెలయంగాఁ దోఁక నుండు వృశ్చికమునకున్
దల తోఁక యనక యుండును
ఖలునకు నిలువెల్ల విషము గదరా సుమతీ !

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 7.
పాముకు విషం ……….. లో ఉంటుంది.
జవాబు:
తల

ప్రశ్న 8.
వృశ్చికమనగా …………………..
జవాబు:
తేలు

ప్రశ్న 9.
శరీరమంత విషం …………….. ఉంటుంది.
జవాబు:
ఖలునకు

ప్రశ్న 10.
పై పద్య మకుటం ………………
జవాబు:
సుమతీ

ప్రశ్న 11.
పై పద్యాన్ని రచించిన కవి …………..
జవాబు:
బద్దెన

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (4 × 3 = 12 మా.)

అ) కింది ప్రశ్నలకు 5 నుండి 6 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 12.
దాశరథి శతకకర్త కంచెర్ల గోపన్నను పరిచయం చెయ్యండి.
జవాబు:
దాశరథి శతకాన్ని రామదాసుగా పేరుగాంచిన కంచెర్ల గోపన్న రచించాడు. ఈ గోపన్న ఖమ్మం జిల్లాలోని “నేలకొండపల్లి గ్రామ నివాసి. ఈయన భద్రాచలంలో రామాలయాన్ని నిర్మించిన భక్తాగ్రేసరుడు.

ఈ కవి భద్రాచల శ్రీరామచంద్రుని పేరున దాశరథీ శతకాన్ని రాశాడు. ఈ గోపన్న కవి శ్రీరామునిపై ఎన్నో “కీర్తనలు రచించిన వాగ్గేయ కారకుడు. ఈయన కవిత్వంలో అందమైన శబ్దాలంకారాలు ఉంటాయి.

ప్రశ్న 13.
“ఎట్టి దుష్కర్ముని నే భరించెద గాని సత్యహీనుని మోవజాలను” అనే మాటలు ఎవరు ఎవరితో అన్నారు ? ఆ సందర్భాన్ని రాయండి.
జవాబు:
ఈ మాటలు బమ్మెర పోతన రచించిన ఆంధ్ర మహా భాగవతములోని ‘దానశీలము’ అనే పద్యభాగంలోనివి. సందర్భము : ఈ మాటలను పూర్వము భూదేవి బ్రహ్మగారితో చెప్పిందని, బలిచక్రవర్తి తన గురువైన శుక్రాచార్యుడితో చెప్పాడు.

వామనుడిగా విష్ణుమూర్తియే వచ్చాడని, అతడికి మూడు అడుగుల నేలను దానం చేయవద్దనీ శుక్రాచార్యుడు బలిచక్రవర్తికి సలహా చెప్పాడు. అప్పుడు బలిచక్రవర్తి, “ఏది అడిగినా ఇస్తానని మొదట చెప్పాను. ఇచ్చిన మాటను తప్పడం కన్నా పాపం లేదు. ఇప్పుడు దానం ఇవ్వనని చెప్పి, వామనుడిని తిప్పి పంపలేను” అని శుక్రాచార్యుడితో చెప్పాడు. ఆ సందర్భంలోనే, వెనుక భూదేవి బ్రహ్మగారితో “తాను ఎటువంటి చెడ్డపని చేసిన వాడినైనా భరిస్తాను. కాని, అబద్ధం ఆడినవాడిని మాత్రం మోయలేను” అని చెప్పిందన్న మాటలను, బలిచక్రవర్తి శుక్రాచార్యునితో చెప్పాడు.

ప్రశ్న 14.
‘భూమిక’ పాఠం రచయితను గురించి రాయండి.
జవాబు:
‘భూమిక’ పాఠాన్ని ‘గూడూరి సీతారాం’ గారు వ్రాశారు. గూడూరి సీతారాం గారు, 1936లో కరీంనగర్ జిల్లా ‘హనుమాజీ పేట’ గ్రామంలో జన్మించారు. ఈయన, సుమారు 80 కథలు వ్రాశారు. ఈయన

1. మా రాజు,
2. లచ్చి,
3. పిచ్చోడు,
4. రాజమ్మ రాజీ రకం వంటి ప్రసిద్ధ కథలు వ్రాశారు.

తెలంగాణ సాహిత్యంలో పేద కులాల జీవితాలనూ, అట్టడుగు వర్గాల భాషనూ, ఈయన అక్షరబద్ధం చేశాడు. స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన తర్వాత వచ్చిన తెలంగాణ తొలికరం కథలకు, ఈయన దిక్సూచిగా నిలబడ్డాడు.
తెలంగాణ భాషనూ, యాసనూ ఒలికించడం, ఈయనకు గల ప్రత్యేకత.

ప్రశ్న 15.
చదువు మానవుని జీవన వికాసానికి బాటలు వేస్తుందని ఎలా చెప్పగలవు ?
జవాబు:
విద్య వలన వినయమూ, వినయము వల్ల పాత్రత, పాత్రత వల్ల ధనమూ, ధనము వల్ల ఈ లోకంలోనూ, పరలోకంలోనూ, సుఖములూ వస్తాయని – భర్తృహరి చెప్పాడు. ఇది నిజము.

మనిషికి చదువు వల్ల మంచిచెడులను గ్రహించే విచక్షణ, వివేకమూ కల్గుతాయి. ప్రపంచ విషయాలు అన్నీ తెలుస్తాయి. గౌరవం పెరుగుతుంది. ఉపాధి దొఱకుతుంది. చేసే పనిలో నైపుణ్యం పెరుగుతుంది. చదువు వల్ల, ఆత్మవిశ్వాసం పెరుగుతుంది. సమస్యలను పరిష్కరించుకోగల సామర్థ్యం లభిస్తుంది.

భాగ్యరెడ్డి వర్మ చిన్నప్పుడు చదివిన చదువువల్లే ఆయన జీవితం మంచిదారిలో నడిచింది. ఆయన ధర్మశాస్త్రాలు, చరిత్ర చదివి అంటరాని వర్గాల వారి కష్టాలను, అర్థం చేసుకోగలిగాడు. ఆది హిందువులు సొంతకాళ్ళ మీద నిలబడాలంటే, చదువు ఒక్కటే మార్గం అని ఆయన గ్రహించాడు. అది హిందువుల కోసం, ఎన్నో పాఠశాలలు పెట్టించాడు. చదువు మానవుని జీవన వికాసానికి బాటలు వేస్తుందని, దీనిని బట్టి చెప్పవచ్చు.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 10 నుండి 12 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (3 × 7 = 21 మా.)

ప్రశ్న 16.
ఆడినమాట తప్పనని, వామనునకు దానం తప్పక ఇస్తానని, బలిచక్రవర్తి శుక్రునితో ఏమి చెప్పాడు ?
జవాబు:
“ఓ మహాత్మా ! నీవు నిజం చెప్పావు. లోకంలో గృహస్థులు ఈ ధర్మాన్నే పాటించాలి. ఏమి అడిగినా ఇస్తానని చెప్పి, ధనంపై దురాశతో ఇప్పుడు ఇవ్వనని చెప్పలేను. ఎటువంటి వాడినైనా మోస్తాను కాని ఆడితప్పిన వాడిని మోయలేనని భూదేవి చెప్పింది కదా ! సత్యంతో బ్రతకడం మానధనులకు ఉత్తమ మార్గం.

దాతకు తగినంత ధనము, దానిని ప్రతిగ్రహించే ఉత్తముడు దొరకడం దుర్లభం. పూర్వం పాలించిన రాజులు, చనిపోతూ తాము సంపాదించిన ధనాన్ని మూటకట్టుకొని పోలేదు. వారికి నేడు పేరు కూడా లేదు. శిబిచక్రవర్తి వంటి దాతలను లోకం నేటికీ మరచిపోలేదు. విష్ణుమూర్తి అంతటి మహాత్ముడు అడిగితే నాబోటివాడు తప్పక ఇవ్వాలి.

కాబట్టి నాకు నరకం దాపురించినా, బంధనం ప్రాప్తించినా, దుర్మరణం సంభవించినా, నా వంశం అంతా నశించినా, ఏమైనా, వచ్చినవాడు త్రిమూర్తులలో ఎవరయినా, నేను అబద్దం ఆడకుండా దానం తప్పక ఇస్తాను. మానధనులు మరణం సంభవించినా అన్నమాటను తప్పరు” అని బలిచక్రవర్తి శుక్రాచార్యునితో చెప్పాడు.

(లేదా)

పార్వతీ దేవి భోజనానికి రమ్మంటే వ్యాసుడు ఏమన్నాడు ? ఆమె వ్యాసుని ఎలా తృప్తిపరచింది ?
జవాబు:
కాశీ నగరాన్ని శపించడం తగదని మందలించి, పార్వతి వ్యాసుని భోజనానికి తన ఇంటికి రమ్మని పిలిచింది. అప్పుడు వ్యాసమహర్షి పార్వతీ మాతతో

‘అమ్మా ! ఇప్పటికే సూర్యుడు అస్తమించడానికి సిద్ధంగా ఉన్నాడు. నాకు పదివేల మంది శిష్యులు ఉన్నారు. శిష్యులతో కలిసి భుజించాలనే వ్రతము నాకు ఉంది. ఇంతమందికి భోజనం పెట్టడం అసాద్యం. కాబట్టి అంతకు ముందురోజు లాగే నేనూ, శిష్యులూ ఉపవాసం ఉంటాము” అని చెప్పాడు.

వ్యాసుని మాటలు విని పార్వతి నవ్వి “ఓ మునీశ్వరా ! నీవు నీ శిష్యులను అందరినీ వెంట బెట్టుకొని భోజనానికి రా, విశ్వనాధుని దయతో ఎంతమంది అతిథులు వచ్చినా వారందరికీ, కామధేనువు ఉన్నట్లుగా కడుపునిండా కోరినట్లు భోజనం పెడతాను” అని చెప్పింది. వ్యాసుడు సరే అని గంగలో స్నానం చేసి శిష్యులతో పార్వతి ఇంటికి వెళ్ళాడు. ఆమె వ్యాసునికి, శిష్య సహితంగా తృప్తిగా భోజనం పెట్టింది.

ప్రశ్న 17.
‘కొత్తబాట’ పేరు కథకు ఎట్లా సరిపోయిందనుకుంటున్నారు ?
జవాబు:
పాకాల యశోదారెడ్డి తన గ్రామంలో వచ్చిన మార్పుల గురించి చెప్పిన కథకు ‘కొత్తబాట’ అని పేరు పెట్టారు. ‘కొత్తబాట’ అంటే కొత్తదారి అని అర్థము. యశోదారెడ్డి ఊరిలో ప్రజలు పాత ఆచారాలను వదలి కొత్తదారి పట్టారు. అందువల్ల కథకు ఆ పేరు సరిపోతుంది. ఆ గ్రామ ప్రజలు పట్టిన కొత్తదారి ఇది.

1. గ్రామంలో పెద్ద ఇళ్ళ ఆడవాళ్ళు సామాన్యుల కంటికి కనబడకుండా బండ్లకు తెరలు కట్టే ఆచారం, నేడు పోయింది.
2. రచ్చబండపై గ్రామపెద్దతో కలిసి గ్రామస్థులు అందరూ నేడు కూర్చుంటున్నారు.
3. గ్రామపెద్ద రంగరాయడి వంటి పెత్తనాన్ని నేడు గ్రామాల్లో ప్రజలు ధిక్కరిస్తున్నారు.
4. పోలీసు పటేళ్ళ పెత్తనం, ప్రజలు పోలీసులకు లంచాలివ్వడం పోయింది.
5. ప్రజలు చీటికిమాటికీ తగవులు, కొట్లాటలు మానారు. పంచాయితీలు, జరిమానాలు నేడు లేవు. ఏ గ్రామానికి ఆ గ్రామంలో తీర్పులు ఇస్తున్నారు.
6. రాత్రి దొంగతనాలు లేవు. ప్రజలకు శిక్షలు లేవు. ప్రజలు ముష్టి ఎత్తుకోడం మానివేశారు. వారు మంచి వేషాలు వేసుకుంటున్నారు.
7. పెళ్ళిళ్ళలో కూడా మేనాలు, పల్లకీలు, ప్రజలు నేడు మోయడం లేదు.
8. పనిమనుషులను తమతోడి వారుగా చూస్తున్నారు.

ఈ విధంగా గ్రామాల్లో ప్రజలు కొత్తబాట పట్టారు. అందువల్ల ఈ కథకు ఈ పేరు బాగా సరిపడింది.

(లేదా)

“తెలుగు పిల్లలు ఇంట్లో మాట్లాడే భాష వేరు, బళ్ళో చదివే భాష వేరు” అనే వాక్యాలు మీరు సమర్థిస్తారా ? ఎందుకు ?
జవాబు:
తెలుగు పిల్లలు ఇంట్లో వ్యావహారిక భాషను మాట్లాడతారు. కాని వారు ఒకప్పుడు బడులలో గ్రాంథిక భాషనే నేర్చుకొనేవారు. ఆ రోజుల్లో పాఠశాల, కళాశాలల్లోని తెలుగు పాఠ్య పుస్తకంలోని పాఠాలు అన్నీ గ్రాంథిక భాషలోనే ఉండేవి. పిల్లలు ఆనాడు జవాబులు సైతమూ తెలుగు గ్రాంథిక భాషలోనే వ్రాయవలసి వచ్చేది.

ఆనాడు చిన్నయసూరి వ్రాసిన నీతిచంద్రికలోని “మిత్రలాభము, మిత్రభేదము” వంటి పాఠాలు, పాఠ్యపుస్తకాల్లో ఉండేవి. పానుగంటి లక్ష్మీనరసింహారావుగారు వ్రాసిన “సాక్షి” వ్యాసాలు వంటి పాఠాలు, విద్యార్థులు బడులలో చదివేవారు. ఇంట్లో మాత్రము వ్యావహారిక భాషనే మాట్లాడేవారు. వ్యావహారికంలోనే వ్రాసేవారు.

1. ఉదాహరణకు గ్రాంథికంలో “యశస్వి ఇట్లనియె” అని ఉంటుంది. ‘వ్యావహారికంలో అయితే, “యశస్వి ఇల్లా అన్నాడు” అని వ్రాస్తారు.
2. గ్రాంథికంలో “దానవేంద్రుండిట్లనియె” అని ఉంటుంది. వ్యావహారికంలో అయితే, “దానవేంద్రుడు ఇలా అన్నాడు” అని ఉంటుంది.
3. మన గోలకొండ పాఠంలో వలె, గ్రాంథిక భాషలో “పట్టణములో సందడిగా సంచరించుచుండెను” అని ఉంటుంది. అదే వ్యావహారికక భాషలో “పట్టణంలో సందడిగా సంచరించేవి” అని ఉంటుంది.
4. చిన్నయసూరి ‘మిత్రలాభము’ పాఠంలో “గోదావరీ తీరమున ఒక బూరుగు వృక్షము కలదు” అని ఉంటుంది. అది గ్రాంథిక రచన. ఆనాడు బడులలో పిల్లలు, గ్రాంథిక భాషలోనే చదివేవారు. వ్రాసేవారు. ఇళ్ళల్లో మాత్రం “గోదావరీ తీరంలో ఒక బూరుగు చెట్టు ఉండేది.” అని చదివేవారు. అలాగే వ్రాసేవారు.

దీనిని బట్టి సామల సదాశివగారు వ్రాసినట్లు “తెలుగు పిల్లలు ఇంట్లో మాట్లాడే భాష వేరు. బళ్ళో చదివే భాష వేరు” అన్న మాటను నేను సమర్థిస్తాను.

ప్రశ్న 18.
‘అన్నదమ్ముల అనుబంధానికి రామలక్ష్మణులు చిహ్నం,’ సమర్ధించండి.
జవాబు:
రామలక్ష్మణులు, దశరథ మహారాజునకు పుత్రులు: దశరథుని పెద్ద భార్య కౌసల్యకు రాముడూ, మరొక భార్య సుమిత్రకు లక్ష్యణుడూ పుట్టారు. లక్ష్మణుడు బాల్యము నుండి రామునికి సేవ చేయడమే గొప్పగా భావించేవాడు. లక్ష్మణుడు, రామునికి బహిఃప్రాణము వంటివాడు.

విశ్వామిత్రుని యజ్ఞ సంరక్షణకు రామునితోపాటు లక్ష్మణుడు కూడా వెళ్ళాడు. లక్ష్మణుడు అన్న మాటపై శూర్పణఖ ముక్కు చెవులను కోశాడు. సీతారామలు వనవాసానికి వెడుతుండగా రాముని విడిచి ఉండలేక తనను కూడా వెంట తీసుకొని వెళ్ళమని లక్ష్మణుడు రాముడిని ప్రాధేయపడ్డాడు.

త్రిలోకాధిపత్యం కంటే, తనకు రాముని సేవాభాగ్యం గొప్పదని లక్ష్యణుడు చెప్పి రామునికి సేవచేసే అదృష్టం తనకు ఇమ్మని అన్నను కోరి, భార్యను విడిచి అన్న వెంట లక్ష్మణుడు అడవికి వెళ్ళాడు. తల్లి చెప్పినట్లు లక్ష్మణుడు, రాముడిని తనకు తండ్రిగా, సీతను తనకు తల్లిగా భావించి వనంలో సేవించాడు.

లక్ష్మణుడు వనవాసకాలంలో రాముని వెంట ఉండి, విరాధుని, కబంధుని చంపడంలో అన్నకు సాయం చేశాడు. శూర్పణఖ ముక్కు, చెవులు కోశాడు. మారీచుడే బంగారు లేడిగా మారి వచ్చి ఉంటాడని సీతారాములకు చెప్పాడు. సీతను రావణుడు అపహరించినపుడు, లక్ష్మణుడు అన్నకు ఎంతో ధైర్యం చెప్పాడు.

లక్ష్మణుడు యుద్ధంలో రావణ పుత్రులయిన ఇంద్రజిత్తును, అతికాయుడిని చంపాడు. రావణుడు ప్రయోగించిన శక్తి ఆయుధం వల్ల, లక్ష్మణుడు స్పృహ తప్పాడు, అప్పుడు రాముడు లక్ష్మణునికై ఎంతో బాధపడ్డాడు. లక్ష్మణుని వంటి .తమ్ముడు ఎక్కడా తనకు దొరకడని, రాముడు కన్నీరు కార్చాడు.

ఓషధీ ప్రభావంతో లక్ష్మణుడు లేచాడు. అప్పుడు రాముడు గొప్ప ఆనందంతో లక్ష్మణుడు మరణించి ఉంటే, తన విజయానికి అర్థమే లేదనీ, అప్పుడు సీతతో గాని, తన ప్రాణాలతో గాని, తనకు ప్రయోజనం ఏమీ ఉండదనీ చెప్పాడు, దీనిని బట్టి రామలక్ష్మణుల వంటి అన్నదమ్ముల అనుభంధం, మరెక్కడా కనబడదని తెలుస్తోంది.

(లేదా)

రామలక్ష్మణులు విశ్వామిత్రుని యజ్ఞ సంరక్షణను చేసిన తీరును తెలపండి.
జవాబు:
రామలక్ష్మణులు దశరథుని పుత్రులు. ధనుర్విద్య నేర్చారు. విశ్వామిత్రుడు దశరథుని వద్దకు వచ్చి, రాక్షసులు తన యజ్ఞానికి విఘ్నం కలుగజేస్తున్నారనీ, యజ్ఞ రక్షణకు రాముణ్ణి తనతో 10 రోజులు పంపమనీ కోరాడు. రాముడికి ఇంకా 16 ఏళ్ళు నిండలేదనీ, యజ్ఞరక్షణకు తానే వస్తానని దశరథుడన్నాడు.

తన యజ్ఞానికి మారీచ సుబాహులు విఘ్నాలు కలుగజేస్తున్నారని విశ్వామిత్రుడు చెప్పాడు. రాక్షసుల మీదికి రాముణ్ణి పంపలేనన్నాడు దశరతుడు. విశ్వామిత్రునికి కోపం వచ్చింది. వశిష్ఠ మహర్షి దశరథునికి నచ్చచెప్పి, రామలక్ష్మణుల్ని విశ్వామిత్రుని వెంట పంపాడు.

విశ్వామిత్రుడు రామలక్ష్మణులకు ‘బల’, ‘అతిబల’ అనే విద్యలు ఉపదేశం చేశాడు. ఆ విద్యల మహిమవల్ల రామలక్ష్మణులకు ఆకలిదప్పులు ఉండవు. మార్గమధ్యంలో తాటక అనే రాక్షసి రాగా విశ్వామిత్రుని మాటపై రాముడు తాటక బాహువులు ‘ఖండించాడు. లక్ష్మణుడు దాని ముక్కు, చెవులు కోశాడు. శబ్దవేధి బాణంతో రాముడు తాటకను చంపాడు.

విశ్వామిత్రుడు రామలక్ష్మణులతో సిద్ధాశ్రమం చేరి, యజ్ఞదీక్ష చేపట్టాడు. మారీచ సుబాహులు యజ్ఞకుండంలో రక్తం కురిపించారు. మారీచుడిపై రాముడు ‘శీతేషువు’ అనే మానవాస్త్రాన్ని ప్రయోగించాడు. మారీచుడు సముద్రంలో పడ్డాడు. ఆగ్నేయాస్త్రంతో రాముడు సుబాహుణ్ణి చంపాడు. మిగిలిన రాక్షసులను, ‘వాయవ్యాస్త్రం’తో తరిమారు. మహర్షి యజ్ఞం చక్కగా పూర్తయ్యింది.

ఇ) సృజనాత్మకత (1 × 7 = 7 మా.)

ప్రశ్న 19.
జీవనభాష్యం గజల్స్లోని అంత్యప్రాసల ఆధారంగా సొంతంగా ఒక వచన కవితను వ్రాయండి.
జవాబు:
శాంతి సమీరం వీచితే
కోపాగ్నిభం నీరవుతుంది
పదిమంది పెద్దలు నడిస్తే
లోకానికది దారవుతుంది.
నేలను దున్ని విత్తితే
తప్పక ఆశల పైరవుతుంది
కులమత గోడలు కూల్చితే
ఆ సమాజమే నీ ఊరవుతుంది
వాగులు వంకలు కలిస్తే
ఎడతెగని పారే ఏరవుతుంది
సత్యం ధర్మం న్యాయం నీదయితే
జగతిలో చెరగని నీ పేరవుతుంది
ఆపన్నుల ప్రేమను కాచితే
ఆనందం నీ సహవాసమవుతుంది.

(లేదా)

స్త్రీల పట్ల మనం ఎలా ప్రవర్తించాలో, మన బాధ్యతలు ఏమిటో తెలిపేలా నినాదాలు – సూక్తులు రాయండి.
జవాబు:
ఎంత ఉన్నత స్థాయికి ఎదిగినా – ప్రతి మానవుడు తల్లకి బిడ్డే
ఎక్కడ స్త్రీలు గౌరవింపబడతారో – అక్కడ దేవతలు పూజలందుకుంటారు.
సృష్టికి మూలం స్త్రీ – ప్రేమకు పెన్నిధి స్త్రీ
స్త్రీ లేని ఇల్లు – గుండెలేని శరీరం
ఇంటిని ఇల్లాలు – కంటిని రెప్పలు కాపాడుతాయి.
ఇంటికి దీపం ఇల్లాలు
స్త్రీలే జాతికి మణిదీపాలు – స్త్రీలే జగతికి ఆణిముత్యాలు
స్త్రీ సమాజానికి వెన్నుముక – పల్లె సీమలు దేశానికి వెన్నుముక
కన్నతల్లి, తల్లిని కన్న దేశం – స్వర్గాని కన్నా గొప్పది.

పార్ట్ – B

సూచనలు :

1. విద్యార్థులు జవాబులను ఈ ప్రశ్నాపత్రంలోనే నిర్దేశించిన విధంగా కేటాయించిన స్థలంలో రాయాలి.
2. పూర్తి చేసిన ‘పార్ట్ – బి’ ప్రశ్నా పత్రాన్ని ‘పార్ట్ – ఎ’ జవాబు పత్రంతో జత చేయండి.

I. భాషాంశాలు

అ) పదజాలం :

కింది పదాలను సొంతవాక్యాలలో ప్రయోగించండి. (2 × 1 = 2 మా.)

ప్రశ్న 1.
కర్తవ్యం : ……………………..
జవాబు:
కర్తవ్యం : గురువుల, తల్లిదండ్రుల మాట వినడం, ప్రతివారికీ కర్తవ్యం.

ప్రశ్న 2.
దుర్లభము : …………………..
జవాబు:
దుర్లభం : మూర్ఖులను ఒప్పంచడం దుర్లభము.

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని (A/B/C/D) బ్రాకెట్లో రాయండి. (8 × 1 = 8 మా.)

ప్రశ్న 3.
క్రూర మృగాలను చూస్తే ఎవరైనా జడుసుకుంటారు – (గీత గీసిన పదానికి అర్థాన్ని గుర్తించండి.)
A) మచ్చిక చేసుకొంటారు
B) భయపడతారు
C) ఆనందిస్తారు
D) నవ్వుతారు
జవాబు:
B) భయపడతారు

ప్రశ్న 4.
‘పాలిపెర” అనే పదానికి అర్థము
A) మేర
B) గుర్తు
C) గొడుగు
D) మెరుపు
జవాబు:
B) గుర్తు

ప్రశ్న 5.
‘హాలికుడు దేశానికి వెన్నెముక. కర్షకులు లేకుండా తిండి దొరకదు కదా!’ ఈ వాక్యంలో పర్యాయపదాలు
A) దేశం, హాలికుడు
B) కర్షకుడు, వెన్నెముక
C) తిండి, కర్షకుడు
D) హాలికుడు, కర్షకుడు
జవాబు:
D) హాలికుడు, కర్షకుడు

ప్రశ్న 6.
నెహ్రూ పుత్రిక ఇందిరాగాంధీ. ఆయన తాను జైలులో ఉన్నప్పుడు తన కూతురుకు రాసిన లేఖలు ప్రసిద్ధములైనాయి. ఈ వాక్యంలో పర్యాయపదాలు.
A) నెహ్రూ, ఇందిరాగాంధీ
B) లేఖలు, ప్రసిద్ధము
C) పుత్రిక, కూతురు
D) నెహ్రూ, జైలు
జవాబు:
C) పుత్రిక, కూతురు

ప్రశ్న 7.
‘దశరథుని కుమారుడు’ అనే వ్యుత్పత్తి కలిగిన పదము.
A) సౌమిత్రి
B) కరుణాపయోనిధి
C) దాశరథి
D) కోదండపాణి
జవాబు:
C) దాశరథి

ప్రశ్న 8.
నామము, హారము అనే వేరువేరు అర్థాలు కలిగిన పదము
A) వేరు
B) తేరు
C) తీరు
D) పేరు
జవాబు:
D) పేరు

ప్రశ్న 9.
తెలుగులో తొలితరం కథ ‘గుణవతియగు స్త్రీ’ – గీత గీసిన పదానికి వికృతి
A) కద
B) కత
C) కదా
D) ఖత
జవాబు:
B) కత

ప్రశ్న 10.
రాతిరి భోజనం ఎక్కువగా చేయకూడదు. ఈ వాక్యంలోని ప్రకృతి పదాన్ని గుర్తించండి.
A) రాతిరి
B) భోజనం
C) రాతి
D) ఎక్కువగా
జవాబు:
B) భోజనం

ఆ) వ్యాకరణాంశాలు:

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని (A/B/C/D) బ్రాకెట్లలో రాయండి. (10 × 1 = 10 మా.)

ప్రశ్న 11.
త్రిక సంధికి ఉదాహరణ
A) ముత్తైదువ
B) అమ్మహాసాద్వి
C) కట్టనుగు
D) కమలానన
జవాబు:
B) అమ్మహాసాద్వి

ప్రశ్న 12.
నగర . అరణ్యము ఈ పదాన్ని కలిపి రాయగా ……………….
A) నగరణ్యము
B) నగరారణ్యము
C) నగారారణ్యము
D) నగురారణ్యము
జవాబు:
B) నగరారణ్యము

ప్రశ్న 13.
“ఎడారి దిబ్బలు” అను మాటకు విగ్రహవాక్యం ……………..
A) ఎడారి అయిన దిబ్బలు
B) ఎడారి కొరకు దిబ్బలు
C) ఎడారి యొక్క దిబ్బలు
D) ఎడారి లాంటి దిబ్బలు
జవాబు:
C) ఎడారి యొక్క దిబ్బలు

ప్రశ్న 14.
కదులు అని వేటిని అంటారు.
A) మఱి, ఏమి, అది
B) అది, అవి, ఇది
C) ఎదురు, కోన, చివర
D) ఆహా, ఔర, ఓహో
జవాబు:
C) ఎదురు, కోన, చివర

ప్రశ్న 15.
విగ్రహ వాక్యము నందు ‘కొఱకు’ అను పదం వస్తే ఆ సమాసం
A) ద్వితీయా తత్పురుష సమాసం
B) చతుర్థీ తుత్పురుష సమాసం
C) పంచమీ తత్పురుష సమాసం
D) షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
జవాబు:
B) చతుర్థీ తుత్పురుష సమాసం

ప్రశ్న 16.
‘మత్తేభం’ లో యతి స్థానము
A) 10వ అక్షరం
B) 11 వ అక్షరం
C) 14 వ అక్షరం
D) 13వ అక్షరం
జవాబు:
C) 14 వ అక్షరం

ప్రశ్న 17.
`భ,ర,న,భ,భ,ర,వ అనే గణాలు వరుసగా ఉండే పద్యం
A) ఉత్పలమాల
B) మత్తేభం
C) శార్దూలం
D) చంపకమాల
జవాబు:
A) ఉత్పలమాల

ప్రశ్న 18.
‘గురువు పాఠం బోధించాడు.’ ఇది …………..
A) సంయుక్త వాక్యం
B) సామాన్య వాక్యం
C) పరోక్ష వాక్యం
D) అనుకృతి వాక్యం
జవాబు:
B) సామాన్య వాక్యం

ప్రశ్న 19.
అనేకార్థాలను కలిగి యుంటే అది
A) స్వభావోక్తి
B) అతిశయోక్తి
C) రూపకాలంకారం
D) శ్లేష అలంకారం
జవాబు:
D) శ్లేష అలంకారం

ప్రశ్న 20.
‘నగరారణ్య హోరు నరుడి జీవన ఘోష’ అను వాక్యంలోని అలంకారం
A) శ్లేషాలంకారం
B) ఉత్ప్రేక్షాలంకారం
C) రూపకాలంకారం
D) ఉపమాలంకారం
జవాబు:
C) రూపకాలంకారం

Reviewing TS 10th Class Telugu Model Papers Set 5 can help students identify areas where they need improvement.

TS SSC Telugu Model Paper Set 5 with Solutions

‘సమయం: 3 గం.
మార్కులు : 80

విద్యార్థులకు సూచనలు :

1. జవాబులు రాయడానికి 2 గంటల 30 నిముషాలు ఉపయోగించాలి.
2. పార్ట్ ‘బి’ చివరి 30 నిమిషాలలో పూర్తిచేసి, పార్ట్ ‘ఎ’ జవాబు పత్రానికి జతచేయాలి.

పార్ట్ – A
I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన (20 మార్కులు)

అ) కింది పేరాను చదవండి. ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు సమాధానాలు గుర్తించండి. (5 × 1 = 5)

పరమశివుడు శ్రీరాముణ్ణి ప్రశంసించాడు. దుష్ట సంహారం చేసిన శ్రీరాముణ్ణి ప్రజానురంజకంగా పరిపాలన చేయమన్నాడు. శ్రీరాముని కోరిక మేరకు ఇంద్రుడు మృతులై పడివున్న వానరులను మళ్ళీ బ్రతికించాడు. విభీషణుడు లంకలో కొంతకాలం ఉండమని శ్రీరాముణ్ణి అభ్యర్ధించాడు. భరతుని కొరకు తాను త్వరగా ప్రయాణం కావలసిందేనన్నాడు శ్రీరాముడు.

వానరులను వాళ్ళ స్వస్థానాలకు వెళ్ళమని చెప్పి, విభీషణుని వీడ్కోలు అందుకున్నాడు. పుష్పక విమానంలో అయోధ్యకు బయలరిుదేరాడు. దారిలో ఆయా ప్రదేశాలన్నీ సీతకు చూపుతున్నాడు. భరద్వాజాశ్రమాన్ని సందర్శించారు. శ్రీమామాజ్ఞతో హనుమంతుడు శ్రీరాముడు వస్తున్న విషయాన్ని భరతునికి, గుహునికి ముందుగా వెళ్ళి తెలియజేశాడు. వాళ్ళెంతో ఆనందించారు.

పుష్పక విమానంలో నందిగ్రామం చేరుకున్న సీతారామ లక్ష్మణులకు భరతుడు, ప్రముఖులు ఘనంగా స్వాగతం పలికారు. సీతారామలక్ష్మణులు కౌసల్యా సుమిత్రా కైకేయీ వశిష్ఠుల పాదాలకు ప్రణామాలు అర్పించారు. ‘ భరతుడు శ్రీరాముని చరణాలకు పాదుకలను తొడిగాడు. భరతుణ్ణి ప్రేమతో అక్కున జేర్చుకున్నాడు శ్రీరాముడు.

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 1.
లంకలో కొంతకాలం ఉండమని శ్రీరాముని అభ్యర్ధించినది ………….
అ) శివుడు
ఆ) విభీషణుడు
ఇ) గుహుడు
జవాబు:
ఆ) విభీషణుడు

ప్రశ్న 2.
భరద్వాజ ఆశ్రమాన్ని చూసినవారు
అ) శ్రీరాముడు
ఆ) సీతారాములు
ఇ) సీత
జవాబు:
ఆ) సీతారాములు

ప్రశ్న 3.
వానరులను బతికించినది ………….
అ) భరద్వాజుడు
ఆ) ఇంద్రుడు
ఇ) శ్రీరాముడు
జవాబు:
ఆ) ఇంద్రుడు

ప్రశ్న 4.
శ్రీరాముడు సంహరించినది ………..
అ) శిష్టులను
ఆ) ఇష్టులను
ఇ) దుష్టులను
జవాబు:
ఇ) దుష్టులను

ప్రశ్న 5.
శ్రీరాముని రాకను ముందుగా భరతునికి తెలియజేసింది …………..
అ) హనుమంతుడు
అ) గుహుడు
అ) విభీషణుడు
జవాబు:
అ) హనుమంతుడు

ఆ) కింది పద్యాలలో ఏదైనా ఒక పద్యాన్ని పాదభంగం లేకుండా రాసి భావం రాయండి. (1 × 5 = 5 మా.)

ప్రశ్న 6.
తెలగాణమ్మున ………………. సయ్యాటలాడెన్ దివిన్
జవాబు:
తెలగాణమ్మున గడ్డిపోచయును సంధించెన్ కృపాణమ్ము ! రా
జలలాముం డనువాని పీచమడచన్ సాగించె యుద్ధమ్ము ! భీ
తిలిపోయెన్ జగమెల్ల యేమియగునో తెల్యంగ రాకన్ ! దిశాం
చలముల్ శక్రధనుఃపరంపరలతో సయ్యాటటాడెన్ దివిన్

భావం : ఈ తెలంగాణలో గడ్డిపోచకూడా కత్తిబట్టి ఎదిరించింది. గొప్ప రాజునని అనుకునేవాని గర్వాన్ని అణచేటట్లుగా యుద్ధం సాగించింది. ఏమి జరుగుతుందో తెలియక జగమంతా భయపడిపోయింది. దిగంతాలన్నీ ఆకాశంలో ఇంద్రధనుస్సుల వరుసలతో సయ్యాటలాడాయి.

(లేదా)

భండరభీముఁ డార్తజన ……………. కరుణా పయోనిధీ !!
జవాబు:
భండనభీముఁ డార్తజన బాంధవుఁ డుజ్జ్వల బాణతూణ కో
దండ కళప్రచండ భుజతాండవ కీర్తికి రామమూర్తికిన్
రెండవ సాటి దైవమిక లేఁడనుచున్ గడగట్టి భేరికా
డాండ డడాండ డాండ నినదంబులజాండము నిండ మత్తవే
దండము నెక్కి చాటెదను దాశరథీ ! కరుణా పయోనిధీ !!

భావం : దశరథుని కుమారా ! దయాసముద్రునివైన ఓ శ్రీరామా ! నీవు యుద్ధరంగంలో శత్రుభయంకరునివని, దుఃఖాలు పొందేవారి పాలిట బంధువుని, కాంతిమంతమైన అమ్ములపొది, బాణాలు, కోదండముల నుపయోగించే నేర్పులో ప్రచండమైన భుజతాండవం చూపి, కీర్తి పొందిన నీకు సాటివచ్చే దైవం మరొకరు లేరని, మదించిన ఏనుగు నెక్కి ఢంకా మ్రోగిస్తూ, భూమండలమంతా వినబడేటట్లు చాటుతాను !

ఇ) కింది పేరాను చదవండి. ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు 1, 2 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (5 × 2 = 10 మా.)

20వ శతాబ్దపు తొలి రోజులలో కుటుంబ నియంత్రణను చెడుమాట క్రింద జమకట్టేవారు. అటువంటి సమయంలో నర్స్గా పనిచేసే మార్గరేట్ సాంగర్ అనేక కష్టాలకోర్చి కుటుంబ నియంత్రణను గూర్చి ప్రచారం చేశారు. 1914లో “ఉమన్ రెబల్” అన్న వ్యాసంలో ఆమె కుటుంబ నియంత్రణ కోసం తిరగబడమని పిలుపు నిచ్చారు. అమెరికా ప్రభుత్వ వత్తిడి తట్టుకోలేక ఆమె యూరప్కు వలస వెళ్ళి 1916 లో తిరిగి వచ్చి అదే ప్రచారాన్ని మళ్ళీ మొదలుపెట్టారు. పోలీసులు ఆమె ప్రారంభించిన ఆస్పత్రిపై దాడి చేశారు. అయినా ఆమె చలించకుండా 1923లో కుటుంబ నియంత్రణా పరిశోధనాశాలను నెలకొల్పారు. నాడు సాంగర్ చేసిన సేవ నేడు జనాభా నియంత్రణకు మార్గం వేసింది. నవంబర్ 15, 2022 నాటికి ప్రపంచ జనాభా 8 బిలియన్లు దాటింది. కుటుంబ నియంత్రణనే అమలు చేయకపోతే జనాభా ఎంత పెరిగి ఉండేదో ఊహించడం కూడా సాధ్యం కాదు. కుటుంబ నియంత్రణ అముల చేయడం వల్ల పర్యావరణాన్ని రక్షించాము. కాలుష్యం తగ్గింది. అడవుల నరికివేత నిదానించింది. అయితే చేసింది చాలదు ఇంకా చాలా ఉంది.

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 7.
కుటుంబ నియంత్రణ కోసం ప్రచారం చేసిన నర్స్ పేరేమి ?
జవాబు:
కుటుంబ నియంత్రణ కోసం ప్రచారం చేసిన నర్స్ మార్గరేట్ సాంగర్.

ప్రశ్న 8.
ఏ సంవత్సరంలో, ఏ వ్యాసంలో ఆమె కుటుంబ నియంత్రణ కోసం తిరగబడమని పిలుపునిచ్చారు ?
జవాబు:
ఆమె 1914లో “ఉమన్ రెబల్” అనే వ్యాసంలో కుటుంబ నియంత్రణ కోసం తిరగబడమని పిలుపునిచ్చారు.

ప్రశ్న 9.
మార్గరేట్ సాంగర్ ఎప్పుడు, ఎక్కడికి వలస వెళ్ళింది ?
జవాబు:
1914 నుండి 1916 మధ్య కాలంలో మార్గరేట్ సాంగర్ యూరప్కు వలస వెళ్ళింది.

ప్రశ్న 10.
జనాభా 8 బిలియన్ల సంఖ్యకు ఎప్పుడు చేరింది ?
జవాబు:
నవంబర్ 15, 2022

ప్రశ్న 11.
కుటుంబ నియంత్రణ అమలు చేయకపోతే ఎదురయ్యే ఏవైనా రెండు సవాళ్ళు రాయండి.
జవాబు:
పర్యావరణ కాలుష్యం, అడవులన నిర్యూలన అనే సమస్యలు వచ్చేవి.

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (4 × 3 = 12 మా.)

అ) కింది ప్రశ్నలకు 5 నుండి 6 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 12.
‘భాగ్యోదయం’ పాఠ్య రచయిత గురించి రాయండి.
జవాబు:
‘భాగ్యోదయం’ పాఠ్యభాగ రచయిత కృష్ణస్వామి ముదిరాజ్. 1957లో హైదరాబాద్ నగర మేయర్గా ఎన్నికై నగరాభివృద్ధికోసం రాబోయే ముప్ఫై ఏండ్ల అవసరాలకనుగుణంగా ‘మాస్టర్గాన్’ తయారుచేసిన దార్శనికుడు కృష్ణస్వామి ముదిరాజ్. ‘దక్కనార్’ అనే ఆంగ్లవారపత్రికను స్థాపించి సంపాదకుడిగా విలువైన సంపాదకీయాలు, వ్యాసాలను రచించాడు. హైదారాబాద్ చరిత్రను తెలుసుకోవడానికి ఈయన రచనలు ప్రామాణిక ఆధారాలుగా నిలబడుతాయి. అంతేకాదు హైదరాబాద్ నగరాన్ని ఛాయాచిత్రాల్లో వెయ్యి పేజీల్లో బంధించి ‘పిక్టోరియల్ హైదరాబాద్’ అనే అద్భుతమైన గ్రంథాన్ని చరిత్రకు దృశ్యరూపంగా మనకు అందించాడు.

ప్రశ్న 13.
హిమగిరి శిరసు మాడటం అంటే మీకేమర్థమయింది ?
జవాబు:
హిమగిరి అంటే హిమాలయ పర్వతాలు. అవి మంచుతో కప్పబడి ఉంటాయి. ఆ పర్వతాల శిఖరాలు సూర్యుడి వేడికి కరిగి నీరై కిందికి ప్రవహిస్తాయి. ఆ చిన్న చిన్న ప్రవాహాలే గంగ, సింధు, బ్రహ్మపుత్ర అనే మహానదులుగా ఏర్పడి మానవాళికి తాగునీటి, సాగునీటి అవసరాలు తీరుస్తున్నాయి.

ప్రశ్న 14.
అక్కా ఇన్నాళ్ళకు మసూరికి పట్టిన “మిత్తిదొర్సాని” అనే పెద్ద మారెమ్మ పేరు లేకుండ ఊడ్సకపోయిందని’ ఎందుకన్నాడు ?
జవాబు:
ఊరి ప్రజల్లో చైతన్యమెచ్చింది. వడ్డీ పైసలతో ఇళ్ళు కట్టిన రంగనాయుడు అనే శ్రీమంతునికి ఊరి ప్రజలు ఎదురుతిరిగి పంగనామం పెట్టారు. చెప్పుకోవడానికి సిగ్గేసి, చుట్టాలింటికి వెళ్ళొస్తానని రంగాపురం వెళ్ళాడు. ఊరిలో అప్పులు ఇచ్చి వడ్డీలు గుంజే దోపిడీదారు పీడ విరగడయిందని తమ్ముడు అన్నాడు.

ప్రశ్న 15.
హైదరాబాద్ నిర్మాణం వల్ల గోలకొండ ప్రాధాన్యం తగ్గింది. ఎందుకు ?
జవాబు:
గోలకొండ పాత నిర్మాణం. గోలకొండలో జనసాంద్రత ఎక్కువ కావడం, సౌకర్యాలు చాలకపోవడంతో హైదరాబాద్లో ఆధునిక వసతులు కల్పించుకుంటూ గృహనిర్మాణాలు చేపట్టారు. చాలామంది విశాలమైన, సౌకర్యవంతమైన ఇండ్లలో హాయిగా నివసించడం అందరికీ తృప్తినిచ్చింది. పైగా రాచరికపు వత్తిళ్ళు, అనవసరమైన వసూళ్ళ బెడద హైదరాబాద్లో లేదు. నగరంలోకి రాకపోకల విషయంలో ఎటువంటి ఆంక్షలూ లేవు. దాంతో అందరూ హైదరాబాద్లో నివసించడానికి ఇష్టపడ్డారు. గోలకొండ నుండి కూడా చాలామంది హైదరాబాదుకు తరలివెళ్ళారు. ఈ విధంగా క్రమంగా గోలకొండకు ప్రాధాన్యం తగ్గింది.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 10 నుండి 12 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (3 × 7 = 21 మా.)

ప్రశ్న 16.
దానశీలం పాఠం ఆధారంగా బలి చక్రవర్తి గుణగణాలను వివరించండి.
జవాబు:
బలిచవ్రర్తి, శిబిచక్రవర్తి, కర్ణుడు, రంతిదేవుడు మొదలగు దాతలు ‘ఆడిన మాట తప్పకపోవడం’, దాన గుణం కలిగి ఉండడం వంటి మంచి గుణాల ద్వారా చరిత్రలో నిలిచిపోయారు.

ఇచ్చిన మాట కోసం తన గురువు శుక్రాచార్యుడు వారిస్తున్నా వినకుండా వామనుడికి మూడడుగుల నేలను దానం చేసిన గొప్ప దాత బలిచక్రవర్తి.

ధనము, కీర్త, కామం, జీవనాధారాలలో ఏది అడిగినా ఇస్తానని చెప్పినవాడు, ధనం మీద దురాశతో వచ్చిన అతిథిని తిప్పి పంపనివాడు, ఆడిన మాట తప్పినవాడిని భూదేవి మోయలేదని బ్రహ్మతో చెప్పిన విషయాన్ని గుర్తించినవాడు, దాతకు కావలసింది తగినంత ధనం, దానిని గ్రహించడానికి ఉత్తమమైన వ్యక్తి దొరకటం అదృష్టంగా భావించనవాడు బలిచక్రవర్తి.

పూర్వం ఎందరో రాజులు ఉన్నారు, వారకి రాజ్యాలున్నాయి, వారు గర్వంతో విర్రవీగారు కానీ వారు సిరిసంపదలను. మూటగట్టుక పోలేదని, చివరికి వారి పేర్లు కూడా భూమిపైన మిగులలేదని, శిబిచవ్రర్తి వంటివారు ప్రీతితో ప్రజల కోర్కెలను తీర్చారని, వారిని ఈ కాలంలో కూడా మరచిపోలేదని గుర్తించినవాడు బలిచక్రవర్తి.

నరకం వచ్చినా, బంధనాలు ప్రాప్తించినా, రాజ్యం పోయినా, వంశం నశించినా చివరకు మరణం సంభవించినా సరే, మాట తప్పని గుణం కలవాడు బలి. చక్రవర్తి.
అశాశ్వతమైన ధనం, రాజ్యం, వంశం గురించి కాకుండా శాశ్వతమైన కీర్తి కోసం ఎవరైతే పాటుపడతారో వారు. చరిత్రలో నిలిచిపోతారు.

(లేదా)

కాశీ అన్నపూర్ణాదేవి వేదవ్యాసుణ్ణి పరీక్షించడానికి కారణాలు ఏమై ఉంటాయి ? దీని ద్వారా మీరు గ్రహించిన విషయాలేవి ?
జవాబు:
మన సమాజంలో నీతులు చెప్పేవారు చాలామంది కనబడతారు. కోపం తగ్గించుకోవాలని, ఇతరులు బాధపడేటట్లు మాట్లాడకూడదని, ఎవరినీ దూషించకూడదని నీతులు చెబుతూ ఉంటారు. కానీ, ఈ నీతులు చెప్పేవారు వాటిని ఆచరించరు. ఎదుటివానికి చెప్పేటందుకే నీతులు ఉన్నాయి అనే ధోరణిలో ఉంటారు. మహాత్ములు ఇలా ఉండరు. వారు ఏ మంచి మాటలు ఇతరులకు చెబుతారో వాటిని మొదట తాము ఆచరిస్తారు. మామూలు మనుషుల్ని పరీక్షిస్తే వారి లోగుట్టు బయటపడుతుంది. మహాత్ములు పరీక్షలకు నిలబడతారు. నెగ్గుతారు.

వ్యాసుడు బ్రహ్మజ్ఞాని. బ్రాహ్మీ ముహూర్తంలో అంటే సూర్యోదయానికి పూర్వమే లేచేవాడు. ఆయాకాలాలలో చేయాల్సిన విధులను చాలా కచ్చితంగా చేసేవాడు. అంతటి గొప్ప వ్యక్తి ఇతరులకు ఆదర్శంగా జీవితాన్ని సాగించాలి. శాంతంతో, ఓర్పుతో, కోపాన్ని అదుపులో పెట్టుకొని జీవించాలి. వ్యాసుడు ఈ లక్షణాలు తన జీవితంలో అమలుచేస్తున్నాడో లేదో. పరీక్షించదలిచి ఉంటుంది కాశీ అన్నపూర్ణ.

ఆకలిబాధకు తాళలేక, వ్యాసుడంతటి బ్రహ్మజ్ఞాని కాశీని శపించబోయాడు. కడివెడు పాలలో ఒక్క విషపు చుక్క పడితే, ఆ పాలన్నీ వృథా అయిపోతాయి. అలానే ఎంత తపస్సు చేసి, జ్ఞానం సంపాదించినా కోపం అనే చెడు లక్షణం ఎంత గొప్ప వ్యక్తినైనా తగ్గించి వేస్తుందనీ, కోపం ఎంతటి మనిషినైనా విచక్షణా జ్ఞానం నశింప చేస్తుందని, కోపాన్ని అదుపులో పెట్టుకోవాలని నేను గ్రహించాను.

ప్రశ్న 17.
యుగాంతం కథ గురించి రాయండి.
జవాబు:
నెల్లూరు కేశవస్వామి కథల్లో ‘యుగాంతం’ కథ ప్రత్యేకంగా చెప్పాల్సిన కథ. ఇండియా రెండు దేశాలుగా విడిపోయి పాకిస్తాన్ ఏర్పడిన నాటి పరిస్థితులు, సంక్షోభాలు, హత్యాకాండ గురించి భీష్మ సహాని ‘తమస్’ నవలలో చిత్రించారు. అదీ దూరదర్శన్లో టీవీ సీరియల్గా ప్రసారమైనప్పుడు పెద్ద ఎత్తున చర్చ సాగింది. అలాంటి పరిస్థితులే హైదరాబాద్ రాజ్యంలో 1946-50 ల మధ్య కొనసాగాయని చాలా మందికి తెలియదు. ఆంధ్రప్రదేశ్ ఏర్పడ్డంతో హైదరాబాద్ రాష్ట్ర చరిత్ర మూలకు నెట్టివేయబడింది. ఒక సామాజిక వ్యవస్థ, రాజరిక వ్యవస్థ అంతమవుతూ ఒక నూతనదశలోకి సమాజం, మానవ సంబంధాలు మారుతున్న పరిణామాలను చిత్రించడం వల్ల కథకు ‘యుగాంతం’ అనే పేరు సార్థకతను చేకూర్చింది.

(లేదా)

భాగ్యరెడ్డి వర్మ పాల్గొన్న మతసాంఘిక సభల గురించి రాయండి.
జవాబు:
ప్రతి ఏటా జరిగే మత సాంఘికసభలకు భాగ్యరెడ్డివర్మ హాజరయ్యేవారు. ప్రజాభిప్రాయాన్ని కూడగట్టే ప్రముఖులపై ఆయన ప్రభావం ఎంతగానో ఉండేది. ఆంధ్రమహాసభ, ఆదిహిందూ మహాసభ, అఖిలభారత అంటరానివర్గాల సభ వంటి సంస్థలు జాతీయ స్థాయిలో నిర్వహించిన అనేక సభలలో ఆయన చురుకుగా పాల్గొన్నాడు. ఆయన పాల్గొన్న సభలో తన జాతి జనులు ఎదుర్కొంటున్న దుర్భర పరిస్థితులపై వివరంగా చెప్పేవాడు. ఆయన జన జీవితంలో కాలు పెట్టినదాదిగా మొత్తం 3,348 ఉపన్యాసాలు ఇచ్చినట్టు తేలింది. ఆయన అణగారిన వర్గాలలో చైతన్నాన్ని తేవడానికి కృషి చేసినాడు.

ప్రశ్న 18.
వాలి – శ్రీరాముని మధ్య జరిగిన సంవాదం సారాంశం రాయండి.
జవాబు:
రాముడు విసిరిన బాణం పక్షస్థలంలో నాటుకొని వాలి నేల మీదకి వాలిపోయాడు. ఉత్తముడైన రాముడు అధర్మయుద్ధం చేయడాన్ని వాలి ప్రశ్నిండాడు. రామునికి, అతని దేవానికి అపకారం చేయని తనపై బాణం వేయడాన్ని ప్రశ్నించాడు. ఇతరులతో యుద్ధం చేస్తున్నప్పుడు దొంగదెబ్బ తీయడాన్ని ప్రశ్నించాడు. సీతాన్వేషణలో సుగ్రీవునికన్నా తననాశ్రయిస్తే బాగుండేదన్నాడు.

ఒక్కరోజులో సీతాదేవిని తెచ్చి అప్పజెప్పే వాడినన్నాడు. రావణుని యుద్ధంలో బంధించి తెచ్చేవాడినన్నాడు వాలి. అందుకు శ్రీరాముడు వాలి అభిప్రాయాలను తోసిపుచ్చాడు. తమ్ముని భార్యను చెరపట్టడం వంటి అధర్మానికి శిక్ష విధించానన్నాడు. వానరుణ్ణి చాటుగా చంపడంలో దోషం లేదన్నాడు. వాలి తన తప్పును తెలుసుకొని మన్నించమని వేడుకొన్నాడు.

మరణవేదనతో కింద పడివున్న వాలి సుగ్రీవునకు తార, అంగదుల బాధ్యతను అప్పజెప్తాడు. బాణం వల్ల కలుగుతున్న బాధ అంతకంతకూ అధికమై ప్రాణాలను వదిలాడు. వాలి జీవితాధ్యాయం ముగిసింది.

(లేదా)

‘సీత ఆదర్శనారి’ – వివరించండి.
జవాబు:
సీత జనక మహారాజు కుమార్తె. సకల సద్గుణవతి, శ్రీరాముని అర్ధాంగి. భర్తను సేవిస్తూ నీడలా అనుసరించడమే ధర్మంగా భావించింది. అత్తవారింట ఎంతో అనుకూలవతిగా మెలగింది.

శ్రీరాముడు తండ్రి ఆజ్ఞమేరకు అడవులకు బయలుదేరినప్పుడు ‘వనవాస కష్టాలు భరించలేవు’ అని ఎంతమంది వారించినా వినకుండా రాముని వెంట అడవులకు వెళ్ళింది. 14 ఏళ్ళు వనవాస కష్టాలన్నీ అనుభవించింది. పతియే ప్రత్యక్షదైవం అని ప్రపంచానికి చాటిన ఆదర్శనారి సీత.

రావణుని చెరలో ఉన్న పదినెలలూ అశోకవనంలో భర్తనే తలచుకుంటూ గడిపింది. రావణుడు ఎన్ని ఆశలు చూపినా, ఎంత భయపెట్టినా, ఎన్ని మాయలు పన్నినా వేటికీ లొంగలేదు. ఎంతో ధైర్యంగా భర్త రాకకోసం ఎదురు చూసింది.

హనుమంతుడు సీతను రాముని చెంతకు చేరుస్తానన్నాడు. దాని వల్ల తన భర్త పరాక్రమానికి మచ్చవస్తుందని, శ్రీరాముడు రావణుని జయించి తనను తీసుకు వెళ్ళడమే ఉచితమని చెప్పి తిరస్కరించింది.
ఈ విధంగా సీత ఆదర్శనారి అని చెప్పవచ్చు.

ఇ) సృజనాత్మకత (1 × 7 = 7 మా.)

ప్రశ్న 19.
మూఢనమ్మకాలను పారద్రోలిన సంస్కర్త మీ పాఠశాలకు వస్తే మీరు ఎలా ఇంటర్వ్యూ చేస్తారో ప్రశ్నావళి తయారుచేయండి.
జవాబు:

1. మూఢనమ్మకాలు అంటే ఏమిటి ?
2. కొన్ని మూఢనమ్మకాలు తెల్పండి..
3. మూఢనమ్మకాలు ప్రజల్లో ఎలా వ్యాప్తి చెందుతాయి ?
4. మూఢనమ్మకాలు ఆచరిస్తే కలిగే అనర్థాలు ఏమిటి ?
5. మూఢనమ్మకాలు నమ్మకాలు ఉండాలంటే, మనం ఏం చేయాలి ?
6. మూఢనమ్మకాలు పోగొట్టడానికి ఎలాంటి ప్రచారం చేయాలి ?
7. సంస్కర్త అంటే ఎవరు ?
8. మూఢనమ్మకాలు పోగొట్టడానికి ఎలా కృషిచేస్తారు ?
9. ప్రభుత్వం చేస్తున్న కృషి ఏమిటి ?
10. మా విద్యార్థులకు మీరిచ్చే సలహా ఏమిటి ?

(లేదా)

‘ఆజాదీ కా అమృత్ మహోత్సవ్’ పై ఇద్దరు మిత్రుల మధ్య సంభాషణ రాయండి.
జవాబు:
రమణ: మా పాఠశాలలో ఆజాదీ కా అమృత్ మహోత్సవ్ బాగా జరిగింది.
భాషా : ఆజాదీ కా ‘అమృత్ మహోత్సవ్ అంటే ?
రమణ : మన దేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చి 75 సంవత్సరాలు పూర్తి అయ్యాయి. ఆ ఉద్యమాన్ని తలచుకుంటూ చేసుకునే పండగ ఆజాదీ కా అమృత్ మహోత్సవ్.
భాషా : ఎప్పుడో 75 సంవత్సరాల క్రితం జరిగిన ఉద్యమాన్ని గుర్తుంచుకోవాలా ? పండగ చేసుకోవాలా ?
రమణ : ఆనాడు మనదేవం ఎలాంటి దీనస్థితుల్లో ఉందో, పరాయిదేశం వారిని మనదేశం నుండి పంపివేయడానికి మన నాయకులు ఎన్ని త్యాగాలు చేశారో తెలిసే అలా మాట్లాడావా. ఎంతోమంది తమ ప్రాణాలను, ఆస్తులను త్యాగం చేయడంవల్లే ఇప్పుడు మనం స్వేచ్ఛగా జీవిస్తున్నాం.
భాషా : నిజమే. మన నాయకుల త్యాగాల వల్ల మనకు స్వాతంత్ర్యం వచ్చిందని మా పెద్దలు అనుకుంటూ ఉంటే విన్నాను. ఈ ఉత్సవంలో భాగంగా ఏమి చేశారు ?
రమణ : ‘జాతీయ జెండా ఎగురవేశాము. జాతీయగీతం పాడాము. స్వాతంత్ర్య చరిత్రలోని ఘట్టాలను పెద్దలు చెబితే విన్నాము. 2047 సంవత్సరం నాటికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చి 100 సంవత్సరాలు అవుతాయి. 2047 నాటికి మనదేశం సాధించాల్సిన లక్ష్యాలు గురించి చెప్పారు.
భాషా : ఈ కార్యక్రమాన్ని దేశభక్తిని పెంచుతాయి. మన బలాన్ని, బలగాన్ని తెలుసుకునేట్లు చేస్తాయి. దేశ రక్షణకు, – అభివృద్ధికి ఐకమత్యంగా అందరం నడవాల్సిన అవసరాన్ని గుర్తుచేస్తున్నాయి.
రమణ : ఇంత గొప్ప కార్యక్రమంలో మనమూ భాగస్వాములు కావడం మన అదృష్టం. మనందరికీ గర్వకారణం.
భాషా : జైహింద్ ! భారతదేశం జిందాబాద్.

పార్ట్ – B

సమయం : 30 ని.లు
మార్కులు : 20

సూచనలు :

1. విద్యార్థులు జవాబులను ఈ ప్రశ్నాపత్రంలోనే నిర్దేశించిన విధంగా కేటాయించిన స్థలంలో రాయాలి.
2. పూర్తి చేసిన ‘పార్ట్ – బి’ ప్రశ్నా పత్రాన్ని ‘పార్ట్ – ఎ’ జవాబు పత్రంతో జత చేయండి.

I. భాషాంశాలు

అ) పదజాలం :

కింది పదాలను సొంతవాక్యాలలో ప్రయోగించండి.

ప్రశ్న 1.
పలికి లేదను : …………………………………….
జవాబు:
పలికి లేదను : మానవంతులు పలికి లేదన లేరు.

ప్రశ్న 2.
ప్రాణం పోయు : ………………………………….
జవాబు:
ప్రాణం పోయు : బాపు గీసే బొమ్మలకు ప్రాణం పోస్తాడు. అందుకే అవి సజీవంగా కనబడతాయి.

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని (A/ B / C / D) బ్రాకెట్లో రాయండి. (8 × 1 = 8 మా.)

ప్రశ్న 3.
ధాత్రిని కాపాడటం మన ధర్మం. (గీత గీసిన పదానికి అర్థాన్ని గుర్తించండి.)
A) బూమి
B) గాలి
C) భూమి
D) అగ్ని
జవాబు:
C) భూమి

ప్రశ్న 4.
ప్రకృతి అందానికి ప్రసాద్ అబ్బురపడ్డాడు. (గీత గీసిన పదానికి సరైన అర్థం)
A) పొంగిపోయాడు
B) కృంగిపోయాడు
C) పరుగెత్తాడు
D) ఆశ్చర్యపోయాడు
జవాబు:
D) ఆశ్చర్యపోయాడు

ప్రశ్న 5.
వయసు పెరిగినా, వాంఛ తరుగలేదు. (గీత గీసిన పదానికి పర్యాయపదాలు గుర్తించండి.).
A) ఎత్తు, బరువు
B) ఆస్తి, సంపద
C) కోరిక, తృష్ట
D) అంచు, అంగుళులు
జవాబు:
C) కోరిక, తృష్ట

ప్రశ్న 6.
తరగతి గదిలో చిత్తమును లగ్నం చేయాలి. (గీత గీసిన పదానికి పర్యాయపదాలు గుర్తించండి.).
A) మనసు, హృదయం
B) ఫ్యాన్లు, బల్బు
C) చాక్పీస్, డస్టర్
D) సరే అనడం, కోరిక
జవాబు:
A) మనసు, హృదయం

ప్రశ్న 7.
చరణము – (ఈ పదానికి సరియగు నానార్థాలు గుర్తించుము.)
A) శరణు, కరుణ
B) పాదం, పద్యపంక్తి
C) గద్యం, పద్యం
D) కాంక్ష, కోరిక
జవాబు:
B) పాదం, పద్యపంక్తి

ప్రశ్న 8.
రవి గాంచనిచో కవి గాంచును. (గీత గీసిన పదానికి సరియగు నానార్థాలు గుర్తించుము.)
A) పండితుడు, సూర్యుడు
B) పండితుడు, జలపక్షి
C) పండితుడు, బ్రహ్మ
D) పక్షి, గాయకుడు
జవాబు:
B) పండితుడు, జలపక్షి

ప్రశ్న 9.
దేశ భాషలందు తెలుగు లెస్స. తెలుగు బాస చాలా ప్రాచీనమైంది. (ప్రకృతి – వికృతులు గుర్తించండి.).
A) తెలుగు, భాష
B) భాష, బాస
C) ప్రాచీన, బాస
D) దేశ, దేష
జవాబు:
B) భాష, బాస

ప్రశ్న 10.
విష్ణువు – (సరైన వ్యుత్పత్తిని గుర్తించండి.)
A) నల్లనివాడు
B) విశ్వమంతా వ్యాపించి ఉండేవాడు
C) దేవుడు
D) తెల్లని కనులు కలవాడు
జవాబు:
B) విశ్వమంతా వ్యాపించి ఉండేవాడు

ఆ) వ్యాకరణాంశాలు :

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని (A/ B / C / D) బ్రాకెట్లలో రాయండి. (10 × 1 = 10 మా.)

ప్రశ్న 11.
ఇక్కాలము (విడదీసి రాస్తే)
A) ఇ + క్కాలము
B) ఈకా + లము
C) ఈ + కాలము
D) ఇక్కా + లము
జవాబు:
C) ఈ + కాలము

ప్రశ్న 12.
ఇత్వసంధికి ఉదాహరణ
A) ఊరూరు
B) ఆనతిచ్చితి
C) ఇట్లనియె
D) రామాలయం
జవాబు:
B) ఆనతిచ్చితి

ప్రశ్న 13.
‘దనుజలోకమునకు నాథుడు’ – ఈ విగ్రహవాక్యం ఏ సమాసానికి చెందినది ?
A) ప్రథమాతత్పురుష
B) షష్ఠీ తత్పురుష
C) బహువ్రీహి
D) ద్వంద్వ
జవాబు:
B) షష్ఠీ తత్పురుష

ప్రశ్న 14.
‘యువతీయువకులు’ – ఏ సమాసం?
A) ద్విగు సమాసం
B) ద్వంద్వ సమాసం
C) షష్ఠీతత్పురుష సమాసం
D) నఞత్పురుష సమాసం
జవాబు:
B) ద్వంద్వ సమాసం

ప్రశ్న 15.
మసజసతతగ అనే గణాలు వరుసగా వచ్చే పద్యం ఏది?
A) ఉత్పలమాల
B) మత్తేభం
C) శార్దూలం
D) చంపకమాల
జవాబు:
C) శార్దూలం

ప్రశ్న 16.
కారే రాజులు ? రాజ్యముల్ గలుగవే ? గర్వోన్నతిం బొందరే ? అనునది ………… కు చెందిన పద్యపాదం.
A) ఉత్పలమాల
B) మత్తేభం
C) శార్దూలం
D) చంపకమాల
జవాబు:
B) మత్తేభం

ప్రశ్న 17.
నా కవిత, నా కవిత కోసమే. ఇందులోని అలంకారం గుర్తించండి.
A) ఉత్ప్రేక్ష
B) ఉపమా
C) ఛేకానుప్రాస
D) రూపకం
జవాబు:
C) ఛేకానుప్రాస

ప్రశ్న 18.
“నేను మాట్లాడుతున్నది సామాన్య ప్రజలతోనే” అని కవి అన్నాడు – పరోక్షవాక్యం గుర్తించండి.
A) మేము మాట్లాడుతున్నది సామాన్యులతోనేనని కవి చెప్పాడు.
B) తాము మాట్లాడేది సామాన్య ప్రజలతో అని కవి చెప్తున్నాడు..
C) తాను మాట్లాడుతున్నది సామాన్య ప్రజలతోనేనని కవి అన్నాడు.
D) నేను మాట్లాడుతున్నది సామాన్య ప్రజలతోనే అని కవి చెప్పాడు.
జవాబు:
C) తాను మాట్లాడుతున్నది సామాన్య ప్రజలతోనేనని కవి అన్నాడు.

ప్రశ్న 19.
నా చేత నాలుగు ఉర్దూ మాటలు మాట్లాడబడ్డాయి. – కర్తరి వాక్యం గుర్తించండి.
A) నా వలన నాలుగు ఉర్దూ మాటలు మాట్లాడబడ్డాయి.
B) నా కొరకు నాలుగు ఉర్దూ మాటలు మాట్లాడబడ్డాయి.
C) నా యొక్క నాలుగు ఉర్దూ మాటలు మాట్లాడబడ్డాయి.
D) నేను నాలుగు ఉర్దూ మాటలు మాట్లాడాను.
జవాబు:
D) నేను నాలుగు ఉర్దూ మాటలు మాట్లాడాను.

ప్రశ్న 20.
పదాలు తిరిగి తిరిగి వస్తూ అర్థభేదం కలిగి ఉండడం ఏ అలంకార లక్షణం.
A) యమకం
B) ఛేకానుప్రాస
C) లాటానుప్రాస
D) వృత్త్యనుప్రాస
జవాబు:
A) యమకం

Reviewing TS 10th Class Telugu Model Papers Set 4 can help students identify areas where they need improvement.

TS SSC Telugu Model Paper Set 4 with Solutions

‘సమయం: 3 గం.
మార్కులు : 80

విద్యార్థులకు సూచనలు :

1. జవాబులు రాయడానికి 2 గంటల 30 నిముషాలు ఉపయోగించాలి.
2. పార్ట్ ‘బి’ చివరి 30 నిమిషాలలో పూర్తిచేసి, పార్ట్ ‘ఎ’ జవాబు పత్రానికి జతచేయాలి.

పార్ట్ – A
I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన (20 మార్కులు)

అ) కింది పేరాను చదవండి. ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు 1, 2 వాక్యాలలో రాయండి. (5 × 1 = 5 మా.)

అప్పుడప్పుడే నిద్రకుపక్రమిస్తున్న జటాయువుకు సీతాదేవి ఆర్తనాదాలు వినబడ్డాయి. చూసే సరికల్లా సీతను అపహరించుకుపోతున్న రావణుడు కంటపడ్డాడు. జటాయువు రావణుణ్ణి ఎదిరించాడు. ఇద్దరి మధ్య పోరు హోరాహోరీగా సాగింది. చివరకు రావణుడు ఖడ్గంతో జటాయువు రెక్కలను, కాళ్ళను నరికివేశాడు. నేలపై కూలాడు జటాయువు, రక్తంతో తడిసి ముద్దయిన అతణ్ణి చూసి ఆత్మబంధువును పోగొట్టుకున్నట్లు సీత ఆక్రందించింది.

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 1.
జటాయువు రావణుణ్ణి ఎందుకు ఎదిరించాడు ?
జవాబు:
రావణుడు సీతాదేవిని అపహరించుకుపోతున్నాడు. అందువల్ల జటాయువు రావణుణ్ణి ఎదిరించాడు.

ప్రశ్న 2.
జటాయువుకి సీతాదేవి ఆర్తనాదాలు ఎప్పుడు వినబడినాయి ?
జవాబు:
జటాయువు నిద్రకు ఉపక్రమిస్తున్న సమయంలో సీతాదేవి ఆర్తనాదాలు వినబడ్డాయి.

ప్రశ్న 3.
సీతాదేవి ఎందుకు ఆక్రందించింది ?
జవాబు:
రక్తంతో తడిసి ముద్దయిన జటాయువున్ని చూసి ఆత్మబంధువును పోగొట్టుకున్నట్లు సీత ఆక్రందించింది.

ప్రశ్న 4.
పై పేరాలో పోరు ఎవరెవరి మధ్య జరిగింది.
జవాబు:
పై పేరాలో రావణుడికి, జటాయువుకు మధ్య పోరు జరిగింది.

ప్రశ్న 5.
పై పేరాలోని జాతీయాలు గుర్తించి రాయండి.
జవాబు:
పై పేరాలో (1) హోరాహోరిగా (2) తడిసి ముద్దయిన అనేవి రెండు జాతీయాలు.

ఆ) కింది పద్యాలలో ఏదైనా ఒక పద్యానికి ప్రతిపదార్థం రాయండి.

ప్రశ్న 6.
తెలగాణమ్మున గడ్డిపోచయును సంధించెన్ కృపాణమ్ము! రా
జలలాముం డనువాని పీచమడచన్ సాగించె యుద్ధమ్ము ! భీ
తిలిపోయెన్ జగమెల్ల యేమియగునో తెల్యంగరాకన్ ! దిశాం
చలముల్ శక్రధనుః పరంపరలతో సయ్యాటలాడెన్ దివిన్
జవాబు:
తెలగాణమ్మున గడ్డిపోచయును ………… సయ్యాటలాడెన్ దివిన్

ప్రతిపదార్థం :

తెలంగాణమ్మున = తెలంగాణలో
గడ్డిపోచమును = గడ్డిపోచ కూడా
కృపాణమ్ము = కత్తిని
సంధించెన్ = ప్రయోగించింది
రాజలలాముండు = శ్రేష్ఠమైన రాజు
అనువాని = అనేవాని యొక్క
పీచమడచన్ = పొగరు అణచడానికి
యుద్ధము = రణమును
సాగించె = చేసింది
ఏమి + అగునో = ఏమవుతుందో
తెల్యంగరాకన్ = తెలియకపోవడంతో
జగము + ఎల్ల = లోకమంతా
భీతిలిపోయెన్ = భయపడిపోయింది
దివిన్ = ఆకాశంలో
దిశ + అంచలముల్ = దిక్కుల చివరలన్నీ
శక్రధనుః పరంపరలతో = ఇంద్రధనుస్సుల వరుసలతో
సయ్యాటలు + ఆడెన్ = పరిహాసాలాడాయి

(లేదా)

భవదీయార్చన సేయుచోఁ బ్రథమ పుష్పంబెన్న సత్యంబు, రెం
డవ పుష్పంబు దయాగుణం, బతివిశిష్టం బేకనిష్ఠా సమో
త్సవ సంపత్తి తృతీయ పుష్పమది భాస్వద్భక్తి సంయుక్తి యో
గవిధానం బవి లేని పూజల మదింగైకోవు సర్వేశ్వరా.
జవాబు:
భవదీయార్చన సేయుచోఁ… మదింగైకోవు సర్వేశ్వరా.

ప్రతిపదార్థం :
భవదీయ = నీ యొక్క
అర్చన = పూజ
చేయుచో = చేసేటప్పుడు
ఎన్న = లెక్కించగా
ప్రథమ పుష్పంబు = మొదటి పువ్వు
సత్యంబు = సత్యము
రెండవ = రెండవదైన
పుష్పంబు = పువ్వు
దయాగుణంబు = కారుణ్యమనే గుణం
అతి విశిష్టంబు = మిక్కిలి గొప్ప విశేషమైనది
ఏకనిష్ఠా = ఏకాగ్రత అనే
సమోత్సవ = చక్కని ఉత్సవమనే
సంపత్తి = ఐశ్వర్యం (దక్షిణ)
తృతీయ పుష్పము = మూడవ పువ్వు
అది = ఆ విధంగా మూడు పువ్వులు సమర్పించడం
భాస్వత్ = ప్రకాశించే
భక్తియోగ విధానంబు = భక్తితో కూడిన పద్ధతి
అవిలేని = సత్యం, దయ, ఏకాగ్రత అనేవి
లేని పూజలన్ = లేనటువంటి పూజలను
మదిన్ = నీ మనస్సులో
కై కేవు = అంగీకరించవు

ఇ) కింది పద్యం చదివి ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి. (5 × 2 = 10 మా.)

కాకేమి తన్ను తిట్టెనె
కోకిల తననేమి ధనము కో కొమ్మనెనే,
లోకము పగయగు బరుసని
నాకున; జుట్టమగు మధుర పాక్యమువలనన్

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 7.
ఎట్లా మాట్లాడితే లోకము చుట్టము అవుతుంది ?
జవాబు:
మధురంగా మాట్లాడితే లోకము చుట్టము అవుతుంది.

ప్రశ్న 8.
ఎట్లా మాట్లాడితే లోకము శత్రువౌతుంది ?
జవాబు:
పరుషంగా మూట్లాడితే లోకము శత్రువౌతుంది.

ప్రశ్న 9.
పై పద్యంలో పరుషంగా మాట్లాడేవారికి ఉదాహరణగా దేనిని చూపాడు ?
జవాబు:
పరుషంగా మూట్లాడే వానికి కాకిని ఉదాహరణగా చూపాడు.

ప్రశ్న 10.
పై పద్యంలో కోకిలను దేనికి ‘ఉదాహరణగా చూపాడు ?
జవాబు:
మధురంగా మాట్లాడేదానికి కోకిలను ఉదాహరణగా చూపాడు.

ప్రశ్న 11.
పై పద్యానికి శీర్షికను పెట్టండి.
జవాబు:
‘మాట్లాడేతీరు?

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత

అ) కింది ప్రశ్నలకు 5 నుండి 6 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (4 × 3 = 12 మా.)

ప్రశ్న 12.
నరసింహ శతకకర్త శేషప్ప కవిని గూర్చి తెలపండి.
జవాబు:
నరసింహ శతకాన్ని రచించిన కవి, ‘కాకుత్థ్సం శేషప్ప కవి’. ఈ కవి జగిత్యాల జిల్లా ధర్మపురి నివాసి. ఈ కవి నరహరి, నృకేసరి శతకాలలో పాటు ధర్మపురి రామాయణమనే యక్షగానం రాశాడు. ఈ కవి రచనలో భక్తితత్పరతోపాటు, తాత్త్విక చింతన, సామాజిక స్పృహ కనిపిస్తాయి. తెలంగాణలోని జానపదులు కూడా ఈ నరసింహ శతకంలోని పద్యాలను అలవోకంగా పాడుకుంటూ ఉంటారు.

ప్రశ్న 13.
‘బలిచక్రవర్తి ఆడినమాట తప్పనివాడు.’ సమర్థిస్తూ రాయండి.
జవాబు:
బలిచక్రవర్తి వామనుడికి మూడు అడుగుల నేలను దానంగా ఇస్తానన్నాడు. బలిచక్రవర్తితో ఆయన గురువు శుక్రాచార్యుడు, వచ్చిన వామనుడు విష్ణువు అని, అతడు మూడు అడుగులతో మూడు లోకాలనూ కొలుస్తాడనీ, బ్రహ్మాండం అంతా నిండిపోతాడనీ, అతనికి దానం చేయవద్దనీ సలహా చెప్పాడు.

అప్పుడు బలిచక్రవర్తి మాట తప్పడం మహాపాపము అని, ధనముపై దురాశతో వామనుడిని తాను తిప్పి పంపలేననీ చెప్పాడు. తనకు నరకం వచ్చినా, బంధనం ప్రాప్తించినా, తన రాజ్యం పోయినా, తనకు మరణం వచ్చినా, తన వంశం నశించినా సరే, తాను ఆడినమాట తప్పను అనీ, వచ్చినవాడు ఎవరైనా సరే తన నాలుక వెనుదిరగదనీ, బలిచక్రవర్తి గట్టిగా చెప్పాడు. ఇచ్చిన మాట ప్రకారం బలిచక్రవర్తి వామనుడి కాళ్ళు కడిగి, అతనికి మూడు అడుగుల నేలను దానం చేశాడు..

గురువు చెప్పినా వినకుండా, ఆడినమాట తప్పకుండా, బలిచక్రవర్తి దానం చేశాడు. అందువల్ల బలిచక్రవర్తి ‘ఆడిన మాట తప్పనివాడు’ అని చెప్పవచ్చు.

ప్రశ్న 14.
సామల సదాశివ గారి రచనా శైలిని ప్రశంసిస్తూ రాయండి.
జవాబు:
సామల సదాశివగారు సహృదయ విమర్శకుడు. ఈయన రచనలో భాష సహజ సుందరంగా, సరళంగా ముచ్చట్ల రూపంలో మనసుకు హత్తుకు పోయేటట్లు ఉంటుంది.

సదాశివగారి వ్యాసశైలి సూటిగా, స్పష్టంగా నిర్దిష్టంగా, సులభంగా అర్థమయ్యే విధంగా ఉంటుంది. ఈ పాఠంలో సదాశివగారు స్వీయ అనుభూతులను గుర్తు చేసుకుంటూ, ఎన్నో అపూర్వమైన విషయాలు చెప్పారు. ఈ వ్యాసంలో సదాశివగారు తెలంగాణ మాండలికంలోని తీయని తెలుగును గూర్చి చక్కగా వివరించారు.

సదాశివగారి వచన రచనా శైలి అన్ని ప్రాంతాలవారికి సులభంగా అర్థమవుతుంది. సదాశివగారు వివిధ భాషలలో మంచి పండితులు. అయినా వేరు భాషాపదాలతో కల్తీ చేయకుండా, ఆంధ్రులందరికీ అర్థమయ్యేలా చక్కని తెలుగులో తమ రచనలు సాగించారు.

ప్రశ్న 15.
గోలకొండ నవాబుల సాహిత్య సేవ ఎట్టిది ?
జవాబు:
గోలకొండ పాదుషాలలో ఇబ్రహీం కుతుబ్షా మంచి విద్యా ప్రియుడు. ఇతని ఆస్థానంలో హిందూ, మహమ్మదీయ కవులు, పండితులు ఉండేవారు. ఇతడు విజయనగరంలో రాజాదరణలో పెరిగి తెలుగు భాషా మాధుర్యాన్ని రుచి చూసినవాడు. అందుకే తెలుగుభాషపై అభిమానంతో తెలుగు కవులను సత్కరించేవాడు.

ఇతడు అద్దంకి గంగాధర కవిచే ‘తపతీ సంవరణోపాఖ్యానం’ కావ్యం రాయించి అంకితం తీసికొన్నాడు. ఇతడు మరింగంటి సింగరాచార్య కవిని గొప్పగా సత్కరించాడు. ఇతడి సేనాని అమీరాఖాన్, పొన్నగంటి తెలగ నార్యుడిచే ‘యయాతి చరిత్ర’ అనే అచ్చ తెలుగు కావ్యాన్ని రాయించి అంకితం తీసికొన్నాడు.

అబ్దుల్లా పాదుషా, విజ్ఞాన శాస్త్రములను, లలితకళలను, వాఙ్మయాన్ని వృద్ధి చేయడానికి ప్రయత్నించాడు. పై విషయాలను బట్టి గోలకొండ పాదుషాలు సాహిత్య పోషకులని చెప్పవచ్చు.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 10 నుండి 12 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.’ (3 × 7 = 21 మా.)

ప్రశ్న 16.
తెలంగాణ గొప్పదనాన్ని దాశరథి కీర్తించిన విధానమును మీ సొంతమాటల్లో వివరించండి.
జవాబు:
తెలంగాణ ఊదిన శంఖధ్వనులు భూమండలం అంతా బొబ్బలు పెట్టినట్లు ప్రతిధ్వనించాయి. తెలంగాణ నేల ఎంతో జిగి కలది. తెలంగాణ తల్లి కోటిమంది పిల్లల్ని పెంచి, వారి చేతులకు కత్తులిచ్చి నైజాం నవాబుతో పోరాడమంది. తెలంగాణలో గడ్డిపోచ కూడా కత్తిపట్టి ఎదిరించింది. నైజాం గర్వం అణచేలా యుద్ధం సాగించింది. దిగంతాలలో ఇంద్రధనుస్సులు కదలాయి.

తెలంగాణ స్వాతంత్ర్య పోరాటం, సముద్రములా ఉప్పొంగింది. తెలంగాణ పిల్లలలోని విప్లవ చైతన్యం భూమండలాన్ని సవరించింది. తెలంగాణ వీరులు యోధులు వారు యుద్ధంలో రుద్రాదులు మెచ్చుకొనేటుట్లు విజయం సాధించారు. కాకతీయుల కంచు గంట మ్రోగినప్పుడు శత్రువులు కలవరపడ్డారు. రుద్రమదేవి పాలనాకాలంలో తెలుగు జెండాలు ఆకాశంలో రెపరెపలాడాయి. కాపయ నాయకుడి విజృంభణలో శత్రువుల గుండెలు ఆగిపోయాయి. చాళుక్యరాజుల కాలంకు కళ్యాణ ఘంటలు మ్రోగాయి. తెలంగాణ ఎప్పుడూ శత్రువుల దొంగదెబ్బకు లొంగలేదు. తెలంగాణ వీరుల పౌరుష పరాక్రమాలు అపూర్వమైనవి.

(లేదా)

మారుతున్న నేటి పరిస్థితుల్లో శతక పద్యాల అవసరం ఎంతైనా ఉన్నదని ‘శతక మధురిమ’ పాఠాన్ని ఆధారంగా చేసుకొని రాయండి.
జవాబు:
సమాజంలో రోజురోజుకు ఎన్నో మార్పులు చోటుచేసుకుంటున్నాయి. ప్రజల ఆలోచనా విధానంలో విపరీత ధోరణులు కనిపిస్తున్నాయి. ఇటువంటి పరిస్థితుల్లో ఒక మంచి సమాజం ఏర్పడాలంటే శతకపద్యాల అవసరం ఎంతైనా ఉన్నది.

1. రాజాశ్రయం అనవసరమన్న ధూర్జటి పద్యం చదివి, ఇతరులను ఆశ్రయించకుండా హాయిగా స్వేచ్ఛగా బ్రతకవచ్చు.
2. గురుభక్తి, దాతృత్వం, సత్యభాషణం, మంచితనం కలవాడయిన పండితుడు సంపదలు లేకున్నా ప్రకాశిస్తాడు.
3. నరసింహ శతకంలో పద్యం చదివి మంచి లక్షణాలు అలవరచుకోవచ్చు. మంచివారిని మోసం చేయకుండా, దేవమాన్యాలు ఆక్రమించకుండా ఉండవచ్చు.
4. విశ్వనాథేశ్వర శతకంలో చెప్పిన పద్యం గ్రహించి మనం దేశభక్తిని పెంచుకోవచ్చు. త్యాగబుద్ధితో ప్రజల దైన్యస్థితిని తొలగించవచ్చు.
5. శ్రీ లొంక రామేశ్వర శతకంలోని పద్యం ద్వారా మిత్రుని మంచి లక్షణాలు గ్రహించవచ్చు.
6. వేణుగోపాల శతకంలోని పద్యం చదివితే మానవరూపంలో ఉన్న రాక్షస లక్షణాలు కలవారిని దూరంగా ఉంచవచ్చు.
7. సర్వేశ్వర శతకం, దాశరథి శతకం పద్యాలు చదవడం వల్ల దైవభక్తి పెంపొందుతుంది.

ప్రశ్న 17.
నెల్లూరి కేశవస్వామి భారతదేశం గర్వించదగిన గొప్ప కథకుల్లో ఒకరు. సమర్ధించండి.
జవాబు:
నెల్లూరి కేశవస్వామి, సుప్రసిద్ధ కథా రచయిత. ఈయన మొదటి కథల సంపుటి, ‘పసిడి బొమ్మ’. ఈయన రెండవ కథా సంపుటం చార్మినార్ కథలు. తాను అనుభవించిన జీవితం, స్నేహం కులాతీత, మతాతీత వ్యవస్థలు తెలిపే విదంగా ఓల్డ్సిటీ జీవితాన్ని, ‘చార్మినార్ కథలుగా’ ఈయన రాశాడు.

ఒక సామాజిక శాస్త్రవేత్తగా, చైతన్యశీలిగా, తన కర్తవ్యాన్ని నెరవేరుస్తూ ఈ కథలను, ఈయన రాశాడు. ఈ చార్మినార్ కథలు, వాస్తవిక జీవితాల సామాజిక పరిణామాల చరిత్రతో నిండిన చారిత్రాత్మక కథలు. ఈ కథలో కేశవస్వామి హృదయం ఉంది.

ఈయన ‘రుహీ ఆపా’ అనే కథ, ముస్లిం నవాబులలోని హృదయ సంస్కారాన్ని తెలుపుతుంది. ఈయన కథలు, దేనికవే విశిష్టమైనవి. ప్రత్యేకమైనవి.

ఈయన ‘యుగాంతం’ కథ, నిజంగానే ఒక యుగాంతాన్ని చిత్రించిన గొప్పకథ. ఈ కథలో హైదరాబాద్ రాజ్యంలో పరిణామాలను ఒక చరిత్ర డాక్యుమెంటుగా ఈయన రాశాడు. ఈ కథ ఒక్కటే ఈయన రాసినా, భారతదేశం గర్వించదగ్గ కథకులలో ఒకడుగా ఈయన ఉండేవాడు.

వీయన ‘వంశాకురం’ కథలో ముస్లిం పెళ్ళి సంబంధాలు ఎలా ఉంటాయో చెప్పాడు. పేదల నమ్మకాలను ఎలా భగ్నం చేస్తారో ‘భరోసా’ కథలో చెప్పాడు.

ఈయన కథలు, ‘కొహినూర్’, ‘జాకోబ్’ వజ్రాల వంటివి. ఈయన వాసిలో వస్తు నైపుణ్యంలో పేరుకెక్కిన కథలు రాశాడు. అందుకే నెల్లూరి కేశవస్వామి భారతదేశం గర్వించదగిన గొప్ప కథకుల్లో ఒకరు.

(లేదా)

తెలంగాణ రాష్ట్ర పునర్నిర్మాణంలో మీరు ఎట్లాంటి పాత్ర పోషిస్తారు ?
జవాబు:
మనకు మన తెలంగాణ రాష్ట్రం సిద్ధించింది. రాష్ట్ర పునర్నిర్మాణంలో నా పాత్ర :

1. తెలంగాణ అస్తిత్వాన్ని సమున్నతంగా నీలబెట్టడానికి కృషి చేస్తాను.
2. తెలంగాణ భాషా సంస్కృతులకు, మళ్ళీ ప్రాణం పోయడానికి నేను కృషి చేస్తాను.
3. విద్యార్థినైన నేను, చదువుపై ప్రత్యేక శ్రద్ధ పెడతాను. నేను స్వచ్ఛ భారత్ కార్యక్రమంలో పాల్గొని, నా ఇంటినీ, మా పాఠశాలనూ, మా గ్రామాన్నీ పరిశుభ్రంగా ఉంచడానికి కృషి చేస్తాను.
4. తెలంగాణలోని తెలుగు భాషనూ, యాసను కాపాడడానికి, నేను ప్రయత్నిస్తాను.
5. సెలవు రోజుల్లో నా మిత్రులతో మా గ్రామంలో తిరిగి ప్రతి ఇంటివారు, తమ ఇంట్లో మరుగుదొడ్డి కట్టుకోవాలనీ, ఇంటినీ, గ్రామాన్నీ పరిశుభ్రంగా ఉంచుకోవాలనీ ప్రచారం చేస్తాను.
6. సెలవు రోజుల్లో మా గ్రామంలో చదువురాని వయోజనులకు, నేను విద్య నేర్పుతాను.
7. తీరిక సమయంలో నేను నా తండ్రిగారితో పాటు మా కులవృత్తిలో పాల్గొని, శిక్షణ పొందుతాను.
8. మా నాన్నగారితో పాటు వ్యవసాయ పనుల్లో పాల్గొని, మా నాన్నగార్కి నేరు సాయం చేస్తాను.
9. మా మిత్రులతో కలసి, కులమత భేదాలు రూపుమాపడానికి గ్రామంలో ప్రచారం సాగిస్తాను.
10. మా గ్రామంలోని బడి ఏడు పిల్లలందరూ, బడికి వెళ్ళేలా, గ్రామంలో ప్రచారం సాగిస్తాను.
11. కులమత భేదాలు పనికిరావనీ, గ్రామంలోనూ, పాఠశాలలోనూ అందరూ సమానమనీ, చాటి చెపుతాను. రాష్ట్ర సర్వతోముఖాభివృద్ధి కోసం నా మిత్రులతో కలసి నేను పాటుపడతాను.

ప్రశ్న 18.
హనుమంతుని వ్యక్తిత్వాన్ని గురించి రాయండి.
జవాబు:
రామాయణంలో రాముని తర్వాత నాకు నచ్చిన పాత్ర ‘ఆంజనేయుడు’ హనుమంతుని వ్యక్తిత్వము, చాలా గొప్పది.

హనుమంతుని వ్యక్తిత్వము : హనుమంతుడు గొప్ప బలశాలి. ధైర్యసాహసాలు గలవాడు. ఇతడు పసితనంలోనే సూర్యుణ్ణి చూసి పండు అనుకొని ఆకాశానికి ఎగిరిన మహాబలశాలి హనుమంతుడు. స్వామిభక్తి పరాయణుడు. ఇతడు సుగ్రీవునికి నమ్మిన బంటు -మంత్రి. ఇతడు రామసుగ్రీవులకు స్నేహం కలిపిన ప్రజ్ఞాశాలి. ఇతడు శ్రీరామునికి మహాభక్తుడు. వీరాగ్రణి.

మహాబలశాలి : ఇతడు నూరుయోజనాల సముద్రాన్ని దాటి లంకుకు వెళ్ళి సీత జాడను తెలిసికొని వచ్చాడు. లంకలో ఎందరో రాక్షస వీరులను చంపి సభలో రావణుని హెచ్చరించి, లంకను కాల్చి వచ్చాడు. సీతకు రాముని ఉంగరాన్ని. ఇచ్చి, ఆమె ఇచ్చిన చూడామణిని తెచ్చి రామునకు అందించాడు.

హనుమంతుడు, సముద్రంపై వారధిని నిర్మింపజేసి, రాముడిని తన భుజాలపై కూర్చుండపెట్టుకొని, లంకా నగరానికి వానరసేనతో చేరాడు. యుద్ధంలో హనుమంతుడు ఎందరో రాక్షసవీరులను సంహరించాడు. లంకిణిని సంహరించాడు. సంజీవి పర్వతాన్ని తెచ్చి, లక్ష్మణుని బ్రతికించాడు. హనుమంతుడు తన పరాక్రమంతో, బలంతో శత్రువయిన రావణుని ప్రశంసలను సైతం పొందాడు. రాముడు హనుమంతుని సహాయాన్ని మెచ్చి, ఆలింగనం చేసికొన్నాడు.

హనుమంతుడు మహావీరుడు, మహాభక్తుడు, స్వామికార్య ధురంధరుడు. ఇతడు సీతమ్మ మెప్పును పొందిన రామదూత ఆంజనేయుడు. శ్రీరాముని హృదయాన్ని చూరగొన్న భక్తాగ్రేసరుడు. కాబటితీష్ట రామాయణంలో నాకు నచ్చిన పాత్ర హనుమంతుడు.

(లేదా)

వాలి-శ్రీరాముని మధ్య జరిగిన సంవాదం సారాంవం రాయండి.
జవాబు:
వాలి – సుగ్రీవుల సంవాదము : వాలి సుగ్రీవులు యుద్ధం చేస్తుండగా, శ్రీరాముడు విషసర్పం వంటి బాణాన్ని వాలి మీదికి వదిలాడు. వాలి నేలమీదికి వాలిపోయాడు దానితో వాలి స్పృహ కోల్పోయాడు. వాలి కొంతసేపటికి తేరుకొని, రాముడితో ఇలా అన్నాడు.

వాలి మాటలు : “ఓ రామా” ఉత్తముడివి అని పేరు పొందిన నీవు, ఇంత అధర్మంగా ఎందుకు ప్రవర్తించావు? నేను నీకు గాని, నీ దేశానికి గాని, ఎప్పుడూ అపకారం చేయ తలపెట్టలేదు. అలాంటప్పుడు నన్ను ఎందుకు చంపవలసి వచ్చింది ? నిన్ను ఎదిరించి నీతో నేను యుద్ధం చేయనే లేదు. నేను ఇంకొకరితో యుద్ధం చేస్తుండగా, నీవు నాపై ఎందుకు దొంగదెబ్బ తీశావు ?

సీతాదేవి కోసం నీవు సుగ్రీవుడిని ఆశ్రయించడం కన్న, నన్నే కోరి ఉంటే బాగుండేది. ఒక్క రోజులోనే సీతాదేవిని తెచ్చి నీకు నేను అప్ప జెప్పేవాడిని. రావణుడిని బంధించి తెచ్చి నీ ముందు ఉంచేవాడిని.” అని వాలి రాముడితో అన్నాడు.

వాలి మాటలు విని, రాముడు వాలితో ఇలా చెప్పాడు.

రాముని మాటలు : “వాలీ ! నీవు చెప్పినది సరిగా లేదు. నీవు నీ తమ్ముడి భార్యను చెరపట్టడం వంటి అధర్మకార్యాలు చేసినందువల్ల, నేను నీకు మరణదండన విధించాను. నీవు వానరుడివి కనుక నేను చాటుగా ఉండి నిన్ను కొట్టి చంపడం తప్పుకాదు” అని రాముడు వాలికి చెప్పాడు.

ఇ) సృజనాత్మకత

ప్రశ్న 19.
అవయవదానం గురించి తెల్పుతూ కరపత్రం రాయండి.
జవాబు:
అవయవదానం చేయండి

సోదర సోదరీమణులారా !
‘పరోపకారార్థమిదం శరీరమ్’ అని ఆర్యోక్తి కాబట్టి ఇతరులకు ఉపకారం చేయుట కొరకే భగవంతుడు శరీరమిచ్చాడని గ్రహించాలి.

ఎంతోమంది మానవులు అనేక రకాలైన ప్రమాదాల్లో అవయవాలు పోగొట్టుకుంటుంటారు. అలా పోగొట్టుకుంటే శరీరంలో ఏ అవయవం లేకపోయినా జీవించడం కష్టం.

కళ్ళు, మూత్రపిండాలు, కాలేయం వంటి వాటిని దానమిచ్చి, మనచుట్టూ ఆయా అవయవాల లోపంతో బాదపడేవారిని ఆదుకోవడమే మానవ జన్మకు సార్థకత.

నేడు వైద్యరంగంలో మనిషి యొక్క ఒక అవయవం. పాడయితే దాన్ని తొలగించి, ఇతరులు దానం చేసిన అవయవాలను అక్కడ అతికించి వారికి ప్రాణదానం చేస్తున్నారు. ఇప్పుడు నేత్రదానం, కిడ్నీల దానం, కాలేయము వగైరా అవయవాలు దానం చేస్తున్నారు.

ప్రమాదాలలో “బ్రెయిన్డెడ్” అయిన వారి అవయవాలను సేకరించి, వాటిని అవసరం ఉన్నవారికి అమర్చుతున్నారు. మనిషికి ఒక మూత్రపిండం ఉంటే చాలు. కాబట్టి ప్రతివ్యక్తీ ఒక మూత్రపిండాన్ని దానం చేసి, అది అవసరమైన వారి ప్రాణాలు కాపాడాలి. మనం నేత్రదానం చేస్తే ఆ మనిషి మరణించినా అతని కళ్ళు శాశ్వతంగా నిలుస్తాయి. అలాగే కాళ్ళు, చేతులు మొదలైన అవయవాలు కూడా మరణానంతరం దానం చేయాలి.

ఈ విధంగా మానవులందరు తమ అవయవాల్ని దానం చేస్తే కొంతమంది జీవితాల్లో వెలుగుల్ని నింపవచ్చు. ఇటువంటివారు రాబోయే తరాలవారికి స్ఫూర్తి ప్రదాతలవుతారు.
తేది : X X X X X

ఇట్లు,
రాష్ట్ర యువజనసమితి,
సిరిసిల్ల.

(లేదా)

నేడు నగర జీవనం ఎందుకు సంక్లిష్టంగా మారిందో విశ్లేషించి వ్యాసం రాయండి.
జవాబు:
నేడు మనుష్యులంతా నగరాల్లోనే జీవించాలని, తాపత్రయపడుతున్నారు. నగరాల్లో ఉన్నత విద్య, ఆధునిక వైద్య సౌకర్యాలు, ఉద్యోగావకాశాలు ఉన్నాయి. అన్ని తరగతుల ప్రజలకూ అక్కడ జీవించడానికి ఉపాధి సౌకర్యాలు లభిస్తాయి. అందువల్ల గ్రామీణ ప్రజలందరూ, నగరాలకు ఎగబ్రాకుతున్నారు.

పై కారణాల వల్ల నగరాల్లో జనాభా పెరిగిపోయింది. నగరాల్లోకి వచ్చే ప్రజలకు ఉండడానికి ఇళ్ళు సరిపడ దొరకడం లేదు. నగరాల్లో ప్రజలు నడచి వెళ్ళడానికి సైతం, రోడ్లు చాలటల్లేదు. సిటీ బస్సులు ఖాలీలుండటం లేదు. తరచుగా ట్రాఫిక్ఆమ్లు అవుతున్నాయి. త్రాగడానికి నగరాల్లో సరిపడ మంచినీరు దొరకడం లేదు. నిత్యావసరాలకు సహితం, నీరు కొనవలసి వస్తోంది. ఆహారపదార్థాలు ధరలు పెరిగిపోతున్నాయి. సామాన్య మానవులు, హోటళ్ళలో ఏమీ కొని తినే పరిస్థితి లేదు. వారికి వైద్య ఖర్చులు పెరిగిపోతున్నాయి.

సామాన్యులు నగరాల్లో, మురికివాడల్లో, గుడిసెల్లో బ్రతకవలసి వస్తోంది. తక్కువ ఆదాయం వారి బ్రతుకులు నగరాల్లో కుక్కల కంటే హీనంగా ఉంటోంది. నగరాల్లో ఇండ్ల స్థలాలు లేక, చెరువులు కప్పి ఇళ్ళు కడుతున్నారు. వర్షాలు వస్తే ఆ ఇళ్ళు మునిగిపోతున్నాయి.

నగరాల్లో ఉద్యోగాలు సహితం, తేలికగా దొరకడం లేదు. పోటీ పెరిగిపోయింది. వలసలు వచ్చినవారు, తమ పిల్లలను కాన్వెంటు ఫీజులు కట్టి చదివించలేకపోతున్నారు. వారు కార్పొరేట్ వైద్యశాలల ఫీజులు కట్టి వైద్యం చేయించుకోలేకపోతున్నారు. నగరాలలో ఏదో బ్రతకాలని వచ్చిన గ్రామీణులు, ఉభయ భ్రష్టులయి, నగరాలలో ఇలా కష్టనష్టాలకు గురి అవుతున్నారు.

పార్ట్ – B

సమయం : 30 ని.లు
మార్కులు : 20

సూచనలు :

1. విద్యార్థులు జవాబులను ఈ ప్రశ్నాపత్రంలోనే నిర్దేశించిన విధంగా కేటాయించిన స్థలంలో రాయాలి.
2. పూర్తి చేసిన ‘పార్ట్ – బి’ ప్రశ్నా పత్రాన్ని ‘పార్ట్ – ఎ’ జవాబు పత్రంతో జత చేయండి.

I. భాషాంశాలు

అ) పదజాలం :

కింది పదాలను సొంతవాక్యాలలో ప్రయోగించండి. (2 × 1 = 2 మా.)

ప్రశ్న 1.
వసదాగిన పిట్ట : ………………………………..
జవాబు:
వసదాగిన పిట్ట : మా తమ్ముడు వసతాగిన పిట్టలా తెగ వాగుతాడు.

ప్రశ్న 2.
చూరగొన గలుగు : …………………………
జవాబు:
చూరగొనగలుగు : నిస్వార్థపరుడైన నాయకుడే, ప్రజల విశ్వాసాన్ని చూరగొనగలుగుతాడు.

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని (A / B / C / D) బ్రాకెట్లో రాయండి. (8 × 1 = 8 మా.)

ప్రశ్న 3.
ఉదాసీనతతో ఏ పనిని సక్రమంగా పూర్తిచేయలేము – గీత గీసిన పదానికి అర్థం
A) తొందరపాటు
B) ఉత్సాహం
C) నిర్లప్తత
D) ఆతృత
జవాబు:
C) నిర్లప్తత

ప్రశ్న 4.
‘ముఖము’ అనే మాటకు సరిపడు పదం
A) శరీరం
B) ప్రవర్తన
C) వక్త్రము
D) వక్రీకరించ
జవాబు:
C) వక్త్రము

ప్రశ్న 5.
‘పతి’ అనే మాటకు సమార్థాక పదాలు
A) ధవుడు, నాథుడు
B) నాథుడు, నరుడు
C) ధవుడు, సుతుడు
D) భర్త, భటుడు
జవాబు:
A) ధవుడు, నాథుడు

ప్రశ్న 6.
‘భానుడు, రవి’ అనే పర్యాయపదాలున్న పదం
A) సోముడు
B) సురుడు
C) సూర్యుడు
D) సుధాకరుడు
జవాబు:
C) సూర్యుడు

ప్రశ్న 7.
‘ఆరోగ్యమే మహాభాగ్యం. ఆ బాగ్గెం ప్రతివారికి ఉండాలని కోరుకుందాం’ – ఈ వాక్యాలలోని వికృతి పదం
A) ఆరోగ్యం
B) బాగ్గెం
C) భాగ్యం
D) మహా
జవాబు:
B) బాగ్గెం

ప్రశ్న 8.
‘మిత్తి’ – అనే పదానికి ప్రకృతి
A) మత్తు
B) మొత్తం
C) మత్తడి
D) మృత్యువు
జవాబు:
D) మృత్యువు

ప్రశ్న 9.
‘అంబరం’ అనే పదానికి నానార్థాలు
A) ఆకాశం, మేఘము
B) వస్త్రం, అంబుధి
C) ఆకాశం, అమృతం
D) వస్త్రం, ఆకాశం
జవాబు:
D) వస్త్రం, ఆకాశం

ప్రశ్న 10.
‘జలములు వీనిచే ధరించబడును’ అనే వ్యుత్పత్యర్థము గల పదం
A) మేఘము
B) వారధి
C) సారథి
D) జలధి
జవాబు:
D) జలధి

ఆ) వ్యాకరణాంశాలు :

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని ( A / B / C / D) బ్రాకెట్లలో రాయండి. (10 × 1 = 10 మా.)

ప్రశ్న 11.
ఏమ్యాదులు అనగా
A) మఱి, అది, ఇది
B) వారు, వీరు, ఏరి
C) కిన్, కున్, యొక్క
D) వాడు, వీడు, ఎడు
జవాబు:
A) మఱి, అది, ఇది

ప్రశ్న 12.
అకార సంధికి ఉదాహరణ.
A) రామయ్య
B) మీరెవరు
C) నాగాస్త్రం
D) ఇవున్నవి
జవాబు:
A) రామయ్య

ప్రశ్న 13.
దీనిలో రూపక సమాసానికి ఉదాహరణ
A) కాళికా పట్టణము
B) మోక్షలక్ష్మి
C) చిగురుబోడి
D) వనజనేత్ర
జవాబు:
B) మోక్షలక్ష్మి

ప్రశ్న 14.
‘అత్యాశ అనే పదాన్ని విడదీస్తే
A) అత్య + ఆశ
B) అతి + ఆశ
C) అత్యా + ఆశ
D) అతి + యాశ
జవాబు:
B) అతి + ఆశ

ప్రశ్న 15.
‘మా తల్లిదండ్రులు అంటే నాకిష్టం’ – వాక్యంలో ‘తల్లిదండ్రులు’ అను సమాసం పేరు
A) ద్వంద్వ సమాసం
B) బహువ్రీహి సమాసం
C) ద్విగు సమాసం
D) రూపక సమాసం
జవాబు:
A) ద్వంద్వ సమాసం

ప్రశ్న 16.
ఛేకానుప్రాసానికి ఉదాహరణ
A) నీటిలో పడిన తేలు తేలుతుందా ?
B) కమలాక్షు నర్చించు కరములు కరములు
C) ఈ గోపురం గోపురాన్ని తాకుతోంది.
D) మావిడాకులు తెచ్చివ్వండి
జవాబు:
A) నీటిలో పడిన తేలు తేలుతుందా ?

ప్రశ్న 17.
చంపకమాల వృత్తంలో వచ్చే గణాలు వరుసగా
A) భ – ర – న – భ – భ – ర – వ
B) స – భ – ర – న – మ – య – వ
C) న – జ – భ – జ – జ – జ – ర
D) మ – స – జ – స – త – త – గ
జవాబు:
C) న – జ – భ – జ – జ – జ – ర

ప్రశ్న 18.
ఒకే అక్షరం పలుమార్లు వచ్చే అలంకారం
A) ఛేకానుప్రాసాలంకారం
B) లాటానుప్రాసాలంకారం
C) వృత్త్యానుప్రాసాలంకారం
D) అంత్యానుప్రాసాలంకారం
జవాబు:
C) వృత్త్యానుప్రాసాలంకారం

ప్రశ్న 19.
షష్ఠీ తత్పురుష సమాసానికి ఉదాహరణ
A) వార్తపత్రిక
B) కావ్య వ్యాకరణాలు
C) వ్యాస వాఙ్మయం
D) మధ్యాహ్నము
జవాబు:
C) వ్యాస వాఙ్మయం

ప్రశ్న 20.
మా వూరి పిల్లలకు ఇప్పుడు సీమిడి ముక్కులూ, సింపుల అంగీలు లేవు – ఇది ఏ రకమైన వాక్యం ?
A) సామాన్య వాక్యం
B) మహా వాక్యం
C) సంయుక్త వాక్యం
D) సంక్లిష్ట వాక్యం
జవాబు:
D) సంక్లిష్ట వాక్యం

Reviewing TS 10th Class Telugu Model Papers Set 3 can help students identify areas where they need improvement.

TS SSC Telugu Model Paper Set 3 with Solutions

‘సమయం: 3 గం.
మార్కులు : 80

విద్యార్థులకు సూచనలు :

1. జవాబులు రాయడానికి 2 గంటల 30 నిముషాలు ఉపయోగించాలి.
2. పార్ట్ ‘బి’ చివరి 30 నిమిషాలలో పూర్తిచేసి, పార్ట్ ‘ఎ’ జవాబు పత్రానికి జతచేయాలి.

పార్ట్ – A
I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన (20 మార్కులు)

అ) కింది పేరాను చదవండి. ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు 1, 2 వాక్యాలలో రాయండి.

అదే సమయంలో దేవతలందరూ బ్రహ్మను చేరి తమ గోడు వెళ్ళబోసుకున్నారు. రావణాసురుడు బ్రహ్మ వరప్రభావం చేత విర్రవీగుతూ తమను చిత్రహింసలకు గురిచేస్తున్నాడన్నారు. ముల్లోకాలను బాధించడమే కాక ఇంద్రుణ్ణి సైతం రాజ్యభ్రష్టుణ్ణి చేయడానికి పూనుకొన్నాడని తెలిపారు. అతని దుండగాలకు అంతే లేదన్నారు. ఋషుల, యక్షగంధర్వుల మాట అటుంచి అతని భయంతో సూర్యుడు, సముద్రుడు, వాయువు కూడా తమ సహజస్థితిని ప్రకటించలేకపోతున్నారని వాపోయారు. అతని పీడ విరగడయ్యే ఆలోచనను బ్రహ్మనే చెప్పమని వేడుకున్నారు.

బ్రహ్మ దేవతలతో “రావణుడు గంధర్వ, యక్ష, దేవ, దానవులచే మరణం లేకుండా నన్ను వరం కోరాడు. మానవుల పట్ల అతనికి చులకనభావం. అందుకే వారి గురించి ప్రస్తావించలేదు. కనుక మానవుని చేతిలోనే రావణునికి మరణం ఉందని” అన్నాడు.

ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 1.
దేవతలంతా తమ కష్టాలను ఎవరికి చెప్పుకున్నారు ?
జవాబు:
దేవతలు తమ కష్టాన్ని బ్రహ్మకు చెప్పారు.

ప్రశ్న 2.
బ్రహ్మ వరప్రభావం చేత విర్రవీగుతున్నది ఎవరు ?
జవాబు:
రావణాసురుడు బ్రహ్మ వరప్రభావం చేత విర్రవీగుతున్నాడు.

ప్రశ్న 3.
రావణుడి భయం వల్ల ఎవరు తమ సహజస్థితిని ప్రకటించలేకపోతున్నారు ?
జవాబు:
రావణుడి భయం వల్ల సూర్యుడు, సముద్రుడు, వాయువు తమ సహజస్థితిని ప్రకటించలేకపోతున్నారు.

ప్రశ్న 4.
ఎవరివల్ల రావణాసురుడికి మరణంలేదు ?
జవాబు:
గంధర్వ, యక్ష, దేవ, దానవుల వల్ల రావణుడికి మరణం లేదు.

ప్రశ్న 5.
గోడు వెళ్ళబోసుకోవడం అంటే మీకేమి అర్థమైంది ?
జవాబు:
గోడు వెళ్ళబోసుకోవడం అంటే బాధలు చెప్పుకోవడం.

ఆ) కింది పద్యాలలో ఏదైనా ఒక పద్యానికి ప్రతిపదార్థం రాయండి.

ప్రశ్న 6.
నిరయంబైన, నిబంధమైన, ధరిణీ నిర్మూలనంబైన, దు
ర్మరణం బైనఁ గులాంతమైన నిజమున్ రానిమ్ము; కానిమ్ము పో ;
హరుఁడైనన్, హరియైన, నీరజభవుం డభ్యాగతుండైన నౌఁ;
దిరుగన్ నేరదు నాదు జిహ్వ ; వినుమా ! ధీవర్య ! వేయేటికిన్ ?
జవాబు:
ప్రతిపదార్థం :

ధీవర్య ! = బుద్ధి శ్రేష్ఠుడవైన ఓ శుక్రాచార్యా !
నిర్ణయంబు + ఐనన్ = నాకు నరకం దాపురించినా
నిబంధము + ఐనన్ = చెరలో బంధీ అయినా
ధరణీ = భూమండలం (రాజ్యం)
నిర్మూలనంబు+ఐనన్ = పూర్తిగా నశించినా
దుర్మరణంబు+ఐనన్ = కష్టమైన మరణం సంభవించినా
కుల+అంతము+ఐనన్ = వంశం అంతరించినా
నిజమున్ = నిజంగా
రానిమ్ము = రానీ
కానిమ్ము పో = ఏది జరిగితే అది జరగనీ
అభ్యాగతుండు = అతిథిగా వచ్చినవాడు
హరుఁడు + ఐనన్ = శివుడైనా
హరి + ఐనన్ = విష్ణువైనా
నీరజభవుడు+ఐనన్ = బ్రహ్మదేవుడైనా
ఔన్ = అగుగాక
వేయి + ఏటికిన్ = వేయి మాటలు ఎందుకు?
వినుమా ! = వినవయ్యా!
నాదు జిహ్వ = నా నాలుక
తిరుగన్ నేరదు = ఇచ్చిన మాట వెనక్కి తీసుకోను

(లేదా)

తెలగాణా ! భవదీయ పుత్రకులలో తీండ్రించు వైష్ణవ్య సం
చలనమ్మూరక పోవలేదు ! వసుధా చక్రమ్ము సారించి ఉ
జ్జ్వల వైభాతిక భానునిన్ పిలిచి దేశంబంతటన్ కాంతి వా
ర్ధులు నిండించిరి, వీరు వీరులు పరార్థుల్ తెల్గుజోదుల్ బళా !
జవాబు:
తెలంగాణా ! = అమ్మా తెలంగాణా !
భవదీయ = నీ యొక్క
పుత్రులలో = పిల్లలలో
తీండ్రించు = రగిలే
వైష్ణవ్యసంచలనమ్ము = విప్లవ చైతన్యము
ఊరక పోవలేదు = వృథా కాలేదు
వసుధా చక్రమ్ము = భూమండలాన్నంతటినీ
సారించి = సవరించి
ఉజ్జ్వల = ఉజ్జ్వలమైన
వైభౌతిక = కాంతివంతమైన
భానునిన్ = సూర్యుణ్ణి
పిలిచి = ఆహ్వానించి
దేశంబు + అంతటన్ = దేశమంతా
కాంతివార్ధులు = కాంతి సముద్రాలు

ఇ) కింది పద్యం చదివి ప్రశ్నలకు జవాబులు రాయండి. (5 × 2 = 10 మా.)

కమలములు నీట బాసిన
కమలాప్తుని రశ్మిసోకి కమలిన భంగిన్
తమ తమ నెలవులు దప్పిన
తమ మిత్రులే శత్రులగుట తథ్యము సుమతీ !

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 7.
కమలాలకు ఆప్తుడు మిత్రుడు ఎవరు ?
జవాబు:
సూర్యుడు

ప్రశ్న 8.
నీటబాసినవి ఏవి ?
జవాబు:
నీటబాసినవి కమలములు

ప్రశ్న 9.
“తమ స్థానములు కోల్పోతే” అనే అర్థం వచ్చే పాదం ఏది ?
జవాబు:
3వ పాదం

ప్రశ్న 10.
మిత్రులు శత్రువలెప్పుడు అవుతారు ?
జవాబు:
తమ స్థానం తప్పినప్పుడు మిత్రులు శత్రువులవుతారు

ప్రశ్న 11.
పై పద్యం ఏ శతకంలోనిది ?
జవాబు:
సుమతీశతకం

II. వ్యక్తీకరణ సృజనాత్మకత

అ) కింది ప్రశ్నలకు 5 నుండి 6 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 12.
జీవనభాష్యం పాఠ్యభాగం రాసిన కవి గురించి తెల్పండి.
జవాబు:
రచయిత : రాజన్న సిరిసిల్ల జిల్లా హనుమాజీపేట గ్రామంలో జన్మించారు.
విశేషాంశాలు : ఆచార్య సింగిరెడ్డి నారాయణరెడ్డి ప్రముఖ కవి. గొప్ప వక్త, సాహితీ పరిశోధకుడు, బహుభాషావేత్త, ప్రయోగశీలి.
రచనలు : నాగార్జునసాగరం, కర్పూరవసంతరాయలు, మధ్యతగరతి మందహాసం, ద్విపదలు, ప్రపంచపదులు మొదలైన 70కి పైగా కావ్యాలు రాశాడు. సినిమా పాటలకు సాహితీ గుబాళింపులను అద్దిన రసహృదయుడు సినారె. “ఆధునికాంధ్ర కవిత్వము – సంప్రదాయములు – ప్రయోగములు” అన్న వీరి ప్రామాణిక సిద్ధాంత గ్రంథం ఎందరో పరిశోధకులకు మార్గదర్శకం.
అవార్డులు : భారత ప్రభుత్వం వారిచే “పద్మభూషణ్ పురస్కారంతో సత్కరించబడ్డాడు. ‘విశ్వంభర’ కావ్యానికి జాతీయ స్థాయిలో అత్యున్నత సాహితీ పురస్కారమైన ‘జ్ఞానపీఠ అవార్డు’ను అందుకున్నాడు.
శైలి : శబ్దశక్తి, అర్థయుక్తి సినారె కలానికీ, గళానికీ ఉన్న ప్రత్యేకత.

ప్రశ్న 13.
దానము చేయడానికి సిద్ధపడ్డ బలితో శుక్రాచార్యుడు ఏమన్నాడు ?
జవాబు:
వామనుడికి మూడు అడుగుల దానం ఇవ్వడానికి సిద్ధపడ్డ బలిచక్రవర్తితో శుక్రాచార్యుడు ఇలా అన్నాడు :
“ఓ బలి చక్రవర్తీ ! నీ కులాన్ని, రాజ్యాన్ని పరాక్రమాన్ని నిలుపుకో. ఈ వచ్చిన వాడు శ్రీమహా విష్ణువు, కొంచెం తీసుకొని పోయేవాడు కాదు. మూడు అడుగులతో ముల్లోకాలు ఆక్రమించగల త్రివిక్రముడు. కనుక నా మాట విని ఈ దానము గీనము చేయకు.”

ప్రశ్న 14.
‘నెల్లూరి కేశవస్వామి కథలు, ఊహాజనిత కథలు కావు’ అని రచయిత ఎందుకన్నాడు .?
జవాబు:
గడిచిన కాలంలోని అవిస్మరణీయ ఘట్టాల సమాహారమే చరిత్ర.. 1944 నుండి 1951 మధ్య జరిగిన అనేక సంఘటనలను కళ్ళారా చూసి, అనుభవించి, స్పందించి, పరిష్కారం కోసం ఎన్నో నిద్రలేని రాత్రులు గడిపిన కేశవస్వామి అనుభవాలలో నుంచి, అనుభూతి నుంచి పుట్టినాయి.

ఇవి గతానికి సజీవ సాక్ష్యాలు. ముఖ్యంగా యుగాంతం, కేవలం మనుషులం, భరోసా, ఆఖరికానుక కథలు ఆనాటి పరిస్థితులను, సంఘటనలనూ కళ్ళ ముందుంచుతాయి. కేశవస్వామి ఒక సామాజిక శాస్త్రవేత్తగా, చైతన్యశీలిగా వాస్తవ జీవితాలను సామాజిక పరిణామాలను, చరిత్రను కథలరూపంలో నిక్షిప్తం చేశాడు.

ప్రశ్న 15.
‘భాగ్యరెడ్డి వర్మ చేపట్టిన పనులలోకెల్లా మరపురానిది దేవదాసి, ముర్లీ, వేశ్య సంప్రదాయాలను అడ్డుకోవడం.’ ఈ విషయాన్ని సమర్థిస్తూ రాయండి.
జవాబు:
భాగ్యరెడ్డి వర్మ నిమ్నకులాల చైతన్యం కోసం నిరంతరం కృషిచేసిన మహనీయుడు. మూఢనమ్మకాలు, అవిద్య, దారిద్ర్యం నుండి పుట్టినవే దేవదాసి, ముర్లీ, వేశ్యా సంప్రదాయాలు.

పుట్టుకతోనే కొందరు ఆడపిల్లలను దేవుని పేరుతో గుడిలో సేవలు చేయడానికి అంకితం చేసేవాళ్ళు. జీవిత కాలమంతా వాళ్ళు ఆ చాకిరీతోనే వెళ్ళదీసేవాళ్ళు. క్రమంగా పెత్తందార్లు వాళ్ళను తమ ‘ఇంటి’ మనుషులుగా వాడుకునేవారు. ముర్లీ వ్యవస్థ కూడా అటువంటిదే. ఇక వేశ్యావృత్తి అంటే పడుపువృత్తి. పేదరికంతో కుటుంబాలను సాదుకోలేక కొందరు స్త్రీలు శరీరాన్ని అమ్ముకునే దయనీయమైన వృత్తిలోకి దిగబడటం అంటే మానవత్వాన్ని డబ్బుకు తాకట్టు పెట్టడమే.

ఇటువంటి దారుణమైన పరిస్థితుల్లో కొట్టుమిట్టాడుతున్న సమాజాన్ని చేరదీసి, మంచీచెడు వివరించి, మంచి మార్గం చూపించి, సగౌరవంగా సభ్య సమాజంలో తలెత్తుకొని తిరగగలిగే పరిస్థితులను నిర్మించిన భాగ్యరెడ్డి వర్మ నిత్యస్మరణీయుడు.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 10 నుండి 12 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (3 × 7 = 21 మా.)

ప్రశ్న 16.
‘భర్తసన్నయెరిగి నడుచుకోవడం’ అంటే ఏమిటి ? ఈ సన్నివేశం ఆధారంగా భార్యాభర్తల అనుబంధాన్ని ఎట్లా విశ్లేషిస్తారు ?
జవాబు:
బలిచక్రవర్తి తన సమస్తాన్ని త్యాగం చేయడానికి సిద్ధపడ్డా, అతని భార్య వింధ్యావళి అతని మనసెరిగి ఆనందంగా సహకరించింది. ఎంతో ఉదారగుణంతో ఒక గొప్పకార్యం నెరవేర్చడానికి ‘పూనుకున్నప్పుడు అతి తన మహాభాగ్యంగా భావించి మనఃపూర్వకంగా, పూర్తిగా తోడ్పాటునందించడం. పూర్వకాలంలో సాధారణంగా జరిగేది. హరిశ్చంద్రుని ‘ భార్య చంద్రామతి, శ్రీరాముని భార్య సీత ఇటువంటి మహాసాధ్వీమణులే.

భార్యాభర్తల మధ్య ముఖ్యంగా ఉండవలసింది పరస్పర నమ్మకం. ఒకరిపట్ల ఒకరికి అభిమానం. ఒకరికోసం మరొకరు త్యాగం చేయగలిగే ఆలోచన కలిగి ఉండాలి. భారతీయ సాంప్రదాయంలో భార్యాభర్తల బంధాన్ని జన్మజన్మల బంధంగా భావిస్తారు.

యోగ్యుడైన భర్త, కార్యసాధకుడై, ఆదర్శజీవనం సాగిస్తూ, తనకోసం కాక పదిమంది మేలుకోసం జీవించడం భార్యకు ఆనందాన్ని, గౌరవాన్ని కల్గిస్తుంది. ఆత్మగౌరవానికి మించిన సంపద లేదు. అందుకే ఆత్మగౌరవం నిలబెట్టుకునేందుకు, అన్నమాట తప్పకుండా నడుచుకు నేందుకు ఎంతో ప్రాధాన్యమిచ్చేవారు. భర్త భార్య తీసుకున్న నిర్ణయాన్ని సమర్థించేవారు. అవసరమైతే తమ ప్రాణాన్ని, జీవితాన్ని, సర్వస్వాన్నీ వదులుకొనేందుకు సిద్ధపడేవారు.

ఇదే కుటుంబ జీవనం – ప్రపంచానికే ఆదర్శప్రాయమైంది. భార్యాభర్తలు ఉత్తమజీవనాన్ని అవలంభిస్తూ, ఒకరికోసం ఒకరు జీవిస్తూ నలుగురితో మంచివారు, ఉత్తములు అనిపించుకోవడమే సార్థకజీవనం అనిపించుకుంటుంది.

(లేదా)

కవి సి. నారాయణరెడ్డి చెప్పిన ‘జీవన భాష్యం’ సారాంశమేమిటి ?
జవాబు:
నీటితో నిండిన మబ్బులు తేమతో బరువెక్కితే వర్షమై అవి భూమి మీద కురుస్తాయి. అలాగే మనసుకు ఆందోళనలు, బాధలు, చింతలు అనే దిగులు మబ్బులు కమ్ముకుంటే దుఃఖస్థితి వస్తుంది. అది కన్నీరుగా మారుతుంది. ఒక లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి బయలుదేరినప్పుడు అడుగడుగునా ఎన్నో కష్టాలు, అడ్డంకులు ఎదురవుతాయి. లోకం భయపెడుతుంది. కాని ఆ మాటలకు భయపడకుండా, నిరుత్సాహపడకుండా ముందుకు నడిస్తేనే విజయం లభిస్తుంది. ఆ స్ఫూర్తే నలుగురు అనుసరించే దారిగా మారుతుంది అని కవి డా. సి. నారాయణరెడ్డి జీవన భాష్యంలో ప్రేరణ కలిగించే సందేశం ఇచ్చారు.

బీడుపడి, పనికిరాకుండా ఉన్న నేలలో ఏ పంటలూ పండవని ఏ ప్రయత్నాలూ చేయకుండానే నిరాశపడవద్దు. కష్టపడి ఆ నేలను దున్నితే, విశ్వాసంతో విత్తనాలు నాటితే మంచి పంటలు పండుతాయి.

నాలుగురు మనుషులు కలిసి పరస్పర సహకారంతో జీవితంచడమే ఉత్తమ సాంఘిక జీవనం. సాటి మనుషుల పట్ల ఏర్పడుతుంది అని కవి డా. సి. నారాయణరెడ్డి జీవన భాష్యంలో ప్రేరణ ఇచ్చారు.

ఎంత సామర్థ్యమున్నా, అధికారం, సంపదలు ఉన్నా, ఎన్నో విజయాలు సాధించినా, ఇక నాకు ఏ కష్టాలూ, బాధలూ రావని ధీమాగా ఉండలేం. విధి ఎప్పుడు ఏ కష్టాలు కలిగిస్తుందో, ఎలాంటి పరీక్షలు పెడుతుందో ఎవరూ ఊహించలేరు. దాని శక్తి ముందు ఎవరైనా తలవంచవలసిందే. ఉన్నతమైన హిమాలయ పర్వత శిఖరం కూడా ఎండవేడికి కరిగిపోయి నదిగా ప్రవహించవలసిందే ! అలాగే ఎంతటి మనిషికైనా గర్వం నీరుకారిపోవలసిందే.

మనపేరు ప్రపంచానికంతా తెలిసేలా ప్రఖ్యాతి పొందామని, ప్రతిష్టాత్మక బిరుదులు, సత్కారాలు పొందామని అనుకోవడంలో నిజమైన విలువ, గుర్తింపు లేదు. మానవాళికి పనికివచ్చే గొప్పపని, నిస్వార్థ త్యాగం చేస్తేనే ఆ మనిషి పేరు చరిత్రలో శాశ్వతంగా నిలిచిపోతుంది అని కవి సి. నారాయణరెడ్డి జీవన భాష్యంలో ప్రేరణ కలిగించే సందేశం ఇచ్చారు.

ప్రశ్న 17.
‘గోలకొండ పట్టణము చూడచక్కనిది’ – దీనిని మీ పాఠ్యభాగం ఆధారంగా సమర్థిస్తూ రాయండి.
జవాబు:
గోలకొండ పట్టణము యొక్క అంద చందాలను, పట్టణ వైభవాన్ని, విశిష్టతను ఆదిరాజు వీరభద్రరావు గారు చక్కగా వర్ణించారు.
నిర్మాణం : గోలకొండ పట్టణం చరిత్ర ప్రసిద్ధి గాంచిన అద్భుతమైన పట్టణం. ఆ కాలంలో పట్టణం అంటే గోలకొండ పట్టణం అనే దక్షిణ భారతాన ప్రసిద్ధి. దానికి కారణం ఆ పట్టణ నిర్మాణంలోని గొప్పదనం. దీనిని నిర్మించడానికి ఆజంఖాన్ అనే గొప్ప ఇంజనీరు రూపకల్పన చేశాడు.
విశిష్టత : విశాలమైన పట్టణ వీధులు. రథాలు, ఒంటెలు, ఏనుగులు, గుర్రాలు తిరగడానికి కూడా అనుకూలంగా ఉంటాయి. ఒకవైపు రాజుల భవనాలు, మరొకవైపు జనుల నివాసాలు – తీర్చిదిద్దినట్లు అందమైన చిత్రాన్ని చూస్తున్నట్లు ఉంటాయి. భటులకు ప్రత్యేకమైన బారకాసులున్నాయి.
అందచందాలు : భవనాల పై భాగాన తోటలు ఏర్పాటుచేసి వాటికి నీటివసతి కల్పించడం అద్భుతమైన ఆకర్షణ. జలాశయాలు, జలపాతాలు, కేళాకూళులు, నీటికాలువలు ఆశ్చర్యం కలిగించేలా ఉంటాయి. స్వర్గంలోని నందనవనమే నేమో అనిపిస్తుంది. నగీనాబాగ్, దిల్కుషా భవనం రాజమందిరాల అందాలు వర్ణానాతీతం.
వైభవం : వర్తకులు విదేశీ వ్యాపారం చేసేవారు. గోలకొండ వజ్రాలకు పుట్టినిల్లు. మంత్రి మీర్ జుమ్లా దగ్గర ఇరవై మణుగుల బరువుగల. వజ్రాలుండేవట. ఇక్కడి వర్తకుల వైభవానికి కుబేరుడు కూడా సాటిరాలేడు.
ఇంతేకాక కుతుబ్ షాహీలు కవిపండితులను ఆదరించి సాహిత్యాన్ని ప్రోత్సహించారు. కళలను అభివృద్ధి చేశారు. ఇది గోలకొండ పట్టణ విశిష్టత.

(లేదా)

‘ఎవరి భాష వాళ్ళకు వినసొంపుగా ఉంటుంది’. ఎందుకో వివరించండి.
జవాబు:
ఏ భాష అయినా పూర్తిగా అర్థమయితేనే అందులోని ‘మజా’ను ఆస్వాదిస్తాం. పూర్తిగా అర్థం కావడం అంటే ప్రతి పదంలోని అర్థం, వ్యంగ్యం, రసం, భావం వింటుండగానే గ్రహింపునకు రావడం. అప్పుడే అది ఆస్వాదయోగ్యమై, గుండెకు తాకి రసప్రసారం చేస్తుంది, స్పందింపజేస్తుంది. భాషలోని పలుకుబడి, నుడికారం, జాతీయాలు మనసును ఆనందింపజేస్తాయి. పలుకుబడి అంటే ఉచ్చారణలో ఉండే ప్రత్యేకత. దీన్నే ‘యాస’ అంటున్నాం. ఒకే మాటను, ఒకే అర్థాన్ని ప్రకటించే మాటను వేర్వేరు ప్రాంతాల వాళ్ళు పలికేతీరు వేరువేరుగా ఉంటుంది. దీన్నే ‘మాండలికం’ అనీ అంటున్నాం.

ఇక ‘నుడికారం’ అనేది మాట చమత్కారం ఇది స్థానికంగా ఉపయోగించే ప్రత్యేక పదం. ఉదా : పసందు, ఇజ్జత్, పైలం, మోతెపరి లాంటి మాటలు తెలంగాణలో సహజంగా ఉపయోగిస్తాం. ఇక జాతీయాలు జనం అనుభవంలో నుంచి వచ్చిన ప్రత్యేకమైన అర్థంలో ఉపయోగించే పదాలు / పదబంధాలు.

చేతికి ఎముక లేకపోవడం, కొట్టినపిండి, గొడ్డలిపెట్టు, తలపండిన, నిమ్మకునీరెత్తు, బెల్లంకొట్టినరాయి వంటివి. ఇవి ప్రత్యేకార్థంలో సందర్భోచితంగా ప్రయోగిస్తారు. వాటి అర్థం గ్రహించగానే మనసు హరివిల్లుగా మారుతుంది. ఈ అంశాలన్నీ ప్రతి భాషలోనూ, ప్రతి ప్రాంతంలోనూ ఉంటాయి.

నిరంతరం వినడం, మాట్లాడటం వల్ల ఆ భాష పట్ల ప్రత్యేక మమకారం ఏర్పడుతుంది. ఆత్మీయభావం కలుగుతుంది. భాషలో కమ్మదనంతోపాటు అమ్మతనం కనిపిస్తుంది. అందుకే అది వినసొంపుగా అనిపిస్తుంది.

ప్రశ్న 18.
విశ్వామిత్రుని వెంట వెళ్ళిన రామలక్ష్మణులు అతని యాగాన్ని కాపాడిన విధానాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
విశ్వామిత్రుని ఆగమనం : దశరథుని పుత్రులైన రామలక్ష్మణ భరతశత్రుఘ్నులు పెద్దవారవుతున్నారు. వేదశాస్త్రాలు అభ్యసించారు. విలువిద్యలో ఆరితేరారు. విశ్వామిత్రమహర్షి ఒకరోజు దశరథుని వద్దకు వచ్చాడు. తాను యజ్ఞాన్ని చేస్తున్నానని, దానికి రాక్షసబాధ ఎక్కువగా ఉందని చెప్పాడు, యజ్ఞదీక్షలో ఉన్నందున రాక్షసులను శపించకూడదని అన్నాడు. యాగరక్షణకై తన వెంట రాముని పదిదినాలు పంపమన్నాడు. దశరథుడు వశిష్ఠుని సలహాపై తనకిష్టం లేకపోయినా, విశ్వామిత్రుని వెంట రామలక్ష్మణులను పంపించాడు.

గురుసేవ : రామలక్ష్మణులు విశ్వామిత్రుని వెంట నడిచారు. విశ్వామిత్రుడు దారిలో వారికి బల, అతిబల విద్యలు నేర్పాడు. ఆ విద్యవలన అలసట, నిద్రరాదు. రాముడు విశ్వామిత్రునికి అనేకరకాల సేవలు చేశాడు.

తాటక వధ : గురుశిష్యులు మలద, కరూశ అనే ప్రాంతాలకు చేరారు. అక్కడ తాటక అనే యక్షిణి పంటలను ధ్వంసం చేస్తోంది. విశ్వామిత్రుని ఆదేశం మేరకు రాముడు తాటకను చంపాడు.

యాగరక్షణ : విశ్వామిత్రుడు రామలక్ష్మణులతో సిద్ధాశ్రమం చేరాడు. యజ్ఞదీక్ష చేపట్టాడు. రామలక్ష్మణులు ఆరురోజులు జరిగే ఆ యజ్ఞాన్ని జాగ్రత్తగా కాపాడుతున్నారు. ఆరవరోజు మారీచుసుబాహులు వచ్చి యాగాన్ని ధ్వంసం చేయాలని చూశారు. రాముడు శీతేషువు అనే మానవాస్త్రంతో మారీచుణ్ణి సముద్రం ఒడ్డునపడేటట్లు కొట్టాడు. సుబాహుణ్ణి ఆగ్నేయాస్త్రంతో చంపాడు. మహర్షియజ్ఞం పూర్తయింది. ‘

ఇలా రామలక్ష్మణులు గురువు విశ్వామిత్రుని యాగరక్షణ కర్తవ్యాన్ని, సమర్థులైన శిష్యులుగా నిర్వహించారు.

(లేదా)

లంకలో ప్రవేశించిన హనుమంతుడు సీతను గుర్తించిన విధానమును తెలపండి.
జవాబు:
హనుమంతుడు మహేంద్రగిరి పర్వతం మీద నుండి త్రికూట పర్వతం మీదున్న లంకకు చేరాడు. శత్రు దుర్భేద్యమైన లంకను చూశాడు. అందులో ప్రవేశించడానికి రాత్రి సమయమే అనుకూలమనుకున్నాడు. రాత్రి కాగానే పిల్లి ప్రమాణంలోకి తన శరీరాన్ని కుదించుకుని లంకలోకి అడ్డువచ్చిన లంకిణిని సంహరించి లంకలోకి ప్రవేశించాడు.
లంకలో ప్రవేశించిన మారుతి (హనుమంతుడు) సర్వాంగ సుందరమైన రావణుని భవనాన్ని చూశాడు. ఎక్కడా సీత జాడ కనిపించలేదు.

అప్పటివరకు వెతకని అశోకవనంలోకి వెళ్ళాలనుకున్నాడు హనుమంతుడు. అశోకవనంలోకి అడుగుపెట్టాడు. అనువణువునా వెదికాడు. ఎత్తైన శింశుపా వృక్షాన్ని ఎక్కాడు. దానికింద మలిన వస్త్రాలను కట్టుకొని ఉన్న ఒక స్త్రీని చూశాడు. ఆమె చుట్టూ రాక్షసస్త్రీలు ఉన్నారు. ఆమె కృశించి ఉంది. దీనావస్థలో ఉంది. ఆమె సీతే అని అనిపించింది. ఆమె ధరించిన ఆభరణాలను చూశాడు. రాముడు చెప్పిన వాటితో సరిపోయాయి. ఆమె సీత అని ధృవపరచుకున్నాడు. ఆ వృక్షంపైనే ఉండిపోయాడు. సీతాదేవిని చూడగానే హనుమంతుని కన్నుల నుండి ఆనందాశ్రువులు జారాయి. శ్రీరాముని తలచుకొని నమస్కరించాడు.

చెట్టుపై ఉన్న హనుమంతుడు సీతాదేవిని కాపాడటానికి సరైన మార్గం రామకథాగానం అని నిర్ణయించుకున్నాడు. సీతాదేవికి వినపడేటట్లు రామకథను వర్ణించాడు. చెట్టు దిగి హనుమంతుడు సీతాదేవికి నమస్కరించాడు. అమ్మా నీవెవరు ? ఒకవేళ సీతాదేవివే అయితే శుభమగుగాక. దయతో విషయాలు చెప్పమని ప్రార్థించాడు. తనను సీత అంటారని తెలిపింది. హనుమంతుడు నేను శ్రీరామదూతనని చెప్పుకున్నాడు.. రాముని రూపగణాలను వివరించి, శ్రీరాముని ముద్రికను సమర్పించాడు. లంకకు వచ్చి రాక్షసులు చెరనుండి తనను విడిపించమని చెప్పుమని చెప్పింది హనుమంతుడితో. శ్రీరాముడు గుర్తించడానికి ఆనవాలుగా కాకాసురుని కథ చెప్పి, కొంగుముడి విప్పి అందులోని దివ్యచూడామణిని హనుమంతునికిచ్చింది సీత.

పై విధంగా లంకలో ప్రవేశించిన హనుమంతుడు సీతను గుర్తించాడు.

ఇ) సృజనాత్మకత (1 × 7 = 7 మా.)

ప్రశ్న 19.
ఆది హిందువుల మేలు కోసం కృషి చేసిన భాగ్యరెడ్డి వర్మను ‘ఇంటర్వ్యూ చేయడానికి తగిన ‘ప్రశ్నావళి’ని తయారు చేయండి.
జవాబు:
భాగ్యరెడ్డి వర్మ విద్యార్థులు

విద్యార్థులు : నమస్కారమండి.
భాగ్యరెడ్డి వర్మ : శుభాభినందనలు పిల్లలూ
విద్యార్థులు : సమాజాన్ని చైతన్యపరచడానికి మీరు చేసిన, చేస్తున్న కృషి బాగుంది సార్ ! మీకెందుకు సమాజ సేవ చేయాలనిపించింది ?
భాగ్యరెడ్డి వర్మ : మనుషులంతా పుట్టుకతో సమానులు. ఎవరూ ఎక్కువ కాదు, తక్కువ కాదు. అయితే మన సమాజంలో కొన్ని మూఢనమ్మకాలు వేళ్ళూనుకు పోయాయి. ఆ మూఢనమ్మకాలను తొలగించకపోతే సమాజం బాగుపడదు. మన తోటి మానవులను అణగదొక్కుతూ ఉంటే చూస్తూ ఊరుకోలేం కదా ! ఒక బాధ్యత గల పౌరుడిగా సమాజంలోని చెడును వ్యతిరేకించాను. మీరూ అలాగే సమాజంలోని చెడును వ్యతిరేకించాలి.
విద్యార్థులు : మీరు సంఘంలో చూసిన దూరాచారాలేవి ?
భాగ్యరెడ్డి వర్మ : దేవదాసి, ముర్లీ వేశ్యా సంప్రదాయాలు, తాగుడు, కులవ్యవస్థ, ఆడ, మగ పిల్లలను దేవుడికి వదిలేయడం.
విద్యార్థులు : ఈ సమాజాన్ని బాగుచేయడానికి మీరెలాంటి కార్యక్రమాలు చేపట్టారు ?
భాగ్యరెడ్డి వర్మ : అనేక సభలు నిర్వహించాను. ప్రతియేట జరిగే మత, సాంఘిక సభలకు హాజరయ్యాను. ప్రతి సభలోను అణగారిన వర్గాలు, అది హిందూ సమాజం ఎదుర్కొంటున్న దుర్భర పరిస్థితులను వివరించి చెప్పాను.
విద్యార్థులు : మీరు ఎన్ని ఉపన్యాసాలు ఇచ్చి ఉంటారు ?
భాగ్యరెడ్డి వర్మ : 3348 ఉపన్యాసాలు ఇచ్చి ఉంటాను. అణగారిన వర్గాల్లో చైతన్యం తెచ్చాను.
విద్యార్థులు : మీ కృషివల్ల ఎలాంటి మార్పులు జరిగాయి ?
భాగ్యరెడ్డి వర్మ : నా కృషి ఫలితంగా ప్రభుత్వం ఆది హిందువుల కోసం పాఠశాలలు నెలకొల్పింది. అంటరాని వర్గాలకు ఆది హిందువులుగా జనాభా లెక్కలలో నమోదు చేయించారు. ఆది హిందువులు దగ్గరయ్యేలా చేశాను. హిందూ సమాజం చీలికలు, పేలికలు కాకుండా ఆపాను.
విద్యార్థులు : చాలా సంతోషం సార్. మీలాంటి నాయకులు అరుదుగా పుడతారు. మీలాంటివారు మాలాంటి వారికి ప్రేరణ, ఆదర్శం.

(లేదా)

గోలకొండ పట్టణాన్ని చూడడానికి మీరు మీ తోటి విద్యార్థులతో కలిసి వెళ్ళాలనుకుంటున్నారు. దాని కోసం అనుమతి కోరుతూ మీ ప్రధానోపాధ్యాయులకు ‘లేఖ’ రాయండి.
జవాబు:

సూర్యాపేట,
తేదీ : XXXX.XXXX’

శ్రీయుత గౌరవనీయులైన ప్రధానోపాధ్యాయులగారికి,
జిల్లా పరిషత్ ఉన్నత పాఠశాల, సూర్యాపేట.
అయ్యా !
విషయం : గోలకొండ పట్టణం వెళ్ళుటకు అనుమతి గురించి.
X X X X

పై విషయానుసారం తమరితో చేయు మనవి. మేము మీ పాఠశాలలో 10వ తరగతి చదువుతున్నాం. గోలకొండ పట్టణము చూచుటకు హైదరాబాదు వెళ్ళాలనుకుంటున్నాం. ఆ పట్టణము యొక్క నిర్మాణము, శైలి, అందచందాలను ప్రత్యక్షంగా వీక్షించుట ద్వారా మేము చాలా విషయాలను తెలుసుకోగలుగుతాము. కావున దయచేసి మాకు గోలకొండ పట్టణము వెళ్ళుటకు అనుమతించగలరు.
కృతజ్ఞతలతో …………………
ఇట్లు,

మీ విద్యార్థులు
జిల్లా పరిషత్ ఉన్నత పాఠశాల,
సూర్యాపేట.

పార్ట్ – B

సమయం : 30 ని.లు
మార్కులు : 20

సూచనలు :

1. విద్యార్థులు జవాబులను ఈ ప్రశ్నాపత్రంలోనే నిర్దేశించిన విధంగా కేటాయించిన స్థలంలో రాయాలి.
2. పూర్తి చేసిన ‘పార్ట్ – బి’ ప్రశ్నా పత్రాన్ని ‘పార్ట్ – ఎ’ జవాబు పత్రంతో జత చేయండి.

I. భాషాంశాలు

అ) పదజాలం : (2 × 1 = 2 మా.)

కింది పదాలను సొంతవాక్యాలలో ప్రయోగించండి.

ప్రశ్న 1.
చమత్కారం : ……………………….
జవాబు:
చమత్కారం : సంభాషణను చమత్కారంగా మాట్లాడటం కళ.

ప్రశ్న 2.
రొమ్మున ఎముకలు లెక్కబెట్టు : …………………………..
జవాబు:
రొమ్మున ఎముకలు లెక్కబెట్టు: ప్రతి వ్యక్తినీ రొమ్మున ఎముకలు లెక్కబెట్టినట్లు పరిశీలించకూడదు.

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి’ ఆ సంకేతాన్ని ( A / B / C / D) బ్రాకెట్లో రాయండి. (8 × 1 = 8 మా.)

ప్రశ్న 3.
కప్పగంతుల లక్ష్మణశాస్త్రి సంస్కృతాంధ్ర భాషల్లో ఉద్దండ పండితుడు. (ఈ వాక్యంయ ‘ఉద్దండ’ అనే పదానికి అర్థం)
A) గొప్ప
B) తక్కువ
C) అతితక్కువ
D) మామూలు
జవాబు:
A) గొప్ప

ప్రశ్న 4.
ఎంత రాత్రయిన పిల్లవాడు ఇంకా ఇంటికి రాలేదని తల్లిదండ్రుల్లో గుబులు మొదలయ్యింది. (ఈ వాక్యంలో ‘గుబులు’ అనే పదానికి అర్థం)
A) సంతోషం
B) భయం
C) ఆనందం
D) సంబురం
జవాబు:
B) భయం

ప్రశ్న 5.
‘బ్రాహ్మణుడు’ అనే పదానికి సరైన పర్యాయ పదాలు
A) విప్రుడు, పొట్టివాడు
B) భూసురుడు, పొడుగువారు
C) భూసురుడు, విప్రుడు
D) ఏదీకాదు
జవాబు:
C) భూసురుడు, విప్రుడు

ప్రశ్న 6.
జ్ఞాపకం, గుర్తు అనే పదాలకు సరైన పర్యాయ పదం
A) మరుపు
B) నిద్ర
C) యాది
D) మది
జవాబు:
C) యాది

ప్రశ్న 7.
‘అంబరం’ అనే పదానికి నానార్థాలు
A) కన్నీరు, ఆవిరి
B) వంశం, జాతి
C) కోరిక, దిక్కు
D) వస్త్రం, ఆకాశం
జవాబు:
D) వస్త్రం, ఆకాశం

ప్రశ్న 8.
‘నామధేయం, కీర్తి, హారం’ అనే నానార్థాలను చెప్పే పదం
A) కవి
B) హరి
C) ఆహారం
D) పేరు
జవాబు:
D) పేరు

ప్రశ్న 9.
‘పొన్నగంటి తెలగన ‘యయాతి చరిత్ర’ అనే కావ్యం రాసి, ఆ కబ్బాన్ని అమీర్ ఖాన్కు అంకితం ఇచ్చాడు’. (ఈ వాక్యంలో ప్రకృతి – వికృతులు వరుసగా)
A) చరిత్రం – అంకితం
B) తెలగన – యయాతి
C) కావ్యం – కబ్బం
D) యయాతి – అంకితం
జవాబు:
C) కావ్యం – కబ్బం

ప్రశ్న 10.
‘జలధి’ అనే పదానికి వ్యుత్పత్తి
A) జలములు దీనిచే ధరించబడును
B) బంగారము గర్భమందు కలది
C) ప్రకాశించువాడు
D) దయను పోగొట్టునది
జవాబు:
A) జలములు దీనిచే ధరించబడును

ఆ) వ్యాకరణాంశాలు :

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని ( A / B / C / D) బ్రాకెట్లలో రాయండి. (10 × 1 = 10 మా.)

ప్రశ్న 11.
మహా + ఐశ్వర్యం అనే పదాలను కలిపితే ఏర్పడే రూపం
A) మహాశ్చర్యం
B) మహాశ్వర్యం
C) మహైశ్వర్యం
D) మహీశ్వర్యం
జవాబు:
C) మహైశ్వర్యం

ప్రశ్న 12.
‘ఇక్కాలము’ అనేది ఏ సంధికి ఉదాహరణ ?
A) త్రికసంధి
B) ఉత్త్వ సంధి
C) ఇత్త్వ సంధి
D) వృద్ధి సంధి
జవాబు:
A) త్రికసంధి

ప్రశ్న 13.
మూడు నేత్రములు కలవాడు అనేది ఏ సమాసానికి చెందినది ?.
A) ద్వంద్వ
B) బహువ్రీహి
C) రుగాగమ
D) ద్విగు
జవాబు:
B) బహువ్రీహి

ప్రశ్న 14.
కింది వాటిలో ద్వంద్వ సమాసానికి ఉదాహరణ
A) రామబాణము
B) జలధారలు
C) నాలుగు వేదాలు
D) ధనధాన్యాలు
జవాబు:
D) ధనధాన్యాలు

ప్రశ్న 15.
గురువు, లఘువు, గురువు వరుసగా వస్తే అది …………..
A) మ గణం
B) ర గణం
C) స గణం
D) య గణం
జవాబు:
B) ర గణం

ప్రశ్న 16.
నిరయంబైన, నిబంధమైన, ధరణీ నిర్మూలనంబైన, దు …… ఈ పద్యం ఏ ఛందస్సుకు చెందినది ?
A) ఉత్పలమాల
B) చంపకమాల
C) శార్దూలం
D) మత్తేభం
జవాబు:
D) మత్తేభం

ప్రశ్న 17.
‘వర్ష వర్షములో ఆడుకొంటున్నది’ – ఈ వాక్యంలో ఉన్న అలంకారం
A) వృత్త్యనుప్రాసాలంకారం
B) ఛేకానుప్రాసాలంకారం
C) అంత్యానుప్రాసాలంకారం
D) యమకాలంకారం
జవాబు:
B) ఛేకానుప్రాసాలంకారం

ప్రశ్న 18.
కింది వాటిలో అతిశయోక్తి అలంకారానికి ఉదాహరణ
A) తరుణ్ తాటిచెట్టంత పొడవున్నాడు.
B) సీత ముఖం’ చంద్రబింబంలా అందంగా ఉన్నది
C) చీకటి కాటుక వర్షమా ! అన్నట్లు ఉన్నది
D) కోతులు కిచకిచలాడుతూ ఎగురుతూ, దుంకుతూ అల్లరి చేస్తున్నాయి
జవాబు:
A) తరుణ్ తాటిచెట్టంత పొడవున్నాడు.

ప్రశ్న 19.
కింది వాటిలో ప్రత్యక్ష కథనానికి సరైన ఉదాహరణ
A) తన పుస్తకాలు వెతికి పెట్టుమని మాలతి అడిగింది
B) ‘తనకు అన్నం పెట్టుమని’ లలిత అడిగింది
C) నేను పొలానికి పోతున్న’ అని రాజయ్య భార్యతో అన్నాడు
D) తనకు ఆటలు ఆడుకోవడమంటే ఇష్టమని తన్మయి చెప్పింది.
జవాబు:
C) నేను పొలానికి పోతున్న’ అని రాజయ్య భార్యతో అన్నాడు

ప్రశ్న 20.
హల్లుల జంట అర్థభేదంతో అవ్యవధానంగా రావడమనేది. ఏ అలంకార లక్షణం
A) ఛేకానుప్రాస
B) లాటానుప్రాస
C) యమకం
D) ఉత్ప్రేక్ష
జవాబు:
A) ఛేకానుప్రాస

Reviewing TS 10th Class Telugu Model Papers Set 2 can help students identify areas where they need improvement.

TS SSC Telugu Model Paper Set 2 with Solutions

‘సమయం: 3 గం.
మార్కులు : 80

విద్యార్థులకు సూచనలు :

1. జవాబులు రాయడానికి 2 గంటల 30 నిముషాలు ఉపయోగించాలి.
2. పార్ట్ ‘బి’ చివరి 30 నిమిషాలలో పూర్తిచేసి, పార్ట్ ‘ఎ’ జవాబు పత్రానికి జతచేయాలి.

పార్ట్ – A
I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన (20 మార్కులు)

కింది పేరాను చదవండి. (5 × 1 = 5 మా.)

హనుమంతుడు తాను శ్రీరామదూతనని చెప్పుకొన్నాడు. దగ్గరగా వస్తున్న మారుతిని చూసి రావణునిగా అనుమానించింది సీత. నిజంగా రామదూతవే అయితే రాముణ్ణి గురించి వినిపించమంది. సీత కోరిక మైన హనుమంతుడు శ్రీరాముడి రూపగణాలను వివరించాడు. శ్రీరాముడి ముద్రికను సమర్పించాడు. దాన్ని చూసి పరమానందభరితురాలైంది. సీత. తనదైన్యాన్ని వివరించి శ్రీరాముణ్ణి త్వరగా లంకకు తీసుకువచ్చి రాక్షసుల చెరనుండి తనను విడిపించమని చెప్పమని మారుతికి చెప్పింది.

అంతదాకా ఎందుకు ? తన వీపుమీద కూర్చుంటే తక్షణమే శ్రీరాముడి సన్నిధికి చేరుస్తానన్నాడు హనుమంతుడు. ఇంత చిన్నవాడివి ఎలా తీసుకెళ్ళగలవని ప్రశ్నించింది సీత. హనుమంతుడు తన విశ్వరూపాన్ని ప్రదర్శించాడు. సంతోషించింది సీత. అయినా హనుమతో వెళ్ళడానికి నిరాకరించింది. పరపురుషుని తాకనన్నది. శ్రీరాముడు రావణుణ్ణి సంహరించి తనను తీసుకుపోవడమే ఆయన స్థాయికి తగినదన్నది.

“అమ్మా ! నా వెంట రావడం నీకు అంగీకారయోగ్యం కాకుంటే శ్రీరాముడు గుర్తించగల ఏదైనా ఆనవాలు ఇమ్మని అడిగాడు హనుమంతుడు. తమ అనుబంధానికి గుర్తుగా కాకాసురుని కథ చెప్పింది. కొంగుముడి విప్పి అందులోని దివ్యచూడామణిని హనుమంతునికిచ్చింది.

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 1.
సీత హనుమంతునితో కలసి రాముని దగ్గరకు ఎందుకు రాలేనన్నది ?
జవాబు:
పర పురుషుని తాకనన్నది.

ప్రశ్న 2.
రాముని స్థాయికి సరిపోయేది ఏది ?
జవాబు:
రావణుని సంహరించి తనను తీసుకుపోవడమే.

ప్రశ్న 3.
హనుమంతుడు సీతకు ఏమిచ్చాడు ?
జవాబు:
శ్రీరాముడి ముద్రికను.

ప్రశ్న 4.
హనుమంతుడు తాను రామదూతనే అని ఎలా నిరూపించుకున్నాడు ?
జవాబు:
శ్రీరాముని రూపగణాలు వివరించి.

ప్రశ్న 5.
శ్రీరాముడికి తన గురించి ఏమని చెప్పమని అడిగింది సీత ?
జవాబు:
తన దైన్యాన్ని వివరించి, శ్రీరాముణ్ణి త్వరగా లంకకు తీసుకువచ్చి రాక్షసుల చెరనుండి తనను విడిపించమని చెప్పమంది సీత.

ఆ) కింది పద్యాలలో ఏదైనా ఒక పద్యానికి ప్రతిపదార్థం రాయండి.

ప్రశ్న 6.
కులమున్ రాజ్యముఁ దేజమున్ నిలుపు మీ కుబ్జుండు విశ్వంభరుం
దలఁతిం బోఁడు త్రివిక్రమస్ఫురణవాఁడై నిండు బ్రహ్మాండముం
గలఁదే మాన్ప నొకండు ? నా పలుకు లాకర్ణింపు కర్ణంబులన్
వలదీ దానము గీనముం, బనువుమా వర్ణిన్ వదాన్యోత్తమా !
జవాబు:
ప్రతిపదార్థం :

వదాన్య + ఉత్తమా ! = గొప్పదాతలయందు శ్రేష్ఠుడవైన ఓ బలిచక్రవర్తీ !
కులమున్ = (మీ రాక్షస) వంశాన్ని
రాజ్యమున్ = (మీ) దొరతనాన్ని
తేజమున్ = (మీ) పరాక్రమాన్ని
నిలుపుము (నిలుచు +ము) = కాపాడుము
ఈ కుబ్జుండు = ఈ పొట్టివాడు (ఈ వామనుడు)
విశ్వంభరుడు = సర్వమును భరించువాడు (విష్ణుమూర్తే)
అలతిన్ = (ఇంత) తక్కువతో
పోడు = తృప్తినొందడు
త్రివిక్రమ = ముల్లోకాలను ఆక్రమించువాడి యొక్క (విష్ణువు యొక్క).
స్ఫురణ వాడు + ఐ = ప్రకాశం కలవాడై
బ్రహ్మ + అండమున్ = (ఈ) భువన గోళాన్ని అంతటినీ
నిండున్ = వ్యాపిస్తాడు
మాన్పన్ = నివారించుటకు, తప్పించుటకు
కలడు + ఏ = సమర్థుడగునా ? (సమర్థుడు కాడు)
నా = నా యొక్క
పలుకులు = మాటలు, సత్యవచనాలు
కర్ణంబులన్ = చెవులతో
ఆకర్ణింపు = విను (ము)
ఈ దానము గీనమున్ = ఈ దానం గీనం వంటివి
వలదు = వద్దు
వర్జిన్ = (ఈ) బ్రహ్మచారిని
పసుపు + ము + ఆ =
పనుపుమా = పంపించవయ్యా !

(లేదా)

పొత్తంబై కడునేర్పుతో హితము నుద్భోధించు మిత్రుండు, సం
విత్తంబై యొక కార్యసాధనమునన్ వెల్గొందు మిత్రుండు, స్వా
యత్తంబైన కృపాణమై యరులు నాహారించు మిత్రుండు, ప్రో
చ్ఛిత్తంబై సుఖమిచ్చు మిత్రుడు దగన్ శ్రీ లొంకరామేశ్వరా !
జవాబు:
జ ప్రతిపదార్థము :

శ్రీ లొంకరామేశ్వరా = శోభాయుతుడైన, లొంకలోని రామేశ్వర స్వామీ !
మిత్రుండు = స్నేహితుడు
పొత్తంబు + ఐ = పుస్తకము వలె
కడున్ = మిక్కిలి
నేర్పుతో = చాతుర్యముతో
హితమునున్ = మంచిని
ఉద్బోధించున్ = ఉపదేశించును
మిత్రుండు = స్నేహితుడు
సంవిత్తంబు + ఐ = మంచి సంపదలవలె
ఒక కార్య సాధనమునన్ = ఒక పనిని పూర్తి చేయుటలో
వెల్లు + ఒందున్ = ప్రకాశించును
మిత్రుండు = స్నేహితుడు
స్వ + ఆయత్తంబు + ఐన = తన ఆధీనములో ఉన్న
కృపాణము + ఐ = కత్తివలె
అరులన్ = శత్రువులను
ఆహారించున్ = నాశనం చేస్తాడు
మిత్రుడు = స్నేహితుడు
తగన్ = చక్కగా
ప్ర+ఉత్+చిత్తంబు+ఐ = గొప్ప మనసు కలవాడై
సుఖము + ఇచ్చున్ = సుఖమును కలిగించును.

ఇ) కింది పేరాను చదవండి. (5 × 2 = 10 మా.)

అజంతా గుహలలోని ఒక కొండ చివరి మిలికే వాఘోరా జన్మస్థానం. ఇది ఏడు కొలనుల నుండి పుట్టి, 250 అడుగుల ఎత్తునుంచి పెద్ద ధారగా దిగువకు దూకుతుంది. కొన్ని వందల మైళ్ళు ప్రవహించి, చివరకు తపతి నదిలో కలుస్తుంది. ఒకప్పుడు రెండు కొండల మధ్య జలజల ప్రవహించేది. అప్పుడు నడవడానికి దారి ఉండేది కాదు. ఇప్పుడు కొండను త్రవ్వి, నదిగట్టున రోడ్డు వేశారు.

వర్షాలు విపరీతంగా కురిస్తే నదిలో నీళ్ళు మోకాళ్ళ దాకా వస్తాయి. వాఘోరానది పుట్టిన చోట కొండ అర్ధచంద్రాకారంగా ఉంటుంది. దాని ఒక వంపులో అజంతా గుహలుండగా, రెండవ వంపుపైన వలయాకారంలో ఏదో ఒక కట్టడం కనబడుతూ ఉంటుంది. దాన్ని ‘వ్యూ పాయింట్’ అంటారు. మధ్యకాలంలో కొన్ని శతాబ్దాల పాటు అజంతా గుహలన్న మాటే ప్రపంచానికి తెలియకుండా పోయింది.

మేజర్ గిల్ అనే బ్రిటిష్ మిలటరీ ఆఫీసర్ 1819లో వేటకు వెళ్ళి, ఒక జంతువును తరుముకుంటూ కొండపైకి పోగా, ఎదురుగా గుబురుచెట్ల సందునుంచి ఏదో – చెక్కడపు పని అతడి దృష్టిని ఆకర్షించిందట. సాహిసించి అతడు కొండ దిగి వాఘోరానదిని దాటి, తిరిగి కొండపైకి ఎగబాకి చూడగా, తనకు అల్లంత దూరంలో చెట్లసందుగా కానవచ్చింది. అజంతా గుహలలో పదహారవదాని శిరోభాగమని తేలిందట. లోకం మరచిపోయిన అజంతా గుహలను మేజర్ గిల్ ఏ ప్రదేశం నుంచి తొలిసారిగా చూసినాడో అదే “వ్యూపాయింట్”.

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 7.
వాఘోరా జన్మస్థానం …………….
జవాబు:
అజంతా గుహలలోని ఒక కొండ చివరి మెలిక.

ప్రశ్న 8.
వాఘోరా కలిసే నది
జవాబు:
తపతీ నది

ప్రశ్న 9.
బ్రిటీష్ మిలటరీ ఆఫీసర్ .
జవాబు:
మేజర్ గిల్

ప్రశ్న 10.
వ్యూపాయింట్ అని పిలిచేది
జవాబు:
అజంతా గుహలను మేజర్ గిల్ ఎక్కడ నుండి తొలిసారిగా చూశాడో దానినే వ్యూపాయింట్ అంటారు.

ప్రశ్న 11.
గద్యభాగంలో చర్చించిన గుహలు
జవాబు:
అజంతా గుహలు

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (4 × 3 = 12 మా.)

అ) కింది ప్రశ్నలకు 5 నుండి 6 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 12.
దానశీలము పాఠ్యాంశ కవిని గురించి రాయండి.
జవాబు:

• కవి : బమ్మెర పోతన
• కాలము : క్రీ.శ. 15వ శతాబ్దం
• తల్లిదండ్రులు : లక్కమాంబ, కేసన
• బిరుదులు : సహజ పాండిత్యుడు
• రచనలు : శ్రీమదాంధ్ర మహాభాగవతం, వీరభద్ర విజయం, భోగినీదండకం, నారాయణశతకం
• రచనల విశిష్టత : ప్రహ్లాద చరిత్ర, గజేంద్రమోక్షం, రుక్మిణీ కళ్యాణం ఘట్టాలలోని పద్యాలు నేటికీ తెలుగువారి నోట శాశ్వతంగా ఉన్నాయి.

ప్రశ్న 13.
“తెలంగాణమ్మున గడ్డిపోచయును సంధించెన్ కృపాణమ్ము” అని దాశరథి ఎందుకన్నాడు ?
జవాబు:
తెలంగాణను పరిపాలించే రాజు దుర్మార్గ పాలనను, దోపిడీ విధానాలను వ్యతిరేకిస్తూ ప్రజలు పోరాటం చేశారు. ఉధృతంగా ఉవ్వెత్తున ఎగిసిన ఉద్యమంలో బాలల నుంచి వృద్ధుల వరకూ ప్రతి ఒక్కరూ పాలుపంచుకున్నారు. తెలుగు జాతి అంతా ఏకమై ఐకమత్యంతో అపూర్వమైన చైతన్యంతో ప్రాణాలను సైతం లెక్కచేయకుండా పోరాడి విజయం సాధించింది. గడ్డిపోచ అంటే బలహీనమైనదని అర్థం. అలా గడ్డిపోచలా బలహీనంగా కనబడేవారు కూడా తెలంగాణ విముక్తి కోసం కత్తులు చేపట్టారని దాశరథి అన్నారు.

ప్రశ్న 14.
ఊళ్ళో ఎంత పెద్ద మనుషుల పెండ్లికైనా మ్యాన పల్లకీలు రాకూడదని కట్టడి చేసుకోవడంపై మీ అభిప్రాయం తెలపండి.
జవాబు:
డా. పి. యశోదరెడ్డి రచించిన కథ కొత్తబాటలో పల్లెలో వచ్చిన మార్పులను చక్కగా చెప్పారు.

ఒకప్పుడు పల్లెల్లో వెట్టి చాకిరీ ఉండేది. సమాజంలో ధనమున్నవారు బీదలను, అణగారిన వర్గాలను బానిసల్లా చూసేవారు. ధనవంతుల ఇళ్ళల్లో పనులకు, అగౌరమైన పనులు చేయడానికి అణగారిన వర్గాలను పురమాయించేవారు. ధనవంతుల ఇళ్ళల్లో పెళ్ళిళ్ళకు పల్లకీలను పెట్టి, మనుషుల్తో మోయించేవారు. సాటి మనుషులే, మరో మనిషిని మోయడం చాలా జుగుప్స కలిగించే విషయం.

కానీ ధనవంతులు ఇలా పల్లకీ మోయించుకోవడం తమ హోదాకు గుర్తుగా భావించేవారు. కాలంతోపాటు చాలా మార్పులు జరిగాయి. ఒక మనిషిని మరికొంతమంది మనుషులు మోసే అవమానకరమైన పద్ధతి పోయింది. సాటి మనిషిని గౌరవిస్తున్నారు. ఎంత ధనవంతుడి పెండ్లికైనా మనుషులు పల్లకీ మోయరాదనే కట్టుబాటు చేసుకున్నారు. ఇది స్వాగతించదగ్గ మార్పు.

ప్రశ్న 15.
భాగ్యరెడ్డివర్మ సామాజిక సేవను వివరించండి.
జవాబు:
భాగ్యరెడ్డి వర్మ తన నాయకత్వ పటిమతో అణగారిన వర్గాలవారి వికాసం కోసం తన సమస్తాన్ని అర్పించాడు. స్వార్థం లేకుండా తమ కోసం పనిచేసే భాగ్యరెడ్డి వర్మను తిరుగులేని నాయకుడుగా అందరూ భావించేవారు. ఆయన చిత్తశుద్ధి, నిజాయితి, పట్టుదలతో మూఢనమ్మకాలపై తిరుగుబాటు చేశాడు.

వ్యసనాలను మాన్పించాడు. వేశ్యా సంప్రదాయం లేకుండా చేయగలిగాడు. మనుషులంతా ఒక్కటే అనే సత్యాన్ని నిరూపించాడు. అంకితభావంతో పనిచేసి అంటరానివర్గాలు అనుభవిస్తున్న అవస్థలను పోగొట్టడమే తన జీవితధ్యేయంగా పెట్టుకున్నాడు.

తాగుడువల్ల కలిగే కష్టనష్టాలు తెల్పి ప్రజలను మంచిమార్గంలో నడిపించడానికి కృషిచేశాడు. దళితుల ఉద్ధరణ కోసం చదువు అందరికీ అవసరమని ఉపన్యాసాల ద్వారా చైతన్యం కలిగించాడు. ఆది హిందూ ప్రజల స్వేచ్ఛా స్వాతంత్ర్యాలకై తన సర్వస్వం అర్పించాడు. ‘సమాజంలో అంటరానితనాన్ని నిర్మూలించి సమానత్వ భావనను నెలకొల్పడానికి, మార్పు తీసుకురావడానికి తన జీవితాన్ని – ధారపోసిన మహనీయుడు, సామాజిక సేవకుడు, నిస్వార్థ నాయకుడు భాగ్యరెడ్డివర్మ.”

ఆ) క్రింది ప్రశ్నలకు 10 నుండి 12 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (3 × 7 = 21 మా.)

ప్రశ్న 16.
బలి చేసిన దానము, భువనము ఆశ్చర్యపోయేంత విశిష్టమైంది. విశ్లేషించి రాయండి.
జవాబు:
బలిచక్రవర్తి, శిబిచక్రవర్తి, కర్ణుడు, రంతిదేవుడు మొదలగు దాతలు ‘ఆడిన మాట తప్పకపోవడం’, దాన గుణం కలిగి ఉండడం వంటి మంచి గుణాల ద్వారా చరిత్రలో నిలిచిపోయారు.

ఇచ్చిన మాట కోసం తన గురువు శుక్రాచార్యుడు వారిస్తున్నా వినకుండా వామనుడికి మూడడుగుల నేలను దానం చేసిన గొప్ప దాత బలిచక్రవర్తి. ధనము, కీర్తి, కామం, జీవనాధారంలలో ఏది అడిగినా ఇస్తానని చెప్పినవాడు. ‘ధనం’ మీద దురాశతో వచ్చిన అతిథిని తిప్పి పంపనివాడు.

ఆడిన మాట తప్పినవాడిని భూదేవి మోయలేదని బ్రహ్మతో చెప్పిన విషయాన్ని గుర్తించినవాడు. దాతకు కావలసింది తగినంత ధనం, దానిని గ్రహించడానికి ఉత్తమమైన వ్యక్తి దొరకటం అదృష్టంగా భావించినవాడు బలిచక్రవర్తి.

పూర్వం ఎందరో రాజులు ఉన్నారు, వారికి రాజ్యాలున్నాయి, వారు గర్వంతో విర్రవీగారు కానీ, వారు సిరిసంపదలను మూటగట్టుకపోలేదని, చివరికి వారి పేర్లు కూడా భూమిపైన మిగులలేదని, శిబిచక్రవర్తి వంటివారు ప్రీతితో ప్రజల కోర్కెలను తీర్చారని, వారిని ఈ కాలంలో కూడా మరచిపోలేదని గుర్తించినవాడు బలిచక్రవర్తి.

నరకం వచ్చినా, బంధనాలు ప్రాప్తించినా, రాజ్యం పోయినా, వంశం నశించినా, చివరకు మరణం సంభవించినా సరే, మాట తప్పని గుణం కలవాడు బలి చక్రవర్తి. తాను నశిస్తానని తెలిసికూడా ఆడిన మాట తప్పని మానధనుడు బలిచక్రవర్తి.

అందుకే బలిచేసిన దానము భువనము ఆశ్చర్యపోయేంత విశిష్టమైంది.

(లేదా)

వీరతెలంగాణ పాఠం ఆధారంగా తెలంగాణ వీరుల ఘనతను వర్ణించండి.
జవాబు:
దాశరథి కృష్ణమాచార్యులు రచించిన వీరతెలంగాణ పాఠం తెలంగాణ వీరుల ఘనతను చాటి చెబుతున్నది.

తెలంగాణ బిడ్డలు పౌరుషధనులు. నిరంకుశ నిజాం పాలనను ఎదిరించి, ముల్లోకాలు దర్శించే విధంగా వజ్ర సమానమైన భుజబలం చూపించినారు. ఇక్కడి గడ్డిపోచకూడా కత్తిపట్టి రణరంగంలో దూకింది. దిక్కులన్నీ ఒక్కటయ్యే రీతిగా యుద్ధం చేశారు. స్వాతంత్య్రకాంతులను ఈ నేలమీద ప్రసరింప జేయడానికి ఇక్కడి వీరులు సాహసంతో పోరాటం చేసినారు.

తెలుగుయోధులు పరోపకార గుణ సంపన్నులు. మతపిశాచి భయంకరమైన కోరలతో కరాళనృత్యం చేసినప్పుడు, నిర్దాక్షిణ్యంగా అమాయకులను బలిగొంటున్నప్పుడు కూడా సంయమనం వహించి, తెలుగుతనం ఉట్టిపడేటట్లుగా నిలబడి యుద్ధం చేసినారు. అది చూసి రుద్రులు (ప్రమథలు) సైతం ఆశ్చర్యపోయి ప్రశంసించినారు.

కాకతీయుల పౌరుషం చూసి శత్రువులు తత్తరపడ్డారు. రుద్రమదేవి వీరవిక్రమాన్ని తెలుగు జెండాలు రెపరెపలాడించినాయి. కాపయ్యనాయకుని విజృంభణం వైరి గుండెలను గుబగుబలాడించింది. పశ్చిమ చాళుక్యుల పాలనలో ఈ నేల పచ్చగా వెలిగిపోయింది. ఆనాడైనా, ఈనాడైనా తెలంగాణ శత్రువుల దొంగదాడికి ఓడిపోలేదు. శ్రావణమాసంలోని మేఘంలా గర్జిస్తూ, పౌరుషంతో ముందుకు సాగుతూనే ఉన్నది. ఈ నేలలోనే ఆ విక్రమదీప్తి ఉన్నది. అదే ఈనాడు స్వతంత్ర తెలంగాణను కూడా సాధించుకున్నది.

ప్రశ్న 17.
ఇది విన్నప్పుడల్లా నేను రెండు ప్రశ్నలు వేసుకుంటాను. “ఏ తెలుగు, ఎక్కడి తెలుగు” అని, ఈ మాటలను సామల సదాశివగారు అనడం వెనుక కారణాలు ఏమై ఉంటాయో విశ్లేషించండి.
జవాబు:
టీవీ చానెళ్ళలోని ఒక ప్రకటనకు సామల సదాశివగారి స్పందన అది. ఈ వ్యాసం ప్రకటింపబడే నాటికి ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం ఉమ్మడిగా ఉన్నది. కాని మూడు ప్రాంతాలుగా (తెలంగాణ, రాయలసీమ, ఆంధ్ర) – ఆయా ప్రాంతాల్లోని భాషా సంస్కృతులూ వేర్వేరుగా పరిగణింపబడుతుండేవి. ఈ విషయం గుర్తుకు వచ్చి ఆ మాటలకు సదాశివగారు బాధతో ఆ మాట అని ఉంటారు.

సామల సదాశివగారి దృష్టిలో ప్రాంతాలు వేరైనా, భాషలోని యాసలు వేరైనా అన్ని ప్రాంతాల యాసలు, అందరి మాండలికాలూ అందమైనవే. అన్నిటినీ ఆదరించాలి, గౌరవించాలి. ప్రాంతీయ భాషలను సరిచేసుకోవాలి. సరిచేసుకోవాలంటే తొలగించడమో, దిద్దుకోవడమో కాదు, కలుపుకోవడం. ఒక భాష సమృద్ధిని అందులోని పదజాలం తెలుపుతుంది. మనం మాట్లాడేదే సరైంది. ఇతరులు మాట్లాడే భాష లోపభూయిష్టమైంది అనే సంకుచిత భావం నుంచి ముందు బయటపడాలి.

ఆదిలాబాద్లో మాట్లాడేదైనా, శ్రీకాకుళంలో మాట్లాడేదైనా, నల్లగొండదైనా, మహబూబ్నగర్ దైనా ఏ భాష సౌందర్యం దానిది. ఆయా ప్రాంతాల్లో మాట్లాడే ప్రత్యేకమైన పదజాలం, యాసలోని వైవిధ్యాన్ని గ్రహించి ప్రామాణికమనుకునే సాధారణ భాషలో కలుపుకోవాలి. అప్పుడు భాష సమృద్ధి కావడమే గాక ఇతర ప్రాంతాలపట్ల గల తేలికభావం తొలగిపోతుంది. ఇక ‘ఏ తెలుగు ?’ ‘ఎక్కడి తెలుగు’ అనే ప్రశ్నలకు తావే ఉండదు కదా ! సామల సదాశివగారు బాధపడటం వెనుక గల అసలు కారణాలు ఇవే.

(లేదా)

సంపాదకీయాలు సమకాలీన అంశాలను ప్రతిబింబిస్తాయి. దీనిని సమర్థిస్తూ రాయండి.
జవాబు:
సంపాదకీయాలంటే ఆయా వార్తల, సంఘటనల రూపాన్ని వివరిస్తూ, జరిగిన, జరగబోయే విషయాలను విశ్లేషించేది అని అర్థం. ఒక సంఘటన లేదా వార్త అకస్మాత్తుగా జరగదు. అవి జరగడానికి చాలా ముందే వాటి బీజం ఏర్పడి ఉంటుంది. ఉదాహరణకు సారాయి, గుడుంబా లేదా ఇతర మాదకద్రవ్యాల్లో కల్తీ జరిగి, అవి తాగినవారు ఆకస్మికంగా మరణిస్తే, ఆ సంఘటనలు ఎట్లా ఆరంభమై, ఏయే శాఖలు చూసీ చూడనట్లుగా, పట్టించుకోకుండా, ఉండటం వల్ల, ఎలా ప్రమాదాలు జరుగుతున్నాయో, ఆ మహమ్మారి ఆటకట్టించడానికి ప్రభుత్వమూ, సమాజమూ ఏ చర్యలు తీసుకోవాలో సూచిస్తూ వివిధ పత్రికలు సంపాదకీయాలను ప్రచురిస్తాయి.

అలాగే సమకాలీన సమస్యలైన అవినీతి, బంధుప్రీతి, ఆశ్రిత పక్షపాతం వంటి వాటి మీద, మహిళల మీద, బడుగు, బలహీన వర్గాల మీద జరుగుతున్న అన్యాయాలను, దాడులను నిరసిస్తూ సంపాదకీయాలు వస్తూ ఉంటాయి. అలాగే సమకాలీన రాజకీయాల్లో వచ్చే వార్తల మీద సంపాదకీయాలు వస్తూ ఉంటాయి.

ప్రపంచదేశాలు ఇటీవల వాతావరణంలో వస్తున్న మార్పులపై సదస్సు నిర్వహించాయి. అయితే ప్రపంచ కాలుష్యంలో ఎక్కువ భాగానికి కారణం అభివృద్ధి చెందిన అమెరికా, జపాన్, ఇంగ్లండ్ దేశాలే. కానీ, తప్పంతా వర్ధమాన దేశాలదే అన్నట్లు ఆ సదస్సులో అభివృద్ధి చెందిన దేశాలు వ్యవహరించాయి. చాలా పత్రికలు అభివృద్ధి చెందిన దేశాల పెత్తందారీతనాన్ని విమర్శిస్తూ సంపాదకీయాలు ప్రచురించాయి.

ఇలా పత్రికల సంపాదకీయాలు తమ చురుకైన వ్యాఖ్యలతో సమకాలీన అంశాలను ప్రతిబింబించడంవల్లే ప్రభుత్వాలు, అధికారులు బుద్ధి దగ్గర పెట్టుకొని, జవాబుదారీతనంతో వ్యవహరిస్తారనడంలో ఏ మాత్రం అతిశయోక్తి లేదు.

ప్రశ్న 18.
శివధనుర్భంగ ఘట్టాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
మిథిలానగర ప్రవేశం : విశ్వామిత్ర రామలక్ష్మణులు అహల్యశాపవిముక్తి తరువాత మిథిలానగరానికి చేరుకున్నారు. మిథిలానగర ప్రభువు జనకమహారాజు వారిని సాదరంగా ఆహ్వానించాడు. మిథిలలో అహల్యా గౌతమమహర్షిల కుమారుడు శతానందుడు రాముని దర్శించుకున్నాడు. తనతల్లికి శాపవిమోచనం కలిగించినందుకు రామునికి కృతజ్ఞతలు తెలియజేశాడు.

శివధనుర్భంగం : జనకుడు మరునాడుదయం విశ్వామిత్ర రామలక్ష్మణులను ఆహ్వానించాడు. విశ్వామిత్రుడు జనకునితో ‘వీరు దశరథుని పుత్రులు, నీ ధనుస్సును చూద్దామని వచ్చారు. చూపించు శుభం కలుగుతుంది’ అని అన్నాడు. జనకుడు శివధనుస్సు చరిత్రను వివరించాడు. యాగం కోసం పొలం దున్నుతుండగా నాగలిచాలులో తన కూతురు సీత దొరికిందని చెప్పాడు.

శివధనుస్సును ఎక్కుపెట్టినవాడికే సీతనిచ్చి పెళ్ళిచేస్తానని చెప్పాడు. ఎందరో రాజులు శివధనుస్సు ఎక్కుపెట్టడానికి ప్రయత్నంచేశారు కాని కనీసం కదపలేకపోయారని చెప్పాడు. ఐదువేల మంది శివధనుస్సు ఉన్న పెట్టెను తెచ్చారు. రాముడు ఎక్కుపెట్టగానే శివధనుస్సు వంగింది. రాముడు అల్లెతాడును చెవివరకు లాగేసరికి ధనుస్సు పెద్దశబ్దం చేస్తూ విరిగిపోయింది.

కల్యాణం : జనకుడు అన్నమాటప్రకారం సీతారాములవివాహం జరపడానికి సిద్ధమయ్యాడు. దశరథుడు జనకుని వర్తమానంతో సకుటుంబంగా వచ్చాడు. సీతారాముల కల్యాణం అంగరంగవైభవంగా జరిగింది. వారితోపాటు ఊర్మిళను లక్ష్మణునకు, మాండవిని భరతునకు, శ్రుతకీర్తిని శత్రుఘ్నునకిచ్చి పెళ్ళిచేశారు. ఈ విధంగా శివధనుస్సు విరిగింది, సీతారామకళ్యాణం జరిగింది.

(లేదా)

“చెప్పుడు మాటలు చేటుకు కారణం” వివరించండి.
జవాబు:
మంథర దుర్భుద్ధి : రాముని పట్టాభిషేకం కోసం అయోధ్యను అందంగా అలంకరిస్తున్నారు. మంథర అనే దాసి అది చూసి కళ్ళలో నిప్పులు పోసుకుంది. ఆమె కైకేయి అరణపుదాసి. మంథర రాముని పట్టాభిషేకవార్తను కైకకు చెప్పింది. కైక ఆనందించింది, కాని మంథర కైక మనసు మార్చివేసింది. రాముడు రాజైతే భరతుడు సేవకుడవుతాడని, నువ్వు దాసివవుతావని అంది. మంథర చెప్పుడు మాటలు విని కైక మనసు మారింది. మంథరను ఉపాయం చెప్పమంది. మంథర గతంలో దశరథుడిచ్చిన రెండు వరాలను ఉపయోగించుకోమని కైకేయికి చెప్పింది. కైక కోపగృహానికి చేరింది. దశరథుడు రాగానే రెండు వరాలు కోరింది. అవి

1. రాముని 14 సంవత్సరాల వనవాసం
2. భరతునికి పట్టాభిషేకం.

దశరథుని (ఆక్రందన) విలాపం రాముని అడవులకు పంపవద్దని దశరథుడు కైకను బ్రతిమాలాడు. కైక మారలేదు. రాముని పిలిచి వనవాస విషయం చెప్పింది. ‘తండ్రి మాటను తీరుస్తాను, అడవులకు వెళ్తాను’ అని రాముడు అన్నాడు. కౌసల్య, లక్ష్మణుడు రాముని అడవులకు వెళ్ళవద్దని బతిమాలారు. కాని రాముడు వినలేదు. తండ్రిమాటనే గౌరవిస్తానన్నాడు. కౌసల్య రామునితో తానూ వస్తానంది.

రాముడు భర్తను వదలి రావడం ధర్మం కాదని అన్నాడు. సీత పతిని అనుసరించడమే సతికి ధర్మం అంటూ రామునివెంట అడవులకు బయలుదేరింది. లక్ష్మణుడు కూడా అడవులకు బయలుదేరారు. సీతారామలక్ష్మణులు దశరథుని దగ్గరకు వెళ్ళారు. కైకేయి ఇచ్చిన నారచీరలను ధరించి అడవులకు బయలుదేరారు. ఇలా మంథర చెప్పుడు మాటలవలన కైక బుద్ధి చెడింది. శ్రీరాముని పితృభక్తి, సత్యానురక్తి లోకానికి తెలిసింది.

ఇ) సృజనాత్మకత (1 × 7 = 7 మా.)

ప్రశ్న 19.
“స్త్రీలపై జరుగుతున్న అత్యాచారాలను ఖండిస్తూ, వారిని గౌరవించాలని తెలుపుతూ” ఒక కరపత్రం తయారుచేయండి.
జవాబు:
సోదర సోదరీమణులారా !
స్త్రీలు మనిషి పుట్టుకకు మూలం. స్త్రీ పురుషుడు ఇద్దరూ సమాజ నిర్మాణంలో ముఖ్యులు. తల్లిగా, చెల్లిగా, భార్యగా కుటుంబంలో స్త్రీ పోషించే పాత్ర, నిస్వార్థంగా మమతానుబంధాలతో చేసే సేవ అమూల్యం. స్త్రీలే పురుషుడికి స్ఫూర్తి ప్రదాతలు.

ప్రాచీనకాలం నుంచి విజ్ఞానరంగంలో స్త్రీలు పురుషుడితో పోటీపడుతూనే ఉన్నారు. నేడు స్త్రీలు అన్ని రంగాలలో రాణిస్తున్నారు. చదువులో పురుషుడి కంటే ముందుంటున్నారు. ఇట్లా సమాజంలో క్రియాశీలమైన స్త్రీలపై పశుబలంతో, కామవాంఛతో అత్యాచారాలు జరగడం సిగ్గుచేటు. స్త్రీని గౌరవించే మంచి సంప్రదాయం ఉన్న మన దేశానికి అవమానకరం.

క్షణికమైన ఆవేశంతో స్త్రీలపై అత్యాచారాలు చేయడం వల్ల మన జాతి నిర్మాతలైన సోదరీమణుల ఆత్మగౌరవం దెబ్బతింటున్నది. విలువైన ప్రాణాలు పోతున్నాయి. జాతి పరువు మంట గలుస్తున్నది. కనుక – స్త్రీలను గౌరవించాలి. వారి ఆత్మగౌరవానికి ఆటంకాలు కలిగించకూడదు. వారి స్వేచ్ఛను హరించకూడదు. వారి హక్కులను కాపాడాలి.

తేది: XX.XX.XXXX
కాపీలు : 500

ఇట్లు,
జాగృతి మహిళా సంఘం, నిజామాబాద్

(లేదా)

మీ పరిసరాల్లో జరిగిన ఏదైనా సంఘటనను వాడుక భాషలో సంభాషణగా రాయండి
జవాబు:
ఒక రోజు నేను బడి నుండి ఇంటికి వస్తున్నప్పుడు దారిలో ఒక అబ్బాయి కనిపించాడు. అతడికి సుమారు నా వయసే ఉంటుంది. అతనికి ఎవరూ లేరు. ఎక్కడి నుంచి వచ్చాడో తెలియదు. తల వెంట్రుకలు మాసిపోయి, మాసిన దుస్తులతో చాలా అపరిశుభ్రంగా ఉన్నాడు. అతని భుజంపై ఓ సంచి ఉంది. అతడు చెత్త ఏరుకుంటున్నాడు. అది చూసిన నాకు చాలా బాధ కలిగింది. ఇతన్ని ఎలాగైనా బడిలో చేర్పించాలని నిర్ణయించుకున్నాను.
నేను : ఓ అబ్బి ! నీ పేరేంటి ?
అతడు : చెంచయ్య ! అని పిలుస్తారు.
నేను : నువ్వుండేదెక్కడ ?
అతడు : నాకు ఇల్లు లేదు. పగలంతా ఈ చెత్త ఏరుకుంటా, రాత్రిపూట ఇగో ఈ ఫుట్పాత్మద పండుంటా.
నేను : ఈ చెత్తనేం చేస్తావు ?
అతడు : గాసావుకారుకమ్ముతా. అతనిచ్చిన పైసల్తోటి దొరికింది తింటాను.
నేను : చక్కంగా బడికొచ్చి చదువుకోరాదూ !
అతడు : నన్నెవరు సదివిత్తారక్కా ? బువ్వెవరు పెడతారు ?
నేను : ప్రభుత్వ పాఠశాలలో చేరితే పుస్తకాలు, బట్టలూ వాళ్ళే యిస్తారు. చదువు చెబుతారు, మధ్యాహ్నం భోజనం కూడా పెడతారు.
అతడు : నిజంగానా అక్కా ! మరి పండడానికో ?
నేను : నిజమే, పండడానికి కూడా హాస్టలు ఉంటుంది.
అతడు : అయితే నేనూ నీలాగా చదువుకుంటానక్కా! కాని నన్నెవరు బడిలో చేరుస్తారు ?
నేను : నాతో మా ఇంటికి రా ! మా నాన్నతో చెప్పి అన్నీ ఏర్పాటు చేయిస్తాను.
అతడు : నువెంత మంచిదానివక్కా! పద నీతోవస్తాను.
అలా అతడిని నాతో తీసుకెళ్ళి నాన్నగారితో చెప్పి బడిలో చేరిపించాను. నాకెంత సంతోషంగా ఉందో ! ఇలాగే అందరూ ఎవరికి చేతనైనది వారు చేస్తే మన దేశంలో బాలలందరికీ విద్య అందుబాటులోకి వస్తుంది.

పార్ట్ – B

సమయం : 30 ని.లు
మార్కులు : 20

సూచనలు :

1. విద్యార్థులు జవాబులను ఈ ప్రశ్నాపత్రంలోనే నిర్దేశించిన విధంగా కేటాయించిన స్థలంలో రాయాలి.
2. పూర్తి చేసిన ‘పార్ట్ – బి’ ప్రశ్నా పత్రాన్ని ‘పార్ట్ – ఎ’ జవాబు పత్రంతో జత చేయండి.

I. భాషాంశాలు

అ) పదజాలం :

కింది పదాలను సొంతవాక్యాలలో ప్రయోగించండి. (2 × 1 = 2 మా.)

ప్రశ్న 1.
యశఃకాములు : ……………………….
జవాబు:
యశఃకాములు : యశఃకాములు ఎంత కష్టమైన పనినైనా ఓర్పుతో చేస్తారు.

ప్రశ్న 2.
తత్తరపాటు : ……………….
జవాబు:
తత్తరపాటు : తత్తరపాటు పడకుండా పరీక్ష పత్రాన్ని నిదానంగా చదవాలి.

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని ( A / B / C / D) బ్రాకెట్లో రాయండి. (8 × 1 = 8 మా.)

ప్రశ్న 3.
పాపాత్ములకు నిర్ణయం తప్పదు. (గీత గీసిన పదానికి అర్థాన్ని గుర్తించండి)
A) శిక్ష
B) నరకం
C) మరణం
D) జైలు
జవాబు:
B) నరకం

ప్రశ్న 4.
‘మగ్దూరు’ అనే మాటకు అర్థం (గీత గీసిన పదానికి గుర్తించండి)
A) సహకారం
B) పంచాయితీ
C) అభివృద్ధి
D) నియమం
జవాబు:
D) నియమం

ప్రశ్న 5.
అవని మన భరతావని ధరిణియై అందరిని మోస్తూ వసుంధరగా ఓర్పు వహించింది. (గీత గీసిన పదాలకు పర్యాయపదం గుర్తించండి)
A) ధర
B) వర
C) చెర
D) సొర
జవాబు:
A) ధర

ప్రశ్న 6.
తెలంగాణ మాండలికం మకరంద మాధుర్యమే. – గీత గీసిన పదానికి పర్యాయపదాలు ?
A) మరందము, మామిడి
B) మధువు, మకరం
C) తేనె, మధువు
D) మరందకము, మృదువు
జవాబు:
C) తేనె, మధువు

ప్రశ్న 7.
వనం అనే పదానికి నానార్థాలు
A) జలం, సముద్రం, ఆకాశం
B) నది, తోట, ఓడ
C) అడవి, ఆకాశం, భూమి
D) తోట, అడవి, మృదువు
జవాబు:
B) నది, తోట, ఓడ

ప్రశ్న 8.
సమయం, నలుపు అనే నానార్థాలు కల్గిన పదం
A) ఆకాశం
B) వరుస
C) కాలుడు
D) కాలం
జవాబు:
D) కాలం

ప్రశ్న 9.
సిరి తనంతట తానే వస్తుంది. శ్రీ ని తక్కువ భావంతో చూడకూడదు. ఈ వాక్యంలోని ప్రకృతులు, వికృతులు ?
A) సరి, శీరి
B) శ్రీ, సిరి
C) శిరి, సీరి
D) సారె, శీరి
జవాబు:
B) శ్రీ, సిరి

ప్రశ్న 10.
‘సంతోషింపచేయువాడు’ అనే పదానికి వ్యుత్పత్తి
A) సూర్యుడు
B) చంద్రుడు
C) ఇంద్రుడు
D) గురువు
జవాబు:
B) చంద్రుడు

ఆ) వ్యాకరణాంశాలు :

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని (A/B/C/D) బ్రాకెట్లలో రాయండి. (10 × 1 = 10 మా.)

ప్రశ్న 11.
వజ్రపుగనులు – విడదీసి రాస్తే
A) వజ్రము + గని
B) వజ్ర + గని
C) వజ్రము + గనులు
D) వజ్రపు + గని
జవాబు:
C) వజ్రము + గనులు

ప్రశ్న 12.
యడాగమ సంధికి ఉదాహరణ
A) ఉన్నయూరు
B) కమలాక్ష
C) దేశౌన్నత్యం
D) సూర్యోదయం
జవాబు:
A) ఉన్నయూరు

ప్రశ్న 13.
వీరులకు విశిష్టమైన స్థానం ఉంది – ఈ విగ్రహవాక్యం ఏ సమాసానికి చెందినది ?
A) ద్వంద్వ సమాసం
B) ద్విగు సమాసం
C) బహువ్రీహి సమానం
D) విశేషణపూర్వపద కర్మధారయ సమాసం
జవాబు:
D) విశేషణపూర్వపద కర్మధారయ సమాసం

ప్రశ్న 14.
‘ముక్కంటి’ ఏ సమాసం ?
A) ద్విగు సమాసం
B) ద్వంద్వ సమాసం
C) బహువ్రీహి సమాసం
D) రూపక సమాసం
జవాబు:
C) బహువ్రీహి సమాసం

ప్రశ్న 15.
నజభజజజర అనే గణాలు వరుసగా వచ్చే పద్యము.
A) ఉత్పలమాల
B) కందం
C) చెంపకమాల
D) ఆటవెలది
జవాబు:
C) చెంపకమాల

ప్రశ్న 16.
నెట్టుకొని కాయ బీతెండ పట్టపగలు – ఈ పద్యపాదం ఏ ఛందస్సుకు చెందినది ?
A) తేటగీతి
B) సీసం
C) శార్దూలం
D) ఆటవెలది
జవాబు:
A) తేటగీతి

ప్రశ్న 17.
హనుమంతుడు సముద్రాన్ని లంఘించాడు. మహాత్ములకు సాధ్యం కానిది లేదు కదా ! – ఇందులోని అలంకారం
A) ఛేకానుప్రాస
B) అంత్యానుప్రాస
C) అర్థాంతరన్యాసం
D) అతిశయోక్తి
జవాబు:
C) అర్థాంతరన్యాసం

ప్రశ్న 18.
ఛేకానుప్రాసాలంకారానికి ఉదాహరణ
A) నీకు వంద వందనాలు
B) ఆమె ముఖం చంద్రబింబంలా ఉంది
C) కన్నీరు కార్చింది
D) మతపిశాచిని దునుమాడాలి
జవాబు:
A) నీకు వంద వందనాలు

ప్రశ్న 19.
కర్తరి వాక్యానికి ఉదాహరణ
A) దయచేసి నే చెప్పేది వినండి
B) నాచే పుస్తకం చదువబడింది
C) సినారె గజల్స్ రాశాడు
D) ఇక్కడ ఆడకండి
జవాబు:
C) సినారె గజల్స్ రాశాడు

ప్రశ్న 20.
ఉపమేయానికి ఉపమానానికి భేదం ఉన్నా లేనట్లు చెబితే అది
A) ఉపమాలంకారం
B) యమకాలంకారం
C) రూపకాలంకారం
D) ఉత్ప్రేక్షాలంకారం
జవాబు:
C) రూపకాలంకారం

Reviewing TS 10th Class Telugu Model Papers Set 1 can help students identify areas where they need improvement.

TS SSC Telugu Model Paper Set 1 with Solutions

‘సమయం: 3 గం.
మార్కులు : 80

విద్యార్థులకు సూచనలు :

1. జవాబులు రాయడానికి 2 గంటల 30 నిముషాలు ఉపయోగించాలి.
2. పార్ట్ ‘బి’ చివరి 30 నిమిషాలలో పూర్తిచేసి, పార్ట్ ‘ఎ’ జవాబు పత్రానికి జతచేయాలి.

పార్ట్ – A
I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన (20 మార్కులు)

అ) కింది పేరాను చదవండి. ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులు 1, 2 వాక్యాలలో రాయండి. (5 × 1 = 5 మా.)

రాజాజ్ఞ మేరకు వశిష్ఠుడు మంత్రులను, అధికారులను, యువరాజ్యపట్టాభిషేక మహోత్సవానికి ఏర్పాట్లను చేయవలసిందని ఆదేశించాడు. దశరథుడు శ్రీరాముణ్ణి అక్కున జేర్చుకున్నాడు. బంగారు సింహాసనం మీద కూర్చోబెట్టాడు. చిరునవ్వులు చిందిస్తూ ‘రామా ! నీ సుగుణాలతో ప్రజలను మెప్పించావు కనుక నీవు యువరాజ పట్టాభిషేకం చేసుకోవాలి.

నీ బాధ్యత పెరుగుతున్నది. మరింత వినయవంతుడివి కావాలి జితేంద్రియుడివి కావాలి’ అంటూ రాజధర్మాలను నూరిపోశాడు. తండ్రి వద్ద సెలవు తీసుకొని తల్లి అయిన కౌసల్య దగ్గరికి వచ్చాడు శ్రీరాముడు. ఆమె ఆశీస్సులందుకున్నాడు. వశిష్ఠుని ఆదేశం మేరకు పట్టాభిషేకానికి అనువుగా సీతారాములు ఉపవాసదీక్షను గైకొన్నారు.

శ్రీరామ పట్టాభిషేక మహోత్సవం కోసం అయోధ్య తనను తాను అలంకరించుకుంది. నగరమంతా ఆనందశోభ తాండవిస్తున్నది. ఇది చూసిన మంథర కళ్ళలో నిప్పులు పోసుకున్నది. కైకేయి అత్తవారింటికి వచ్చినప్పుడు వెంట వచ్చిన అరణపుదాసి మంథర. పరుగు పరుగున కైకేయి దగ్గరికి వెళ్ళి పట్టాభిషేక విషయం చెప్పింది. కైకేయి చాలా ఆనందించి, వార్త చెప్పినందుకు మంథరకు విలువైన బహుమానాన్నందించింది.

నిశ్చేష్టురాలైంది. మంథర. “దుఃఖించవలసిన సమయంలో ఎందుకు సంతోషిస్తున్నా”వని నిలదీసింది కైకేయిని. “నాకు రాముడు, భరతుడు ఇద్దరూ సమానమే. రాముడు పట్టాభిషిక్తుడు అవుతున్నాడంటే అంతకన్నా నాకు ఆనందమేముంటుందన్నది కైకేయి.

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 1.
దశరథుడు యువరాజ్య పట్టాభిషేకం ఎవరికీ చేయాలనుకున్నాడు ? ఎందుకు ?
జవాబు:
దశరథుడు యువరాజ్య పట్టాభిషేకం శ్రీరామునికి చేయాలనుకున్నాడు. రాముడు సుగుణాలతో ప్రజలను మెప్పించాడు. కనుక రామునికి యువరాజు పట్టాభిషేకం చేయాలి.

ప్రశ్న 2.
సీతారాములు ఉపవాసదీక్షను ఎందుకు తీసుకున్నారు ?
జవాబు:
సీతారాములు వశిష్ఠుని ఆదేశం మేరకు పట్టాభిషేకానికి అనువుగా ఉపవాస దీక్షను తీసుకున్నారు.

ప్రశ్న 3.
మంథర కైకేయిని ఏమని నిలదీసింది ?
జవాబు:
మంథర కైకేయిని ‘దుఃఖించవలసిన సమయంలో ఎందుకు సంతోషిస్తున్నావని’ నిలదీసింది.

ప్రశ్న 4.
అయోధ్య నగరం అలంకరించడానికి కారణమేమిటి ?
జవాబు:
శ్రీరామ పట్టాభిషేకం మహోత్సవ సందర్భంగా అయోధ్యను అలంకరించారు.

ప్రశ్న 5.
‘మంథర కళ్ళలో నిప్పులు పోసుకున్నది’ అంటే మీకేమి అర్థమైంది ?
జవాబు:
మంథర ఈర్ష్యాసూయలతో నిండిపోయింది.

ఆ) కింది పద్యాలలో ఏదైనా ఒక పద్యానికి ప్రతిపదార్థం రాయండి. (1 × 5 = 5 మా.)

6. నిండైన నిబంధమైన, ధరణీ నిర్మూలనంబైన, దు
ర్మరణం బైనఁ గులాంతమైన నిజమున్ రానిమ్ము; కానిమ్ము పో;
హరుఁడైనన్, హరియైన, నీరజభవుం డభ్యాగతుండైన నౌఁ;
దిరుగన్ నేరదు నాదు జిహ్వ; వినుమా ! ధీవర్య ! వేయేటికిన్ ?
జవాబు:
ప్రతిపదార్థం :

ధీవర్య = బుద్ధిమంతులలో శ్రేష్ఠుడా !
(ఓ శుక్రాచార్యా !)
నిరయంబైనన్
(నిరయంబు + ఐనన్) = నరకం దాపురించినా
నిబంధమైనన్ = బంధనం ప్రాప్తించినా.
ధరణీ నిర్మూలనంబైనన్;
ధరణీ = భూమండలం (రాజ్యం)
నిర్మూలనంబు + ఐనన్ = పూర్తిగా నశించినా (రాజ్య భ్రష్టుడయినా)
దుర్మరణంబైనన్ (దుర్మరణంబు + ఐనన్) = (విషం త్రాగడం వంటి కారణాల వల్ల మరణం సంభవించడం, దుర్మరణం)
కులాంతమైనన్ (కుల + అంతము + ఐనన్) = = (నా) వంశం అంతరించినా, (నా కులమునకు చేటు వాటిల్లినా)
నిజమున్ రానిమ్ము = నిజంగానే సంభవిస్తే సంభవించనీ !
(పైన చెప్పినట్లు నరకం, కారాగార బంధనం, రాజ్యభ్రష్ట, దుర్మరణం, వంశనాశనం, అనేవి నిజంగా నాకు వస్తే వచ్చుగాక !)
కానిమ్ము పో = ఏది జరిగితే, అదే జరుగనియ్యి
అభ్యాగతుండు = ఆ వచ్చిన అతిథి
హరుడైనన్
(హరుడు + ఐనన్) = ఈశ్వరుడైనా
హరియైనన్ = విష్ణుమూర్తియైనా
(హరి + ఐనన్)
నీరజభవుండు = పద్మ సంభవుడైన బ్రహ్మ
ఐనన్ = అయినా
ఔన్ = కావచ్చును;
విను = నా మాట వినండి
వేయి = వేయి మాటలు (పెక్కు మాటలు)
ఏటికిన్ = ఎందుకు ?
నాదు జిహ్వ = నా నాలుక
తిరుగన్ నేరదు = మారుమాట పలుకదు

(లేదా)

తెలగాణమ్మున గడ్డిపోచయును సంధించెన్ కృపాణమ్ము ! రా
జలలాముం డనువాని పీచమడచన్ సాగించె యుద్ధమ్ము! భీ
తిలిపోయెన్ జగమెల్ల యేమియగునో తెల్యంగరాకన్ ! దిశాం
చలముల్ శక్రధనుఃపరంపరలతో సయ్యాటలాడెన్ దివిన్
జవాబు:
ప్రతిపదార్థము :

తెలగాణమ్మునన్ = తెలంగాణలో
గడ్డిపోచయును = గడ్డిపోచకూడా ! (గడ్డిపరకవంటి అల్పుడు కూడా)
కృపాణమ్మున్ = కత్తిని
సంధించెన్ = చేతపట్టింది; (కత్తిపట్టి ఎదిరించాడు)
రాజలలాముండు = రాజశ్రేష్ఠుడు
అనువాని = అని పేరు పొందిన నిజాము నవాబు యొక్క.
పీచము = గర్వము (పొగరు)
అడచన్ = అణచడానికి
యుద్ధమ్మున్ = యుద్ధాన్ని (పోరాటమును)
సాగించెన్ = సాగించింది (వానితో యుద్ధం చేసింది)
యేమియగునో
(ఏమి + అగునో) = ఏమవుతుందో (యుద్ధం ఎలా పరిణమిస్తుందో)
తెల్యంగరాకన్ = తెలియకపోవడం వల్ల
జగమెల
(జగము + ఎల్ల)
భీతిలిపోయెన్ = భయపడిపోయింది
దివిన్ = ఆకాశమున
దిశాంచలముల్
(దిశా + అంచలముల్) = దిక్కుల చివరలన్నీ
శక్రధనుః పరంపరలతోన్;
శక్రధనుః = ఇంద్రధనుస్సు యొక్క
పరంపరలతోన్ = ఎడతెగని వరుసలతో
సయ్యాటలాడెన్ = కూడియాడాయి

ఇ) కింది పేరాను చదవండి. ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు 1, 2 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (5 × 2 = 10 మా.)

జీవితంలో వేగం, దాంతో పాటు అవసరాలు పెరిగాయి. వాటిని తీర్చుకోవడానికి ఒక వస్తువు స్థానంలో పదేసి పోటీపడుతూ పుట్టుకొచ్చాయి. చిన్న ఉదాహరణ తీసుకుంటే దాహం తీర్చుకోవడానికి ఇంతకు పూర్వం మనం అవలంభించిన పద్ధతులకూ ఇప్పుడు వాడుకలో ఉన్న వాటికి ఎంతో తేడా కనిపిస్తుంది. ఒకప్పుడు ప్రయాణాల్లో కూజాలు, మరచెంబులూ, వాటర్ బ్యాగ్లూ లాంటివి ఉపయోగించే వాళ్ళు.

వాటి ప్రయోజనం ఒక తడవతో తీరిపోయేది కాదు. అదే వస్తువును ఎన్నిసార్లు ప్రయాణాలు చేసినా ఉపయోగించడం కద్దు. కానీ ప్రస్తుతం ఆ పద్ధతికి కాలదోషం పట్టింది. కూజానో, మరచెంబునో, చివరకు వాటర్ బ్యాగ్ ్న మోసుకెళ్ళడం, కారణాలేవైనా కష్టతరమనిపిస్తుంది. కొందరికి అది ఇబ్బందిగా కనిపిస్తే మరికొందరికి నామోషీగా మారిపోయింది. ఫలితంగా ‘యూజ్ అండ్ త్రో’ అనే సంస్కృతి ప్రాచుర్యం లభించింది.

దాహం తీర్చుకోవడానికి ఇంటి నుండి నీళ్ళు మోసుకుపోనవసరం లేదు. లేదా ఎక్కడో కుళాయి దగ్గర నీళ్ళు పట్టుకోవాల్సిన అగత్యమూ లేదు. దుకాణాల్లో నీళ్ళ బాటిళ్ళు అమ్ముతారు. వాటిని కొనుక్కొని తాగవచ్చు. అంతవరకు బాగానే ఉంది. ఆ తరువాత ఖాళీ బాటిల్ మాట ఏమిటని ఆలోచించేవాళ్ళ సంఖ్య స్వల్పం.

ఆ ప్లాస్టిక్ సీసాల్ని పదిలపరచి మళ్ళీ ఉపయోగించే వాళ్ళకన్నా చెత్తకుప్పల్లో పారబోసి వ్యర్థపదార్థాల్ని పెంచి పోషించేవారి సంఖ్య ప్రపంచ వ్యాప్తంగా అధికంగా ఉంటోందని పర్యావరణ ఉద్యమకారులు అంటున్నారు. ఇది నీళ్ళకే కాదు అనేక ద్రవ, ఘన పదార్థాలకూ వర్తిస్తుంది. మజ్జిగ కోసం, పాలకోసం, నూనె, నెయ్యి, వెన్న లాంటి పదార్థాల కోసం ఉపయోగించే పాలిథీన్ సంచులు. అవసరం తీరిన తరువాత వ్యర్థపదార్థాల రూపంలో ప్రాణాంతకంగా పరిణమిస్తున్నాయని పరిశోధనలో వెల్లడయింది.

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 7.
ప్రయాణాలలో నీటి కోసం ఇంతకు పూర్వం ఏవి ఉపయోగించేవారు ?
జవాబు:
కూజాలు, మరచెంబులూ, వాటర్బ్యాగ్లు లాంటివి ఉపయోగించేవాళ్ళు.

ప్రశ్న 8.
యూజ్ అండ్ త్రో అనే సంస్కృతికి ఎందుకు ప్రాచుర్యం లభించింది ?
జవాబు:
కూజానో, మరచెంబునో, చివరకు వాటర్ బ్యాగ్ మోసుకెళ్ళడం వంటివి కొందరికి ఇబ్బందిగా కనిపిస్తే, మరికొందరికి నామోషీగా మారిపోయింది. ఫలితంగా ‘యూజ్ అండ్ త్రో’ అనే సంస్కృతికి ప్రాచుర్యం లభించింది.

ప్రశ్న 9.
ప్రస్తుతం ప్రయాణాలల్లో దాహం ఎలా తీర్చుకుంటున్నారు ?
జవాబు:
ప్రస్తుతం ప్రయాణాలలో దుకాణాల్లో నీళ్ళబాటిళ్ళు కొనుక్కుంటున్నారు. అలా దాహం తీర్చుకుంటున్నారు.

ప్రశ్న 10.
ప్రాణాంతకంగా పరిణమిస్తున్న వ్యర్థపదార్థాలు ఏవి ?
జవాబు:
పాలిథీన్ సంచులు

ప్రశ్న 11.
ఈ పేరా ఏ అంశం పైన రాయబడింది ?
జవాబు:
ప్రాణాంతకంగా మారిన పాలిథీన్ సంచుల గురించి.

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత

అ) కింది ప్రశ్నలకు 5 నుండి 6 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (4 × 3 = 12 మా.)

ప్రశ్న 12.
నగరంలో ‘తీరిక దక్కదు, కోరిక చిక్కదు’ అని కవి ఎందుకన్నాడు ?
జవాబు:
నగరవాసులకు తీరిక ఉండదు. నగరంలో ఉద్యోగాలు చేసేవారు ఉదయమే బయలుదేరి దూరంగా ఉన్న తమ కార్యాలయాలకు, ఉరుకులు, పరుగులూ పెడుతూ పొద్దున్నే వెళ్ళాలి. ట్రాఫికామ్లుంటాయి. కాబట్టి ఆఫీసు వేళకు చాలా ముందుగానే వారు ఇంటి నుండి బయలుదేరాలి. తిరిగి ఇండ్లకు వచ్చేటప్పటికి పొద్దుపోతుంది.
అలాగే నగరంలో కూలిపనులు చేసి జీవించే వారికి కూడా, వారికి పని దొరికే ప్రాంతానికి రావడానికీ, పోవడానికీ ఎంతో సమయం పడుతుంది. అందుచేత వారికి కూడా తీరిక దక్కదు.

ప్రశ్న 13.
వీరతెలంగాణ పాఠ్యాంశ కవిని గురించి రాయండి.
జవాబు:
‘వీరతెలంగాణ’ పాఠాన్ని దాశరథి కృష్ణమాచార్యులు రచించారు. ఈయన వరంగల్లు జిల్లా చిన్నగూడూరులో జిన్మించారు. వీరు

1. అగ్నిధార
2. రుద్రవీణ
3. మహాంధ్రోదయం
4. పునర్నవం
5. కవితాపుష్పం
6. తిమిరంతో సమరం
7. అమృతాభిషేకం
8. ఆలోచనాలోచనాలు వంటి కవితా సంపుటాలను వెలువరించారు.

వీరు

1. నవమి (నాటికలు)
2. యాత్రా స్మృతి అనే స్వీయచరిత్రను వ్రాశారు. వీరు సినీ గేయ కవిగా, ఆణిముత్యాల వంటి పాటలు రాశారు. గాలిబ్ గజళ్ళను 1961లో తెలుగులోనికి వీరు అనువదించారు. 1967లో ఆంధ్రప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడమీ అవార్డునూ, 1974 కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ అవార్డునూ వీరు పొందారు.

ప్రశ్న 14.
‘ఆడవాళ్ళ నోట అసలైన భాష ఉంటుందని’ సామల సదాశివ ఎందుకు అన్నాడు ?
జవాబు:
‘ఆడవాళ్ళ నోట నుండే అసలైన భాషను వినగలం’ అనే మాటను, నేను సమర్థిస్తాను. ఆడవాళ్ళ మాటల్లో కల్తీ ఉండదు. వారు ఇంటిపట్టునే ఉంటారు. కనుక, వారు మాట్లాడే భాషలో ఇతర భాషా పదాలు కలియవు. అందుకే ఆడవాళ్ళ నోట అసలైన భాషను మనము వినగలం. అందుకు గల కారణాలు.

1. వరంగల్లులో కూరగాయలు అమ్మే స్త్రీల మాటల్లో అచ్చమయిన తెలుగు నుడి వినిపిస్తుంది.
2. అలాగే ఉర్దూ మాట్లాడే ముస్లిము స్త్రీలు, ఇల్లు దాటి వెళ్ళని వాళ్ళైన రాజమహల్లులో ఉండే బేగముల భాష, పరిశుద్ధమైనదని ఆ రోజుల్లో విద్వాంసులు చెప్పేవారు. అందుకే కల్తీ లేని ఉర్దూను, ‘బేగమాతీ జుబాన్’, ‘మహెల్లాతీ జుబాన్’ అని పిలిచేవారు.

ప్రశ్న 15.
“మనుషులంతా పుట్టుకతో సమానం” అని ఎందుకు అనవచ్చునో రాయండి.
జవాబు:
ప్రజలలో ధనిక-పేద, ఎక్కువ తక్కువ భేదాలు ఏవీ పుట్టినపుడు లేవు. పుట్టేటప్పుడు అందరూ ఒకేలాగా పుడతారు. కానీ తరువాతే కుల, మత, వర్ణ, జాతి, వర్గ, ధనిక, పేద తారతమ్యాలు, ఆధిక్యం -న్యూనతాభావాలు ఏర్పడతాయి. నిమ్నజాతుల అభ్యున్నతికి, సమాజ శ్రేయస్సుకు తోడ్పడే భాగ్యరెడ్డి వర్మ అణగారిన వర్గాల్లో ఆ న్యూనతా భావం పొగొట్టి ఆది ఆంధ్రులుగా వారిని నమోదు చేయించాడు. దీన్ని బట్టి మనుషులంతా పుట్టుకతో సమానులే. ఎట్లాంటి ఎక్కువ ‘తక్కువ భావాలేవీ ఉండవని తెలుస్తుంది.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 10 నుండి 12 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (3 × 7 = 21 మా.)

ప్రశ్న 16.
దానశీలం పాఠం ఆధారంగా బలిచక్రవర్తి స్వభావాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
గురువు శుక్రాచార్యుడు దానము వద్దని చెప్పినా బలి దానానికి సిద్ధపడటం అతని దాన గుణాన్ని తెలియచేస్తుంది. వామనునికి ఇచ్చే దానం వలన బలి మరణిస్తాడని గురువు శుక్రాచార్యుడు చెప్పాడు. కాని బలి చక్రవర్తి కీర్తి కోసం అంతటి త్యాగానికి సిద్ధపడ్డాడు. కనుక బలి చక్రవర్తి ఏ త్యాగానికైనా వెనుకాడని స్వభావం (గుణము) కలవాడని మనకు తెలుస్తుంది.

గురువు చెప్పినా వినకుండా, ఆడినమాట తప్పకుండా, బలిచక్రవర్తి దానం చేశాడు. అందువల్ల బలి చక్రవర్తి ఆడిన మాట తప్పని గుణం కలవాడని చెప్పవచ్చు. గత కాలంలోని శిబి చక్రవర్తి వంటి దాతలను గమనించి, ఆనాటి త్యాగధనులను ఆదర్శంగా ఎంచుకొనే గుణం కలవాడు. దానం ఆశించేవారు రాక్షస విరోధియైన విష్ణుమూర్తి అయినా దానం చేయడానికి వెనుకాడకపోవడం బలిచక్రవర్తిలోని దానగుణాన్ని తెలియజేస్తుంది.

(లేదా)

జీవనభాష్యం మనకు ఎలాంటి ప్రేరణను కలిగిస్తుందో రాయండి.
జవాబు:
సి. నారాయణరెడ్డి మానవ వికాసానికి జీవనభాష్యం అన్న గజల్సులో ఇలా నీటితో నిండిన మబ్బులు తేమతో బరువు ఎక్కితే వర్షంగా కురుస్తాయి. అలాగే మనస్సుకు దిగులు మబ్బులు కమ్మితే అది కన్నీరుగా అవుతుంది.

“ఒక లక్ష్యాన్ని సాధించడానికి బయలుదేరినపుడు ఎన్నో కష్టాలూ, అడ్డంకులూ ఎదురౌతాయని లోకం భయపెడుతుంది. ఆ మాటలకు మనం భయపడకుండా ముందుకు నడిస్తే విజయం లభిస్తుంది. క్రమంగా అదే నలుగురికీ దారిగా మారుతుంది. బీడునేలల్లో ఏ పంటలు పండవని, ఏ ప్రయత్నం చేయకుండానే నిరాశపడవద్దు. కష్టపడి ఆ నేలను దున్ని విత్తులు నాటితే, ఆ నేలలో మంచి పంటలు పండుతాయి.

నలుగురు మనుషులు కలసి జీవించడం మంచి సాఘిక జీవనం. సాటివారి పట్ల మనం సానుకూల దృక్పథాన్ని ఏర్పరచుకోవాలి. అటువంటి మనుష్యులు కలిస్తేనే అది ఊరు అవుతుంది.

ఎన్ని విజయాలు సాధించినా, ఎంత ఎత్తుకు ఎదిగినా విధి ఏ పరీక్షలు పెడుతుందో ఎవరూ ముందుగా ఊహించలేరు. విధి శక్తి ముందు అందరూ తలవంచాలి. ఎత్తైన హిమాలయ పర్వతం కూడా ఎండ వేడికి కరిగి నీరు కావలసిందే కదా!

మంచి పేరు పొందామనీ, బిరుదులూ, సత్యారాలు పొందామనీ అనుకోవడంలో విలువ, గుర్తింపు లేదు. మానవాళికి ఉపయోగించేలా నిస్వార్థ త్యాగం చేస్తేనే ఆ మనిషి పేరు చరిత్రలో శాశ్వతంగా నిలుస్తుందని సి.నా.రె. మనకు ప్రేరణ కల్గించాడు.

ప్రశ్న 17.
కొత్తబాట పాఠం ఆధారంగా పల్లెలో అక్క గుర్తించిన మార్పులు ఏమిటో వివరించండి.
జవాబు:
పూర్వం పల్లెల్లో భూస్వాములు సన్న, చిన్నకారు రైతులపై పెత్తనం చెలాయిస్తూ ఉండేవారు. పేద ప్రజలు శ్రమపడి పంటలు పండిస్తే వారి శ్రమకు తగిన ప్రతిఫలం వారికి ఇవ్వకుండా, ఈ భూస్వాములు దోపిడీ చేసేవారు. అవసరానికి ‘ భూస్వాముల వద్ద అప్పుతీసుకుంటే వారికి వడ్డీలపై వడ్డీలు వేసి, పేద ప్రజల్ని పీడించేవారు. గ్రామంలో తక్కువ కులాల వారిని బానిసలుగా చూసేవారు. ఆ రోజుల్లో స్త్రీలు ధైర్యంగా బయటికి వచ్చే పరిస్థితి ఉండేదికాదు. కులమత భేదాలు దోపిడీలు, దౌర్జన్యాలతో భూస్వాములు పేద ప్రజల్ని హింసిస్తూ ఉండేవారు.

కానీ నేడు పరిస్థితుల్లో మార్పు వచ్చింది. ప్రజలు తెలివి తెచ్చుకుని, భూస్వాములపై తిరుగుబాటు చేశారు. వారి అధికారాన్ని ప్రశ్నించగలిగారు. ప్రజలంతా కలసి కట్టుగా ఉండి, కష్టపడి పనిచేసి సంపాదించిన సొమ్మును తింటూ, బానిసత్వం నుండి విముక్తిని పొందారు. అన్యాయాలను అరికట్టగలిగారు. స్త్రీలు బయటకు ధైర్యంగా వచ్చి వారి పనులు వారు చేసుకోగలుగుతున్నారు. పేద, ధనిక తేడాలు, కులమత భేదాలు లేకుండా అందరూ సమభావంతో కలసికట్టుగా, స్వేచ్ఛగా, సంతోషంగా ఉండగలుగుతున్నాడు.

(లేదా)

నిర్మాణపరంగా గోలకొండ పట్టణం యొక్క గొప్పతనాన్ని రాయండి.
జవాబు:
ఇబ్రహీం కుతుబ్షా అనే గోల్కొండ నవాబు, సర్దార్లను, భాగ్యవంతులను కోటలోనే మేడలు కట్టమని ఆజ్ఞ చేశాడు. దానితో గోల్కొండ పట్టణం, అలంకార భూయిష్టం అయ్యింది. పట్టణంలో అందమైన భవనాలు, దేవాలయాలు, మసీదులు, ధర్మశాలలు, భిక్షా గృహాలు కట్టారు. గోల్కొండ పట్టణంలో ‘నగీనాబాగ్’ అనే అందమైన ఉద్యానవనము ఉండేది. ‘షాషిమహలు’ అనే రాజుల మేడలు, ఆనాటి ఇంజనీర్ల ప్రతిభను తెలిపేవి.

అక్కడ ‘దిల్కుషా’ అనే భవనము, గొప్ప అందమైన రాజమందిరము. దీనిలో విదేశీ రాయబారులు బస చేసేవారు. యుద్ధ భటులకు రెండు బారకాసులు ఉండేవి. మి మీద తోటలు గోల్కొండ నగరంలో విలక్షణమైనవి. అందమైనవి. కటోరా హవుజు ప్రాంతము వేసవిలో గొప్పవారికి విహారభూమిగా ఉండేది. ఆఫ్రిగా నుండి తెప్పించిన ‘దొడ్డ బాల్బోవా’ వృక్షము, దానిలోని తొఱ్ఱ మంచి ఆకర్షణగా ఉండేది.

ప్రశ్న 18.
శ్రీరాముని గుణగణాలను వివరించండి.
జవాబు:
శ్రీరాముడు సకలగుణాభిరాముడు. శ్రీరాముడు, మారీచుడు చెప్పినట్లుగా ధర్మము మూర్తీభవించిన పుణ్యమూర్తి. రాముడు సత్యపరాక్రముడు. రాముడు రూపంలో, గుణంలో గొప్పవాడు. మహావీరుడు. మృదువుగా మాట్లాడతాడు. శరణన్న వారిని కాపాడతాడు. గర్వంలేనివాడు. పరుల సంపదను ఆశించడు. తల్లి దండ్రులయందు; గురువులందు భక్తి కలవాడు. ప్రజల పట్ల వాత్సల్యం కలవాడు. వినయశీలి. ప్రజలందరికీ రాముడంటే ప్రీతి.

శ్రీరాముడు మర్యాదా పురుషోత్తముడు. మాతృభక్తి కలవాడు. పితృభక్తి పరాయణుడు. పితృవాక్య పరిపాలకుడు. ఏకపత్నీవ్రతాన్ని పూనినవాడు. అఖండమైన సోదరప్రేమ కలవాడు. స్నేహితులైన సుగ్రీవ, విభీషణులపై ప్రేమ చూపి, వారిని రాజులుగా చేశాడు. రాముడు శరణాగతవత్సలుడు. ఆడినమాట తప్పనివాడు. మహా పతివ్రతయైన భార్య సీత యందు గొప్ప ప్రేమానురాగాలు కలవాడు. నేటికీ రామరాజ్యం కావాలని ప్రజలు కోరుకుంటున్నారు.

(లేదా)

రామాయణం ఆధారంగా గురుశిష్య సంబంధం గురించి రాయండి.
జవాబు:
పూర్వ కాలంలో ‘గురుముఖతః’ విద్య నేర్చుకునేవారు. గురుసేవలు చేసి, వాళ్ళ అనుగ్రహాన్ని పొంది విద్యలను అభ్యసించేవారు.

రామాయణాన్ని పరిశీలించినట్లయితే రామలక్ష్మణులు కూడా విశ్వామిత్రునికి సేవలు చేసి ఆయన వద్ద అనేక విద్యలను అభ్యసించినట్లు తెలుస్తోంది. విశ్వామిత్రుడు యాగరక్షణ కోసం బాలకులైన రామలక్ష్మణులను తనతో అడవికి తీసికోనిపోయి ‘బల’, ‘అతిబల’ వంటి విద్యలను బోధించాడు. వీటి ప్రభావం వల్ల అలసట, ఆకలి దప్పుల వంటివి ఉండవు. దీన్ని బట్టి శిష్యుల బాగోగులను చూడటం తమ బాధ్యతగా గురువులు గ్రహించే వారని తెలుస్తోంది.

రామాయణం ఆధారంగా పరిశీలిస్తే గురుశిష్యుల సంబంధం ఎంతో విశిష్టమైనదిగా తోస్తుంది. శిష్యులు గురువు ఆజ్ఞను పాటించడం తమ కర్తవ్యంగా భావించేవారు. తాటక వధ గావించిన రాముని చూసి సంతోషించి విశ్వామిత్ర మహర్షి రామునికి ఎన్నో దివ్యాస్త్రాలను అనుగ్రహించాడు.

గురువు అనుగ్రహిస్తే ఇవ్వలేనిది లేదనీ, శిష్యుడు పొందలేనిది లేదనీ రామాయణాన్ని బట్టి గ్రహించవచ్చును. గురువు శిష్యుల పట్ల వాత్సల్యంతోను, శిష్యులు గురువు పట్ల వినయ విధేయతలతోను మెలగుతండేవారు.

ఇ) సృజనాత్మకత (1 × 7 = 7 మా.)

ప్రశ్న 19.
చదువుకోవడం వల్ల కలిగే ప్రయోజనాల గురించి ఇద్దరు మిత్రుల మధ్య సంభాషణ రాయండి..
జవాబు:
రాము : రవీ ! ఈ రోజు నేను చదువు వలన లాభాలను తెలుసుకున్నానురా !
రవి : అవున్రా ! చదువుకోవడం వల్ల ముందు వినయం కల్గుతుంది. దాని తర్వాత ధనము, సౌఖ్యము కల్గుతాయని భర్తృహరి చెప్పాడు కదా !
రాము : ఏది మంచో, ఏది చెడో అన్న విచక్షణ కల్గుతుంది.
రవి : వివేకం ప్రధానంగా వస్తుంది.
రాము : ప్రపంచంలో జరిగే విషయాలు, దురలవాట్ల వలన కలిగే నష్టాలు తెలుస్తాయి.
రవి : చదువు వల్ల సమాజంలో గౌరవం లభిస్తుంది.
రాము : ఉపాధి దొరుకుతుంది.
రవి : చేసే పనిలో నైపుణ్యం పెరుగుతుంది.
రాము : ఆత్మ విశ్వాసం కల్గుతుంది. పైగా దొంగలు దోచుకోలేరు.
రవి : అంతేకాదురా అన్నదమ్ములు పంచుకోలేరు కదా !
రాము : చదువు వల్ల మనమిద్దరం మంచి విషయాలు తెలుసుకున్నామురా !

(లేదా)

మూఢనమ్మకాలను వదలిపెట్టాలని వివరిస్తూ కరపత్రం రాయండి.
జవాబు:
మూఢనమ్మకాలకు స్వస్తి పలుకుదాం
సోదర / సోదరీమణులారా !

మానవ సమాజంలో అనేక దురాచారాలు, మూఢ నమ్మకాలు అనాదిగా నెలకొనియున్నాయి. తర్వాతి తరాలవారు వాటిని గుడ్డిగా నమ్మారు. ఆ మూర్ఖత్వం నుండి, ఆ మూఢత్వం నుండి ఇంకను జాగృతం కాని మానవ సమాజం నేటికి కూడా మనకు కన్పిస్తుంది.

బాల్య వివాహాలు జరపడం, సతీ సహగమనాలు, అంటరానితనం. కూకటి వ్రేళ్ళతో పేరుకొనిపోయి ఉన్నాయి. ఇంకా దయ్యాలనీ, భూతాలనీ, చేతబడులనీ నేటికీ మానవాళి విశ్వసిస్తూనే ఉంది. కొన్ని ప్రాంతాలలో అయితే క్షుద్రశక్తుల్ని వశం చేసుకొనుటకు నరబలులు ఇస్తూనే ఉన్నారు. ఇటువంటి మూఢాచారాల్ని నశింపచేయాలి.

ఈ ఆధునిక యుగంలో ఈశ్వరచంద్ర విద్యాసాగర్, రాజారామమోహన్ రాయు, కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు వంటి సంఘ సంస్కర్తలు సతీ సహగమనాన్ని మాన్పించారు. బాల్య వివాహాల్ని నిర్మూలించారు. వితంతు వివాహాల్ని పునరుద్ధరింపచేశారు.

శకునం మంచిది కాదని, ఈ రోజు తిథి మంచిది కాదని, పనులు చేయడం ఆపేస్తున్నారు. ఇటువంటి మూఢనమ్మకాల నుండి ప్రజల్ని జాగృతం చెయ్యాలి.

భగవంతుని సృష్టిలో అందరూ సమానమే. మూఢ నమ్మకాల్ని తరిమి కొట్టండి. సాటిమనిషిని మనిషిగా గుర్తించి, మానవత్వాన్ని పరిమళింపచేయాలి. ఏమతమైనా మానవత్వం ఒక్కటే ! అని ఎలుగెత్తి చాటాలి.

ఇట్లు
నవయువత జాగృత పరిషత్
జడ్చర్ల

తేది : XXXXX
కాపీలు : 50,000
ముద్రణ : XXXXX

పార్ట్ – B

సమయం : 30 ని.లు
మార్కులు 20

సూచనలు :

1. విద్యార్థులు జవాబులను ఈ ప్రశ్నాపత్రంలోనే నిర్దేశించిన విధంగా కేటాయించిన స్థలంలో రాయాలి.
2. పూర్తి చేసిన ‘పార్ట్ – బి’ ప్రశ్నా పత్రాన్ని ‘పార్ట్ – ఎ’ జవాబు పత్రంతో జత చేయండి.

I. భాషాంశాలు (2 × 1 = 2 మా.)

అ) పదజాలం :

కింది పదాలను సొంతవాక్యాలలో ప్రయోగించండి.

ప్రశ్న 1.
చేతులొగ్గు: ………………………………………..
జవాబు:
చేతులొగ్గు : పెద్దలందు పిల్లలు చేతులొగ్గి నడచుకోవాలి.

ప్రశ్న 2.
మహమ్మారి : …………………………………….
జవాబు:
మహమ్మారి : ఇటీవల కరోనా మహమ్మారి వచ్చి ప్రజలను చంపింది.

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని ( A / B / C / D) బ్రాకెట్లో రాయండి. (8 × 1 = 8 మా.)

ప్రశ్న 3.
ఝాన్సీ లక్ష్మీబాయి కృపాణం చేతబట్టి యుద్ధానికి బయలుదేరింది. (గీత గీసిన పదానికి అర్థాన్ని గుర్తించండి)
A) పుష్ప
B) కత్తి
C) గజ్జెలు
D) కర్ర
జవాబు:
B) కత్తి

ప్రశ్న 4.
తటాకంలో తామరపూలు విచ్చుకొని అందంగా కనబడుతున్నాయి. (గీత గీసిన పదానికి అర్థాన్ని గుర్తించండి)
A) చెరువు
B) బావి
C) నది
D) కాలువ
జవాబు:
A) చెరువు

ప్రశ్న 5.
“మహి” అనే పదానికి పర్యాయపదాలు
A) మరణం, చావు
B) మాట, వాక్కు
C) ఆది, మొదలు
D) భూమి, అవని
జవాబు:
D) భూమి, అవని

ప్రశ్న 6.
అమ్మ తొలి గురువు – గీత గీసిన పదానికి పర్యాయపదాలు
A) చివరి, ఆఖరి
B) మధ్య, నడుమ
C) ఆది, మొదలు
D) పిదప, మొదటి
జవాబు:
C) ఆది, మొదలు

ప్రశ్న 7.
హరి అనే పదానికి నానార్థాలు
A) సంపద, లక్ష్మి
B) విష్ణువు, సింహం
C) భీముడు, శివుడు
D) కోతి, దిక్కు
జవాబు:
B) విష్ణువు, సింహం

ప్రశ్న 8.
బంగారం, ఉమ్మెత్త అనే నానార్థాలు కల్గిన పదం
A) శునకం
B) కవి
C) రాజు
D) కనకం
జవాబు:
D) కనకం

ప్రశ్న 9.
పోతన కవితలో భక్తి ఉంటుంది. ఆ కైత శబ్దాలంకారాలకు పెట్టింది పేరు. ఈ వాక్యంలోని ప్రకృతి వికృతులు
A) కవిత, కైత
B) భక్తి, కైత
C) కవిత, పోతన
D) పేరు, భక్తి
జవాబు:
A) కవిత, కైత

ప్రశ్న 10.
‘భానుడు’ అనే పదానికి వ్యుత్పత్తి
A) భరించేవాడు
B) బాధించేవాడు
C) ప్రకాశించేవాడు
D) పవళించేవాడు
జవాబు:
C) ప్రకాశించేవాడు

ఆ) వ్యాకరణాంశాలు :

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని ( A / B / C / D) బ్రాకెట్లలో రాయండి. (10 × 1 = 10 మా.)

ప్రశ్న 11.
అద్దానవేంద్రుడు విడదీసి రాస్తే
A) ఆ + దానవేంద్రుడు
B) అద్దాన + వేంద్రుడు
C) ఆ + దానవేంద్రుడు
D) అద్దా + నవేంద్రుడు
జవాబు:
C) ఆ + దానవేంద్రుడు

ప్రశ్న 12.
రుగాగమ సంధికి ఉదాహరణ
A) ధీరురాలు
B) కమలాక్ష
C) దేశౌన్నత్యం
D) పూర్ణోదయం
జవాబు:
A) ధీరురాలు

ప్రశ్న 13.
వనజముల వంటి నేత్రములు కలది – ఈ విగ్రహవాక్యం ఏ సమాసానికి చెందినది ?
A) ద్వంద్వ సమాసం
B) ద్విగు సమాసం
C) బహువ్రీహి సమానం
D) రూపక సమాసం
జవాబు:
C) బహువ్రీహి సమానం

ప్రశ్న 14.
‘రామలక్ష్మణులు’ ఏ సమాసం ?
A) ద్విగు సమాసం
B) ద్వంద్వ సమాసం
C) బహువ్రీహి సమాసం
D) రూపక సమాసం
జవాబు:
B) ద్వంద్వ సమాసం

ప్రశ్న 15.
ఆరు ఇంద్ర గణాలు, రెండు సూర్య గణాలు వరుసగా వచ్చే పద్యము.
A) ఉత్పలమాల
B) కందం
C) సీసం
D) ఆటవెలది
జవాబు:
C) సీసం

ప్రశ్న 16.
రాజవదన మదమరాళ గమన – ఈ పద్యపాదం ఏ ఛందస్సుకు చెందినది ?
A) తేటగీతి
B) సీసం
C) శార్దూలం
D) ఆటవెలది
జవాబు:
D) ఆటవెలది

ప్రశ్న 17.
శుభంకరములు దీనిలోని అలంకారం
A) ఛేకానుప్రాస
B) అంత్యానప్రాస
C) శ్లేష
D) అతిశయోక్తి
జవాబు:
A) ఛేకానుప్రాస

ప్రశ్న 18.
రూపకాలంకారానికి ఉదాహరణ
A) తెలంగాణ రాష్ట్రం
B) అన్యాయం
C) తెల్లకలువ
D) మతపిశాచి
జవాబు:
D) మతపిశాచి

ప్రశ్న 19.
కర్తరి వాక్యానికి ఉదాహరణ
A) ఆయన వైద్యుడు
B) నాదే పుస్తకం చదువబడింది
C) వాల్మీకి రామాయణం రాసాడు
D) నీవు చదువుకో
జవాబు:
C) వాల్మీకి రామాయణం రాసాడు

ప్రశ్న 20.
నానార్థాలను కలిగి ఉండే అలంకారం
A) రూపకాలంకారం
B) శ్లేషాలంకారం
C) స్వభావోక్తి అలంకారం
D) ఛేకానుప్రాసాలంకారం
జవాబు:
B) శ్లేషాలంకారం

Reviewing TS 10th Class Telugu Model Papers and TS 10th Class Telugu Question Paper April 2023 can help students identify areas where they need improvement.

TS 10th Class Telugu Question Paper April 2023

పార్ట్స్ – A & B

సమయం : 3 గం.
మార్కులు: 80

సూచనలు :

1. పార్ట్ – ఎ లో ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు జవాబులను జవాబు పత్రంలో రాయండి.
2. పార్ట్ – బి లో ఇచ్చిన అన్ని ప్రశ్నలకు జవాబులను అందులోనే రాసి పార్ట్ – ఎ జవాబు పత్రముతో జత చేయండి.

సమయం :2 గం. 30 ని.లు
మార్కులు : 60

పార్ట్స్ – A
I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన (20 మార్కులు)

అ) కింది పేరాను చదివి, ఖాళీలను పూరించండి. (5 × 1 = 5 మా.)

సముద్రంపై సాగిపోతున్న హనుమంతుణ్ణి చూసి సాగరుడు సహాయ పడదలిచాడు. తానింతవాడు కావడానికి ఇక్ష్వాకు ప్రభువైన సగరుడే కారణమని సాగరుని అభిప్రాయం. ఆ ఇక్ష్వాకు కులతిలకుడైన శ్రీరాముని కార్యం కోసం వెళుతున్న హనుమంతునికి శ్రమ కలుగకూడదనుకున్నాడు. సముద్రంలో ఉన్న మైనాకుణ్ణి బయటకు రమ్మన్నాడు. అతని బంగారు గిరి శిఖరాల మీద హనుమంతుడు ఒకింతసేపు విశ్రాంతి తీసుకోగలడని భావించాడు. మైనాకుడు సరేనన్నాడు. ఒక్కసారిగా సముద్రం మధ్యనుంచి పైకి లేచాడు.

అకస్మాత్తుగా పైకి లేచిన మైనాకుణ్ణి తనకు ఆటంకంగా తలచాడు మారుతి. తన ఎదతో నెట్టివేశాడు. మైనాకుడు అబ్బురపడ్డాడు. మానవరూపంలో గిరిశిఖరం మీద నిలిచాడు. సముద్రుని కోరికను తెలిపాడు. హనుమంతుడు మైనాకునితో ‘నీ ఆదరపూర్వకమైన మాటలకు తృప్తిపడ్డాను.’ ఆతిథ్యం అందుకున్నట్లే భావించు. సమయం లేదు. ఆగడానికి వీలులేదు.’ అని చెప్పి చేతితో అతణ్ణి తాకాడు. ఆతిథ్యం గ్రహించినట్లుగా తెలిపి ముందుకు సాగాడు.

హనుమంతుణ్ణి పరీక్షించడానికి వచ్చిన సురస అనే నాగమాత అతని సూక్ష్మబుద్ధిని, సమయస్ఫూర్తిని చూసి ఆనందించి ఆశీర్వదించింది. సింహిక అనే రాక్షసి హనుమంతుని మింగాలని చూసింది. కాని హనుమంతుడే తన వాడి అయిన గోళ్ళతో సింహికను చీల్చేశాడు.

ప్రశ్నలు :

ప్రశ్న 1.
హనుమంతునికి సహాయపడదలచినవాడు
జవాబు:
సాగరుడు / సముద్రుడు.

ప్రశ్న 2.
హనుమంతుడు మైనాకుణ్ణి తన ఎదతో నెట్టివేయడానికి కారణం
జవాబు:
తనకు ఆటంకమని తలచాడు.

ప్రశ్న 3.
…………….. రూపంలో మైనాకుడు కనిపించాడు.
జవాబు:
మానవ

ప్రశ్న 4.
హనుమంతుని పరీక్షించి, ఆనందించి ఆశీర్వదించిన వారు ………..
జవాబు:
సురస అనే నాగమాత.

ప్రశ్న 5.
హనుమంతుడు సింహికను చీల్చి చంపడానికి కారణం …………
జవాబు:
‘హనుమంతుని మింగాలని చూసింది కాబట్టి.

ఆ) కింది పద్యాలలో ఏదైనా ఒక పద్యాన్ని పూరించి భావం రాయండి. (1 × 5 = 5 మా.)

ప్రశ్న 6.
ఊరూరం జనులెల్ల ………… శ్రీకాళహస్తీశ్వరా !
జవాబు:
శా॥ ఊరూరం జనులెల్ల భిక్షమిఢరో, యుండంగుహల్గల్గవో
చీరానీకము వీథులందొరకదో, శీతామృత స్వచ్ఛవాః
పూరం బేరుల బారదో, తపసులం బ్రోవంగ నీ వోపవో
చేరం బోవుదురేల రాజుల జనుల్ శ్రీకాళహస్తీశ్వరా !

భావం : శ్రీకాళహస్తీశ్వరా ! తినడానికి భిక్షం అడిగితే ప్రతి గ్రామంలోనూ ప్రజలు భిక్షం పెడతారు. నివసించడానికి గుహలు ఉన్నాయి. వస్త్రాలు వీధుల్లో దొరుకుతాయి. త్రాగడానికి నదుల్లో చల్లని అమృతం లాంటి తియ్యని నీరు ఉంది. తపస్సు చేసుకొనే మనుష్యులను కాపాడడానికి నీవున్నావు. ఈ ప్రజలు రాజులను ఎందుకు ఆశ్రయిస్తున్నారో తెలియడం లేదు.
విశేషం : శ్రీకాళహస్తీశ్వర శతక కర్త ధూర్జటికి కవులు, రాజులను ఆశ్రయించి జీవించడం అంటే అనిష్టం.

(లేదా)

కారే రాజులు ? రాజ్యముల్ …………. భార్గవా ?
జవాబు:
శా॥ కారే రాజులు ? రాజ్యముల్ గలుగవే ? గర్వోన్నతిం బొందరే ?
వారేరీ సిరి మూట గట్టుకొని పోవంజాలిరే ? భూమిపైఁ
బేరైనం గలదే ? శిబిప్రముఖులుం బ్రితిన్ యశఃకాములై
యీరే కోర్కులు ? వారలన్ మఱచిరే యిక్కాలమున్ భార్గవా !

భావం : శుక్రాచార్యా ! చాలామంది రాజులు ఉన్నారు. రాజ్యాలు ఉన్నాయి. వారు అహంకారంతో గర్వించారు. వాళ్ళెవరూ లేరు. వారు తమ సంపదలను మూటగట్టుకొని పోలేకపోయారు. ఈ లోకంలో వాళ్ళ పేర్లు కూడా మిగలలేదు. శిబి చక్రవర్తి వంటి దాతలు కీర్తి శరీరంతో ఉన్నారు. కోరిన వారి కోరికలను ఇష్టంతో తీర్చారు. ఈ కాలంలో కూడా ఆ
మహాదాతలను ఎవరూ మరచిపోరు.

ఇ) కింది పేరాను చదువండి. ఇచ్చిన ప్రశ్నలకు 1, 2 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (5 × 2 = 10 మా.)

రాజు తాతను ఇలా ప్రశ్నించాడు. “తాతా ! నీ మనుమడు రెండు చంక కర్రలతో గాని నడువలేకుండా ఉంటే, నీ కొడుకు ఒక కర్ర ఊతతో నడుస్తున్నాడు. నువ్వు ఏ సాయం అక్కర్లేకుండానే నడువగలుగుతున్నావే ? నీ కళ్ళు చక్కగా కనిపిస్తున్నాయి. చెవుడు రాలేదు. పళ్ళు ఊడలేదు. నీకూ నీ మనుమడికీ యీ తేడా యెందుకుంది. ? చెప్పు?”

తాత ఇలా జవాబిచ్చాడు. “ప్రభూ ! ఇట్లా జరగడానికి కారణం లేకపోలేదు. ఇదివరలో మానవులు తమ శ్రమ మీదే ఆధారపడి జీవించేవాళ్ళు, ఇప్పుడో చాలామంది ఇతరుల కష్టం మీద ఆధారపడి సోమరులుగా బ్రతుకుతున్నారు. పూర్వం అంతా ప్రకృతి శాసనాలను అతిక్రమించకుండా జీవించారు. తను శ్రమపడి ఉత్పత్తి చేసిన వస్తువులతోనే గడుపుకొనేవాళ్ళు ఆ రోజుల్లో. ఇతరుల వస్తువులకై మనస్సులో కూడా వాంఛించడం పాపంగా యెంచేవాళ్ళు. ఇప్పుడు కాలుమీద కాలేసుక్కూర్చొని అందరికంటే బాగా తినడమే గొప్ప సంగతిగా భావిస్తున్నారు. ఇదే తేడా, అప్పటికీ ఇప్పటికీ. అందువల్లనే పంటలూ క్షీణించాయి. మనుష్యుల జవసత్వాలూ ఉడుగుతున్నాయి.”

ప్రశ్నలు:

ప్రశ్న 7.
పై పేరాలో ఎవరెవరి మధ్య సంభాషణ జరిగింది ?
జవాబు:
పై పేరాలో సంభాషణ రాజు – తాతల మధ్య జరిగింది.

ప్రశ్న 8.
రెండు కర్రల సహాయంతో నడుస్తున్నది ఎవరు ?
జవాబు:
రెండు కర్రల సహాయంతో నడుస్తున్నది మనవడు.

ప్రశ్న 9.
ఒకప్పుడు మానవులు దేనిమీద ఆధారపడి జీవించేవాళ్ళు ?
జవాబు:
తమ శ్రమ మీదే ఆధారపడి జీవించేవాళ్ళు.

ప్రశ్న 10.
ఈ కాలంలో దేన్ని గొప్ప సంగతి అనుకుంటున్నారు ?
జవాబు:
అందరి కంటే బాగా తినడమే గొప్ప సంగతి అనుకుంటున్నారు.

ప్రశ్న 11.
తాత, కొడుకు, మనవడు – ఈ ముగ్గురిలో ఎవరు ఆరోగ్యంగా, దృఢంగా ఉన్నారు ?
జవాబు:
తాత.

II. వ్యక్తీకరణ – సృజనాత్మకత (40 మార్కులు)

అ) కింది ప్రశ్నలకు 5 నుండి 6 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 12.
దాశరథి కృష్ణమాచార్యులు గురించి రాయండి.
జవాబు:
డా॥ దాశరథి కృష్ణమాచార్యగారు, వరంగల్లు జిల్లా చిన్న గూడూరులో జన్మించారు. వీరు

1. అగ్నిధార,
2. రుద్రవీణ,
3. మహాంధ్రోదయం,
4. పునర్నవం,
5. కవితాపుష్పం,
6. తిమిరంతో సమరం,
7. అమృతాభిషేకం,
8. ఆలోచనాలోచనాలు వంటి కవితా సంపుటాలను వెలువరించారు.

వీరు

1. నవమి (నాటికలు)
2. యాత్రాస్మృతి అనే స్వీయచరిత్రను వ్రాశారు.

వీరు సినీ గేయ కవిగా, ఆణిముత్యాల వంటి పాటలు రాశారు. గాలిబ్ గజళ్ళను 1961లో తెలుగులోనికి వీరు అనువదించారు. 1967లో ఆంధ్రప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడమీ అవార్డునూ, 1974లో కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ అవార్డునూ వీరు పొందారు.

ప్రశ్న 13.
జీవనభాష్యం పాఠంలో వేటిని అలవరుచుకోవాలని కవి సూచించాడు ?
జవాబు:
ఎవరో ఏదో అంటారనే భయం వదలి ధైర్యంగా పనిచేయాలి.

1. భయం వదిలి లక్ష్యాన్ని సాధించగలగాలని,
2. కష్టపడి పనిచేస్తేనే ఫలితం ఉంటుందని,
3. అందరితో కలిసి ఉంటేనే మంచిదనే భావనలను ఈ పాఠం ద్వారా అలవరుచుకోవచ్చు.

ప్రశ్న 14.
లావణ్య పలికిన మాటలు ఏమిటి ? ఆ మాటలకు సామల సదాశివ ఎందుకు ఆనందించాడు ?
జవాబు:
సామల సదాశివ గారి రెండవ మనుమరాలు లావణ్యకు, అప్పుడు నాలుగేళ్లు. సదాశివగారి మనవరాళ్ళకు తెలుగురాదు. వారు హిందీ మాట్లాడతారు. వారు కొన్ని తెలుగు మాటలు, హిందీలోంచి అనువదించుకొని మాట్లాడతారు. కాని వారికి తెలుగువాళ్ళ పలుకుబడి, నుడికారం తెలియదు.

అలా నాలుగేళ్ళు పూర్తిగా నిండని ఆయన మనుమరాలు లావణ్య, “తాతా ! ఇగపటు నీ పాను, జర్దా డబ్బీ” అని, ప్రాంతీయభాషలో మాట్లాడి సదాశివ గారికి వాటిని తెచ్చి ఇచ్చింది. లావణ్య “ఇగపటు” అనగా, ఇదిగోనండీ అని అర్థం వచ్చేలా, ఆ ప్రాంతపు తెలుగులో మాట్లాడింది. తీయని ఆ ప్రాంతపు తెలుగుభాష, తన చిన్న మనుమరాలికి పట్టువడినందుకు సదాశివ గారు అబ్బురపడి, ఆనందించాడు.

ప్రశ్న 15.
‘గోలకొండ రాజ్యం’లో కవులకు, పండితులకు ఉన్న ఆదరణ ఎటువంటిది ?
జవాబు:

1. గోలకొండ పాలకులలో ఇబ్రహీం కుతుబ్ షా విద్యాప్రియుడు.
2. ఇతని ఆస్థానంలో కవులు, పండితులు ఉండేవారు.
3. విద్యాగోష్ఠి ప్రతిరోజూ ఉండేది.
4. రాజు తెలుగు భాషపై ఆదరణ కలిగి ఉండేవాడు.
5. అద్దంకి గంగాధర కవి రాసిన ‘తపతీ సంవరణోపాఖ్యానం’ ఇబ్రహీం కుతుబ్ షా కి అంకితమిచ్చాడు.
6. పాదుషా సేనాని అమీర్ ఖాన్ ‘యయాతి చరిత్ర’ను అంకితం తీసుకున్నారు.
7. యయాతి చరిత్రను రచించిన పొన్నగంటి తెలగనార్యుని రాజు ఘనంగా సన్మానించారు.

ఆ) కింది ప్రశ్నలకు 10 నుండి 12 వాక్యాలలో జవాబులు రాయండి. (3 × 7 = 21 మా.)

ప్రశ్న 16.
నగర జీవనంలోని అనుకూల మరియు ప్రతికూల అంశాలు ఏమిటో వివరించండి.
జవాబు:
నగర జీవనం : నగరంలో ఎప్పుడూ రణగొణధ్వని ఉంటుంది. నగరంలో ధనవంతులు మంచి భవంతుల్లో నివసిస్తారు. కాని పేదవారు ఇనుప పెట్టెల్లాంటి ఇరుకు ఇళ్ళల్లో నివసిస్తూ ఉంటారు. సామాన్యులు అపార్ట్మెంట్లలో ఉంటారు. నగరంలో మనుషులు ఒంటరిగా ఎవరి బ్రతుకు వారు బ్రతుకుతారు.

పక్క వారిని పట్టించుకోరు. నగరంలో పిల్లలు కాన్వెంట్లకు రిక్షాల్లో, సిటీబస్సుల్లో వెళతారు. నగరంలో దారిద్ర్యం, ఐశ్వర్యం సమాంతరంగా సాగుతాయి. నగరంలో వాహనాల కింద పడి ఎక్కువమంది చనిపోతూ ఉంటారు. కొందరు కార్లమీద తిరుగుతారు. మరికొందరు రిక్షాలపై, కొందరు కాలినడకనా తిరుగుతారు.

పల్లె జీవనం : పల్లెలలో పాడి పంటలు ఉంటాయి. ప్రజలు కలసి మెలసి సుఖంగా జీవిస్తారు. వ్యవసాయం వీరికి ప్రధాన వృత్తి. అందరూ కడుపునిండా తింటారు. పూరిపాకల్లో సంతోషంగా జీవిస్తారు. పల్లెలకు రోడ్డు రవాణా సదుపాయాలు ఉండవు. విద్యావైద్య సదుపాయాలు ఉండవు. కూరగాయలు ఎవరికి వారే పండించుకుంటారు. ప్రజలు అన్నదమ్ముల్లా చేతివృత్తులు చేసుకుంటూ జీవిస్తారు. ప్రజలు ఐకమత్యంగా ఉండి, కష్టసుఖాల్లో పరస్పరము పాలుపంచుకుంటారు.

(లేదా)

కాశీ నగరంలో వ్యాసుడు భిక్షను పొందిన విధానమును తెలుపండి.
జవాబు:
వ్యాసుడు సకల విద్యలకూ గురువు. ఒకరోజు మధ్యాహ్న వేళలో ఆయన శిష్యులతో కలిసి కాశీ నగరంలో బ్రాహ్మణవాడలలో భిక్షాటనం కోసం వెళ్ళాడు. ఏవో కారణాలు చెప్పి, ఎవరూ ఆయనకు భిక్ష పెట్టలేదు. ఆ రోజుకు ఉపవాసం ఉందామనీ, మరుసటి రోజు భిక్ష తప్పక దొరుకుతుందనీ, వ్యాసుడు నిశ్చయించాడు.

ఈశ్వరుడి మాయవల్ల మరుసటిరోజున కూడా ఎవరూ ఆయనకు భిక్ష పెట్టలేదు. వ్యాసుడు కోపంతో భిక్షాపాత్రను నడివీధిలో పగులకొట్టి, కాశీ వాసులకు మూడు తరాల పాటు ధనం, మోక్షం, విద్య, లేకపోవుగాక అని శపించబోయాడు.

ఇంతలో పార్వతీదేవి ఒక సామాన్య స్త్రీ రూపంలో ఒక బ్రాహ్మణ గృహం వాకిట్లో ప్రత్యక్షమయి, వ్యాసుని మందలించి తన ఇంటికి భోజనానికి రమ్మని ఆహ్వానించింది.

అప్పుడు వ్యాసుడు “సూర్యుడు అస్తమిస్తున్నాడు. నాకు పదివేలమంది శిష్యులున్నారు. వారు ‘తినకుండా నేను తినను. ఈ రోజు కూడా నిన్నటి లాగే పస్తుంటాను” అన్నాడు.

అప్పుడు పార్వతీదేవి నవ్వి “నీవు శిష్యులందరినీ నీ వెంట తీసుకొని రా ! ఈశ్వరుడి దయతో ఎంతమంది వచ్చినా, కావలసిన పదార్థాలు పెడతాను” అని చెప్పింది.

వ్యాసుడు సరే అని, శిష్యులతో గంగలో స్నానం చేసి వచ్చాడు. పార్వతీదేవి వారికి ఎదురేగి స్వాగతం చెప్పి, భోజనశాలలో వారందరికి భోజనం పెట్టింది.

ప్రశ్న 17.
“అవును, ఇది కొత్త బాటనే ! ఇంతకంటె కొత్త బాట, మంచి బాట ఇంగెట్లుంటది ?” అని అక్క ఎందుకు అనుకున్నదో వివరించండి.
జవాబు:

1. పూర్వం గ్రామాల్లో ఆడవాళ్ళు ఎడ్లబండిలో ప్రయాణం చేసేటప్పుడు అందులోని ఆడవారు ఇతరులకు ఎవ్వరికీ కనిపించకుండా, వారు ప్రయాణించే బండికి ఎఱ్ఱని పరదాలు (తెరలు) కట్టేవారు. బండిలో ప్రయాణించే ఆడవాళ్ళు తాము ఇతరులకు కనిపిస్తామేమో అని, తమ చెదిరిన తల జట్టును సవరించుకొని, చీరకొంగు నిండుగ కప్పుకొని బండిలో కూర్చుండేవారు. ఇప్పుడు ఈ ఆచారం పోయింది.
2. రచ్చకట్ట దగ్గర గ్రామ ప్రజలంతా కింద కూర్చుండేవారు. రచ్చకట్టపై ఒక్క ముచ్చెల అనగా ఆ గ్రామపెద్ద మాత్రమే కూర్చుండేవాడు. ఇప్పుడు గ్రామంలో మనుషులంతా రచ్చకట్టపై గ్రామపెద్దతోపాటు కూర్చుంటున్నారు.
3. పూర్వం గ్రామంలో పెద్దవారు చదువుకొనేవారు కాదు. ఇప్పుడు గ్రామంలోకి రాత్రి బడి వచ్చింది. అక్కడ వయోజనులు రాత్రి బడిలో చదువుకొంటున్నారు.
4. పూర్వం పెళ్ళిళ్ళలో మనుషులు మోసే పల్లకీలు, మేనాలు ఉండేవి. ఇప్పుడు ఎవ్వరూ పల్లకీలను మోయడం లేదు. పల్లకీలు. మేనాలు మూలనపడ్డాయి.
5. పనిచేసే పిల్లలను తమతో సమంగా గ్రామస్థులు ఆదరిస్తున్నారు. పూర్వం అదిలేదు.
6. ఊరిలో ఇన్ని మార్పులు వచ్చినవి కనుక ‘ఇంతకంటే కొత్తబాట, మంచిబాట ఇంగెట్లుంటది’ అనే ఉద్దేశంతో అక్క అన్నది.

(లేదా)

భూమిక పాఠం ఆధారంగా చార్మినార్ కథల గురించి రాయండి.
జవాబు:

1. నెల్లూరు కేశవస్వామి రాసిన కథలలో చార్మినార్ కథలకు ప్రత్యేక స్థానముంది.
2. ఆనాటి నవాబుల గురించి వారు దేవిడీలను గురించి వర్ణించారు.
3. మెహిందీ, కోఠీల వర్ణన కూడా ఉంది,
4. దివాన్లు, జనానాఖాన్లను గురించి కూడా తన కథల్లో వివరించారు.
5. బేగం సాహెబాల గురించి, దుల్హస్పాషాల గురించి, పాన్టాన్, పరాటా కీమ, దాల్చ, నమాజుల గురించి ఉంది.
6. పరదాల వెనుక ‘జీవితాలలోని సంస్కృతి, సంఘటనలు చార్మినార్ కథలలో కనిపిస్తాయి.

ప్రశ్న 18.
రామాయణం ఆధారంగా అన్నదమ్ములంటే ఎట్లా ఉండాలో వివరించండి.
జవాబు:
రామాయణంలో రామలక్ష్మణ భరత శత్రుఘ్నుల అన్నదమ్ముల అనుబంధం ప్రశంసనీయం. రామాయణంలో రాక్షసులయిన రావణ కుంభకర్ణ విభీషణులు అనే సోదరుల బంధాన్ని గూర్చి కూడా చెప్పబడింది. విభీషణుడు యుద్ధ సమయంలో అన్నను కాదని, అన్నకు శత్రువైన రాముని వద్దకు చేరాడు. విభీషణుడు చేసిన పని మంచిదే అయినా ఆ అన్నదమ్ముల బందం అటువంటిది.

రామాయణంలో వాలి సుగ్రీవులు’ అనే అన్నదమ్ముల గురించి కూడా ఉంది. వాలి, సుగ్రీవుని దూరంగా తరిమి, అతని భార్య రుసును చేపట్టి తప్పు చేశాడు. అది వాలి మరణానికి దారి తీసింది.

రామలక్ష్మణుల సోదరప్రేమ అమోఘమైనది. లక్ష్మణుడు రామునికి బహిఃప్రాణము. అన్నను విడిచి ఉండలేని లక్ష్మణుడు భార్యను, తల్లిని విడిచి, అన్న వెంట వనవాసానికి వెళ్ళాడు. వనవాసంలో అన్నావదినలను సేవించి తరించాడు. యుద్ధంలో లక్ష్మణుడు మూర్ఛపోతే లక్ష్మణుని వంటి తమ్ముడు తనకు దొరకడని రాముడు కన్నీరు కార్చాడు. అది రామలక్ష్మణుల అనుబంధం.

ఇక భరత శత్రుఘ్నులు ఒకరిని విడిచి మరొకరు ఉండలేకపోయేవారు. భరతుని వెంట శత్రుఘ్నుడు భరతుని మేనమామ ఇంటికి వెళ్ళాడు. భరత శత్రుఘ్నులకు రాముడంటే ప్రాణం. రాముని, తన తల్లి అడవికి పంపిందని, భరతుడు తల్లిని నిందించాడు. శత్రుఘ్నుడు మంథరను చంపబోయాడు.

శ్రీరాముని వనవాస దీక్షను మాన్పించి తిరిగి అయోధ్యలో రాజుగా చేయాలని భరతుడు, శత్రుఘ్నునితో కలిసి రాముని దగ్గరకు వెళ్ళాడు. రాముని ఆదేశంపై రాముడు తిరిగి వచ్చేవరకూ రాముని పాదుకలకు పట్టాభిషేకం చేసి పాలించడానికి భరతుడు అంగీకరించాడు. 14 ఏండ్ల తరువాత దాముడు రాకపోతే భరతుడు అగ్నిప్రవేశం చేస్తానన్నాడు. ఆ అన్నదమ్ముల బంధము అంత గొప్పది.

వాలి, సుగ్రీవుల సోదరబంధం ఆదర్శప్రాయం కాదు. అన్న చెడ్డవాడయితే, అన్నను సైతం విడిచి మంచి మార్గాన్ని అనుసరించాలని విభీషణ వృత్తాంతం వల్ల తెలుస్తోంది. రామాయణంలో అన్నదమ్ముల అనుబంధం పై విధంగా చిత్రింపబడింది.

(లేదా)

‘మంచి వారితో స్నేహం చేయడం వల్ల చాలా మేలు జరుగుతుంది.’ అనే విషయాన్ని రామ-సుగ్రీవ, రామ-విభీషణుల స్నేహ వృత్తాంతాల ద్వారా వివరించండి.
జవాబు:

1. మంచి వారితో స్నేహం చేస్తే మంచే జరుగుతుంది.
2. రామ సుగ్రీవులు స్నేహితులు.
3. సుగ్రీవుడు సోదరుడైన వాలి చేతిలో వంచితుడవుతాడు.
4. రాముడితో స్నేహం చేయడం వల్ల వాలిని సంహరించి, సుగ్రీవుని కిష్కింధకు రాజును చేశాడు రాముడు.
5. రావణ సోదరుడు విభీషణుడు.
6. రావణ గుణం, ధర్మం నచ్చక విభీషణుడు రాముని శరణు కోరాడు.
7. ఫలితంగా రాముడు రావణుని చంపి విభీషణున్ని లంకకు రాజును చేశాడు.
8. మంచివాడైన రామునితో స్నేహం చేయడం వల్ల విభీషణ, సుగ్రీవులకు మంచే జరిగింది.

ఇ) సృజనాత్మకత (1 × 7 = 7 మా.)

ప్రశ్న 19.
‘మంచి పుస్తకాలు మంచి మిత్రుని వలె ఎల్లప్పుడు తోడుంటాయి. గ్రంథాలయాలకు వెళ్ళడం, పుస్తకాలు చదువడం ఒక అలవాటుగా మారాలి.’ ఈ విషయం గురించి ఇద్దరు మిత్రులు మాట్లాడుకుంటున్నట్లుగా ‘సంభాషణ’ రాయండి.
జవాబు:
లీలాకృష్ణ : జస్వంత్ ! నీ పుట్టిన రోజు ఎప్పుడు ?
జస్వంత్ : అక్టోబరు, 29వ తేది నా పుట్టిన రోజు దేనికి ?
‘లీలాకృష్ణ : ఏమీలేదు, ఈసారి నీ పుట్టిన రోజుకు నీకు నచ్చిన పుస్తకాన్ని బహుమతిగా ఇద్దామనుకుంటున్నాను మిత్రమా !
జస్వంత్ : ఏం పుస్తకం అయితే బాగుంటుందో నీవే చెప్పు..
లీలాకృష్ణ : మంచి పుస్తకం మంచి మిత్రుని వలె ఎల్లప్పుడు తోడుంటుంది. కనుక మన ఉన్నతికి తోడ్పడే పుస్తకాన్ని మనమే ఎంచుకోవాలి.
జస్వంత్ : ఇలా మనం ఎన్ని పుస్తకాలను కొనగలం ? ఎలా చదవగలం ?
లీలాకృష్ణ : మనం ఒక్క పుస్తకం కూడా కొనే అవసరం లేదు. మన పాఠశాలలోనే గ్రంథాలయం ఉంది. అక్కడ మనం మనకు కావాల్సిన పుస్తకాలను తీసుకొని చక్కగా చదువుకోవచ్చు.
జస్వంత్ : సబ్జెక్టు పుస్తకాలు చదవడానికే సమయం చాలడం లేదు. నేను గేమ్స్ ఆడి నెలరోజులైంది. ఇంకా ఎప్పుడు లైబ్రరీకి వెళ్ళాలి ? ఏం చదవాలి ?
లీలాకృష్ణ : మన పాఠ్యపుస్తకాలతోపాటు, అనుబంధ పుస్తకాలను కూడా చదవాలి కదా !
జస్వంత్ : అనుబంధ పుస్తకాలు అంటే ?
లీలాకృష్ణ : మన పాఠ్యాంశ పుస్తకాలలో క్లుప్తంగా చెప్పబడిన అంశం. వివరంగా ఉండే పుస్తకాలు అనుబంధ పుస్తకాలు. ఇంకా అంబేద్కర్, గాంధీజీ, అబ్దుల్ కలాం, వివేకానంద, రామకృష్ణ పరమహంస మొదలైన మహనీయుల చరిత్రలు కూడా చదవాలి. “చిరిగిన చొక్కా అయినా తొడుక్కో మంచి పుస్తకం కొనుక్కో” అన్న గాంధీ మాటలు గుర్తుంచుకోవాలి మనం.
జస్వంత్ : ఇవన్నీ చదవగలమా ?
లీలాకృష్ణ : మన సంకల్పమే మనకు బలం. ఖాళీ ఉన్నప్పుడు గాని, లేదా ఖాళీ చేసుకొనైనా గాని గ్రంథాలయానికి వెళ్ళడానికి ప్రయత్నించాలి. అంతేకాదు పుస్తకాలు చదవడం ఒక అలవాటుగా మారాలి.
జస్వంత్ : మంచి విషయాలు చెప్పావు. నేను ఇవాల్టి నుంచే గ్రంథాలయానికి వెళ్ళి, పుస్తకాలు చదువుతాను…
లీలాకృష్ణ : ఆల్ ది బెస్ట్.

(లేదా)

దేశానికి ఎన్నో పతకాలు సాధించి పెట్టి, ఉత్తమ క్రీడాకారుడిగా అవార్డులు పొందిన ఒక క్రీడాకారుణ్ణి ఇంటర్వ్యూ చేయడానికి ‘ప్రశ్నావళి’ని తయారు చేయండి.
జవాబు:

1. ఆర్యా! ప్రముఖ క్రికెటర్ టెండూల్కర్ గార్కి మా ఆహ్వానం.
2. మీ తల్లిదండ్రుల పేరేమి ?
3. మీకు క్రికెట్ పై ఆసక్తి కల్పించిన వారెవరు ?
4. మీకు నచ్చిన నేటి క్రికెటర్ ఎవరు ?
5. విరాట్ కోహ్లి మీ స్థానాన్ని భర్తీ చేస్తాడని మీరనుకుంటున్నారా ?
6. పాఠశాల దశలో మీ క్రికెట్, జీవితం గూర్చి తెల్పండి.
7. మీరు మొదటగా జాతీయ క్రికెట్ జట్టులో చేరాక ఏ దేశంలో క్రికెట్ ఆడారు ?
8. మీకు ‘వన్డే క్రికెట్’, ‘ఇరవై ఓవర్ల క్రికెట్ టెస్టులు’ వీటిలో ఏవంటే ఇష్టం ?
9. రాజకీయాల్లోకి రావాలనుకుంటున్నారా ?
10. మీకు నచ్చిన ప్రముఖ క్రికెట్ వీరుడెవరు ?
11. మీరు మెచ్చే ఇతర ఆటలేవి ?
12. నేటి విద్యార్థులకు మీరిచ్చే సందేశం ఏమిటి ?
13. మీ భార్యకు క్రికెట్ అంటే ఇష్టమేనా ?
14. మీకు సంతానం ఎంతమంది ? వారేం చేస్తుంటారు ?

పార్ట్ – B

సమయం : 30 ని.లు
మార్కులు : 20

సూచనలు :

1. విద్యార్థులు జవాబులను ఈ ప్రశ్నాపత్రంలోనే నిర్దేశించిన విధంగా కేటాయించిన స్థలంలో రాయాలి.
2. పూర్తి చేసిన ‘పార్ట్ – బి’ ప్రశ్నా పత్రాన్ని ‘పార్ట్ – ఎ’ జవాబు పత్రంతో జత చేయండి.

I. భాషాంశాలు

అ) పదజాలం : (10 మార్కులు)

కింది పదాలను సొంతవాక్యాలలో ప్రయోగించండి. (2 × 1 = 2 మా.)

ప్రశ్న 1.
మార్గదర్శకుడు : …………………….
జవాబు:
మార్గదర్శకుడు : గౌరి తను సాధించిన విజయాల వెనుక ఉన్నది తనకు మార్గదర్శకుడు అయిన బయాలజీ లెక్చరర్ అని చెప్తుంది.

ప్రశ్న 2.
రూపురేఖలు : ………………….
జవాబు:
రూపురేఖలు : రామ్ పై చదువులు పూర్తి చేసుకొని వచ్చేసరికి, అతని స్వగ్రామం రూపురేఖలు పూర్తిగా మారిపోయాయి.

కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని (A/ B / C / D) బ్రాకెట్లో రాయండి. (8 × 1 = 8 మా.)

ప్రశ్న 3.
‘స్వాతంత్య్ర పోరాటంలో దేశభక్తులు ఎన్నో కడగండ్లను ఎదుర్కొన్నారు.’ ఈ వాక్యంలో కడగండ్లు అనే పదానికి అర్థం
A) సన్మానాలు
B) బహుమానాలు
C) కష్టాలు
D) పొగడ్తలు
జవాబు:
C) కష్టాలు

ప్రశ్న 4.
‘మంచిమాటలను చెవివారిచ్చి వినాలి’ – ఇందులో చెవివారిచ్చి అంటే
A) శ్రద్ధగా
B) కోపంగా
C) అశ్రద్ధగా
D) బాధతో
జవాబు:
A) శ్రద్ధగా

ప్రశ్న 5.
దారి, మార్గం అనేవి కింది వాటిలో దేనికి సరైన పర్యాయపదాలు ?
A) బాట
B) వర్షము
C) సొంపు
D) హాటకం
జవాబు:
A) బాట

ప్రశ్న 6.
‘ఒకప్పుడు బంధువులను ఊరి పొలిమేర వరకు సాగనంపడం ఆచారం.’ ఇందులో ‘పొలిమేర’కు సరైన పర్యాయ పదాలు
A) యుద్ధం, సంగ్రామం
B) సరిహద్దు, ఎల్ల
C) రాష్ట్రం, దేశం
D) వార్ధి, సముద్రం
జవాబు:
B) సరిహద్దు, ఎల్ల

ప్రశ్న 7.
‘యోధులు మహావీరులు’ – ఈ వాక్యంలో యోధులు అనే పదానికి వికృతి పదం
A) సాధులు
B) నాథులు
C) వీథులు
D) జోదులు
జవాబు:
D) జోదులు

ప్రశ్న 8.
‘ఆన’ అనే పదానికి ప్రకృతి పదం
A) ఆర్య
B) ఆజ్ఞ
C) ఆప్త
D) ఆశ
జవాబు:
B) ఆజ్ఞ

ప్రశ్న 9.
‘సిరి’ అనే పదానికి నానార్థాలు
A) వస్త్రం, ఆకాశం.
B) జాతి, ఇల్లు
C) కన్నీరు, ఆవిరి
D) సంపద, లక్ష్మి
జవాబు:
D) సంపద, లక్ష్మి

ప్రశ్న 10.
‘జలములు దీనిచే ధరింపబడును’ అనే వ్యుత్పత్తి అర్థానికి సరైన పదం
A) జలధి
B) జాలరి
C) కపర్ధి
D) అవధి
జవాబు:
A) జలధి

ఆ) వ్యాకరణాంశాలు: (10 మార్కులు)
కింది వానికి సరైన జవాబును గుర్తించి ఆ సంకేతాన్ని (A/B/C/D) బ్రాకెట్లలో రాయండి. (10 × 1 = 10 మా.)

ప్రశ్న 11.
‘కింది వాటిలో త్రికసంధికి సరైన ఉదాహరణ
A) అదేమిటి
B) ఇచ్చోట
C) పేదరాలు
D) దేవాలయం
జవాబు:
B) ఇచ్చోట

ప్రశ్న 12.
‘వృద్ధిసంధి’ ప్రకారం ‘ఐ, ఔ’ లు …………………
A) సవర్ణాలు
B) గుణములు
C) వృద్ధులు
D) హల్లులు
జవాబు:
C) వృద్ధులు

ప్రశ్న 13.
‘శూలపాణి’ అనేది కిందివాటిలో దేనికి ఉదాహరణ ?
A) షష్ఠీ తత్పురుష సమాసం
B) బహువ్రీహి సమాసం
C) చతుర్థీ తత్పురుష సమాసం
D) ద్విగు సమాసం
జవాబు:
B) బహువ్రీహి సమాసం

ప్రశ్న 14.
‘బలి హరిచరణమును నీటితో కడిగాడు.’ ఈ వాక్యంలో ‘హరిచరణము’ అనే పదానికి సరైన విగ్రహవాక్యం[
A) హరి యొక్క చరణము
B) హరి వలన చరణము
C) హరి యందు చరణము
D) హరితో చరణము
జవాబు:
A) హరి యొక్క చరణము

ప్రశ్న 15.
‘UUU’ అనేది ఏ గణం ?
A) వ గణం
B) య గణం
C) ర గణం
D) మ గణం
జవాబు:
D) మ గణం

ప్రశ్న 16.
1, 3 పాదాల్లో వరుసగా మూడు సూర్యగణాలు, రెండు ఇంద్రగణాలు వచ్చే పద్యం
A) ఉత్పలమాల
B) చంపకమాల
C) ఆటవెలది
D) మత్తేభం
జవాబు:
C) ఆటవెలది

ప్రశ్న 17.
కింది ఉదాహరణల్లో ఛేకాను ప్రాసాలంకారానికి సరైన ఉదాహరణ
A) కొమ్మల్లో తుమ్మెదలు ఝుమ్మని నాదాలు చేస్తున్నాయి.
B) బాణము తగిలిన వాలి వాలిపోయాడు.
C) మానవ జీవనం సుకుమారమైనది.
D) గురువు విద్యాధనమనే గొప్ప ధనాన్ని అందిస్తాడు.
జవాబు:
B) బాణము తగిలిన వాలి వాలిపోయాడు.

ప్రశ్న 18.
‘రవి కొండలను పిండి చేయగలడు’ – ఈ వాక్యంలో ఉన్న అలంకారం
A) అతిశయోక్త్యలంకారం
B) రూపకాలంకారం
C) ఉపమాలంకారం
D) శ్లేషాలంకారం
జవాబు:
A) అతిశయోక్త్యలంకారం

ప్రశ్న 19.
కింది వాటిలో ప్రత్యక్ష కథనానికి ఉదాహరణ
A) సీతను రామునికి అప్పగించుమని విభీషణుడు రావణునితో అన్నాడు.
B) రామలక్ష్మణులను తనవెంట పంపుతున్నాడు విశ్వామిత్రుడు.
C) ‘నేనూ మీ వెంట వస్తాను’ అని సీత రామునితో అన్నది.
D) రాముని పాదుకలనిమ్మన్నాడు భరతుడు.
జవాబు:
C) ‘నేనూ మీ వెంట వస్తాను’ అని సీత రామునితో అన్నది.

ప్రశ్న 20.
సమాజం ఇప్పుడు ప్రశాంతతను కోరుతున్నది. సమాజం ఇప్పుడు పచ్చని బతుకును కోరుతున్నది. ఈ వాక్యాలను ఒకే వాక్యంగా మారిస్తే …………..
A) సమాజం ఇప్పుడు కోరడం లేదు ప్రశాంతతను పచ్చని బతుకును కోరుతుంది.
B) సమాజం ఒకప్పుడు పచ్చని బతుకును, ప్రశాంతతను కోరింది.
C) సమాజం ఒకప్పుడు కోరింది పచ్చని బతుకును, ప్రశాంతతను.
D) సమాజం ఇప్పుడు ప్రశాంతతను, పచ్చని బతుకును కోరుతున్నది.
జవాబు:
D) సమాజం ఇప్పుడు ప్రశాంతతను, పచ్చని బతుకును కోరుతున్నది.

Reviewing TS 10th Class Hindi Model Papers Set 9 can help students identify areas where they need improvement.

TS SSC Hindi Model Paper Set 9 with Solutions

Parts – A & B

Time : 3.00 Hours
Max. Marks : 80

Instructions :

1. Read the following question paper and understand every question thoroughly.
2. Answer all the questions as directed.
3. Part-‘A’ questions are to be written in the separate Answer Booklet.
4. Write the answers to the questions under Part-‘B’ on the question paper itself and attach it to the answer booklet of Part-‘A’.

Section – I
I. प्रश्नों के उत्तर निर्देशानुसार लिखिए ।

अ) निम्नलिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर, एक या दो पंक्तियों में लिखिए । (5 × 1 = 5 M)

सारी रात राजू अपने पुराने स्कूल के विषय में सोचता रहा और उसने सच्चे मन से प्रार्थना की, कि उसका नया स्कूल भी उसके पुराने स्कूल जितना ही अच्छा हो। वैसे राजू यह बात भली- भाँति जानता था कि यदि स्वर्ग में भी स्कूल हो तो वह भी उसके पुराने स्कूल से ज्यादा अच्छा तो नहीं हो सकता । उसके स्कूल छोड़ते समय सभी मित्र कितना रो रहे थे ? उसके संगी-साथी, अध्यापकगण और यहाँ तक कि प्रधानाचार्य ने भी उसके पिता जी से उसे वहीं छोड़ जाने का अनुरोध किया था । लेकिन उनकी किसी बात पर ध्यान नहीं दिया जा सका । उसके पिता जी का तबादला हो गया था और अपने इकलौते बेटे को वहीं पर छोड़ जाने की बात सोच भी नहीं सकते थे ।

प्रश्न :

प्रश्न 1.
राजू को नये स्कूल क्यों जाना पड़ा ?
उत्तर:
राजू के पिताजी का तबादला हो गया था इसीलिए उसे नये स्कूल को जाना पड़ा ।

प्रश्न 2.
पुराने स्कूल के प्रति राजू के क्या विसार थे ?
उत्तर:
राजू का यह विचार था कि यदि स्वर्ग में भी स्कूल हो तो वह भी उसके पुराने स्कूल से ज्यादा अच्छा तो नहीं हो सकता ।

प्रश्न 3.
राजू को गाँव में छोड़कर जाने की इच्छा किसने प्रकट की ?
उत्तर:
राजू को गाँव में छोड़कर जाने की इच्छा उसके संगी-साथियों, अध्यापकगण और प्रधानाचार्य ने प्रकट की थी ।

प्रश्न 4.
राजू के स्कूल से विदाई लेते समय किनकी आँखों में आँसू थे ?
उत्तर:
राजू के स्कूल से विदाई लेते समय उसके मित्रों की आँखों में आँसू थे ।

प्रश्न 5.
यह गद्यांश किस पाठ से लिया गया है ?
उत्तर:
यह गद्यांश “अपने स्कूल को एक उपहार” पाठ से लिया गया है ।

आ) निम्नलिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर, एक या दो वाक्यों में लिखिए । (5 × 2 = 10 M)

भाषा पर कबीर का जबरदस्त अधिकार था, वे वाणी के डिक्टेटर थे। जिस बात को उन्होंने जिस रूप में प्रकट करना चाहा उसे उसी रूप में भाषा से कहलवा लिया । बन गया तो सीधे-सीधे

नहीं तो आदेश देकर । भाषा कुछ कबीर के सामने लाचार – सी नज़र आती है । उसमें मानों ऐसी हिम्मत नहीं है कि इस लापरवाह फक्कड़ की किसी फ़रमाइश को पूरा नहीं कर सके और कहनी – अनकहनी को रूप देकर मनोग्राही बना देने की तो जैसी ताकत कबीर की भाषा में है, वैसी बहुत कम लेखकों में पाई जाती है ।

प्रश्न :

प्रश्न 6.
” वाणी के डिक्टेटर” कौन थे ?
उत्तर:
वाणी के डिक्टेटर कबीर थे ।

प्रश्न 7.
कबीर ने बात को किस रूप में प्रकट करना चाहा ?
उत्तर:
कबीर ने बात को जिस रूप में प्रकट करना चाहा उसे उसी रूप में भाषा से कहलवा लिया । बन गया तो सीधे-सीधे नहीं तो आदेश देकर ।

प्रश्न 8.
कबीर की भाषा में कैसी ताकत थी ?
उत्तर:
कबीर की भाषा में कहनी – अनकहनी को रूप देकर मनोग्रही बना देने की ताकत थी ।

प्रश्न 9.
कबीर को किस पर जबरदस्त अधिकार था ?
उत्तर:
कबीर को भाषा पर जबरदस्त अधिकार था ।

प्रश्न 10.
कबीर के सामने भाषा की स्थिति कैसी थी ?
उत्तर:
कबीर के सामने भाषा लाचार सी नज़र आती थी ।

इ) निम्नलिखित पद्यांश पढ़कर निम्न प्रश्नों के उत्तर एक या दो वाक्यों में लिखिए | (5 × 1 = 5 M)

जिसने श्रम – जल दिया उसे
पीछे मत रह जाने दो,
विजीत प्रकृति से पहले
उसको सुख पाने दो ।
जो कुछ न्यस्त प्रकृति में है,
वह मनुज मात्र का धन है,
धर्मराज उसके कण-कण का
अधिकारी जन-जन है ।

प्रश्न :

प्रश्न 11.
परिश्रमी व्यक्ति को कौन सा स्थान देना चाहिए ।
उत्तर:
परिश्रमी व्यक्ति को सबसे पहला स्थान देना चाहिए ।

प्रश्न 12.
धरती के पास जो संपदा है वह किसकी है ?
उत्तर:
धरती के पास जो संपदा है वह मनुजमात्र की है ।

प्रश्न 13.
विजयी प्रकृति से पहले किसको सुख प्राप्त करने का अधिकार है ?
उत्तर:
विजयी प्रकृति से सबसे पहले परिश्रम करने वाले को सुख पाने का अधिकार है ।

प्रश्न 14.
कण-कण का अधिकारी कौन है ?
उत्तर:
कण-कण का अधिकारी जन- जन है ।

प्रश्न 15.
यह पद्यांश जिस पाठ से लिया गय है, उसके कवि कौन हैं ?
उत्तर:
यह पद्यांश ” कण-कण का अधिकारी” पाठ से लिया गया है। उसके कवि रामधारी सिंह दिनकर’ है ।

Section – II
II. अ) निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर 3-4 पंक्तियों में लिखिए । (4 × 4 = 16 M)

प्रश्न 16.
कविवर रहीम का साहित्यिक परिचय दीजिए ।
उत्तर:
‘नीति दोह’ पाठ में कविवर रहीम के दोहे दिए गए हैं। उनका जीवनकाल सन् 1556 से 1626 तक है । वे संस्कृत, अरबी, फारसी के विद्वान थे । वे अकबर के मित्र, प्रधान सेनापति और मंत्री थे । उनकी प्रसिद्ध रचनाएँ रहीम सतसई, बरवै नायिका भेद, श्रृंगार सोरठ हैं ।

प्रश्न 17.
‘बरसते बादल’ कविता में कवि ने विभिन्न प्राणियों की क्रियाओं का किस प्रकार उल्लेख किया है ?
उत्तर:
वर्षा ऋतु हमेशा से सबकी प्रिय ऋतु रही है । वर्षा के समय प्रकृति की सुंदरता देखने लायक होती है | पेड़ – पौधे, पशु-पक्षी, मनुष्य और यहाँ तक कि धरती भी खुशी से झूम उठती है । इसी सैंदर्य का वर्णन कवि से बरसते बादल कविता में प्रस्तुत किया गया है। आसमान में जब काले बादल छा जाते हैं, तब मेंढक टर्राते हैं, झिल्लियाँ बजती हैं, मोर कूकते हैं, चातक खुशी के मारे आवाज़ करते हैं। सुनहरे रंग के बगुले गीले सुख से बुलाते उड़ते हैं । आसमान में बादल घुमड़ते हुए गरजते रहते हैं ।

प्रश्न 18.
बशीर अहमद ने अपने मित्र को आगे की पढ़ाई के लिए हिन्दी के संबंध में क्या सलाह दी ?
उत्तर:
बशीर अहमद ने अपने मित्र को आगे की पढ़ाई के लिए हिंदी के संबंध में निम्न सलाहें दी –

1. आज राष्ट्रीय और अंतर्राष्ट्रीय स्तर पर हिंदी का महत्तवपूर्ण स्थान है ।
2. हम इससे अपने उज्जवल भविष्य का निर्माण कर सकते हैं ।
3. इसलिए आगे की पढ़ाई के लिए प्रथम भाषा हो या द्वितीय भाषा, हिंदी का चयन करना ही लाभदायक है ।
4. हिंदी से जुड़कर तुम अंतर्राष्ट्रीय स्तर पर अपने देश का नाम रोशन करो ।

प्रश्न 19.
हामिद के ईदगाह जाने के विषय को लेकर अमीना क्यों परेशान थी ?
उत्तर:
हामिद के ईदगाह जाने के विषय को लेकर अमीना का दिल कचोट रहा है । गाँव के बच्चे अपने पिता के साथ जा रहे हैं। लेकिन हामिद केलिए दादी अमीना के सिवा कोई नहीं । भीड में बच्चा कहीं खो जाने का डर है। तीस कोस चलने में पैरों में छाले पड़ जाएँगे । उसके पास जूते भी नहीं है । आखिर वह सेवइयाँ पकाने रुककर हामिद को तीन पैसे देकर भेजती है ।

आ) निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर 8-10 पंक्तियों में लिखिए । (3 × 8 = 24 M)

प्रश्न 20.
मीरा की भक्ति भावना पर अपने विचार लिखिए |
उत्तर:
मीरा भक्तिकाल की कृष्ण भक्ति धारा की कवइत्री थी । उनका जीवन काल सन् है 1498- 1573 है । उसका आराध्य देव श्रीकृष्ण थे । वह बचपन से ही श्रीकृष्ण की आराधना कर रही थी । श्रीकृष्ण के प्रति उसकी भक्ति में विनय, विरह दिखता था । उसकी भक्ति माधुर्य भाव की थी । दास्य भक्ति भी कह सकते हैं। सुंदर और मधुर राजस्थानी मिश्रित ब्रज भाषा में वह लिखती थी । ‘मीराबाई पदावली’ इनकी प्रसिद्ध रचना है ।

मीराबाई श्रीहरि की लगन में दीवानी होकर कहती हैं कि मैं ने तो रामनाम का रतन – धन पा लिया है। मेरे सतगुरु ने अपनी कृपा से मुझे अनमोल वस्तुं दी है। उनकी कृपा को मैं ने प्रसन्नतापूर्वक अपना लिया । मैं जन्म जन्म की पूँजी भक्ति को पाकर, इस संसार की मोहमाया को खो चुकी हूँ । यह न तो खर्च ही होगी और न ही चोर इसे चुरा सकेगा । यह तो | दिन-दिन बढ़ती ही जाती है। सतगुरु सत्य की नौका का नाविक होता है । तभी भवसागर को पार भी कर लिया जाता है ।

मीराबाई कहती हैं, कि हे मेरे प्रभु गिरधर नगर ! तुम्हारी लीला अवर्णनीय है, असीम है । तुम्हारे गुणों का वर्णन करते हुए मुझे अत्यंत सुख की अनुभूति होती है ।

(या)

बेटी संसार में आकर परिवार की खुशी के लिए क्या करना चाहती हैं ? अपने शब्दों में लिखिए |
उत्तर:
बेटी अपनी माँ के जीवन में मातृत्व की खुशियाँ लाना चाहती है । अपनी किलकारियों, नन्हें- नन्हें पैरों की आहट से घर-आँगन का सूनापन दूर करना चाहती है। भाई से मिलनेवाले कष्टों को कभी माँ तक पहुँचने नहीं देना चाहती । माँ की आँसुओं को पोंछना चाहती है । वह भी लड़कों की तरह समुंदर पार करके माँ के हसीन सपने सच करना चाहती है । भाई से मिलनेवाले कष्टों को कभी माँ तक पहुँचने नहीं देना चाहती। माँ के आँसुओं को पोंछना चाहती है । वह भी लड़कों की तरह समुंदर पार करके माँ के हसीन सपने सच करना चाहती है ।

प्रश्न 21.
” लोकगीतों का संबंध विशेषत: स्त्रियों से है ।” – इस कथन का विश्लेषण कीजिए ।
उत्तर:
अपने देश में स्त्रियों के गीतों की अनंत संख्या हैं। संसार के अन्य देशों में स्त्रियों के अपने गीत मर्दों या जनगीतों से मिले – जुले ही हैं ।

नारियों के गाने साधारणतः दल बाँध कर गाए जाते हैं। त्योहारों पर, नदियों में नहाते समय में, नहाने जाते हुए राह में, विवाह, मटकोड, ज्यौनार, संबंधियों के लिए प्रेमयुक्त गाली के रूप में, जन्म आदि सभी अवसरों पर ये लोकगीत गाती हैं। सभी ऋतुओं में स्त्रियाँ उल्लासित होकर दल बाँधकर गाती हैं।

स्त्रियाँ ढोलक की मदद से गाती हैं। अधिकतर उनके गाने के साथ नाच का भी पुट होता है। गुजरात का दलीय गायन ‘गरबा’ में स्त्रियाँ घेरे में धूम – धूमकर गाती हैं। इसमें नाच – गान साथ – साथ चलते हैं ।

इस तरह लोकगीतों का संबंध विशेषतः स्त्रियों से हैं ।

(या)

राष्ट्र को विकास और समृद्धि के पथ पर ले जाने के लिए ए. पी. जे. अब्दुल कलाम जी ने छात्रों को क्या सुझाव दिये ? अपने शब्दों में उत्तर लिखिए ।
उत्तर:
राष्ट्र को विकास और समृद्धि के पथ पर ले जाने के लिए. ए. पी. जे. अब्दुल कलाम जी ने छात्रों को ये सुझाव दिये :

• छात्रों को अपनी कक्षा में आगे बढ़ने केलिए खूब परिश्रम करें ।
• अपने जीवन में पहले एक लक्ष्य बनायें ।
• लक्ष्य को प्राप्त करने केलिए ज्ञान और अनुभव प्राप्त करें ।
• बाधाओं से लड़ते हुए उन कर विजय प्राप्त करें ।
• निरंतर प्रयत्नशील रहते हुए सबसे बढ़िया काम करने की ओर बढ़ते रहें ।
• नैतिक मूल्यों को भी ग्रहण करें ।
• निरंतर प्रयत्नशील रहें ।
• छुट्टी के दिनों में छात्र गरीब और सुविधाओं से वंचित बच्चों को पढ़ाने का काम करें ।
• इसे अपने जीवन एक उद्देश्य के रूप में लें ।
• छात्र अधिक से अधिक पौधे लगायें ।

प्रश्न 22.
नगर निगम अधिकारी को अपने मोहल्ले की सफाई के लिए पत्र लिखिए ।
उत्तर:
प्रेषक
वी. गंगाधर
सचिव, बी. ब्लॉक,
राजौरी गार्डेन, वरंगल

सेवा में.
स्वास्थ्य अधिकारी,
वरंगल नगर निगम (पशिचमी क्षेत्र),
राजौरी गार्डेन, वरंगल |

महोदय,

सविनय निवेदन है कि राजौरी गार्डेन क्षेत्र में गंदगी का साम्राज्य है। यहाँ पिछले एक मास से सफ़ाई ही नहीं हुई है। सफ़ाई कर्मचारियों से कई बार शिकायत की, किन्तु उसका कोई प्रभाव नहीं हुआ । सड़कों पर गंदगी जमा हो रही है ।

कूड़े के ढेरों पर मच्छरों का प्रकोप बढ़ रहा है । मलेरिया फैलने की पूरी आशंका है । आपसे विनम्र प्रार्थना है कि यहाँ सफ़ाई का उचित प्रबंध करवाएँ, ताकि हम स्वच्छ वातावरण में साँस ले सकें ।
सधन्यवाद,

भवदीय,
गंगाधर,
सचिव, बी. ब्लॉक,
निवासी संघ |

(या)

‘बेटी बचाओ, बेटी पढ़ाओ ।’ विषय पर एक निबंध लिखिए |
उत्तर:

बेटी बचाओ, बेटी पढ़ाओ

‘बेटी बचाओ, बेटी पढ़ाओ’ एक नयी योजना देश की बेटियों के लिए चलाई गई है । इस योजना का प्रारंभ स्वयं प्रधानमंत्री नरेंद्र मोदी ने 22 जनवरी 2015 को पानीपत हरियाणा में किया ।

भारत में जनसंख्या तो बड़ी तादात में फैल रही हैं । लोकिन दुर्भाग्य की बात हैं कि इस बढ़ती हुई जनसंख्या में लड़कियों का अनुपात कम होता जा रहा है । आधुनीकरण के साथ- साथ जहाँ विचारों में भी आधुनिकता आनी चाहिए, वहाँ इस तरह के अपराध बढ़ रहे हैं । अंगर इसी तरह वर्ष दर वर्ष लड़कियों की संख्या कम होती रही तो एक दिन देश अपने आप ही नष्ट होने की स्थिति में होगा ।

अतः इस दिशा में लोगों को जागरूक बनाने केलिए बेटी बचाओ, बेटी पढ़ाओ योजना शुरु की गई हैं । इसका उद्देश्य ना केवल कन्या भ्रूणहत्या को रोकने केलिए अपितु बेटियों की रक्षा केलिए भी शुरू किया गया है। आये दिन छेड़ छाड़, बलात्कार जैसे घिनौने अपराध बढ़ रहे हैं । इनको नियंत्रित करने के लिए भी अहम् निर्णय लिए गए हैं ।

वितमंत्रि ने इस योजना के लिए 100 करोड की शुरूआती राशि की घोषणा की हैं। बेटी बचाओ, बेटी पढ़ाओ योजना में देश का सहयोग दें एवं कन्या भ्रूणहत्या जैसे अपराध से बचें और आस पडोस में होने भी ना दें ।

Part – B

Time : 30 Minutes
Marks : 20

Instructions:

1. Answer all the questions of Part – B on the question paper itself and attach it to the Answer Booklet of Part – A.
2. Candidates must write CAPITAL LETTERS (A, B, C or D) while answering the Multiple Choice Questions.

निम्नलिखित प्रश्नों के सही उत्तर चुनकर सामने दिये गये कोष्ठक में लिखिए | (20 × 1 = 20)

प्रश्न 1.
वह मनुज मात्र का धन है। (रेखांकित शब्द के पर्यायवाची शब्द पहचानिए ।)
A) लोग, लोक
B) अनु, कण
C) मनुष्य, मानव
D) नभ, आकाश
उत्तर:
C) मनुष्य, मानव

प्रश्न 2.
हमारी वीरता कलंकित न होने पाये । (रेखांकित शब्द में प्रत्यय क्या है ?)
A) कित
B) इत
C) ईत
D) त
उत्तर:
B) इत

प्रश्न 3.
अशुद्ध वर्तनीवाला शब्द पहचानिए ।
A) दुरंदर
B) दृश्य
C) सर्वेक्षण
D) स्निग्ध
उत्तर:
A) दुरंदर

प्रश्न 4.
मेरा बच्चा ………. अम्मा के लिए चिमटा लाया है ।
(रिक्त स्थान की पूर्ति के लिए उचित विराम चिह्न है ।)
(A) ‘I’
(B) ‘?’
(C) ‘,’
(D) ‘!’
उत्तर:
(D) ‘!’

प्रश्न 5.
पूर्व की तरफ एक नहर रेल की पटरी के किनारे-किनारे बह रही है ।
(इस वाक्य में पुनरुक्ति शब्द क्या है ?)
A) नहर
B) पूर्व की तरफ
C) रेल की पटरी
D) किनारे
उत्तर:
D) किनारे

प्रश्न 6.
‘जो न डरता हो ।’ (इसके लिए एक शब्द पहचानिए ।)
A) भयानक
B) डरावना
C) निडर
D) डरपोक
उत्तर:
C) निडर

प्रश्न 7.
राजू ने एस. एस. सी. परीक्षा के लिए कमर कस ली है ।
(रेखांकित मुहावरे का भाव क्या है ?)
A) तैयार होना
B) परखाना
C) भयभीत होना
D) याद रखना
उत्तर:
A) तैयार होना

प्रश्न 8.
तात्या, तुमसे मुझे बहुत आशाएँ थीं । (रेखांकित शब्द का एकवचन रूप क्या है ?) ( )
A) निराशा
B) दुराशा
C) आशा
D) कुराशा
उत्तर:
C) आशा

प्रश्न 9.
पर्यावरण की समस्या ……….. लगभग हल कर लिया गया था ।
(रिक्त स्थान की पूर्ति उचित कारक चिह्न से कीजिए ।)
A) का
B) को
C) के
D) पर
उत्तर:
B) को

प्रश्न 10.
सच्ची लगन से सफलता की बुलंदियों को प्राप्त किया जा सकता है ।
(रेखांकित शब्द का विलोम क्या है ?)
A) सफल
B) फल
C) निसफलता
D) असफलता
उत्तर:
D) असफलता

प्रश्न 11.
अपादान कारक के लिए उदाहरण किस वाक्य में है ।
A) मेरा घर स्कूल से बहुत दूर है ।
B) शेर जंगल में रहता हैं ।
C) माँ खाना बनाती है ।
D) लड़का कलम से लिखता है ।
उत्तर:
A) मेरा घर स्कूल से बहुत दूर है ।

प्रश्न 12.
हाथी जंगल में रहते हैं। (अर्थ के आधार पर वाक्य भेद पहचानिए ।)
A) आज्ञार्थक वाक्य
B) संकेतार्थक वाक्य
C) विधानार्थक वाक्य
D) निषेधार्थक वाक्य
उत्तर:
C) विधानार्थक वाक्य

प्रश्न 13.
राधा ने हिन्दी पढ़ी। (यह वाक्य किस काल में है ?)
A) वर्तमान काल
B) भूतकाल
C) भविष्यत् काल
D) पूर्ण वर्तमान काल
उत्तर:
B) भूतकाल

प्रश्न 14.
यह कर्मधारय समास का उदाहरण है ।
A) प्रतिदिन
B) महासागर
C) एकांकी
D) पशु-पक्षी
उत्तर:
B) महासागर

प्रश्न 15.
परोपकार के पथ पर चलनेवाले को ही वास्तविक जीवन मिलता है।
(रेखांकित शब्द का संधि विच्छेद कीजिए ।)
A) परो + पकार
B) परोप + कार
C) पर + कार
D) पर + उपकार
उत्तर:
D) पर + उपकार

प्रश्न 16.
हामिद के अब्बाजान रूपये कमाने गये हैं। (रेखांकित शब्द का स्त्रीलिंग रूप पहचानिए ।)
A) अम्मीजान
B) दादीजान
C) नानीजान
D) मौसीजान
उत्तर:
A) अम्मीजान

प्रश्न 17.
काला घोड़ा दौड़ रहा है । (रेखांकित शब्द का शब्द भेद पहचानिए ।)
A) क्रिया
B) संज्ञा
C) विशेषण
D) सर्वनाम
उत्तर:
C) विशेषण

प्रश्न 18.
मीरा के प्रभु गिरिधर नागर, हरख हरख जस पायो । (रेखांकित शब्द का भाववाचक संज्ञा रूप पहचानिए ।)
A) प्रभुजी
B) प्रभुता
C) ईश्वर
D) देव
उत्तर:
B) प्रभुता

प्रश्न 19.
राजू धीरे-धीरे चलने लगा। (इस वाक्य में क्रिया विशेषण शब्द पहचानिए ।)
A) धीरे-धीरे
B) चलने
C) लगा
D) राजू
उत्तर:
A) धीरे-धीरे

प्रश्न 20.
लोकगीतों का एक प्रकार तो बड़ा ही ओजस्वी और सजीव है । (रेखांकित शब्द का उपसर्ग पहचानिए ।)
A) जीव
B) सजी
C) सज
D) स
उत्तर:
D) स

Reviewing TS 10th Class Hindi Model Papers Set 8 can help students identify areas where they need improvement.

TS SSC Hindi Model Paper Set 8 with Solutions

Parts – A & B

Time : 3.00 Hours
Max. Marks : 80

Instructions :

1. Read the following question paper and understand every question thoroughly.
2. Answer all the questions as directed.
3. Part-‘A’ questions are to be written in the separate Answer Booklet.
4. Write the answers to the questions under Part-‘B’ on the question paper itself and attach it to the answer booklet of Part-‘A’.

Section – I
I. प्रश्नों के उत्तर निर्देशानुसार लिखिए ।

अ) निम्नलिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर, एक या दो पंक्तियों में लिखिए । (5 × 1 = 5 M)

पुराने स्कूल में राजू के बहुत सारे मित्र थे और सभी अध्यापक भी उसे पसंद किया करते थे । वह सबसे खुशी-खुशी मिलता और मुस्कुराकर ‘हैलो’ कहता । जब भी कोई कठिनाई में होता तो राजू सबसे पहले उसकी मदद के लिए पहुँच जाता। उसके पुराने स्कूल में कभी किसी ने उसकी कमजोरी की ओर ध्यान नहीं दिया उसकी टांगें बहुत पतली और दुर्बल थीं । उसके घुटनों में शक्ति नहीं थीं और अधिक समय तक वे उसके शरीर का भार बर्दाशत नहीं कर पाते थे । अतः वह ज्यादा देर तक खड़ा नहीं यह पाता था इसलिए उसे खेलने की मनाही थी । जब भी उनके स्कूल में मैच होता, राजू अपने साथियों को खेलते हुए देखता और ज़ोर-शोर से उनका उत्साह बढ़ाता | जब उसके मित्र मैच हारने लगते तो राजू के प्रेरणादायक शब्दों से उनमें आशा का संचार होता और वे नयी स्फूर्ति से खेलने लगते ।

प्रश्न :

प्रश्न 1.
राजू की क्या कमज़ोरी थी ?
उत्तर:
उसकी टांगें बहुत पहली और दुर्बल थीं ।

प्रश्न 2.
गद्यांश में किस घटना का उल्लेख है ?
उत्तर:
गद्यांश में स्कूल के मैच का उल्लेख है ।

प्रश्न 3.
राजू को किस बात की मनाही थी ?
उत्तर:
राजू को खेलने की मना ही थी ।

प्रश्न 4.
मैच हारनेवालों में आशा का संचार कैसे होता था ?
उत्तर:
राजू के प्रेरणादायक शब्दों से मैच हारने वालों में आशा का संचार होता था ।

प्रश्न 5.
कौन, किसे ‘हैलो’ कहता है ?
उत्तर:
राजू अपने सारे मित्रों और सभी अध्यापकों से ‘हैलो’ कहता है ।

आ) निम्नलिखित गद्यांश पढ़कर दिये गये प्रश्नों के उत्तर एक या दो वाक्यों में लिखिए । (5 × 2 = 10 M)

हाथियों के संरक्षण के लिए किये जा रहे अनेक प्रयासों के बावजूद पिछले पाँच वर्षों में हाथियों की संख्या में लगभग तीस प्रतिशत की कमी आयी है। मार्च – मई 2017 के दौरान देश में हाथियों की गणना की गयी । पर्यावरण, वन एवं जलवायु मंत्री ने 12 अगस्त 2017 को विश्व गज दिवस के अवसर पर एक समारोह में बताया कि देश में कुल हाथियों की संख्या 27,312 है । वर्ष 2012 | में देश में लगभग तीस हज़ार हाथी थे। देश में हाथियों की सर्वाधिक संख्या वाला राज्य कर्नाटक हैं। असम दूसरे और केरल तीसरे स्थान पर है। विश्व में एशियाई हाथियों की कुल संख्या 40 – 50 हज़ार के बीच है, इनमें से लगभग 60 प्रतिशत तो भारत में ही हैं ।

प्रश्न :

प्रश्न 6.
पिछले पाँच वर्षों में कितने प्रतिशत हाथियों की संख्या घट गयी ?
उत्तर:
पिछले पाँच वर्षों में लगभग तीस प्रतिशत हाथियों की संख्या घट गयी ।

प्रश्न 7.
किंस मंत्री ने हाथियों से संबंधित जानकारी दी ?
उत्तर:
पर्यावरण, वन एवं जलवायु मंत्री ने हाथियों से संबंधित जानकारी दी ।

प्रश्न 8.
विश्व गज दिवस कब मनाया जाता है ?
उत्तर:
विश्व गज दिवस 12 अगस्त को मनाया जाता है ।

प्रश्न 9.
हाथियों की सर्वाधिक संख्या किस राज्य में है ?
उत्तर:
हाथियों की सर्वाधिक संख्या कर्नाटक में है ।

प्रश्न 10.
इस गद्यांश का उचित शीर्षक लिखिए ।
उत्तर:
इस गद्यांश का उचित शीर्षक ‘हाथी संरक्षण’ है ।

इ) निम्नलिखित पद्यांश पढ़कर निम्न प्रश्नों के उत्तर एक या दो वाक्यों में लिखिए | (5 × 1 = 5 M)

पोछ दूँगी अँधेरा, जो तेरे माथे की सिलवटों में सिमटा है
कभी – कभी झर जाता है ओस की बूँदों – सा, आँखों की कोरों से ।
आने तो दे, धुल जाएगा सारा का सारा रुखीला अहसास
अकड़ीला मिज़ाज जो चिपका है घर की सारी की सारी दीवारों
बंद दरवाज़ों खिड़कियों में ।
तेरी आँखों में तैरते ये समुंदर ये आसमान के अक्स
मैंने देख लिए हैं माँ ।
माँ – – – – – जा सकती हूँ मैं दूर – पार, उस झिलमिलाती दुनिया में
ला सकती हूँ वहाँ से चमकीले टुकड़े तेरे सपनों के,
समुंदर की लहरों के थपेड़ों में ढूंढ़ सकती हूँ मैं
मोती ओर सीपी और नाविकों के किस्से ।

प्रश्न :

प्रश्न 11.
अंधेरा कहाँ विद्यमान है ?
उत्तर:
अंधेरा माँ के माथे की सिलवटों में सिमटा है ।

प्रश्न 12.
दावारों, बंद दरवाज़ों और खिड़कियों के भीतर क्या है ?
उत्तर:
दीवारों, बंद दरवाजों और खिड़कियों के भीतर रुखीला अहसास और अकड़ीला मिज़ाज है ।

प्रश्न 13.
लड़की ने क्या देखा है ?
उत्तर:
लड़की ने माँ की आँखों में तैरते समुंदर, आसमान के अक्स देखे हैं ।

प्रश्न 14.
झिलमिलाती दुनिया से लड़की क्या लाना चाहती है ?
उत्तर:
झिलमिलाती दुनिया से लड़की माँ के सपनों के चमकीले टुकड़े लाना चाहती है ।

प्रश्न 15.
प्रस्तुत कविता किस विषय पर आधारित है ?
उत्तर:
प्रस्तुत कविता “भ्रूण हत्या” विषय पर आधारित है ।

Section – II
I. अ) निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर 3-4 पंक्तियों में लिखिए | (4 × 4 = 16 M)

प्रश्न 16.
बिहारी ने ‘कनक – कनक’ में अंतर बताते हुए क्या संदेश दिया है ?
उत्तर:
बिहारी के अनुसार धतूरे में अधिक उन्मत्त करने की शक्ति है । लेकिन उससे भी ज्यादा नशा धन-संपत्ति में होती है । मानव के पास धन-संपत्ति या सोना अधिक होने से वह पागल बन जाता है, उसी प्रकार धतूरा खाने से मानव पागल बन जाता है । इसलिए मानव को संपत्ति या धन का मोह छोड़ना चाहिए ।

प्रश्न 17.
वर्षा प्राणियों के लिए वरदान है । क्यों ?
उत्तर:
वर्षा के पानी से ही खेती-बड़ी होती है, जिससे प्राणियों के लिए आवश्यक खाद्य पदार्थ मिलते हैं । वर्षा से ही प्राणियों को अपनी प्यास बुझाने के लिए आवश्यक पेय जल मिलता है ।

प्रकृति के सजीव-निर्जीव प्राणी वर्षा के आधार पर जीवित रह सकते । वर्षा के बिना वृक्ष, सभी प्रकार के प्राणी और मानव तक जीवित नहीं रह सकते । हरेक प्राणी प्रत्यक्ष रूप से वर्षा के सहारे ही जीवित रह सकते हैं । इसलिए प्राणिकोटि के लिए वर्षा एक अनुपम वरदान है ।

प्रश्न 18.
भगवतशरण उपाध्याय के बारे में आप क्या जानते हैं ?
उत्तर:
‘लोकगीत’ निबंध के निबंधकार श्री भगवतशरण उपाध्याय हैं । वे हिंदी साहित्य के सुपरिचित रचनाकार हैं । इनका जन्म सन् 1910 में हुआ । इन्होंने कहानी, कविता, रिपोर्ताज, निबंध, बाल-साहित्य में अपनी विशेष छाप छोड़ी है। विश्व साहित्य की रूपरेखा, कालिदास का भारत,
इँठा आम, गंगा गोदावरी आदि इनकी प्रसिद्ध रचनाएँ हैं ।

प्रश्न 19.
लक्ष्मीबाई और उनके साथी स्वराज्य की नींव क्यों बनना चाहती थी ?
उत्तर:
झाँसी के पास लक्ष्मीबाई, जूही, मुंदर, रघुनाथराव, तात्या और सेना – नायक रहते थे । वे सब अंग्रेजों के विरूद्ध लड़ने तैयार थे। लक्ष्मीबाई उनका नेतृत्व करती है। रानी लक्ष्मीबाई अपनी झाँसी नहीं देने की प्रतिज्ञा करती हैं । लेकिन उसके पास ऐसी परिस्थितियाँ नहीं हैं। जूही रानी को तात्या की देश भक्ति के बारे में कहती है । तात्या रानी के लिए सेवक के रूप में रहकर उनकी बातों पर चलना चाहता है। महारानी युद्ध के लिए तैयार होती। उनकी सहायता से ये सभी आगे बढ़ते हैं । उन सब का एक ही विचार था कि हम स्वराज्य को प्राप्त करेंगे या स्वराज्य की नींव का पत्थर बनेंगे । इस प्रकार ये सभी अपनी वीरता से स्वराज्य की नींव डालकर आगे की पीढ़ी के लिए प्रेरणादायक बने हैं ।

आ) निम्नलिखित प्रश्नों के उत्तर 8-10 पंक्तियों में लिखिए | (3 × 8 = 24 M)

प्रश्न 20.
डॉ. रामधारी सिंह दिनकर ने ‘कण-कण का अधिकारी’ कविता के माध्यम से आज के समाज को क्या संदेश दिया है ।
उत्तर:
कवि परिचय : ‘कण – कण का अधिकारी’ कविता के कवि हैं श्री रामधारी सिंह दिनकर हैं । हिंदी के राष्ट्र कवि हैं । यह कविता ‘कुरुक्षेत्र’ से ली गयी है ।
रचनाएँ : ‘उर्वसी’ कृति के लिए इन्हें ज्ञानपीठ पुरस्कार से सम्मानित किया गया । रेणुका, कुरुक्षेत्र, रश्मिरथी, परशुराम की प्रतीक्षा, रसवंती आदि इनकी प्रमुख रचनाएँ हैं ।
कविता का सारांश : भीष्म पितामह धर्मराज से बोले – हे धर्मराज ! एक मनुष्य पाप करके धन कमाता है तो दूसरा उसे भाग्यवाद के छल से भोगता है ।
मानवों का श्रम और उसका भुजबल ही मानव समाज का भाग्य है । उस के सामने पृथ्वी और आकाश भी विनम्रता से झुक जाते हैं । प्रकृति सब की चीज़ है ।

जिसने खूब परिश्रम किया, उसे सुख भोगने में पीछे मत रहने दो। जिस प्रकृति को मानव ने जीत लिया है, उसके सुख को पहले उस आदमी को भोगने दो । प्रकृति में छिपी हुई संपदा सब लोगों के लिए है ।

भीष्म पितामह धर्मराज से कहते हैं कि भगवान द्वारा प्रकृति में जो कुछ रखा गया है, वह मानव मात्र का धन है | हर एक व्यक्ति को उसके कण-कण को भोगने का अधिकार है ।
नीति : छात्रों में समाज कल्याण और उदारता की भावना का विकास होता है। श्रम का महत्व जानकर वे श्रम करने की प्रेरणा पाते हैं ।

(या)

रैदास के पदों के आधार पर भक्ति की विशेषताओं का वर्णन कीजिए ।
उत्तर:
भक्तिकाल की ज्ञानमार्गी शखा के प्रमुख कवियों में रैदास एक हैं। उनका जीवन काल सन् 1482-1527 है । उनकी भक्ति दास्य भाव की है । वे भगवान को अपने स्वामी और अपने आपको उनका दास मानते थे। मूर्तिपूजा, तीर्थयात्रा जैसे दिखावटों पर इन्हें विश्वास नहीं है । वे मीरा के गुरु हैं । दास्य भक्ति में भक्त स्वयं को तुच्छ और लघु मानकर अपने को पूरी तरह भगवान को समर्पित कर देता है । इनके पद ‘गुरु ग्रंथ साहिब’ में संकलित हैं ।

अपनी चौपाई कवि ने अपने आराध्य की याद करते हुए उनसे अपनी तुलना की है । वे स्वीकार करते हैं कि उनका प्रभु चंदन है तो वे स्वयं पानी हैं । इसीलिए उनके अंग अंग में उसकी गंध समाई हुई है। उनका प्रभु वर्षा से भरा घना बादल है तो वे स्वयं मोर हैं । वे उनकी और ठीक उसी तरह निहार रहे हैं जैसे चकोर चन्द्र को निहारता है । वे कहते हैं – हे प्रभू, तुम दीपक हो तो मैं उसमें जलकर रोशनी देनेवाली बत्ती के समान हूँ । उसीकी ज्योति दिन- रात जलकर मेरे मन में प्रकाश देती रहती है। उनका प्रभु यदि मोती है तो वे धागा है जिसमें मोती पिरोया हुआ है । उनका प्रभु स्वामी है तो वे उनके दास हैं ।

प्रश्न 21.
काका कालेलकर ने गोदावरी को ‘दक्षिणी गंगा’ की संज्ञा क्यों दी होगी ?
उत्तर:
‘दक्षिणी गंगा गोदावरी’ यात्रा – वृत्तांत पाठ है । इसमें गोदावरी का महत्त्व और उसके तटों का सौंदर्य वर्णित है।

एक बार निबंधकार श्री काका कालेलकर चेन्नई से राजमहेंद्री जा रहे थे । बरसात के दिन थे । बेजवाड़े में सुर्योदय हुआ । उन्होंने कृष्णा माता के दर्शन करके गर्व का अनुभव किया । कृष्णा और गोदावरी ने दक्षिण के उन्नत प्रदेश को तर करके उसे धन धान्य से समृद्ध कर दिया ।

लेखक ने गंसा, सिंधु, शोणबद्र, गोदावरी ऐरावती, कृष्णा जैसे निशाल जल प्रवाह जी भरकर देखे हैं । राजमहेंद्री के पास गोदा की शोभा तो भुलाया नहीं जा सकता । गोदावरी का प्रवाह पहाड़ से निकलकर अपने गौरव के साथ आता हुआ दिखाई देता था ।

लोग यहीं पर पवित्र गंगा जल के कलश आधे गोदा में उंड़ेलते हैं और फिर गोदा के पानी से उन्हों भरकर ले जाते है । गोदावरी को अनेक मार्गों द्वारा सागर में मिलना था । समुद्र से मिलने जाते समय उसका संभ्रम भी उदाल रूप में ही व्यक्त हो सकता है ।

गोदावरी ने तो माता रे समान दूध जैसे जल को राम-लक्ष्मण सीता से लेकर बूढ़ा जटायु तक पिलाया । इसके तट पर अनेक शूर-वीर, तत्व चिंतक, संत, राजनीतिज्ञ, देश भक्त, ईश भक्त आदि जन्म लिए हैं। इसके दर्शन मात्र से हम कृतार्थ बन जाते हैं। इसके पानी में अमोघ शक्ति है । इसके सेवन से राम-राज्य की स्थापना देख सकते है और कर सकते हैं। ऐसा नहीं हुआ तो उसे काँस की कलगी के स्थावर प्रवाह की तरह बना देने के लिए इच्छा प्रकट करते हैं. ताकि बाकी सब कुछ भूलकर गोदा मैया की सेवा में रह सके । इसलिए कालेलकर ने गोदावरी नदी को दक्षिणी गंगा कहा है ।

(या)

टेसी थॉमस अग्नि 5 कार्यक्रम की निर्देशक कैसे बनी । उनकी इस सफलता के कारणों पर अपने विचार लिखिए |
उत्तर:
सन् 1985 में रक्षा अनुसंधान और विकास संगठन के अग्नि-5 कार्यक्रम केलिए देश भर के दस युवा वैज्ञानिकों को चुना गया, उनमें टेसी थॉमस भी एक थीं। डी. आर. डी. ओ में टेसी थॉमस, ए. पी. जे. अब्दुल कलाम के नेतृत्व में काम कर चुकी हैं। कलाम जी ने ही टेसी को प्रेरणा के अग्नि पंख दिये हैं ।

रक्षा अनुसंधान और विज्ञान को पुरुषों का क्षेत्र माना जाता था। मगर टेसी थॉमस ने अपनी मेहनत, लगन और दृढ़ निश्चय से पुरुष वर्चस्ववाले क्षेत्र में सफलता के नये शिखर तय किये हैं। अपने इन्हीं गुणों से वे अग्नि 5 कार्यक्रम की निर्देशक बनीं ।

उन्होंने देश के किसी मिज़ाइल प्रॉजेक्ट की पहली महिला प्रमुख बनने का गौरव प्राप्त किया। लोग उनको भारत की ‘प्रथम मिज़ाइल वुमन’ और ‘अग्नि – पुत्री’ कहते हैं । उनका मानना था कि अध्यापकों के सहयोग और सच्ची लगन से वे सफलता की बुलंदियों को प्राप्त कर चुकी थीं।

प्रश्न 22.
‘पर्यावरण संरक्षण में छात्रों की भूमिका’ विषय पर निबंध लिखिए ।
उत्तर:
पर्यावरण प्रदूषण एक वैश्विक और जटिल समस्या है। कोई देश या सरकार अकेले अपने दम पर इस समस्या का समाधान नहीं कर सकती । इससे निपटने केलिए प्रत्येक नागरिक को अपना उत्तर दायित्व निभाना होगा । विद्यार्थी भी छोटी-छोटी बातों का ध्यान रखकर पर्यावरण संरक्षण में अहम योगदान दे सकते है ।

विद्यार्थियों को कागज का उपयोग दोनों तरफ से करा चाहिए, वाक्यों कि लकड़ी की सर्वाधिक खपत कागज और लुगदी उद्योग में होती है, जिसे पूरा करने केलिए पेड़ों को काटना पड़ता है और पर्यावरण का नुकसान होता है। भरी हुई नोट बुक्स को फाड़कर फेंकने की बजाय रद्दीवाले को दे देना चाहिए, जिससे कागज को रि- साइकिल किया जा सके और पेड़ों की रक्षा हो सके ।

आज दुनिया में डेढ़ अरब लोग ऐसे हैं, जिन्हें स्वच्छ पेयजल नहीं मिल पाता । इसीलिए छात्र जल संरक्षण में विशेष योगदान दे सकते हैं । इसकेलिए छात्र अपने घर-परिवार और अड़ोस- पड़ोस में लोगों को जागरूक करने का काम भी कर सकते हैं ।

पॉलीथीन पर्यावरण और स्वास्थ्य केलिए गंभीर चुनौती है। इसलिए छात्रों को इसके प्रयोग से बचना चाहिए। प्लास्टिक कचरा सुरक्षित और निर्धारित स्थान पर ही डालें ताकि उसे री- साइकिल किया जा सके ।

वायु प्रदूषण के नियंत्रण में छात्र अपना सहयोग दे सकते हैं। तेज़ आवाज़ में गाने नहीं बजाना चाहिए | अपनी बाईक हॉर्न का केवल ज़रूरत होने पर ही प्रयोग करना चाहिए ।

उपरोक्त छोटी-छोटी बातों का ध्यान रखकर हम अपने पर्यावरण और भविष्य दोनों को सुरक्षित कर सकते हैं ।

(या)

‘दू-पहिया चालक के लिए हेलमेट की अनिवार्यता पर एक पोस्टर तैयार कीजिए ।
उत्तर:

• ‘हेलो हेलो’ छोडो –
• हेलमेट से दोस्ती करो
• ‘जाल प्यारी है तो हेलमेट से भी प्यार करो “

Part – B

Time: 30 Minutes
Marks : 20

Instructions:

1. Answer all the questions of Part — B on the Question Paper itself and attach it to the Answer Booklet of Part-A.
2. Candidates must write CAPiTAL LET14ERS (A, B, C or D) while answering the Multiple Choice Questions.

निम्नलिखित प्रश्नों के सही उत्तर चुनकर सामने दिये गये कोष्ठक में लिखिए | (20 × 1 = 20)

प्रश्न 1.
आकाश में बादल छाये हैं। (रेखांकित शब्द के पर्यायवाची चुनिए ।)
A) वसुधा, पानी
B) मेघ, जलधर
C) सागर, दामिनी
D) पाहन, जल
उत्तर:
B) मेघ, जलधर

प्रश्न 2.
देश में महिला साक्षरता दर अधिक नहीं है । (रेखांकित शब्द का प्रत्यय पहचानिए |)
A) आ
B) अता
C) रता
D) ता
उत्तर:
D) ता

प्रश्न 3.
एक राजमाता का जेवरों के प्रति ………. होना दोष है ।
(रिक्त स्थान के लिए उचित वर्तनी वाला शब्द पहचानिए ।)
A) आकर्शण
B) आकर्शन
C) आकर्षण
D) आकरषन
उत्तर:
C) आकर्षण

प्रश्न 4.
मैं सुबह – सुबह ही हैदराबाद के डिफेंस क्वार्टर्स में स्थित उनके घर पहुँच गयी ।
(वाक्य में पुनरुक्त शब्द पहचानिए ।)
A) सुबह
B) ही
C) डिफेंस
D) उनके
उत्तर:
A) सुबह

प्रश्न 5.
‘जो गाया जा सके।’ (इस वाक्यांश के लिए एक शब्द पहचानिए ।)
A) गायक
B) बेगानें
C) गाया
D) गेय
उत्तर:
D) गेय

प्रश्न 6.
सन् 1936 ई. में प्रेमचंद इस दुनिया से चल बसे ।
(वाक्य में प्रयुक्त मुहावरे का भाव पहचानिए ?)
A) विदेश जाना
B) चलना फिरना
C) बस्ती बसाना
D) देहांत होना
उत्तर:
D) देहांत होना

प्रश्न 7.
अमीना ……… क्रोध तुरंत स्नेह में बदल गया ।
(रिक्त स्थान के लिए उचित कारक चिह्न पहचानिए ।)
A) की
B) का
C) के
D) से
उत्तर:
B) का

प्रश्न 8.
हमें उज्जैन का मार्ग बतला दो । (रेखांकित शब्द का अर्थ पहचानिए ।)
A) घर
B) कार्यालय
C) रास्ता
D) संसार
उत्तर:
C) रास्ता

प्रश्न 9.
आज हमें देशभक्तों की आवश्यकता है, ……… की नहीं ।
(रेखांकित शब्द के विलोम शब्द से रिक्त स्थान की पूर्ति कीजिए ।)
A) देशवासी
B) विदेशी
C) देशद्रोहियों
D) देशप्रेमियों
उत्तर:
C) देशद्रोहियों

प्रश्न 10.
यदि किसी की सहायता करने में असमर्थ हो तो क्या कहेंगे ?
A) बधाई
B) धन्यवाद
C) आपका शुक्रिया |
D) मुझे खेद है
उत्तर:
D) मुझे खेद है

प्रश्न 11.
हम सब तरह से हार चुके …….. | (रिक्त स्थान की पूर्ति उचित शब्द से कीजिए ।) ( )
A) हो
B) हैं
C) हूँ
D) है
उत्तर:
B) हैं

प्रश्न 12.
देश में शांति बनाये रखने के प्रयास किया जा रहे हैं। (वाक्य का काल पहचानिए | ) ( )
A) वर्तमान
B) भूत
C) भविष्य
D) आधुनिक सामान्य
उत्तर:
A) वर्तमान

प्रश्न 13.
शुद्ध वाक्य पहचानिए ।
A) सारा जीवन अपना उन्होंने सेवा में लगा दिया ।
B) सेवा में लगा दिया उन्होंने अपना सारा जीवन ।
C) लगा दिया उन्होंने अपना सारा जीवन सेवा में ।
D) उन्होंने अपना सारा जीवन सेवा में लगा दिया ।
उत्तर:
D) उन्होंने अपना सारा जीवन सेवा में लगा दिया ।

प्रश्न 14.
सभी ऋतुओं में स्त्रियाँ उल्लासित होकर दल बाँधकर गाती हैं । (वाक्य में क्रिया शब्द पहचानिए ।)
A) गाती
B) दल
C) स्त्रियाँ
D) ऋतुओं
उत्तर:
A) गाती

प्रश्न 15.
भ्रष्टाचार उन्मूलन के लिए व्यापर आंदोलन की आवश्यकता हैं ।
(रेखांकित शब्द का उचित संधि विच्छेद पहचानिए ।)
A) भ्रष्टा + आचार
B) भ्रष्ट + आचार
C) भ्रष्टा + चार
D) भ्रष्टा + अचार
उत्तर:
B) भ्रष्ट + आचार

प्रश्न 16.
‘विश्वासपात्र’ (इस सामासिक शब्द में किस विभक्ति का लोप हुआ हैं ?)
A) में
B) का
C) पर
D) को
उत्तर:
B) का

प्रश्न 17.
राजू धीरे-धीरे चलने लगा । (इस वाक्य का प्रश्नवाचक रूप पहचानिए ।)
A) क्यों
B) कहाँ
C) कैसे
D) कब
उत्तर:
C) कैसे

प्रश्न 18.
पहाड़ी पर उतरे बादल ऋषि मुनियों जैसे लगते थे । (स्त्रीलिंग शब्द पहचानिए ।)
A) पहाड़ी
B) बादल
C) ऋषि
D) मुनि
उत्तर:
A) पहाड़ी

प्रश्न 19.
भाषा से देश की संस्कृति का पता चलता है ।
(रेखांकित शब्द के स्थान पर आनेवाला उपयुक्त शब्द है ।)
A) भाषाओं
B) भाषियों
C) भाषाएँ
D) भाषाइयाँ
उत्तर:
A) भाषाओं

प्रश्न 20.
चित्र की सुंदरता देखकर लोगों ने कलाकार को शाबाशी दी । (भाववाचक संज्ञा पहचानिए ।)
A) मित्र
B) सुंदरता
C) लोगों
D) कलाकार
उत्तर:
B) सुंदरता