Class 10 – Page 7 – AP Board Solutions

AP 10th Class Biology Model Paper Set 5 with Solutions

February 7, 2024February 7, 2024 by Srinivas

Teachers often recommend practicing with AP 10th Class Biology Model Papers Set 5 to enhance exam readiness.

AP SSC Biology Model Paper Set 5 with Solutions

Time : 2.00 hours
Max.Marks : 50

Instructions :

Question paper consists of 4 sections and 17 questions.
Internal choice is available only for Q.no. 12 in section III and for all the questions in section IV.
In the duration of 2 hours, 15 minutes of time is allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Answers shall be written neatly and legibly.

SECTION – I
(6 × 1 = 6 M)

Note :

Answer all the questions.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
I am the functional region of contact between two neurons. You can find me in the brain and spinal cord. Who am I?
Answer:
Synapse

Question 2.
Identify the homozygous type.

AP SSC Biology Model Paper Set 5 with Solutions 1

Answer:
Group – A (YY, RR, TT)

Question 3.
Observe the flow chart and identify ‘A’.

Answer:
Thrombin

Question 4.
Find out the mis – matched one.

1. Tricuspid valve	Venacava
2. Bicuspid valve	Mitral valve
3. Systemic valve	Systemic aorta

Answer:
1. Tricuspid valve – Venacav.

Question 5.
Observe the diagram and identify the part X.

AP SSC Biology Model Paper Set 5 with Solutions 3

Answer:
Thylakoids.

Question 6.
Retinol is a fat soluble vitamin. Name another fat soluble vitamin.
Answer:
Calciferol (Vitamin D)

SECTION – II
(4 × 2 = 8 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 7.
Bhumika told that ‘If there were no green plants, all life on the earth would come to an end.” Comment.
Answer:

Plants are autotrophs. Naturally plants are the prime producers of food for all the organisms. If the were no plants there would be no food for organisms.
Plants release oxygen into the atmosphere by photosynthesis that will be taken up by all the animals.

Question 8.
Complete the following table.

Hormones secreted in stomach	Functions

Answer:

Hormones secreted in stomach	Functions
1. Ghrelin	Induces hunger pangs.
2. Leptin	Suppresses hunger pangs.

Question 9.
Write two healthy habits which you practise to protect your kidneys from diseases.
Answer:

Drink plenty of water.
Eat low salt diet that saves kidney life. Cook freshly Reduce the pollution Earth sinks into ocean Don’t pollute the atmosphere.

Question 10.
Write some slogans about global warming.
Answer:

Cook freshly	Avoid refrigerator.
Reduce the pollution	Increase the percentage of Oxygen.
Earth sinks into ocean	Please lift the earth.
Don’t pollute the atmosphere	Save our resources.

SECTION – III
(5 × 4 = 20 M)

Note :

Answer all the questions.
Each question carries 4 mark

Question 11.
Study the given table and answer the following questions.

Name of the phylum organism	Excretory system
Protozoa	Simple diffusion from the body surface into the surrounding water
Porifera and coelenterates	Water bathes almost all their cells
Platyhelminthes	Flame cells
Annelids	Nephridia
Nematoda	Renet cells
Arthropoda	Green glands, Malpighian tubules
Mollusca	Meta nephridia
Echinodermata	Water vascular system
Reptiles, Birds and Mammals	Kidneys

i) In which organisms, there are no specific excretory organs?
Answer:
Protozoa, Porifera.

ii) Which organisms excrete through Malpighian tubules?
Answer:
Arthropoda.

iii) What are the excretory organs in phylum Nematoda?
Answer:
Renet cells.

iv) What are the excretory organs seen in lizards?
Answer:
Kidneys.

v) In which phylum organisms have no specific excretory organs?
Answer:
Protozoa, Porifera and Coelenterata.

vi) Which organisms have kidneys as excretory organs ?
Answer:
Reptiles, birds and mammals have kidneys as excretory organs.

vii) Name the excretory organs in Arthropods.
Answer:
Excretory organs in Arthropods are green glands and malpighian tubules.

viii) Name the phylum where the excretory organs first evolved.
Answer:
Exeretory organs are first evolved in platyhelminthes.

Question 12.
Draw a well labelled diagram of mitochondria. Write why mitochondria is called power house of the cell.
Answer:

AP SSC Biology Model Paper Set 5 with Solutions 5

Mitochondria are called power houses of the cell. This is because the energy currencyATP requit, by body’s metabolism, is generated in mitochondria through cellular respiration.

(OR)

Identify the diagram and write two functions of it.

AP SSC Biology Model Paper Set 5 with Solutions 4

Answer:
The diagram given in the picture is liver Functions :

Breakdown of larger fats into small globules/emulsification of fats.
It excretes bile salts, cholesterol, steroid, hormones, extra drugs, vitamins and alkaline salts through urine.

Question 13.
Prepare four questions to find the reasons for obstructions in excretory system.
Answer:

Some times urine is not excreted, what are the reasons for it?
Why do stones form in the kidney ?
Which type of food is preferrable to avoid formation of stones in the kidney ?
What is the relation between amount of water taken and functioning of kidney ?

Question 14.
What kind of change do you observe from two leaves experiment of digestive process.
Answer:

The greasy leaf doesn’t change. It remains intact.
The colour of leaf which is not applied grease / vaseline is changed. Acid acts on it and it looks like a burned leaf.

Question 15.
Fish are the bio-indicators of metal accumulation in an aquatic system. Give reasons.
Answer:

It was found that the accumulation of heavy metals in the bodies of fish in Edulabad reservoir is more compared to other parts of our country.
Heavy metals enter human beings from fish through food chain.
Especially cadimum easily enters fish due to high sensitivity.
Heavy metals harm human beings and damage the organs such as kidneys, lungs, intestine etc.

SECTION – IV
(2 x 8 = 16 M)

Note :

Answer all the questions.
Each question carries 8 marks.
Each question has internal choice.

Question 16.
A) How do the tropic movements help in the daily life ?
Answer:

Tropic Movement	Response	Uses
1. Thigmonasty	Towards touch	Protection from enemies Eg: Mimosa pudica (Touch me not plant)
2. Geotropism	Towards ground	Growth of roots towards the gravitational force.
3. Phototropism	Towards light	Growing of Sun flower plant
4. Hydrotropism	Towards water	Grows towards water
5: Chemotropism	Towards chemicals	Pollination

(OR)

B) What are the different stages in urine formation ? Explain what happens in those stages.
Answer:
i) Glomerular filtration :
Blood flows inside the glomerulus under the influence of pressure due to the narrowness of efferent arteriole. As a result it undergoes pressure filtration or ultra filtration. Waste molecules, nutrient molecules and water are filtered out and enter the Bowman’s capsule.

ii) Tubular reabsorption :
The peritubular capillaries around PCT reabsorb all the useful components of primary urine such as glucose, amino acids, vitamin C, Potassium, Calcium, Sodium, Chlorides and 75% of Water.

iii) Tubular secretion :
It is the active secretion of waste products by blood capillaries into the urinary tubule. It ensures removal of all the waste products from blood, viz., urea, uric acid, reatinine, salt ions like K⁺, Na⁺ and H⁺ ions. This maintains proper concentration and pH of urine.

Question 17.
A) How can you prove that plants show phototropism ?
Answer:

AP SSC Biology Model Paper Set 5 with Solutions 6

Aim :
To prove that the plants show phototropism.

Apparatus and chemicals :
Glass Jar, Bean seeds.

Procedure :
A glass jar is taken and filled with fertile soil. A bean seed is sown near the wall of the jar. It helps us to observe how the root and shoot grow. Seed is germinated after 4 or 5 days. Then the jar is kept under the sun. It is observed that how root and shoot are grown.
Then the glass jar is tilted and kept horizontally. The direction of root and shoot growth is observed for more than a week.

Observation :
It is observed that the plant is growing towards light and the stem is bending towards light.

Results :
It is proved that plants move to light by the phenomena called phototropism.

Does the shoot take a horizontal tilt after a week ?
Answer:
No.

Which side of the shoot may have grown more and which less to bring about this effect ?
Answer:
The apex part of the stem grows more. The below part to apex of the stem and the root grows slow. Auxins act on the stem and root to show this type of growth.

(OR)

B) What are the gum yielding trees in your surroundings ? What procedure you should follow to collect gum from trees ?
Answer:
Neem and Acacia are gum yielding plants in our surroundings.

The procedure to be followed to collect the gum from trees:

Matured and grown up plants are chosen for extracting gum.
Suitable stem parts are selected.
Ensure that the selected parts of the plant can give enough amount of gum.
Furrows of grooves are designed with knife on the selected parts of plant.
Collecting containers are arranged at the lower end of the each furrow or groove.
The plants are to be kept undisturbed for at least two or three weeks.
After third week containers are seen that are filled with gum.
The gum will be collected and stored for supply and used as adhesives, binding agents in the preparation of medicines and food etc.

AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2022 with Solutions

February 7, 2024 by Mahesh

Solving AP 10th Class Physical Science Model Papers and AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2022 regularly is an effective strategy for time management during exams.

AP SSC Physical Science Question Paper June 2022 with Solutions

Time: 2 Hours
Maximum Marks: 50

Instructions:

The question paper consists of 4 sections and 17 questions.
Internal choice is available only for Q.No.12 in section III and for all the questions in section IV.
In 2 hours, 15 minutes is allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Answers shall be written neatly and legibly.

Section-I
(8 × 1 = 8 Marks)

Note:

Answer ALL the questions.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
What is the S.I. Unit of temperature?
Answer:
Kelvin

Question 2.
Which lens is used to rectify Hypermetropia?
Answer:
Bi-Convex

Question 3.
Write the Lewis dot structure of ‘Helium’.
Answer:
He

Question 4.
Write the lens formula.
Answer:
\(\frac{1}{\mathrm{f}}=\frac{1}{\mathrm{v}}-\frac{1}{\mathrm{u}}\)

Question 5.
Write any two uses of metals in your daily life.
Answer:
Metals are used in
(i) making conducting wires
(ii) making utensils, making jewelry, etc.

Question 6.
Choose the correct matching:

Molecule	Shape
(a) BeCl₂	(x) Trigonal Planar
(b) BF₃	(y) Linear
	(z) ‘V’ Shape

(A) a – x, b – y
(B) a – y, b – x
(C) a – x, b – z
(D) a – y, b – z
Answer:
(B) a – y, b – x

Question 7.
Which orbital does the adjacent figure represent?
AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2022 with Solutions Q7
Answer:
s-orbital

Question 8.
Draw the V-I graph of the Ohmic conductor.
Answer:
AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2022 with Solutions Q8

Section-II
(3 × 2 = 6 Marks)

Note:

Answer ALL the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 9.
Write the materials required to prove Snell’s law.
Answer:
Required material to prove Snell’s law: Pro circle, scale, small black painted plank, semi-circular glass disc, pencil, and laser light.

Question 10.
For a better understanding of the electronic configuration in an atom, the teacher wrote shorthand notation nlx on the blackboard. Looking at this notation, what could be the probable questions that were generated in the student’s mind? Write any two of them.
Answer:

What do n, l, x indicate related to atoms?
How do n, l, x indicate the position of the electrons in the atom?

Question 11.
Kumar told to his teacher that he is not able to recognize the difference between evaporation and boiling. Then the teacher asked some questions and made him understand the difference between them. What are the questions asked by the teacher to Kumar?
Answer:

Which process takes place rapidly to change from a liquid to a gaseous state?
In which process temperature remains constant?
Which process causes cooling?
Which process is a surface phenomenon?

Section-III
(3 × 4 = 12 Marks)

Note:

Answer ALL the questions.
Each question carries 4 marks.

Question 12.
Draw any one of the following diagrams.
(A) Draw a neat diagram of different types of lenses.
(B) Draw a neat diagram of the formation of the ethane molecule with the help of the theory of hybridization.
Answer:
AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2022 with Solutions Q12

Question 13.
Complete and write the given table.

Solution	Blue Litmus	Red Litmus	Methyl Orange
HCl	___________	No Change	___________
H₂SO₄	Red	___________	___________
NaOH	No Change	___________	___________
KOH	___________	___________	Yellow

Answer:

Solution	Blue Litmus	Red Litmus	Methyl Orange
HCl	Red	No Change	Red
H₂SO₄	Red	No Change	Red
NaOH	No Change	Blue	Yellow
KOH	No Change	Blue	Yellow

Question 14.
What is the octet rule? How do you appreciate the role of the ‘octet rule’ in explaining the chemical properties of elements?
Answer:

“The atoms of elements tend to undergo chemical changes that help to leave their atoms with eight outer shell electrons.”
I appreciate the octet rule. Eight electrons in the outermost shell definitely, give stability to the ion (or) atom.
Chemically active elements do not have an octet of electrons in the valence shell of their atoms.
Their reactivity arises from their tendency to achieve the octet, by forming bonds either with atoms of their type or with atoms of other elements.

Section-IV
(3 × 8 = 24 Marks)

Note:

Answer ALL the questions.
Each question carries 8 marks.
Each question has an internal choice.

Question 15.
(A) Define the following:
(a) Calcination
(b) Roasting
(c) Ore
(d) Mineral
(OR)
(B) Explain the formation of a rainbow.
Answer:
(A) (a) Calcination: Calcination is a pyrochemical process in which ore is heated in the absence of air.
(b) Roasting: Roasting is a pyrochemical process in which ore is heated in the presence of air below its melting point.
(c) Ore: The minerals from which the metals are extracted without economical loss are called ore.
(d) Mineral: The elements or compounds of the metals that occur in nature in the earth’s crust are called minerals.
(OR)
(B) Observe the figure.
AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2022 with Solutions Q15
(i) The rays of sunlight enter the drop near its top surface.
(ii) At the first refraction, the white light is dispersed into its spectrum of colours, with violet being deviated the most and red the least.
(iii) Reaching the opposite side of the drop, each colour is reflected into the drop because of total internal reflection.
(iv) Arriving at the surface of the drop, each colour is again refracted into the air.
(v) At the second refraction the angle between red and violet rays further increases when compared to the angle between those at first refraction.
(vi) The angle between the incoming and outgoing rays can be anything between 0° and about 42°.
(vii) We observe a bright rainbow when the angle between incoming and outgoing rays is near the maximum angle of 42°. Diagrammatically it is shown in the figure.
AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2022 with Solutions Q15.1
(viii) Although each drop disperses a full spectrum of colours, an observer is in a position to see only a single colour from any one drop depending upon its position.
(ix) If violet light from a single drop reaches the eye of an observer, red light from the same drop can’t reach his eye. It goes elsewhere possibly downwards of the eye of the observer. See the figure.
(x) To see red light, one must look at the drop higher in the sky.
(xi) The colour red will be seen when the angle between a beam of sunlight and light sent back by a drop is 42°.
(xii) The colour violet is seen when the angle between a sunbeam and light sent back by a drop is 40°.
(xiii) If you look at an angle between 40° and 42°, you will observe the remaining colours of VIBGYOR.

Question 16.
(A) What is hybridization? Explain the formation of the BeCl₂ molecule using hybridization.
(OR)
(B) Explain: (A) Brilliance of Diamond; (B) Optical fiber.
Answer:
(A) Hybridisation: The phenomenon of intermixing of orbitals of the same atom which have almost the same energy to form an equal number of new orbitals of equivalent energy is known as hybridization.
Formation of Beryllium Chloride (BeCl₂):
(i) The atomic number of Beryllium is 4.
(ii) The electronic configuration of the Beryllium atom in its ground state is 1s²2s².
(iii) The electronic configuration of the Beryllium atom in its excited state is 1s²2s¹2p¹.
AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2022 with Solutions Q16
(i) In the excited Beryllium atom its ‘2s’ and ‘2p_x‘ orbitals intermix to give two equivalent ‘sp’ hybrid orbitals.
(ii) The electronic configuration of Be is 1s²2s¹2px1. It has one half-filled ‘p’ orbital.
(iii) The half-filled 3p_z orbitals of two chlorine atoms overlap with ‘sp’ hybrid orbitals of beryllium atom in their axes to form two σs_p-p bonds.
(iv) BeCl₂ molecule so formed has a linear shape. The bond angle in BeCl₂ is 180°.
AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2022 with Solutions Q16.1
(OR)
B) (i) Brilliance of Diamond:

The critical angle of a diamond is very low (24.4°);
Hence it undergoes total internal reflection of light causing the Brilliance of a diamond.

(ii) Optical Fibre:

Optical fiber is a very thin fiber made of glass or plastic having a radius of about 1 micrometer.
Total Internal Reflection of light is the basic principle of working of optical fiber.

Question 17.
(A) Explain Faraday’s law of induction with the help of an activity.
(OR)
(B) Suggest an experiment to prove that the rate of evaporation of a liquid depends on its surface area and vapour already present in the surrounding air.
Answer:
(A) Apparatus: Galvanometer, Coil, Bar magnet.
Procedure:
(i) Connect the terminals of a coil to a sensitive galvanometer as shown in the figure.
AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2022 with Solutions Q17
(ii) Normally, we would not expect any deflection of the needle in the galvanometer because there is no EMF in the circuit.
(iii) Now, if we push a bar magnet towards the coil, with its north pole facing the coil, the needle in the galvanometer deflects, showing that a current has been set up in the coil, the galvanometer does not deflect if the magnet is at rest.
(iv) If the magnet is moved away from the coil, the needle in the galvanometer again deflects, but in the opposite direction, which means that a current is set up in the coil in the opposite direction.
(v) If we use the end of the south pole of a magnet instead of the north pole, the result i.e., the deflections in the galvanometer are exactly opposite to the previous one.
(vi) This activity proves that the changes in magnetic flux linked with a closed coil, produce current.
Conclusion:
From this Faraday’s law of induction can be stated as “whenever there is a continuous change of magnetic flux linked with a closed coil, a current is generated in the coil.” This induced emf is equal to the rate of change of magnetic flux passing through it.
(OR)
(B) Rate of evaporation of a liquid depends on its surface area, and the amount of vapour already present in the surrounding air.
Experiment-1:
Aim: To prove the rate of evaporation of a liquid depends on its surface area and vapour already present in the surrounding air.
Apparatus: Two dishes, water
Procedure:

Take two dishes of different surface areas.
Pour equal amounts of water into both dishes.
Observe them after three hours.
A dish with more surface area has less quantity.

Observation: This shows rate of evaporation increases with increasing surface area.

Experiment-2:
Aim: To prove the rate of evaporation of a liquid depends on its surface area and vapour already present in the surrounding air.
Apparatus: Two dishes, water
Procedure:

Take two dishes of equal surface area containing an equal amount of water.
This observes the dishes one on a more humid day and the second dish on a less humid day.
We will find that evaporation is less on more humid days due to the presence of more vapour in the air.

Observation: So the rate of evaporation decreases with vapour in the surrounding air.

AP 10th Class Biology Model Paper Set 4 with Solutions

February 7, 2024February 7, 2024 by Srinivas

Teachers often recommend practicing with AP 10th Class Biology Model Papers Set 4 to enhance exam readiness.

AP SSC Biology Model Paper Set 4 with Solutions

Time : 2.00 hours
Max.Marks : 50

Instructions :

Question paper consists of 4 sections and 17 questions.
Internal choice is available only for Q.no. 12 in section III and for all the questions in section IV.
In the duration of 2 hours, 15 minutes of time is allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Answers shall be written neatly and legibly.

SECTION – I
(6 × 1 = 6 M)

Note :

Answer all the questions.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
Give an example of a parasite plant.
Answer:
Cuscuta

Question 2.
Insects : trachea : : Fish : ________
Answer:
Gills

Question 3.
I am an Italian doctor. I studied about the veins in the leg and noticed small valves in them. Who am I ?
Answer:
Girolamo Fabrici

Question 4.
Which of the following statements is correct ?
A) A food chain always starts with producers.
B) A food chain always ends with producers.
Answer:
A) A food chain always starts with producers.

Question 5.
Fill the gap with an appropriate word.

AP SSC Biology Model Paper Set 3 with Solutions 10

Answer:
Convergent Evolution

Question 6.
The Chipko Movement is associated with
a) Fishes
b) Reptiles
c) Birds
d) Trees
Answer:
d) Trees

SECTION – II
(4 × 2 = 8 M)

Note :

Answer all the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 7.
Write any two differences between afferent and efferent nerves.
Answer:

Afferent nerves	Efferent nerves
1. Carry messages towards the central nervous system from sense organs.	1. These carry messages from the central nervous system to the body parts of effector organs.
2. These are also called ‘sensory’ nerves.	2. These are also called ‘motor’ nerves.
3. These are incoming nerves.	3. These are outgoing nerves.

Question 8.
If you visit a doctor, what questions do you ask about pancreas?
Answer:

How does pancreas function as mixed gland ?
What are the main functions of pancreas ?
Does pancreas act as exocrine gland ?
What are the parts of pancreas ?
Which hormones or enzymes does pancreas secrete ?
What is the relation between diabetes and pancreas ?

Question 9.
Ramu met with an accident. His blood did not clot even after 10 minutes. What is the name of this genetic disorder? Why it happens ?
Answer:
Haemophilia. It is a genetic disorder transmitted through generations.

Question 10.
What precautions do you follow to perform this experiment?

AP SSC Biology Model Paper Set 4 with Solutions 1

Answer:
We should take the following precautions while doing the experiment.

We should remove dissolved oxygen from glucose solution.
We should pour liquid paraffin over the yeast and glucose solution carefully.
We should check, whether the oxygen has been removed from the mixture or not with the help of diazine green.

Section – III
(5 × 4 = 20 M)

Note :

Answer all the questions.
Each question carries 4 marks.

Question 11.
What is a trophic level ? What does it represent in an ecological pyramid?
Answer:
Definition:
The level in a food chain at which group of organisms occur is called trophic level.

In an ecological pyramid the first trophic level forms the base and the successive trophic levels or tiers reach upto the apex.
In the ecological pyramid the producers are represented at the base and other successive trophic levels are represented by consumers one above the other with top carnivores at the top.

Question 12.
A) Draw a neat labelled diagram of sperm cell.
Answer:
Human sperm:

AP SSC Biology Model Paper Set 4 with Solutions 3

(OR)

B) What is called pumping station in human body ? Draw a neat labelled diagram of it.
Answer:
The pumping station in the human body is called heart.

AP SSC Biology Model Paper Set 3 with Solutions 4

Question 13.
Complete the following table.

AP SSC Biology Model Paper Set 4 with Solutions 2

Answer:

Name of the endocrine gland	Location	Hormone Secreted
1. Thyroid	Neck	Thyroxine
2. Adrenal	Attached to Kidneys	Adrenaline

Question 14.
Write 2 slogans about Organ Donation to create awareness among people.
Answer:

Have an everlasting life even after death.
Your organs to others – is like a gift to God.
Donate your organ – and reborn.
Have a life in others – for having a new life.

Question 15.
Explain the importance of haemoglobin in the transport of gases in respiration.
Answer:

Haemoglobin, a red coloured pigment present in the blood is useful for the transport of substances in the body of the mammals. (Haem means iron, globulin means protein)
Iron present in the haemoglobin binds with the oxygen and sends it to the tissues in the form of oxy-haemoglobin.
Hb + O₂ → HbO₂
In tissues, oxy-haemoglobin diassociates into oxygen and haemoglobin.
HbO₂ → Hb + O₂
Some amount of CO₂ released by tissues combines with haemoglobin to form carboxy haemoglobin and is sent to lungs for expiration.
CO₂ + Hb → HbCO₂

SECTION – IV
(2 × 8 = 16 M)

Note :

Answer all the questions.
Each question carries 8 marks.
Each question has internal choice.

Question 16.
A) What is Mastication ? Name the different types of teeth in human beings and write their functions.
Answer:
Mastication :
Food cannot be swallowed directly. So it must be ground, chewed and shred. This process of grinding, chewing and shredding is called “Mastication”.

Human beings have 32 teeth. They perform different functions.
Four different types of teeth are present in humans. They are:

Incisors
Canines
Premolars
Molars

a) Incisors :
These are 8 in number and have chisel shape. Incisors possess sharp cutting edges and are specialised for cuffing and biting food.

b) Canines :
These are 4 in number and are dagger shaped with pointed edges. Canines are designed for piercing, killing the prey and tearing flesh.

c) Premolars :
These are 8 in number and are also called cheek teeth. Premolars are designed for crushing and grinding food.

d) Molars :
These are 12 in number and are also called cheek teeth. Molars are designed for crushing and grinding food.

(OR)

B) Describe the structure of nerve cell.
Answer:
Neuron is a highly specialised cell. Neurons carry impulses or messages.

AP SSC Biology Model Paper Set 4 with Solutions 5

A neuron has three parts. They are

Cell body (or) cyton
Axon and
Dendrites

1. Cyton:
It is the cell body. It haš a large and round nucleus. Nissi’s granules are present in the cytoplasm of the cyton.

2. Axon :
It is long and cylindrical. It arises from the cyton. The axon is surrounded by a layer of fatty material known as myelin sheath.

3. Dendrites :
Dendrites are branched thread like structures arising from cyton.

Question 17.
A) What procedure did you follow in your laboratory to observe the growth of sporangia in Rhizopus (or) common mold ?
Answer:

Place a drop of water on the centre of the slide.
Using a toothpick, scrape very little of the mold and place it on the drop of water.
Then cover it with cover slip without trapping any air bubbles.
Remove excess water at the edges of the coverslip with a tissue paper.
Observe the slide under a compound microscope.

(OR)

B) How did you prepare a match-stick stethoscope in your school?
Answer:
Aim : To prepare a match stick stethoscope.
Required material : Match stick, shirt button.
Procedure : One unused shirt button is taken one match stick is inserted into the hole of the button matchstick is very straight in its position.
Now the button is kept on the wrist. The movement of match stick is observed. The pulse of the body is counted for one minute.

AP SSC Biology Model Paper Set 4 with Solutions 6

Observation:
It is observed that the match stick is moving rhythmically up and down.

AP 10th Class Physical Science Question Paper April 2023 with Solutions

February 7, 2024 by Mahesh

Solving AP 10th Class Physical Science Model Papers and AP 10th Class Physical Science Question Paper April 2023 regularly is an effective strategy for time management during exams.

AP SSC Physical Science Question Paper April 2023 with Solutions

Time: 2 Hours
Maximum Marks: 50

Instructions:

The question paper consists of 4 sections and 17 questions.
Internal choice is available only for Q.No.12 in section III and for all the questions in section IV.
In 2 hours, 15 minutes are allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Answers shall be written neatly and legibly.

Section-I
(8 × 1 = 8 Marks)

Note:

Answer ALL the questions.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
Ask a question about temperature.
Answer:
What is temperature?

Question 2.
A light ray enters from rarer medium A to denser medium B as shown in the figure.
AP 10th Class Physical Science Question Paper April 2023 with Solutions Q2
Then complete the path of light in medium B and draw the whole diagram in your answer sheet.
Answer:

Question 3.
The electronic configuration of an element is 1s²2s²2p⁴, then to which period does it belong?
Answer:
Second

Question 4.
The electronic configuration of an element ‘X’ is 2, 8. Then write several valency electrons.
Answer:
Eight

Question 5.
Name the device that converts electrical energy into mechanical energy.
Answer:
Electric Motor

Question 6.
Write any one daily life application of the thermite process.
Answer:
To join the railway tracks.
(OR)
To join the cracked machine parts.

Question 7.
What gas is produced when magnesium reacts with hydrochloric acid?
Answer:
Hydrogen

Question 8.
Draw the diagram of a lens that will be recommended by an eye doctor to a long-sighted patient.
Answer:
The doctor recommends a convex lens to a long-sighted patient.

Section-II
(3 × 2 = 6 Marks)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 9.
What is the lens formula? Explain the terms in it.
Answer:
\(\frac{1}{f}=\frac{1}{v}-\frac{1}{u}\)
Here, f = Focal length;
u = Distance of object;
v = Distance of image

Question 10.
Predict which element has a larger atomic size between Na and Na⁺. Why?
Answer:

Na has a larger atomic size than Na⁺.
The nucleus of the Na⁺ ion attracts outer shell electrons with stronger nuclear force than that of the Na atom. So, the Na⁺ ion shrinks in size to Na atom.

Question 11.
Ask any two questions to understand “magnetic field lines”.
Answer:

Are magnetic lines closed?
Will they intersect each other?
What is the direction of magnetic field lines?

Section-III
(3 × 4 = 12 Marks)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 4 marks.

Question 12.
Draw any one of the following diagrams.
(A) Draw the shapes of s and p orbitals.
(B) Draw the circuit arrangement indicating the comparison of resistances of different materials having the same length and area of cross-section. Different metal rods are connected between P and Q.
Answer:
(A)
AP 10th Class Physical Science Question Paper April 2023 with Solutions Q12

(B)

P, Q: Gap for placing different materials.
I: Electric Current
A: To measure current in an electric circuit (Ammeter)
K: On and off switch.

Question 13.
Some ores and their formulae are given in the following table.

Ore	Formula
Bauxite	Al₂O₃.2H₂O
Magnesite	MgCO₃
Epsom Salt	MgSO₄.7H₂O
Haematite	Fe₂O₃
Galena	PbS
Gypsum	CaSO₄.2H₂O

Answer the following questions using the above table.
(a) Galena is an ore of _______ metal.
(b) Write an ore of iron.
(c) Which is carbonate ore from the above table?
(d) How many water molecules are present in Epsom salt?
Answer:
(a) Lead (or) Pb
(b) Haematite (or) Fe₂O₃
(c) Magnesite (or) MgCO₃
(d) Seven

Question 14.
What is the reason behind the shining of diamonds and how do you appreciate it?
Answer:

Total internal reflection.
Diamonds have a high refractive index value, (n = 2.42)
The critical angle of. diamond is very less due to high refractive index. (C = 24.4°)
For the above reasons, diamonds are famous as precious stones.
So, I appreciate the role of total internal reflection that makes diamonds precious stones.

Section-IV
(3 × 8 = 24 Marks)

Notes:

Answer all the questions.
Each question carries 8 marks.
Each question has an internal choice.

Question 15.
(A) Write any four differences between evaporation and boiling.
(OR)
(B) Define the eye defect ‘Myopia’ and explain the process of correction.
Answer:
(A) Evaporation:

The process of escaping molecules from the surface of a liquid at any temperature is called evaporation.
Evaporation takes place at any temperature.
It is a cooling process.
It is a surface phenomenon.

Boiling:

The process in which the liquid phase changes to a gaseous phase at a constant temperature is called boiling.
Boiling takes place at a constant temperature.
It is a heating process.
It is a bulk phenomenon.

(OR)
(B) (i) Some people cannot see objects at long distances but can see near objects. This type of eye defect in vision is called myopia.
(ii) In people suffering from myopia the rays coming from distant objects after refraction through the eye lens form an image before the retina.
(iii) By using a biconcave lens we can rectify myopia.
(iv)
AP 10th Class Physical Science Question Paper April 2023 with Solutions Q15

Question 16.
(A) Explain the formation of the ‘N₂‘ molecule.
(OR)
(B) Explain the cleansing action of soap.
Answer:
(A) 1. The atomic number of Nitrogen is 7.
2. The electronic configuration is 1s²2s²2p³.
3. Nitrogen has three unpaired electrons in the ‘p’ orbital.
4. When two nitrogen atoms approach each other, the px orbital of one nitrogen atom overlaps the px orbital of another nitrogen atom giving σp_x – p_xbond along the internuclear axis.
5. The p_y and p_z orbitals of one ‘N’ atom overlap the p_y and p_z orbital of the other ‘N’ atom laterally, respectively perpendicular to the inter-nuclear axis giving πp_y – p_y, and πp_z – p_z bonds. Therefore, the N₂ molecule has a triple bond between two nitrogen atoms.
AP 10th Class Physical Science Question Paper April 2023 with Solutions Q16
(OR)
(B) 1. Suppose that we put the dirty cloth in the soap solution. Dirt is mainly greasy matter.
2. The soap molecules are arranged radially with hydrocarbon ends directed inwards into the greasy matter and ionic part directed outwards into water.
AP 10th Class Physical Science Question Paper April 2023 with Solutions Q16.1
3. When a dirty cloth is inserted in the solution then the hydrocarbon part sticks to the dirt or oil. With a little agitation, the dirt particles get entrapped by the soap micelles and get dispersed in water.
4. Due to which the soap water gets dirty and the cloth gets cleaned.
5. We know that soaps and detergents make oil and dirt present on the cloth come out into the water, thereby making the cloth clean.

Another Explanation:
1. When soap is dissolved in water, its hydrophobic ends attach themselves to dirt and remove it from the cloth.
2. The hydrophobic end of the soap molecules moves towards the dirt or grease particle.
AP 10th Class Physical Science Question Paper April 2023 with Solutions Q16.2
3. The hydrophobic ends attached to the dirt particle and try to pull out. The molecules of soap surround the dirt particles at the center of the cluster and form a spherical structure called micelle.
4. These micelles remain suspended in water-like particles in a colloidal solution.
5. The various micelles present in water do not come together to form a precipitate as each micelle repels the other because of the ion-ion repulsion.
6. Thus, the dust particles remain trapped in micelles (which remain suspended) and are easily rinsed away with water. Hence, soap micelles remove dirt by dissolving it in water.

Question 17.
(A) State Ohm’s law. Suggest an experiment to verify it and explain the procedure.
(OR)
(B) What is the water for the crystallization of salts? Suggest an activity to explain it.
Answer:
(A) Ohm’s Law: The current through the conductor element is proportional to the potential difference applied between its ends provided the temperature remains constant.
V ∝ I ⇒ V = IR
Aim: To verify Ohm’s law
Materials Required: 6V Battery eliminator, 0 to 1A Ammeter, 0-6V voltmeter, copper wires, 50 cm manganin coil, Rheostat, switch and 3V LED, etc.
Procedure:
1. Connections are made as shown in the figure.
2. By changing the position of the rheostat, change the flow of current in the circuit.
3. Note the reading in the voltmeter and ammeter and tabulate the values below.
AP 10th Class Physical Science Question Paper April 2023 with Solutions Q17
4. From the above table we observe that V/I = Constant.

5. Hence, Ohm’s law is verified.
(OR)
(B) Water of Crystallization:
(i) The water molecules present in one formula unit of salt crystals are called water of crystallization.
AP 10th Class Physical Science Question Paper April 2023 with Solutions Q17.2
Activity:

Take a few crystals of copper sulfate in a dry test tube and heat them.
We observe the water droplets appear on the inner walls of the test tube.
This is due to the evaporation of water of crystallization present in crystals.
Blue colour copper sulphate turns into white. When water is added to crystals, copper sulphate regains its blue colour.

AP SSC 10th Class Telugu Solutions ఉపవాచకం Chapter 4 కిష్కింధ కాండ

February 7, 2024February 6, 2024 by Srinivas

AP State Board Syllabus AP SSC 10th Class Telugu Solutions ఉపవాచకం 4th Lesson కిష్కింధ కాండ Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus SSC 10th Class Telugu Solutions ఉపవాచకం 4th Lesson కిష్కింధ కాండ

10th Class Telugu ఉపవాచకం 4th Lesson కిష్కింధ కాండ Textbook Questions and Answers

I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన

సంఘటనా క్రమం

సంఘటనల ఆధారంగా వరుస క్రమంలో వాక్యాలను అమర్చడం

1. అ) ఋష్యమూక పర్వతం నుంచి రామలక్ష్మణులను చూశాడు సుగ్రీవుడు.
ఆ) ఈయన మాట్లాడే తీరు చూస్తే చంపడానికి కత్తి ఎత్తిన శత్రువుు కూడా చేతులు రావు అని మెచ్చుకున్నాడు.
ఇ) సుగ్రీవుని ఆనతి మీద రామలక్ష్మణులున్న చోటికి ఒక్క గంతు వేశాడు హనుమంతుడు.
ఈ) హనుమంతుని మాటతీరు శ్రీరాముణ్ణి ఆకట్టుకుంది.
జవాబులు
అ) ఋష్యమూక పర్వతం నుంచి రామలక్ష్మణులను చూశాడు సుగ్రీవుడు.
ఇ) సుగ్రీవుని ఆనతి మీద రామలక్ష్మణులున్న చోటికి ఒక్క గంతు వేశాడు.
ఈ) హనుమంతుని మాటతీరు శ్రీరాముణ్ణి ఆకట్టుకుంది.
ఆ) ఈయన మాట్లాడే తీరు చూస్తే చంపడానికి కత్తి ఎత్తిన శత్రువుకు కూడా చేతులు రావు అని మెచ్చుకున్నాడు.

2. అ) శ్రీరామసుగ్రీవులు స్నేహపూర్వకంగా మాట్లాడుకుంటున్న సమయంలోనే సీతాదేవికి, వాలికి, రావణాసురునికి ఎడమకన్ను ఒక్కసారిగా అదిరింది.
ఆ) శ్రీరామ, సుగ్రీవులు అగ్నిసాక్షిగా మిత్రులైనారు.
ఇ) సుగ్రీవుడు గతంలో తాను నలుగురు మంత్రులతో కొండమీద ఉన్నప్పుడు ఒక రాక్షసుడు స్త్రీని బలవంతంగా తీసుకుపోవడం చూశామన్నాడు.
ఈ) శ్రీరాముడు మందహాసాన్ని చిందిస్తూ ‘సుగ్రీవా! ఆపదలో ఆదుకునేవాడే గదా మిత్రుడు. నీ భార్యను అపహరించిన
వాలిని తప్పక వధిస్తాన’ని మాట ఇచ్చాడు.
జవాబులు
ఆ) శ్రీరామ, సుగ్రీవులు అగ్నిసాక్షిగా మిత్రులైనారు.
ఈ) శ్రీరాముడు మందహాసాన్ని చిందిస్తూ ‘సుగ్రీవా! ఆపదలో ఆదుకునేవాడే గదా మిత్రుడు. నీ భార్యను అపహరించిన వాలిని తప్పక వదిస్తాన’ని మాట ఇచ్చాడు.
అ) శ్రీరామసుగ్రీవులు స్నేహపూర్వకంగా మాట్లాడుకుంటున్న సమయంలోనే సీతాదేవికి, వాలికి, రావణాసురునికి ఎడమ కన్ను ఒక్కసారిగా అదిరింది.
ఇ) సుగ్రీవుడు గతంలో తాను నలుగురు మంత్రులతో కొండమీద ఉన్నప్పుడు ఒక రాక్షసుడు స్త్రీని బలవంతంగా తీసుకుపోవడం చూశామన్నాడు.

3. అ) తమ్ముడి భార్యను చెరబట్టడం వంటి అధర్మాలకు ఒడిగట్టినందువల్ల నేను నీకు మరణదండన విధించానన్నాడు శ్రీరాముడు.
ఆ) శ్రీరాముడు కాలి బొటనవేలితో అక్కడ పడి ఉన్న దుందుభి అస్థిపంజరాన్ని పదియోజనాల దూరం పడేటట్లు చిమ్మివేశాడు. ఒకే బాణంతో ఏడు మద్దిచెట్లను చీల్చాడు.
ఇ) విషసర్పంతో సమానమైన బాణాన్ని అతడు వాలి మీదకు వదిలాడు.
ఈ) వానరుడివి గనుక చాటుగా ఉండి చంపడంలో తప్పులేదన్నాడు.
జవాబులు
ఆ) శ్రీరాముడు కాలి బొటనవేలితో అక్కడ పడి ఉన్న దుందుభి అస్థిపంజరాన్ని పదియోజనాల దూరం పడేటట్లు చిమ్మివేశాడు. ఒకే బాణంతో ఏడు మద్దిచెట్లను చీల్చాడు.
ఇ) విషసర్పంతో సమానమైన బాణాన్ని అతడు వాలి మీదకు వదిలాడు.
అ) తమ్ముడి భార్యను చెరబట్టడం వంటి అధర్మాలకు ఒడిగట్టినందువల్ల నేను నీకు మరణదండన విధించానన్నాడు శ్రీరాముడు.
ఈ) వానరుడివి గనుక చాటుగా ఉండి చంపడంలో తప్పులేదన్నాడు.

4. అ) ప్రాయోపవేశానికి సిద్ధపడిన తారసు హనుమంతుడు ఓదార్చాడు.
ఆ) ఒకనాటి అర్ధరాత్రి మాయావి కిష్కింధకు వచ్చి వాలిని యుద్ధానికి ఆహ్వానించాడు.
ఇ) సంపాతి తన సోదరుని మరణానికి ఎంతో విలపించాడు.
ఈ) సుగ్రీవుడు వివిధ ప్రాంతాలలో గల వానర వీరులను రావలసిందిగా చెప్పమని హనుమంతుడిని ఆజ్ఞాపించాడు.
జవాబులు
ఈ) సుగ్రీవుడు వివిధ ప్రాంతాలలో గల వానర వీరులను రావలసిందిగా చెప్పమని హనుమంతుడిని ఆజ్ఞాపించాడు.
ఇ) సంపాతి తన సోదరుని మరణానికి ఎంతో విలపించాడు.
ఆ) ఒకనాటి అర్థరాత్రి మాయావి కిష్కింధకు వచ్చి వాలిని యుద్ధానికి ఆహ్వానించాడు.
అ) ప్రాయోపవేశానికి సిద్ధపడిన తారను హనుమంతుడు ఓదార్చాడు.

5. అ) శ్రీరాముని బలమెంతో తెలుసుకోవాలనుకున్నాడు సుగ్రీవుడు.
ఆ) శ్రీరాముడి శోకాన్ని పోగొట్టే ప్రయత్నం చేశాడు సుగ్రీవుడు.
ఇ) లక్ష్మణ హనుమాదులతో కలిసి సుగ్రీవుడిని సమీపించాడు శ్రీరాముడు.
ఈ) సుగ్రీవుని ఆనతితో హనుమంతుడు రామలక్ష్మణులను సమీపించాడు.
జవాబులు
ఈ) సుగ్రీవుని ఆనతితో హనుమంతుడు రామలక్ష్మణులను సమీపించాడు.
ఆ) శ్రీరాముడి శోకాన్ని పోగొట్టే ప్రయత్నం చేశాడు సుగ్రీవుడు. అ) శ్రీరాముని బలమెంతో తెలుసుకోవాలనుకున్నాడు సుగ్రీవుడు.
ఇ) లక్ష్మణ హనుమాదులతో కలిసి సుగ్రీవుడిని సమీపించాడు శ్రీరాముడు.

6. అ) సుగ్రీవుడు రామునితో సమావేశమై వానరుల రాకను చెప్పాడు.
ఆ) భర్త విషయం తెలుసుకున్న తార పరుగున వచ్చింది.
ఇ) సీతాన్వేషణ కార్యభారాన్ని గుర్తుచేశాడు హనుమంతుడు.
ఈ) సుగ్రీవ హనుమదాదులు శ్రీరాముని దగ్గరకు వెళ్ళారు.
జవాబులు
ఆ) భర్త విషయం తెలుసుకున్న తార పరుగున వచ్చింది.
ఈ) సుగ్రీవ హనుమదాదులు శ్రీరాముని దగ్గరకు వెళ్ళారు.
ఇ) సీతాన్వేషణ కార్యభారాన్ని గుర్తుచేశాడు హనుమంతుడు.
అ) సుగ్రీవుడు రామునితో సమావేశమై వానరుల రాకను చెప్పాడు.

7. అ) హనుమంతుడు దక్షిణ దిక్కుకు ప్రయాణమయ్యాడు.
ఆ) హనుమంతుడు నమస్కరించి రామ ముద్రికను గ్రహించాడు.
ఇ) హనుమంతుని మాటలకు జాంబవంతుడు ఆనందించాడు.
ఈ) ఉవ్వెత్తున లేచే అలల అలజడి భయాన్ని కల్గిస్తున్నది.
జవాబులు
అ) హనుమంతుడు దక్షిణ దిక్కుకు ప్రయాణమయ్యాడు.
ఆ) హనుమంతుడు నమస్కరించి రామ ముద్రికను గ్రహించాడు.
ఈ) ఉవ్వెత్తున లేచే అలల అలజడి భయాన్ని కల్గిస్తున్నది.
ఇ) హనుమంతుని మాటలకు జాంబవంతుడు ఆనందించాడు.

8. అ) సుగ్రీవుడు భయంకరంగా గర్జిస్తూ వాలిని యుద్ధానికి ఆహ్వానించాడు.
ఆ) యుద్ధానికి వెళ్ళడం మంచిదికాదని తార బోధించింది.
ఇ) హనుమంతుని మాటతీరు రాముడిని ఆకట్టుకుంది.
ఈ) వాలితో వైరం ఎందుకు వచ్చిందో తెలుపమన్నాడు శ్రీరాముడు.
జవాబులు
ఇ) హనుమంతుని మాటతీరు రాముడిని ఆకట్టుకుంది.
ఈ) వాలితో వైరం ఎందుకు వచ్చిందో తెలుపమన్నాడు శ్రీరాముడు.
అ) సుగ్రీవుడు భయంకరంగా గర్జిస్తూ వాలిని యుద్ధానికి ఆహ్వానించాడు.
ఆ) యుద్ధానికి వెళ్ళడం మంచిది కాదని తార బోధించింది.

9. అ) రక్తపు మడుగులో పడియున్న వాలి కొంతసేపటికి తేరుకున్నాడు.
ఆ) శ్రీరాముని తమ వల్లనే తాను ఈ స్థితిలో ఉన్నానని సుగ్రీవుడు చెప్పాడు.
ఇ) వాలి సుగ్రీవుల మధ్య యుద్ధం భీకరంగా జరుగుతున్నది.
ఈ) శ్రీరాముని మాటలు విని వాలి తన తప్పు తెలుసుకున్నాడు.
జవాబులు
ఇ) వాలి సుగ్రీవుల మధ్య యుద్ధం భీకరంగా జరుగుతున్నది.
అ) రక్తపు మడుగులో పడియున్న వాలి కొంత సేపటికి తేరుకున్నాడు.
ఈ) శ్రీరాముని మాటలు విని వాలి తన తప్పు తెలుసుకున్నాడు.
ఆ) శ్రీరాముని తమ వల్లనే తాను ఈ స్థితిలో ఉన్నానని సుగ్రీవుడు చెప్పాడు.

10. అ) హనుమంతుని అభిప్రాయాలకు సమ్మతి తెలుపుతూ రామలక్ష్మణులు తమ వృత్తాంతాన్ని చెప్పారు.
ఆ) అగ్నిసాక్షిగా రామసుగ్రీవులు మిత్రులయ్యారు.
ఇ) వాలి భయంతో సుగ్రీవుడు ఋష్యమూక పర్వతం చేరాడు.
ఈ) హనుమంతుడు సన్యాసి రూపంలో రామలక్ష్మణులను సమీపించాడు.
జవాబులు
ఈ) హనుమంతుడు సన్యాసి రూపంలో రామలక్ష్మణులను సమీపించాడు.
అ) హనుమంతుని అభిప్రాయాలకు సమ్మతి తెలుపుతూ రామలక్ష్మణులు తమ వృత్తాంతాన్ని చెప్పారు.
ఆ) అగ్నిసాక్షిగా రామసుగ్రీవులు మిత్రులయ్యారు.
ఇ) వాలి భయంతో సుగ్రీవుడు ఋష్యమూక పర్వతం చేరాడు.

పాత్ర స్వభావాలు

1. సుగ్రీవుడు :
వాలి యొక్క తమ్ముడు. రాజనీతి బాగా తెలిసినవాడు. వారిని ఓడించడానికి శ్రీరామునితో స్నేహం చేశాడు. ఓడించాడు. శ్రీరామునకు సీతాదేవి జాడను తన మంత్రి అయిన హనుమంతుని ద్వారా కనుగొన్నాడు. రామరావణ సంగ్రామంలో తన బలగాలను వినియోగించాడు. శ్రీరాముని విజయానికి కారకుడయ్యాడు.

2. హనుమంతుడు :
అంజనకు వాయుదేవుని అనుగ్రహం వల్ల జన్మించాడు. సుగ్రీవుని మంత్రి, సుగ్రీవునకు రామలక్ష్మణులతో స్నేహం ఏర్పాటు చేశాడు. సీత ఉన్న అశోకవనం తప్ప లంకంతా కాల్చాడు. సీత జాడ రామునకు చెప్పాడు. సీతకు ధైర్యం చెప్పాడు. తన బలం తనకు తెలియదు. ఎవరైనా తన బలాన్ని గుర్తు చేయాలి. మహాబలవంతుడు. శ్రీరాముని బంటు. చక్కగా మాట్లాడగల నేర్పు ఉన్నవాడు.

3. వాలి :
ఆలోచన తక్కువ. ఆవేశం ఎక్కువ. మహాబలవంతుడు. బలగర్వం ఎక్కువ. తమ్ముడైన సుగ్రీవుని బాధించాడు. భయపెట్టాడు. అతని భార్యను అపహరించాడు. శ్రీరాముని చేతిలో మరణించాడు.

సంఘటన ద్వారా గ్రహించుట

ప్రశ్న 1.
“కాలి అందెలు మాత్రం, మా వదినెగారివే. ఆమెకు నిత్యం పాదాభివందనం చేయడం వల్ల గుర్తుపట్టాను” అని రామునికి లక్ష్మణుడు చెప్పిన మాటను బట్టి, మీరేమి గ్రహించారో తెల్పండి.
జవాబు:
ఒక రాక్షసుడు స్త్రీని బలవంతంగా తీసుకుపోవడం తాను చూశానని, ఆమె రామా ! లక్ష్మణా ! అని అరిచిందనీ, ఒక నగల మూటను విసిరిందనీ చెప్పి సుగ్రీవుడు ఆ నగలను రామునికి చూపించాడు. శ్రీరాముడు సీత నగలను చూసి ఏడ్చాడు. లక్ష్మణుడు ఆ నగలను చూసి తాను ఆ నగల మూటలోని కేయురాలను, కుండలాలను గుర్తుపట్టలేనని అందులోని కాలి అందెలు మాత్రం సీతాదేవివని చెప్పాడు.

ఈ మాటలను బట్టి లక్ష్మణుడు తన వదిన సీతను, ఆ 14 సంవత్సరాలలో ఒక్కసారి కూడా తలపైకి ఎత్తి ఆమె ముఖాన్ని చూడలేదని గ్రహించాను. లక్ష్మణుడు మహాభక్తుడని వదినకు నిత్యం నమస్కరించే వాడనీ గ్రహించాను. లక్ష్మణుని వంటి సుగుణవంతుడు, సచ్చీలుడు మరొకరుండరని గ్రహించాను.

ప్రశ్న 2.
‘లక్ష్మణా ! ఈ హనుమంతుని మాటల్లో ఒక్క వ్యాకరణ దోషం లేదు’ అని రాముడు పలికిన మాటల వల్ల మీరేమి గ్రహించారు?
జవాబు:
హనుమంతుడు సన్యాసి వేషంలో రామలక్ష్మణులను సమీపించాడు. సుగ్రీవుని దూతగా వచ్చాడు. హనుమంతుని మాటల తీరు రామునికి నచ్చింది. హనుమంతుని మాటల్లో వ్యాకరణ దోషాలు లేవని లక్ష్మణుడితో చెప్పాడు.

శ్రీరాముని మాటల తీరును బట్టి హనుమంతుడు మంచి వాక్చాతుర్యం కలవాడని, ఉచ్ఛారణపరమైన, భాషాపరమైన, వ్యాకరణపరమైన దోషాలు లేకుండా మాట్లాడగలిగే సామర్థ్యం కలవాడని గ్రహించాను. మాటల్లో ఎలాంటి దోషాలు లేకుండా మాట్లాడాలని, అది అందరిని ఆకట్టుకుంటుందని గ్రహించాను.

ప్రశ్న 3.
“తమ్ముడి భార్యను చెరబట్టడం వంటి అధర్మాలకు ఒడిగట్టినందువల్ల నేను నీకు మరణదండన విధించాను” అని రాముడు పలికిన మాటలను బట్టి మీరేమి గ్రహించారు?
జవాబు:
శ్రీరాముడు వాలిని సంహరించాడు. వాలి రామునితో “నన్ను ఎందుకు సంహరించావు?” అని అడిగాడు. దానికి సమాధానంగా రాముడు “తమ్ముని భార్యను చెరబెట్టడం వంటి అధర్మాలకు ఒడిగట్టినందువల్ల నేను నీకు మరణదండన విధించాను” అని చెప్పాడు.

శ్రీరాముని మాటల వల్ల పరస్త్రీని చెరబెట్టడం అన్యాయమని గ్రహించాను. సోదరుని భార్యను కూతురుగా భావించాలని, ధర్మాన్ని అతిక్రమించకూడదని గ్రహించాను. శ్రీరాముడు ధర్మాత్ముడు కాబట్టి అధర్మపరుడైన వాలిని సంహరించాడని గ్రహించాను. అధర్మపరులను శిక్షించడమే ధర్మాత్ముల లక్షణంగా గ్రహించాను.

ప్రశ్న 4.
శ్రీరాముడు తన కాలిబొటనవేలితో దుందుభి కళేబరాన్ని దూరంగా పడవేయడం, ఒకే బాణంతో మద్దిచెట్లను చీల్చడం ద్వారా మీరేమి గ్రహించారు?
జవాబు:
రామలక్ష్మణులు సుగ్రీవుడిని సమీపించారు. పరస్పరం స్నేహం చేసుకోవాలనుకున్నారు. శ్రీరాముడు సుగ్రీవునికి తన పరాక్రమంపై నమ్మకాన్ని కల్గించడానికి దుందుభి కళేబరాన్ని కాలిబొటనవేలితో దూరంగా పడవేశాడు. ఒకే బాణంతో మద్ది చెట్లను చీల్చాడు.

దీనివల్ల శ్రీరాముడు అమిత పరాక్రమవంతుడని, అసాధ్యమైన పనులను కూడా సుసాధ్యం చేయగల సమర్థుడని గ్రహించాను. దీనివల్ల శ్రీరాముని బలపరాక్రమాలపై సుగ్రీవునికి నమ్మకం కల్గియుంటుందని గ్రహించాను. విశ్వాసంతోనే మైత్రి చిరకాలం నిలుస్తుందని గ్రహించాను.

ప్రశ్న 5.
“సుగ్రీవా ! ఆపదలో ఆదుకున్నవాడే గదా మిత్రుడు” అని రాముడు పలకడం వల్ల మీరేమి గ్రహించారు?
జవాబు:
రామలక్ష్మణులు సుగ్రీవుడిని సమీపిరచారు. పరస్పరం సహకారం అందించుకోవాలనుకున్నారు. అగ్నిసాక్షిగా స్నేహం చేశారు. రాముడు సుగ్రీవుని బాధలను విని ‘మిత్రమా ! ఆపదలో ఆదుకున్నవాడే గదా మిత్రుడు’ అని మిత్ర ధర్మాన్ని గురించి పలికాడు.

శ్రీరాముని మాటల ద్వారా ఆపదలో ఆదుకున్నవాడే నిజమైన మిత్రుడని గ్రహించాను. మిత్రుని కోసం అవసరమైతే ప్రాణాలను కూడా అర్పించడానికి సిద్ధపడాలని గ్రహించాను. మిత్రుని యొక్క సుఖాల్లోనే కాదు, అతనికి అనుకోని ఆపదలు వచ్చినప్పుడు కూడా. ఆదుకోవాలని గ్రహించాను.

ప్రశ్న 6.
సంపాతి తన సోదరుడైన జటాయువు మరణవార్త విని బాధపడి వానరులకు సీత జాడను తెలియజేశాడు. దీనిని బట్టి మీరేమి గ్రహించారు?
జవాబు:
సంపాతి జటాయువు సోదరుడు. వానరుల ద్వారా జటాయువు మరణవార్త విని దుఃఖించాడు. ఆ దుఃఖంలోనే వానరులకు సీత జాడను తెలిపాడు. లంకకు వెళ్ళే మార్గాన్ని చెప్పాడు. తరువాత రెక్కలు రావడంతో సంపాతి గగనమార్గంలో వెళ్ళాడు.

జటాయువులాగే ఇతడు కూడా పరోపకారబుద్ధి కలవాడని, శ్రీరాముని సేవలో పరోక్షంగా సహకరించాడని గ్రహించాను. అతని పరోపకారబుద్ధి వల్లే రెక్కలు వచ్చాయని గ్రహించాను. శ్రీరాముని సేవలో తరించిన సంపాతి నిజంగా ధన్యజీవి అని గ్రహించాను.

విషయాత్మక ప్రశ్నలు

ఈ క్రింది ప్రశ్నలకు నాలుగైదు వాక్యాలలో సమాధానాలు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
ఒకడు సన్యాసి రూపంలో వచ్చిచెడు చేశాడు. మరొకడు సన్యాసి రూపంలోనే వచ్చి మంచి చేశాడు. వారెవరు? అవేమిటి?
జవాబు:
రావణుడు సన్యాసి రూపంలో వచ్చి, సీతాదేవిని ఎత్తుకెళ్లాడు. సీతారాములకు ఎడబాటు కలిగించి వారి దుఃఖానికి కారకుడయ్యాడు. తన వంశ నాశనానికి కారకుడయ్యాడు. –
హనుమంతుడు సన్యాసి వేషంలో రామలక్ష్మణుల దగ్గరికి వచ్చాడు. సుగ్రీవునితో స్నేహం కుదిర్చాడు. సీతారాముల కలయికకు మార్గం చూపించాడు. తన జన్మ ధన్యం చేసుకొన్నాడు.

ప్రశ్న 2.
వాలి వధలో అధర్మం ఉందా? లేదా? ఎందుకు?
జవాబు:
వాలి వధలో అధర్మం లేదు. వాలి తన తమ్ముని భార్యను అపహరించాడు. అధర్మంగా ప్రవర్తించాడు. ధర్మ స్వరూపుడైన శ్రీరాముడు అధర్మాన్ని సహించలేడు. అధర్మంగా ప్రవర్తిస్తే ఎవరినైనా శిక్షిస్తాడు. అందుకే మరణదండన విధించాడు. వాలి వానరుడు కనుక జంతువులను చెట్ల చాటు నుండి వేటాడడం వేట ధర్మం, కనుక వాలి వధలో అధర్మం లేదు.

ప్రశ్న 3.
‘సుగ్రీవాజ్ఞ’ అంటే మీకు ఏమి అర్థమైంది?
జవాబు:
‘సుగ్రీవాజ్ఞ’ అంటే తిరుగులేని ఉత్తరువు (శాసనం) అని అర్థం. ఆయన చెప్పింది తలవంచి చేయాల్సిందే. సుగ్రీవుడు సీతాన్వేషణ విషయంలో శ్రీరాముడికి సహాయపడాలనుకున్నాడు. ఆయన వివిధ ప్రాంతాలలో గల వానర వీరులను రావలసిందిగా చెప్పమని హనుమంతుణ్ణి ఆజ్ఞాపించాడు. పదిరోజుల్లోగా రాకపోతే వాళ్ళకు మరణదండన తప్పదని హెచ్చరించాడు. హనుమంతుడు ఈ వార్తను అన్ని దిక్కులకూ వేగంగా పంపాడు. ఫలితంగా కోట్లమంది వానరయోధులు కిష్కింధకు చేరుకున్నారు. సుగ్రీవుని ఆజ్ఞ అటువంటిది. అందుకే సుగ్రీవాజ్ఞ అనేది జాతీయంగా స్థిరపడ్డది.

వ్యాసరూప ప్రశ్నలు

ఈ క్రింది ప్రశ్నలకు 10 లేక 12 వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
వాలి సుగ్రీవుల విరోధం గురించి రాయండి.
(లేదా)
వాలి, సుగ్రీవుల మధ్య విరోధానికి గల కారణాలను తెలపండి.
జవాబు:
వాలి సుగ్రీవులు అన్నదమ్ములు. వాలి మహాబలశాలి. తండ్రి తరువాత ‘కిష్కింధ’ కు వాలి రాజు అయ్యాడు. మాయావి రాక్షసుడికీ, వాలికీ విరోధం ఉంది. మాయావి వాలిని యుద్దానికి పిలిచాడు. వాలిసుగ్రీవులు మాయావి వెంటబడ్డారు. మాయావి గుహలో ప్రవేశించాడు. వాలి, సుగ్రీవుడిని బిలద్వారం దగ్గర ఉండమని చెప్పి, తాను బిలంలోకి వెళ్ళి మాయావితో సంవత్సర కాలం పోరాడాడు.

ఆ గుహలోంచి రక్తం బయటకు వచ్చింది. గుహలోపల రాక్షసుడివి, వాలివి అరుపులు వినబడ్డాయి. సుగ్రీవుడు వాలి చనిపోయాడని భావించి, రాక్షసుడు పైకి రాకుండా గుహద్వారం మూసివేసి, కిష్కింధకు వచ్చాడు. మంత్రులు సుగ్రీవుని కిష్కింధకు రాజును చేశారు. తర్వాత వాలి వచ్చి, సుగ్రీవుడు రాజుగా ఉన్నందున కోపించి, సుగ్రీవుడిని రాజ్యభ్రష్టుణ్ణి చేసి, సుగ్రీవుని భార్య రుమను తాను అపహరించాడు.

సుగ్రీవుడు ప్రాణభీతితో పారిపోయి భూమండలం అంతా తిరిగి, ఋష్యమూక పర్వతం చేరుకున్నాడు. మతంగముని శాపం వల్ల వాలి ఆ పర్వతానికి రాలేడు. వాలి ఋష్యమూకంపై కాలుపెడితే మరణిస్తాడని మతంగ మహర్షి శపించాడు.

రామలక్ష్మణులు’ సీతాదేవిని వెదకుతూ, ఋష్యమూక పర్వత సమీపానికి వచ్చారు. ధనుర్భాణాలు ధరించిన రామలక్ష్మణులను చూసి, వారు వాలి పంపితే తన్ను చంపడానికి వచ్చారని అనుకున్నాడు. హనుమంతుడు సుగ్రీవుని మంత్రి. హనుమ రామలక్ష్మణులను కలిసి, సుగ్రీవుని వృత్తాంతాన్ని వారికి చెప్పాడు. లక్ష్మణుడు సీతాపహరణం గురించి చెప్పాడు. హనుమ, రామలక్ష్మణులకూ, సుగ్రీవునికీ మైత్రిని చేకూర్చాడు. వాలిని చంపుతానని రాముడు మాట ఇచ్చాడు. వానరులను పంపి, సీతను వెదికిస్తానని సుగ్రీవుడు మాట ఇచ్చాడు.

రాముని మాటపై సుగ్రీవుడు వాలిని యుద్ధానికి పిలిచాడు. వాలి సుగ్రీవులు ఇద్దరూ ఒకే పోలిక. అందువల్ల రాముడు సుగ్రీవుని మెడలో “నాగకేసరపులత”ను వేయించాడు. ఓడిపోయిన సుగ్రీవుడు తిరిగి వాలిని యుద్ధానికి పిలిచాడు. రాముడు విషసర్పం వంటి బాణాన్ని వాలిపై వేశాడు. వాలి తన మెడలోని సువర్ణమాలను సుగ్రీవుడికి ఇచ్చాడు. తార, అంగదుల బాధ్యతను సుగ్రీవునికి అప్పచెప్పి వాలి మరణించాడు.

ప్రశ్న 2.
శ్రీరామ సుగ్రీవుల మైత్రి జరిగిన తీరును వివరించండి.
జవాబు:

సీతాన్వేషణలో భాగంగా ఋష్యమూక పర్వత ప్రాంతానికి చేరుకొన్న రామలక్ష్మణులను చూసి వాలి పంపిన వీరులని భయపడిన సుగ్రీవుడు హనుమంతుడిని పంపి వివరాలు తెలుసుకొమ్మని కోరాడు.
సన్యాసిరూపంలో వెళ్ళిన హనుమంతుడు రామలక్ష్మణుల రూపలావణ్యాలను పొగిడి పరిచయం కోరాడు. మౌనముద్ర దాల్చిన రామలక్ష్మణులకు తన వివరాలు తెల్పి సుగ్రీవుడు పంపగా వచ్చినట్లు చెప్పాడు.
సుగ్రీవుని గుణగణాలు తెల్పి, అన్నయైన వాలి అతడికి చేసిన అన్యాయాన్ని చెప్పి, రక్షణ కోసం సుగ్రీవుడు జాగ్రత్త పడుతున్నాడని వివరించాడు.
సుగ్రీవుడు మీ స్నేహాన్ని కోరుతున్నాడని చాకచాక్యంగా చెప్పాడు. విషయాన్ని చెప్పే పద్ధతిలో ఎంతో నేర్పు ప్రదర్శించాడు. హనుమంతుని మాట తీరు శ్రీరాముడిని ఎంతగానో ఆకట్టుకొంది.
శ్రీరాముడు హనుమంతుణ్ణి ప్రశంసిస్తూ మాట్లాడి తమ వృత్తాంతం చెప్పవలసినదిగా లక్ష్మణుణ్ణి ఆదేశించాడు. లక్ష్మణుడు శ్రీరాముని ఆదేశాన్ని అనుసరించి తమ వృత్తాంతం హనుమంతుడికి తెల్పి సుగ్రీవుని సహాయం కావాలని కోరాడు.
సన్యాసి రూపం వదిలి రామలక్ష్మణులను తన భుజాలపై ఎక్కించుకొని ఋష్యమూక పర్వతానికి చేరిన హనుమంతుడు ప్రాణభయంతో మలయగిరికి చేరిన సుగ్రీవుణ్ణి పిలుచుకు వచ్చాడు. శ్రీరామ సుగ్రీవులు అగ్నిసాక్షిగా మిత్రులయ్యారు.

ప్రశ్న 3.
ఒకడు సన్యాసి వేషంలో వచ్చి అపకారం చేశాడు. మరొకడు ఉపకారం చేశాడు. వారెవరు? వాటి ఫలితాలేమిటి?
జవాబు:
రావణుడు అనే రాక్షసుడు, సన్యాసి వేషంలో వచ్చి పంచవటిలో పర్ణశాలలో ఒంటరిగా ఉన్న సీతను బలవంతంగా అపహరించి లంకకు తీసుకుపోయాడు. ఈ విధంగా సస్యాసి వేషంలో వచ్చిన రావణుడు రామలక్ష్మణులకు అపకారం చేశాడు.

రామలక్ష్మణులు సుగ్రీవుడితో స్నేహం చేయాలని సుగ్రీవుడు ఉన్న ఋష్యమూక పర్వతం దగ్గరకు వచ్చారు. రామలక్ష్మణులను చూసి వారు తన్ను చంపడానికి అన్న వాలి పంపిన వీరులని సుగ్రీవుడు భయపడ్డాడు. రామలక్ష్మణుల వివరాలు తెలిసికోమని, అంజనేయుడు అనే తన మంత్రిని సన్యాసి వేషంలో సుగ్రీవుడు పంపాడు. హనుమంతుడు సన్యాసి రూపంలో వచ్చి, రామలక్ష్మణులను గూర్చి తెలిసికొని, రామసుగ్రీవులకు మైత్రిని కల్పించాడు. వానర సహాయంతో రాముడు రావణుడిని చంపి, సీతను తీసుకువచ్చాడు.

ఈ విధంగా సన్యాసి రూపంలో వచ్చి ఉపకారం చేసినవాడు హనుమంతుడు. హనుమంతుని సాయంతోనే సీతను అపహరించిన రావణుడిని సంహరించి, రాముడు సీతను తిరిగి తీసుకువచ్చాడు.

ప్రశ్న 4.
రామసుగ్రీవుల స్నేహం గూర్చి విశ్లేషించండి.
జవాబు:
వాలిసుగ్రీవులు అన్నదమ్ములు. సుగ్రీవుడిని రాజ్యం నుండి తరిమి, సుగ్రీవుని భార్య రుమను వాలి చేపట్టాడు. సుగ్రీవుడు ఋష్యమూక పర్వతంపై ఉంటున్నాడు. హనుమంతుడు సుగ్రీవునకు మంత్రి. సుగ్రీవుడితో స్నేహం చేయాలని రామలక్ష్మణులు, ఋష్యమూక పర్వతం దగ్గరకు వచ్చారు. సుగ్రీవుడు ధనుర్ధారులయిన రామలక్ష్మణులను చూసి వారు తన్ను చంపడానికి వాలి పంపించిన వీరులని, భయపడ్డాడు. రామలక్ష్మణులను గూర్చి తెలిసికొని రమ్మని తన మంత్రి హనుమంతుడిని సుగ్రీవుడు పంపాడు.

హనుమంతుడు సన్యాసి రూపంలో రామలక్ష్మణుల వద్దకు వచ్చాడు. రామలక్ష్మణులకు సుగ్రీవుడిని గూర్చి చెప్పి తాను సుగ్రీవుని మంత్రిననీ, పేరు హనుమంతుడనీ చెప్పాడు. హనుమంతుని మాటల్లోని నేర్పును రాముడు మెచ్చుకున్నాడు. లక్ష్మణుడు తమకు సుగ్రీవుని సాయం కావాలన్నాడు. హనుమంతుడు రామలక్ష్మణులను తన భుజాలపై ఎక్కించుకొని సుగ్రీవుని దగ్గరకు తీసుకువచ్చాడు. అక్కడ శ్రీరామ సుగ్రీవులు, అగ్నిసాక్షిగా స్నేహితులయ్యారు.

సుగ్రీవుడు రామునితో ప్రాణమిత్రులుగా ఉందామని చెప్పి తనకు వాలి నుండి అభయం కావాలని కోరాడు. వాలిని చంపుతానని రాముడు మాట ఇచ్చాడు. సుగ్రీవుడు సీత విడిచిన నగల మూటను రామునికి చూపించాడు. సుగ్రీవుడు సీతను వెదికించడానికీ, రావణుని చంపడానికీ, రామునికి సాయం చేస్తానన్నాడు. రాముడు తన కాలి బొటనవ్రేలితో దుందుభి శరీరాన్ని 10 యోజనాల దూరం విసరివేశాడు. ఒక బాణంతో ఏడు తాడిచెట్లను పడగొట్టాడు. దానితో సుగ్రీవునికి రాముడి బలంపై నమ్మకం కుదిరింది. రామసుగ్రీవులు ప్రాణమిత్రులు అయ్యారు.

ప్రశ్న 5.
వాలి సుగ్రీవుల యుద్దానికి కారణాలను విశ్లేషించండి.
జవాబు:
వాలి సుగ్రీవులు అన్నదమ్ములు. వాలి మహాబలశాలి. వాలి, తండ్రి తర్వాత కిష్కింధకు రాజు అయ్యాడు. మాయావి అనే రాక్షసుడు, వాలిని యుద్దానికి పిలిచాడు. వాలి సుగ్రీవులు మాయావి వెంటపడ్డారు. మాయావి ఒక గుహలో ప్రవేశించాడు. వాలి, తన తమ్ముడు సుగ్రీవుడిని బిలద్వారం దగ్గర కాపలా ఉండమని, తాను బిలంలోకి వెళ్ళి, మాయావితో సంవత్సర కాలం పోరాడాడు.

ఆ గుహాద్వారం నుండి రక్తం బయటకు వచ్చింది. గుహలో వాలి, మాయావి యొక్క అరపులు వినిపించాయి. సుగ్రీవుడు వాలి చనిపోయాడని అనుకొని, మాయావి పైకి రాకుండా గుహాద్వారం మూసివేసి, కిష్కింధకు తిరిగి వచ్చాడు. మంత్రులు వాలి చచ్చిపోయాడనుకొని, సుగ్రీవుడిని కిష్కింధకు రాజును చేశారు. తర్వాత వాలి మాయావిని చంపి, గుహాద్వారాన్ని తెరిచి, కిష్కింధకు వచ్చాడు. సుగ్రీవుడు రాజుగా ఉన్నందుకు వాలి కోపించి, సుగ్రీవుడిని రాజ్యభ్రష్టుడిని చేసి, సుగ్రీవుడి భార్య రుమను తాను అపహరించాడు.

సుగ్రీవుడు ప్రాణభయంతో పారిపోయి, భూమండలం అంతా తిరిగి, ఋష్యమూక పర్వతంపై ఉన్నాడు. మతంగముని శాపం వల్ల వాలి, ఆ పర్వతానికి రాలేడని, సుగ్రీవుడు ఆ పర్వతంపై ఉన్నాడు. ఈ విధంగా అన్నదమ్ములయిన వాలి సుగ్రీవులకు విరోధం వచ్చింది. సుగ్రీవుడు రాముని సహాయంతో వెళ్ళి, వాలితో యుద్ధం చేశాడు.

ప్రశ్న 6.
శ్రీరాముడు వాలిని చంపడం ధర్మమా? కాదా? చర్చించండి.
జవాబు:
రామ సుగ్రీవులకు స్నేహం కుదిరింది. సుగ్రీవుడు తనకు తన అన్న వాలి వల్ల భయం ఉందనీ, రాముడి అభయం కావాలనీ రాముడిని అడిగాడు. రాముడు సుగ్రీవుని భార్యను అపహరించిన వాలిని, తప్పక వధిస్తానని సుగ్రీవుడికి మాట ఇచ్చాడు.

వాలిసుగ్రీవుల యుద్ధం భయంకరంగా సాగింది. సుగ్రీవుడి శక్తి తగ్గిపోయింది. అప్పుడు రాముడు వాలి మీదికి బాణం వేశాడు. ఆ బాణం తగిలి వాలి తెలివి తప్పాడు. తరువాత వాలి తెలివి తెచ్చుకుని రాముడు అధర్మంగా ప్రవర్తించాడని తప్పు పట్టాడు.

రామునికి కాని, రాముని దేశానికి కాని వాలి అపచారం చేయలేదు. అదీగాక వాలి సుగ్రీవుడితో యుద్ధం చేస్తున్నప్పుడు రాముడు వాలిపై దొంగదెబ్బ తీశాడు. అందువల్ల రాముడు వాలిని చంపడం అధర్మమని, వాలి రాముడిని తప్పు పట్టాడు.

వాలి మాటలకు రాముడు జవాబు చెష్పాడు. తమ్ముడి భార్యను చెరబట్టడం వంటి అధర్మాలు చేయడం వల్ల తాను వాలికి మరణదండన విధించానన్నాడు. వాలి, వానరుడు కాబట్టి తాను చాటున ఉండి కొట్టడం, తప్పు కాదన్నాడు.

రాముడు మహారాజు కాబట్టి, తప్పు చేసిన వాలిని చంపడం ధర్మమే అవుతుంది.

ప్రశ్న 7.
శ్రీరామ సుగ్రీవుల మైత్రి ఎలా ఏర్పడింది?
జవాబు:
వాలి సుగ్రీవులు అన్నదమ్ములు. రామలక్ష్మణులు సుగ్రీవునితో మైత్రి చేయాలని సుగ్రీవుడు ఉంటున్న ఋష్యమూక పర్వతం దగ్గరకు వచ్చారు. సుగ్రీవుడు రామలక్ష్మణులను చూసి, వాలి తన్ను చంపడానికి పంపిన వీరులని భయపడ్డాడు. రామలక్ష్మణులను గురించి తెలుసుకోమని తనమంత్రి హనుమంతుని సుగ్రీవుడు పంపాడు.

హనుమ సన్న్యాసి రూపంలో రామలక్ష్మణుల దగ్గరికి వచ్చాడు. హనుమంతుడు సుగ్రీవుని గూర్చి రామలక్ష్మణులకు చెప్పి, తాను సుగ్రీవుని మంత్రిననీ, తన పేరు హనుమంతుడనీ చెప్పాడు. హనుమ మాటల్లోని నేర్పును రాముడు మెచ్చుకున్నాడు. హనుమతో లక్ష్మణుడు తమకు సుగ్రీవుని సాయం కావాలని చెప్పాడు. హనుమ రామలక్ష్మణులను తన భుజాలపై ఎక్కించుకొని, సుగ్రీవుని వద్దకు తీసుకువచ్చాడు. శ్రీరామ సుగ్రీవులు అగ్నిసాక్షిగా స్నేహితులయ్యారు.

సుగ్రీవుడు రామునితో “ప్రాణమిత్రులుగా ఉందాం” అని చెప్పి, తనకు వాలి భయం లేకుండా అభయం కావాలి అన్నాడు. వాలిని చంపుతానని రాముడు మాట ఇచ్చాడు. సుగ్రీవుడు రామునితో “ఒక రాక్షసుడు స్త్రీని బలవంతంగా తీసుకుపోవడం తాను చూశాననీ, ఆమె “రామా! లక్ష్మణా!” అని గట్టిగా అరుస్తుండగా తాను విన్నానని చెప్పి ఆమె జారవిడిచిన నగల మూటను తెప్పించి రాముడికి చూపించాడు. రాముడు ఆ నగలను చూసి ఏడ్చాడు. లక్ష్మణుడు ఆ నగలలోని కాలి అందెలు తన వదిన సీతమ్మవే అన్నాడు.

సుగ్రీవుడు సీతను వెదికించడానికీ, రావణుని చంపడానికీ, రాముడికి సాయం చేస్తానన్నాడు. రామ సుగ్రీవులు ప్రాణమిత్రులు అయ్యారు. శ్రీరాముడు కాలి బొటన వ్రేలుతో దుందుభి శరీరాన్ని 10 యోజనాల దూరం చిమ్మివేశాడు. ఒక్క బాణంతో ఏడు తాడిచెట్లను కూల్చి రాముడు సుగ్రీవుడికి తన బలంపై నమ్మకం కల్గించాడు.

సుగ్రీవుడు రామలక్ష్మణులతో కలిసి కిష్కింధకు వెళ్ళి వాలిని యుద్దానికి పిలిచాడు. వాలి సుగ్రీవులు ఒకే పోలికగా ఉన్నారు. అందువల్ల రాముడు వారిని గుర్తించలేక, బాణం వేయలేదు. సుగ్రీవుడు ఓడిపోయాడు.

రాముడు, సుగ్రీవుడి మెడలో “నాగకేసరపులత”ను గుర్తుగా వేయించాడు. సుగ్రీవుడు తిరిగి వాలిని యుద్ధానికి రమ్మని కవ్వించాడు. రాముని సాయంతో సుగ్రీవుడు వచ్చాడనీ, యుద్ధానికి వెళ్ళవద్దనీ, వాలికి అతడి భార్య తార చెప్పింది. వాలి సుగ్రీవులకు భయంకర యుద్ధం జరిగింది. రాముడు విషసర్పం వంటి బాణం వేసి, వాలిని సంహరించాడు.

సుగ్రీవుడు కిష్కింధకు రాజయ్యాడు. సుగ్రీవుడు సీతను వెదికించడానికి వానరవీరులను పిలిచాడు. అన్ని దిక్కులకూ వానరులను సీతాన్వేషణ కోసం పంపాడు. దక్షిణ దిశకు అంగదుని నాయకత్వంలో హనుమంతుడు, జాంబవంతుడు మొదలయిన వానరులను పంపాడు.

దక్షిణ దిశకు వెళ్ళిన వానరులకు ‘సంపాతి’ పక్షి కనబడింది. సంపాతి పక్షి, దివ్యజ్ఞానంతో రావణుని వృత్తాంతాన్ని వానరులకు చెప్పింది. జాంబవంతుడు హనుమంతునికి ఉత్సాహం కలిగించాడు. హనుమ తాను సముద్రాన్ని దాటి వెళ్ళి లంకలోని సీత జాడను తెలుసుకుంటానని మహేంద్రగిరిపైకి చేరాడు.

ప్రశ్న 8.
హనుమంతుడు సీతాన్వేషణకై బయలుదేరిన విధమెట్టిది?
జవాబు:
సుగ్రీవుడు సీతాన్వేషణకై వానరులను అన్ని దిశలకూ పంపాడు. అంగదుని నాయకత్వంలో హనుమ, జాంబవంతుడు మొదలయిన వీరులను దక్షిణ దిక్కుకు పంపాడు. తూర్పు, పడమర, ఉత్తర దిక్కులకు వెళ్ళిన వానరులు, వట్టి చేతులతో తిరిగివచ్చారు.

అంగదుని నాయకత్వంలో దక్షిణ దిశకు బయలుదేరి వచ్చిన వానర వీరులు అణువణువూ వెదకుతున్నారు. సుగ్రీవుడు ఇచ్చిన గడువు నెలపూర్తి అయ్యింది. అంగదుడు ఉత్సాహంతో ముందుకు కదలుదాము అన్నాడు. వారు ‘ఋక్షబిలము’ అనే గుహ దగ్గరికి వచ్చారు. వానరులకు ఆకలి, దాహము పట్టుకొంది. అక్కడ ‘స్వయంప్రభ’ అనే యోగిని దయతో, వానరులు ఆకలిదప్పులు తీర్చుకొన్నారు. ఆమె ప్రభావంతో, వారు సముద్రతీరానికి చేరారు. వానరులు సీత జాడ తెలిశాకే సుగ్రీవుని కలుద్దాం అనుకున్నారు.

వానరుల మాటలో ‘జటాయువు’ మాట వచ్చింది. ఈ జటాయువు సోదరుడు ‘సంపాతి’. సంపాతి తన దివ్యదృష్టితో లంకను గురించి వానరులకు చెప్పాడు. లంకకు వెళ్ళాలంటే సముద్రాన్ని దాటాలి. అది ఎవరివల్ల ఔతుందో అని వానరులు చర్చించుకున్నారు. హనుమంతుడు ఒక్కడే సముద్రాన్ని దాటగలడని చివరకు వారు నిశ్చయించారు.

జాంబవంతుడు హనుమంతుడికి, అతని శక్తియుక్తులను గురించి తెలిపాడు. హనుమ బలాన్ని పుంజుకున్నాడు. దానితో హనుమ వానరులతో “నేను వేయి పర్యాయాలు మేరు పర్వతాన్ని చుట్టి రాగలను. సముద్రాలను దాటగలను” అని చెప్పాడు.

హనుమ మాటలకు జాంబవంతుడు ఆనందించాడు. “నీ ధైర్యోత్సాహాలకు తగు విధంగా మాట్లాడావు. నీవు ఋషులు, గురువుల అనుగ్రహంతో సముద్రాన్ని దాటు. నీ రాక కోసం ఎదురు చూస్తూ ఉంటాం. మన వానరుల ప్రాణాలన్ని నీపై ఆధారపడి యున్నాయి” అని జాంబవంతుడు హనుమకు చెప్పాడు.

హనుమ, తాను ఎగరడానికి ‘మహేంద్రగిరి’ తగినదని, నిశ్చయించి అక్కడకు చేరాడు.

AP SSC 10th Class Telugu Solutions ఉపవాచకం Chapter 3 అరణ్యకాండ

February 7, 2024February 6, 2024 by Srinivas

AP State Board Syllabus AP SSC 10th Class Telugu Solutions ఉపవాచకం 3rd Lesson అరణ్యకాండ Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus SSC 10th Class Telugu Solutions ఉపవాచకం 3rd Lesson అరణ్యకాండ

10th Class Telugu ఉపవాచకం 3rd Lesson అరణ్యకాండ Textbook Questions and Answers

I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన

సంఘటనా క్రమం

సంఘటనల ఆధారంగా వరుస క్రమంలో వాక్యాలను అమర్చడం.

1. అ) దండకారణ్యం పవిత్ర ప్రదేశం. ప్రశాంత ప్రదేశం.
ఆ) ఆశ్రమ సముదాయాన్ని చూడగానే అల్లెతాడును ధనుస్సు నుండి వేరుచేశాడు శ్రీరాముడు.
ఇ) పక్షులు, మృగాలు – సకల ప్రాణులకు సురక్షితమైన ప్రాంతం అది.
ఈ) అక్కడ లోకక్షేమం కోసం యజ్ఞయాగాలు జరుగుతున్నాయి.
జవాబులు
అ) దండకారణ్యం పవిత్ర ప్రదేశం, ప్రశాంత ప్రదేశం.
ఇ) పక్షులు, మృగాలు, సకల ప్రాణులకు సురక్షితమైన ప్రాంతం అది.
ఈ) అక్కడ లోకక్షేమం కోసం యజ్ఞయాగాలు జరుగుతున్నాయి.
ఆ) ఆశ్రమ సముదాయాన్ని చూడగానే అల్లెతాడును ధనుస్సు నుండి వేరుచేశాడు.

2. అ) తన తండ్రికి ఆత్మీయుడైన జటాయువునకు సీత రక్షణ బాధ్యత అప్పగించాడు. శ్రీరాముడు.
ఆ) కష్టాలతో కూడిన వనవాసానికి సీత కోరిరావడం.సాహసమని అభినందించాడు.
ఇ) శ్రీరాముడి రాకను గమనించి అగస్త్యుడు శిష్యసమేతంగా ఎదురువెళ్లాడు.
ఈ) అగస్త్యుడు శ్రీరామునకు దివ్యధనుస్సు, అక్షయతూణీరాలు, అమోఘమైన ఖడ్గాన్ని బహుకరించాడు.
జవాబులు
ఇ) శ్రీరాముడి రాకను గమనించి అగస్త్యుడు శిష్యసమేతంగా ఎదురువెళ్లాడు.
ఈ) అగస్త్యుడు శ్రీరామునకు దివ్యధనుస్సు, అక్షయతూణీరాలు, అమోఘమైన ఖడ్గాన్ని బహుకరించాడు.
ఆ) కష్టాలతో కూడిన వనవాసానికి సీత కోరిరావడం సాహసమని అభినందించాడు.
అ) తన తండ్రికి ఆత్మీయుడైన జటాయువునకు సీత రక్షణ బాధ్యత అప్పగించాడు శ్రీరాముడు.

3. అ) సీతాదేవి అడ్డు తొలగించుకోవాలని ఆమెపై దాడికి దిగింది.
ఆ) ఇంతలో ‘శూర్పణఖ’ అనే రాక్షసి అక్కడికి వచ్చింది.
ఇ) ఆలస్యం చేయకుండా శూర్పణఖను విరూపిని చేయమన్నాడు శ్రీరాముడు.
ఈ) శ్రీరాముని సౌందర్యానికి ముగ్ధురాలైంది శూర్పణఖ.
జవాబులు
ఆ) ఇంతలో ‘శూర్పణఖ’ అనే రాక్షసి అక్కడికి వచ్చింది.
ఈ) శ్రీరాముని సౌందర్యానికి ముగ్ధురాలైంది శూర్పణఖ.
అ) సీతాదేవి అడ్డు తొలగించుకోవాలని ఆమెపై దాడికి దిగింది.
ఇ) ఆలస్యం చేయకుండా శూర్పణఖను విరూపిని చేయమన్నాడు శ్రీరాముడు.

4. అ) ఖరదూషణ త్రిశరులు, పద్నాలుగు వేల మంది రాక్షసవీరులు రాముడి ధాటికి నిలువలేక యముడి ఇంటికి పోవడాన్ని భరించలేకపోయింది శూర్పణఖ.
ఆ) రావణుడు మళ్లీ మారీచుని వద్దకు వెళ్లాడు. సీతాపహరణకు బంగారులేడిగా మారి సహకరించమన్నాడు.
ఇ) ‘సౌందర్యవతి అయిన సీతకు తగిన భర్తవు నీవే’నని రావణుడిలో కొత్త ఆశలను రేకెత్తించింది. .
ఈ) శ్రీరాముని బలంతో తన బలాన్ని పోల్చుకున్నాడు రావణుడు.
జవాబులు
అ) ఖరదూషణ త్రిశరులు, పద్నాలుగు వేల మంది రాక్షస వీరులు .రాముడి ధాటికి నిలువలేక యముడి ఇంటికి పోవడాన్ని భరించలేకపోయింది శూర్పణఖ.
ఇ) ‘సౌందర్యవతి అయిన సీతకు తగిన భర్తవు నీవే’నని రావణుడిలో కొత్త ఆశలను రేకెత్తించింది.
ఈ) శ్రీరాముని బలంతో తన బలాన్ని పోల్చుకున్నాడు రావణుడు.
ఆ) రావణుడు మళ్లీ మారీచుని వద్దకు వెళ్లాడు. సీతాపహరణకు బంగారు లేడిగా మారి సహకరించమన్నాడు.

5. అ) మారీచుని కంఠధ్వనిని రామునిదిగా భావించి సీత ఆందోళన చెందింది.
ఆ) మారీచుడు బంగారులేడిగా మారి శ్రీరాముని ఆశ్రమ ప్రాంతంలో తిరుగుతున్నాడు.
ఇ) సీత ఇష్టాన్ని తోసివేయలేక ఆ మాయలేడిని చంపి అయినా సరే తేవడానికి సంసిద్ధుడయ్యాడు శ్రీరాముడు.
ఈ) తనకు అదెంతో నచ్చిందని, తీసుకురావాలని కోరింది సీత.
జవాబులు
ఆ) మారీచుడు బంగారులేడిగా మారి శ్రీరాముని ఆశ్రమ ప్రాంతంలో తిరుగుతున్నాడు.
ఈ) తనకు అదెంతో నచ్చిందని, తీసుకురావాలని కోరింది సీత.
ఇ) సీత ఇష్టాన్ని తోసివేయలేక ఆ మాయాలేడిని చంపి అయినా సరే తేవడానికి సంసిద్ధుడయ్యాడు శ్రీరాముడు.
అ) మారీచుని కంఠధ్వనిని రామునిదిగా భావించి సీత ఆందోళన చెందింది.

6. అ) చివరకు రావణుడు ఖడ్గంతో జటాయువు రెక్కలను, కాళ్లను నరికివేశాడు.
ఆ) సన్యాసి వేషాన్ని వదిలి పదితలలతో భయంకరమైన నిజస్వరూపంతో సీత ఎదుట నిలిచాడు.
ఇ) యతి రూపంలో వచ్చిన రావణుణ్ణి ఆసనం మీద కూర్చుండబెట్టి సముచితంగా అతిథి మర్యాదలు చేసింది సీత.
ఈ) రావణుడు సీతాదేవిని తీసుకుని ఆకాశమార్గం పట్టాడు.
జవాబులు
ఇ) యతి రూపంలో వచ్చిన రావణుణ్ణి ఆసనంమీద కూర్చుండబెట్టి సముచితంగా అతిథి మర్యాదలు చేసింది సీత.
ఆ) సన్యాసి వేషాన్ని వదిలి పదితలలతో భయంకరమైన నిజస్వరూపంతో సీత ఎదుట నిలిచాడు.
అ) చివరకు రావణుడు ఖడ్గంతో జటాయువు రెక్కలను, కాళ్లను నరికివేశాడు.
ఈ) రావణుడు సీతాదేవిని తీసుకొని ఆకాశమార్గం పట్టాడు.

7. అ) మారీచుణ్ణి వధించి శ్రీరాముడు వెనుదిరిగాడు.
ఆ) రావణుడు సీతాదేవిని తీసుకొని ఆకాశమార్గం పట్టాడు.
ఇ) జటాయువు రావణుణ్ణి ఎదిరించాడు.
ఈ) లక్ష్మణుడు వెళ్ళడాన్ని గమనించాడు రావణుడు.
జవాబులు
ఈ) లక్ష్మణుడు వెళ్ళడాన్ని గమనించాడు రావణుడు.
ఆ) రావణుడు సీతాదేవిని తీసుకొని ఆకాశమార్గం పట్టాడు.
ఇ) జటాయువు రావణుణ్ణి ఎదిరించాడు.
అ) మారీచుణ్ణి వధించి శ్రీరాముడు వెనుదిరిగాడు.

8. అ) మారీచుడు బంగారు లేడిగా మారి సీత నివాసం ఉండే ప్రాంతానికి వచ్చాడు.
ఆ) శ్రీరాముని రాకను గమనించి అగస్త్యుడు శిష్య సమేతంగా ఎదురువెళ్ళాడు.
ఇ) ఒకనాడు శ్రీరాముడు పురాణకథా ప్రసంగంలో ఉన్నాడు.
ఈ) విరాధుని మాట ప్రకారం శ్రీరాముడు సీతా లక్ష్మణులతో కలిసి బయల్దేరాడు.
జవాబులు
ఈ) విరాధుని మాట ప్రకారం శ్రీరాముడు సీతా లక్ష్మణులతో కలిసి బయల్దేరాడు.
ఆ) శ్రీరాముని రాకను గమనించి అగస్త్యుడు శిష్య సమేతంగా ఎదురువెళ్ళాడు.
ఇ) ఒకనాడు శ్రీరాముడు పురాణకథా ప్రసంగంలో ఉన్నాడు.
అ) మారీచుడు బంగారులేడిగా మారి సీత నివాసం ఉండే ప్రాంతానికి వచ్చాడు.

9. అ) రావణుడు సీతను తీసుకొని ఆకాశమార్గంలో వెళ్ళాడు.
ఆ) లక్ష్మణుడు శూర్పణఖ ముక్కు చెవులు కోశాడు.
ఇ) పంచవటిలో జీవనం ప్రశాంతంగా గడుస్తున్నది.
ఈ) సీతారామలక్ష్మణులకు మహర్షులు సాదర స్వాగతం పలికారు.
జవాబులు
ఈ) సీతారామలక్ష్మణులకు మహర్షులు సాదర స్వాగతం పలికారు.
ఇ) పంచవటిలో జీవనం ప్రశాంతంగా గడుస్తున్నది.
ఆ) లక్ష్మణుడు శూర్పణఖ ముక్కు చెవులు కోశాడు.
అ) రావణుడు సీతను తీసుకొని ఆకాశమార్గంలో వెళ్ళాడు.

పాత్ర స్వభావాలు

1. శరభంగ మహర్షి :
శరభంగుడు మహాతపస్వి. దైవసాక్షాత్కారం పొందినవాడు. శ్రీరాముని చూసి శ్రీరామదర్శనం కోసమే తాను వేచివున్నానన్నాడు. తన తపఃఫలాన్నంతా శ్రీరామునికి ధారపోశాడు.

2. అగస్త్యుడు :
అగస్త్యుడు తపశ్శక్తి సంపన్నుడు. ఆకాశాన్ని తాకిన వింధ్య పర్వత గర్వాన్ని అణచినవాడు. ‘అగమ్ స్తంభయతీతి అగస్త్యః’ పర్వతాన్ని స్తంభింపజేసినవాడు కనుక అగస్త్యుడయ్యాడు.

3. జటాయువు :
ఒక పెద్ద గ్రద్ద. సంపాతికి తమ్ముడు. దశరథునికి మిత్రుడు. శ్రీరాముడు ఇతనికి సీత సంరక్షణ బాధ్యతను అప్పగించాడు. రావణాసురుడు సీతను అపహరించి తీసుకొని వెడుతుంటే నిరోధించాడు. గాయాల పాలయ్యాడు. శ్రీరామునికి విషయాన్ని వివరించాడు. శ్రీరాముని చేతిలో కన్నుమూశాడు.

4. కబంధుడు :
ఒక రాక్షసుడు. ఇతని చేతిలో చిక్కితే ఎవ్వరూ తప్పించుకోలేరు. రావణుడు అపహరించిన సీతాదేవి దొరికే ఉపాయాన్ని శ్రీరామునకు చెప్పాడు.

5. మారీచుడు :
మారీచుడు తాటకి అనే రాక్షసికి కుమారుడు. విశ్వామిత్రుడి యజ్ఞవేదికపై రక్తం కురిపించిన దుష్టుడు.

సీతాపహరణకై తనకు సాయం చేయమని రావణుడు మారీచుని కోరాడు. రాముడు సింహం వంటివాడని రాముణ్ణి కవ్వించడం కొరివితో తలగోక్కోడం వంటిదని, రావణునికి మారీచుడు హితవు చెప్పాడు.

రావణుడు తన మాట వినకపోతే చంపుతానని మారీచుని బెదిరించాడు.

రావణుని చేతిలో చావడం కంటే రాముని చేతిలో చస్తే తన జన్మ తరిస్తుందని మారీచుడు భావించాడు. బంగారు లేడిగా మారి సీతాపహరణకు రావణునికి సాయం చేశాడు. శ్రీరాముని బాణం దెబ్బకు మారీచుడు మరణించాడు. వేటకు వచ్చే రాజులను మాయలేడి రూపంలో మారీచుడు చంపేవాడు.

6. శబరి :
శబరి తపస్సిద్ధురాలు, జ్ఞానవయోవృద్ధురాలు. శ్రీరామదర్శనంతో ఆమె తనువు పులకించింది. పంపాతీరంలో దొరికే పండ్లను స్వామికి సమర్పించింది. తన జన్మ ధన్యమైనట్లు భావించింది. శ్రీరాముడి అనుమతిని పొంది తన దేహాన్ని అగ్నికి ఆహుతి చేసి అగ్నికాంతితో ఊర్ధ్వలోకాలకు వెళ్ళింది.

సంఘటన ద్వారా గ్రహించుట

ప్రశ్న 1.
“అన్నా! ఈ దైన్యాన్ని వదులు. అదే మనకు మేలుచేస్తుంది” అను లక్ష్మణుని మాటలను బట్టి, మీరేం గ్రహించారో తెలుపండి.
జవాబు:
రావణుడు సీతాదేవిని అపహరించాడు. రాముడు సీతావియోగంతో బాధపడుతున్నాడు. రామలక్ష్మణులు సీతను వెదకుతూ, అందమైన పంపాసరస్సు దగ్గరకు వచ్చారు. ఆ అందమైన ప్రకృతిని చూచి, శ్రీరాముడు మరింతగా విరహ బాధపడ్డాడు.

అప్పుడు రాముడు దైన్యాన్ని విడిచిపెడితే, మేలు కలుగుతుందని చెప్పి, లక్ష్మణుడు రాముని ఊరడించాడు. లక్ష్మణుడు చెప్పినట్లు, కష్టాలు వచ్చినపుడు అధైర్యపడకుండా ప్రయత్నం చేస్తే మంచి ఫలితం ఉంటుందనీ, ఉత్సాహం ఉన్న వాడికి అసాధ్యం ఏమీ ఉండదనీ, ఉత్సాహం ఉన్న వాళ్ళు ఎలాంటి కష్టాలు వచ్చినా, వెనుకడుగు వేయరనీ, నేను గ్రహించాను.

ప్రశ్న 2.
‘నీ చేతిలో చావడం కన్నా, శ్రీరాముని చేతిలో చావడమే నయం’ అన్న మారీచుని మాటలను బట్టి, మీరు ఏమి గ్రహించారు?
జవాబు:
రావణుడు మారీచుని దగ్గరకు వచ్చి, సీతను అపహరించడానికి తనకు సాయం చేయుమని కోరాడు. రాముడి జోలికి వెళ్ళడం మంచిది కాదని, మారీచుడు రావణునికి హితువు చెప్పి పంపాడు.

కాని రావణుడు మళ్ళీ మారీచుడి దగ్గరకు వచ్చి, బంగారు లేడి రూపం ధరించి, సీతాపహరణానికి తనకు సాయం చెయ్యమని కోరాడు. తాను చెప్పినట్లు చెయ్యకపోతే, మారీచుని చంపుతానని రావణుడు చెప్పాడు.

రావణుడు చెప్పినట్లు చేసినా చెయ్యకపోయినా, మారీచుడికి మరణం తప్పని పరిస్థితి వచ్చింది.

అందుకే మారీచుడు మూర్ఖుడయిన రావణుడి చేతిలో చావడం కన్నా, ధర్మాత్ముడూ, మహావీరుడూ అయిన రాముడి చేతిలో చావడమే మంచిదని నిశ్చయించుకున్నాడు. రాముడి చేతిలో మరణిస్తే తన జన్మ తరిస్తుందని, మారీచుడు అనుకున్నాడు. దీనిని బట్టి దుర్మార్గుని చేతిలో చావడం కన్న, మంచివాడి చేతిలో మరణం పొందడం మంచిదని నేను గ్రహించాను. మారీచుడు రాక్షసుడయినా, మంచి చెడ్డలు తెలిసిన వాడని గ్రహించాను.

ప్రశ్న 3.
‘క్రూరులైన దుష్టులతో పరిహాసం పనికి రాదు’ అని శూర్పణఖ విషయంలో రాముడు పలికిన దానిని బట్టి మీరేమి గ్రహించారు?
జవాబు:
క్రూరులు అత్యంత ప్రమాదకారులు. వారితో పరిహాసం ఎన్నటికీ పనికిరాదు. దానివల్ల ఎన్నో అనర్థాలు కలుగుతాయి. వారు ఎదుటివారిని చులకనగా చూస్తారు. చనువుగా ప్రవర్తిస్తారు. మన సామర్థ్యాన్ని తక్కువగా అంచనా వేస్తారు.

క్రూరులతో సహవాసం చేయడం వల్ల వ్యక్తిత్వం నశిస్తుంది. సమాజంలో గౌరవం. అందువల్ల రాముడు చెప్పినట్లుగా క్రూరులతో సహవాసం పనికిరాదు.

ప్రశ్న 4.
“మహాత్ములారా! మీరు నన్ను ప్రార్థించడం తగదు. ఆజ్ఞాపించాలి. మీ ఆజ్ఞలను నేను శిరసా వహిస్తాను” అని రాముడు మునులతో అన్న మాటను బట్టి, మీరు ఏమి గ్రహించారో రాయండి.
జవాబు:
శ్రీరాముడు వనవాస కాలంలో సుతీక్ష మహర్షిని కలిశాడు. తరువాత అక్కడి మునులు అందరూ రాముడిని కలిసి, రాక్షసులు చేసే అకృత్యాలను గూర్చి చెప్పారు. రాక్షసుల బారినుండి తమ్ము రక్షింపుమని వారు రాముని ప్రార్థించారు.

అప్పుడు రాముడు ఆ మునులతో తన్ను ప్రార్థించడం తగదనీ, ఆజ్ఞాపించమనీ మునులు చెప్పినట్లు రాక్షసులను తాను సంహరిస్తాననీ, మునులకు అభయం ఇచ్చాడు.

దీనిని బట్టి శ్రీరాముడు మునుల మాటలను చాలా గౌరవించేవాడని, మునుల మాటలను ఆజ్ఞగా గ్రహించి వారు చెప్పినట్లు చేసేవాడని గ్రహించాను.

శ్రీరామునకు మునీశ్వరులపై భక్తి గౌరవములు హెచ్చుగా ఉండేవని గ్రహించాను. రాముడు మహావీరుడని గ్రహించాను.

ప్రశ్న 5.
“నన్ను అపహరించి నీ చావును నీవే కొని తెచ్చుకోకు” అని సీత, రావణుని హెచ్చరించిన మాటలను బట్టి, నీవేమి గ్రహించావో చెప్పు.
జవాబు:
రావణుడు సన్న్యాసి వేషంతో సీతవద్దకు వచ్చి, తనను భర్తగా స్వీకరిస్తే, గొప్ప భోగభాగ్యాలు అనుభవించవచ్చునని సీతకు ఆశచూపాడు.

రావణుని మాటలకు, సీత మండిపడింది. సీత మహా పతివ్రత. రావణుడు సీతను అపహరించి తీసుకొని వెడితే, అతడు తన చావును తాను కోరి తెచ్చుకున్నట్లే అని, సీత నిజాన్ని చెప్పిందని గ్రహించాను. రావణుడు సీతాపహరణం చేయకపోతే అతనికి మరణమే లేదని గ్రహించాను.

సీత మాటలను బట్టి ఆమె మహా ధైర్యం కలదనీ, నిర్భయంగా రావణుని వంటి రాక్షసుణ్ణి తిరస్కరించి మాట్లాడగలదనీ, , సత్యమూ హితమూ ఆమె బోధించిందనీ, నేను అర్థం చేసుకున్నాను.

ప్రశ్న 6.
రావణుడు సీతను అపహరించే సందర్భంలో జటాయువు చేసిన ప్రయత్నం నుండి మీరు ఏమి గ్రహించారు?
జవాబు:
రామలక్ష్మణులు లేని సమయంలో రావణుడు సన్యాసి వేషంలో సీతాదేవి సమీపానికి వచ్చాడు. నిజ స్వరూపాన్ని ప్రదర్శించాడు. లొంగిపొమ్మని బెదిరించాడు. కోపంతో రావణుడు సీతను తీసికొని రథంలో కూర్చుండబెట్టుకొని ఆకాశ మార్గంలో ప్రయాణిస్తున్నాడు.

అది గమనించిన జటాయువు రావణుని ఎదిరించాడు. వారిద్దరి మధ్య పోరాటం జరిగింది. చివరకు రావణుని చేతిలో మరణించాడు. మిత్రధర్మం కోసం అవసరమైతే ప్రాణాలను అర్పించడానికి సిద్ధపడాలని గ్రహించాను. ఆపదల్లో ఉన్న వారిని, ముఖ్యంగా స్త్రీలను తప్పక రక్షించాలని గ్రహించాను.

ప్రశ్న 7.
శ్రీరాముడిని భక్తితో సేవించి తరించిన శబరి వ్యక్తిత్వం నుండి మీరేమి గ్రహించారు?
జవాబు:
సీతను అన్వేషిస్తూ రామలక్ష్మణులు అరణ్యమార్గంలో ప్రయాణిస్తున్నారు. మార్గమధ్యలో శబరి ఆశ్రమానికి వచ్చారు. శబరి శ్రీరాముని రాకకై ఎదురుచూస్తున్నది. శ్రీరాముని దర్శనంతో ఆనందాన్ని పొందింది. ఫలాలతో శ్రీరాముడిని సేవించింది. పండ్లను పరిశుభ్రం చేసి అందించింది. అగ్నిలో తన శరీరాన్ని దహింపజేసుకొంది. ఊర్ధ్వ లోకాలకు వెళ్ళింది. శబరి వ్యక్తిత్వం వల్ల దైవాన్ని భక్తి, శ్రద్ధలతో సేవించాలని, ఇంటికి వచ్చిన వారిని అతిథి మర్యాదలతో సేవించాలని గ్రహించాను.

విషయాత్మక ప్రశ్నలు

ఈ క్రింది ప్రశ్నలకు నాలుగైదు వాక్యాలలో సమాధానాలు రాయండి. .

ప్రశ్న 1.
‘క్రూరులైన దుష్టులతో పరిహాసం పనికిరాదు’ ఈ మాట ఎవరు ఎవరితో ఎప్పుడు అన్నారు?
జవాబు:
పంచవటిలో శూర్పణఖ విషయంలో శ్రీరాముడు లక్ష్మణునితో అన్నాడు. ఆమె రావణుడి చెల్లెలు. శ్రీరాముడి సౌందర్యానికి ముగ్ధురాలైంది. తనను చేపట్టమంది. తమకు అడ్డుగా ఉన్న సీతాలక్ష్మణులను చంపి తింటానన్నది. శ్రీరాముడు పరిహాసంగా లక్ష్మణుని వద్దకు వెళ్లమన్నాడు. లక్ష్మణుడు కూడా పరిహాసం చేశాడు. సీతపై దాడికి దిగింది.

అప్పుడు క్రూరులైన దుష్టులతో పరిహాసం పనికిరాదు. శూర్పణఖను విరూపిని చేయమని లక్ష్మణుని రాముడు ఆజ్ఞాపించాడు. లక్ష్మణుడు తన అన్న ఆజ్ఞను అమలుపరిచాడు.

ప్రశ్న 2.
మారీచుని పరిస్థితి ‘ముందు నుయ్యి, వెనుక గొయ్యి’గా ఎందుకు మారింది?
జవాబు:
సీతాపహరణం చేయాలనుకొన్నాడు రావణుడు. మారీచుని బంగారులేడిగా మారమన్నాడు. రామబాణం రుచి తెలిసిన మారీచుడు తిరస్కరించాడు. రావణుడు చంపుతానన్నాడు. బంగారులేడిగా మారితే రాముడు చంపుతాడు. మారకపోతే రావణుడు చంపుతాడు. అప్పుడు మారీచుని పరిస్థితి ‘ముందు నుయ్యి వెనుక గొయ్యి’గా మారింది. శ్రీరాముని చేతిలో మరణిస్తే జన్మ ధన్యమవుతుందని భావించి బంగారు లేడిగా మారడానికి అంగీకరించాడు. అతని కోరిక తీరింది.

ప్రశ్న 3.
‘ఉత్సాహమున్న వానికి అసాధ్యం లేదు’ అని ఎవరు ఎవరితో ఏ సందర్భంలో అన్నారు?
జవాబు:
సీతాదేవిని రావణాసురుడు ఎత్తుకెళ్లాడు. ఆమె జాడ తెలియక రామలక్ష్మణులు వెతుకుతున్నారు. వెతుకుతూ, వెతుకుతూ పంపా సరోవర ప్రాంతాన్ని చేరుకొన్నారు. ఆ ప్రాంతం చాలా అందంగా ఉంది. దానితో శ్రీరాముని బాధ పెరిగింది. అప్పుడు లక్ష్మణుడు అన్నగారి దైన్యాన్ని పోగొట్టడానికి పలికిన వాక్యమిది.

ప్రశ్న 4.
శూర్పణఖ ఎవరు? ఆమె అవమానం పొందడానికి కారణమేమిటో తెల్పండి.
జవాబు:
శూర్పణఖ ఒక రాక్షసి. ఈమె రావణునికి చెల్లెలు. శ్రీరాముని అందానికి మురిసిపోయి తనను పెళ్ళి చేసుకోమన్నది. అందుకు అడ్డంగా ఉన్న సీతను, లక్ష్మణుని చంపితింటానన్నది. రాముడు ఆమెను పరిహాసంగా లక్ష్మణుని వద్దకు పంపించాడు. లక్ష్మణుడు తాను అన్నగారి సేవకుణ్ణని, తనను పెళ్ళాడితే ఆమెకూడా తనతోబాటే అన్నకు దాస్యం చేయాల్సి వస్తుందని చెప్పి రాముణే పెళ్ళాడమని పంపాడు. సీత ఉండటం వల్లే రాముడు తనను నిరాకరించాడనుకొని సీతను చంపడానికి దాడి చేసింది. ప్రమాదాన్ని గుర్తించిన లక్ష్మణుడు అన్న ఆదేశంపై శూర్పణఖ ముక్కు, చెవులు కోసి ఆమెను విరూపిని చేశాడు. అలా తన రాక్షసత్వం వలన శూర్పణఖ రామలక్ష్మణులను కోరి అవమానం పొందింది.

వ్యాసరూప ప్రశ్నలు

ఈ క్రింది ప్రశ్నలకు 10 లేక 12 వాక్యాల్లో జవాబులు రాయండి.

ప్రశ్న 1.
పంచవటిలో సీతారామలక్ష్మణుల జీవితం ఎలా సాగిందో వివరించండి.
జవాబు:
అగస్త్య మహర్షి మాటపై, సీతారామలక్ష్మణులు, పంచవటికి చేరారు. లక్ష్మణుడు పంచవటిలో పర్ణశాలను నిర్మించాడు. సీత రక్షణ బాధ్యతను రాముడు, జటాయువుకు అప్పగించాడు. పంచవటిలో వారి జీవితం సుఖంగా సాగుతోంది. రావణుని చెల్లెలు శూర్పణఖ అక్కడకు వచ్చి, రాముడిని తనను చేపట్టమంది. లక్ష్మణుడు అన్న ఆజ్ఞతో శూర్పణఖ ముక్కు చెవులు కోశాడు. శూర్పణఖ సోదరుడైన ఖరుడి వద్దకు వెళ్ళి చెప్పింది. ఖరుడు 14 వేల మంది రాక్షసులతో రాముడి చేతిలో యుద్ధంలో మరణించాడు.

అకంపనుడు అనే గూఢచారి ఖరుడి మరణవార్త రావణుడికి అందించి రాముని భార్య సీతను అపహరించమని రావణుడికి సలహా చెప్పాడు. శూర్పణఖ వెళ్ళి రావణుడిని రెచ్చగొట్టింది.

రావణుడు మారీచుడిని మాయలేడిగా సీతారాములు ఉన్న పర్ణశాల వద్దకు పంపాడు. సీత ఆ లేడిని తెచ్చి ఇమ్మని రాముడిని కోరింది. రాముడు వెళ్ళి మాయలేడిని చంపాడు. మాయలేడి ‘సీతా! లక్ష్మణా! అంటూ అరచి రాముడి చేతిలో మరణించింది.

రాముడు ఆపదలో ఉన్నాడని సీత లక్ష్మణుడిని రాముని వద్దకు పంపింది. అదే సమయంలో సన్యాసి వేషంలో రావణుడు పర్ణశాలలో ఒంటరిగా ఉన్న సీతను బలాత్కారంగా తన రథంలో కూర్చోబెట్టి తీసుకువెడుతున్నాడు. సీత, ‘రామా, రామా’ అని కేకలు వేసింది. జటాయువు రావణుడిని ఎదిరించి, అతడి చేతిలో దెబ్బతింది. రావణుడు సీతను తన లంకా నగరానికి తీసుకువెళ్ళాడు.

రామలక్ష్మణులు ఆశ్రమానికి తిరిగి వచ్చారు. సీత జాడ తెలియక వారు దుఃఖించారు.

ప్రశ్న 2.
మాయలేడి వలన సీతారాములకు కష్టాలు వచ్చాయని ఎలా చెప్పగలవు?
జవాబు:
రావణుడు పంచవటిలో ఉన్న సీతాదేవిని అపహరించాలనుకున్నాడు. రావణుడు మారీచుడిని బెదరించి, బంగారులేడి రూపంలో అతడిని రాముడి ఆశ్రమ ప్రాంతానికి పంపాడు. సీత ఆ జింకను చూసి ఇష్టపడింది. లక్ష్మణుడు అది మాయా మృగం అని చెప్పాడు. సీత ఆ లేడిని తెచ్చి ఇమ్మని పట్టుపట్టింది.

సీత ఇష్టాన్ని కాదనలేక, ఆ మాయలేడిని చంపి అయినా తేడానికి రాముడు వెళ్ళాడు. రాముడు ఎంత ప్రయత్నించినా లేడి అందకుండా పరుగుదీసింది. దానితో రాముడు లేడిపై బాణాన్ని వేశాడు. ఆ లేడి ‘సీతా! లక్షణా!’ అని అరుస్తూ చచ్చింది.

మాయలేడి కంఠ ధ్వని రాముడిది అని, సీత కంగారుపడి, రాముడికి సాయంగా లక్ష్మణుడిని పంపింది. లక్ష్మణుడు తప్పనిసరి పరిస్థితులలో సీతను విడిచి, రాముడి దగ్గరకు వెళ్ళాడు.

అదే అదనుగా రావణుడు సన్యాసి వేషంలో పర్ణశాలకు వచ్చి సీతను బలవంతంగా తీసుకుపోయాడు. కాబట్టి సీతారాముల కష్టానికి మాయలేడియే కారణం అని చెప్పగలము.

ప్రశ్న 3.
కబంధుడు అనే రాక్షసుడు శ్రీరామునకు ఉపకారం చేశాడని ఎలా చెప్పగలవు?
జవాబు:
కబంధుడు క్రౌంచారణ్యంలో ఉన్న ఒక రాక్షసుడు. ఇతడికి తల, మెడ లేవు. ఇతడి కడుపు భాగంలో ముఖం ఉండేది. రొమ్ము భాగంలో ఒకే కన్ను ఉండేది. ఇతనికి యోజనం పొడవు వ్యాపించిన చేతులు ఉండేవి. ఆ చేతులతో వాడు పక్షులను, మృగాలను పట్టి తినేవాడు.

కంబంధుడు రామలక్ష్మణులను తన చేతులతో పట్టుకొని తినబోయాడు. కబంధుడి చేతులకు చిక్కితే, ఎవరూ తప్పించుకోలేరు. కాని రామలక్ష్మణులు ఖడ్గాలతో కబంధుడి చేతులు నరికారు. అప్పుడు కబంధుడు తనకు శాపం వల్ల రాక్షసరూపం వచ్చిందనీ, తన శరీరాన్ని దహిస్తే తనకు దివ్యజ్ఞానం వస్తుందనీ రామలక్ష్మణులకు చెప్పాడు.

రామలక్ష్మణులు కబంధుడి శరీరాన్ని దహనం చేశారు….ఆ జ్వాలల నుండి కబంధుడు దివ్యదేహంతో వచ్చి, సీత దొరికే ఉపాయాన్ని రామలక్ష్మణులకు చెప్పాడు. సుగ్రీవుడితో స్నేహం చెయ్యమని వారికి చెప్పాడు. సుగ్రీవుని స్నేహంతో రాముడు సీతను తిరిగి తెచ్చుకున్నాడు. దీనినిబట్టి కబంధుడు రామలక్ష్మణులకు ఉపకారం చేశాడని చెప్పగలం.

ప్రశ్న 4.
సీతారాముల దండకారణ్యవాస వృత్తాంతాన్ని తెలపండి. (సీతారాములు పంచవటిని చేరిన వృత్తాంతం)
జవాబు:
సీతారామలక్ష్మణులు దండకారణ్యంలో ప్రవేశించారు. అక్కడ ఎన్నో మునుల ఆశ్రమాలు ఉన్నాయి. అక్కడ యజ్ఞయాగాలు జరుగుతున్నాయి. మునులు వీరికి స్వాగతం పలికారు.

వీరు దండకవనం మధ్యకు చేరారు. ‘విరాధుడు’ అనే రాక్షసుడు సీతారామలక్ష్మణులపై పడ్డాడు. రామలక్ష్మణులను తన భుజాలపై వేసుకొని వాడు తీసుకుపోతున్నాడు. సీత ఏడ్చింది. రామలక్ష్మణులు విరాధుని భుజాలు నరికివేశారు. విరాధుడు కుప్పకూలాడు. విరాధుణ్ణి గోతిలో పాతిపెడదామని వారు అనుకున్నారు. విరాధుడు తాను తుంబురుడిననీ, శాపంవల్ల రాక్షసుడుగా అయ్యానని చెప్పి, శరభంగమహర్షిని దర్శించమనీ, తనను గోతిలో పూడ్చమనీ రామలక్ష్మణులకు చెప్పాడు.

రామలక్ష్మణులు విరాధుణ్ణి పూడ్చి, శరభంగ మహర్షి ఆశ్రమానికి వెళ్ళారు. శరభంగ మహర్షి రామదర్శనం కోసం వేచి చూస్తున్నాడు. తన తపః ఫలాన్ని రాముడికి ధారపోశాడు. సుతీక్ష మహర్షిని దర్శించమని ఆయన చెప్పాడు.

సీతారామలక్ష్మణులు సుతీక్ష మహర్షిని దర్శించారు. ఆయన రామదర్శనం కోసం ఎదురు చూస్తున్నాడు. ఆ మహర్షి తన తపస్సును రామునికి ధారపోశాడు. ఈ విధంగా దండకారణ్యంలోని మునుల ఆశ్రమాలను దర్శిస్తూ, సీతారామలక్ష్మణులు పదిసంవత్సరాలు వనవాసం చేశారు. వారు తిరిగి సుతీక్ష.. మహర్షి ఆశ్రమానికి వెళ్ళారు. ఆయన అగస్త్యుని సోదరునీ, అగస్త్య మహర్షినీ దర్శనం చేసుకోమని రామలక్ష్మణులకు చెప్పాడు.

సీతారామలక్ష్మణులు అగస్త్య భ్రాత (సోదరుడు) ఆశ్రమాన్ని దర్శించారు. తరువాత అగస్త్యుని దర్శించారు. అగస్త్య మహర్షి శిష్యులతో రామునికి స్వాగతం పలికాడు. ఆయన రామునికి దివ్య ధనుస్సు, అక్షయ తూణీరాలు, ఖడ్గమును ఇచ్చాడు. రామునకు జయం కల్గుతుందని ఆశీర్వదించాడు.

రాముడు తాము నివసించడానికి తగిన ప్రదేశాన్ని సూచించమని అగస్త్యుణ్ణి కోరాడు. ఆ మహర్షి గోదావరీ తీరంలో ఉన్న ‘పంచవటి’ లో ఉండమని వారికి సూచించాడు. రామలక్ష్మణులకు మార్గమధ్యంలో ‘జటాయువు’ కనబడింది. దానికి సీత రక్షణ బాధ్యతను వారు అప్పగించారు. పంచవటిలో ఆశ్రమం నిర్మించుకొని వారు అక్కడ నివసించారు.

ప్రశ్న 5.
సీతాపహరణం గురించి రాయండి.
(లేదా)
రావణుడు మారీచుని సాయంతో సీతాదేవిని అపహరించిన వృత్తాంతాన్ని రాయండి.
జవాబు:
‘సీతారాములు పంచవటిలో సుఖంగా జీవిస్తున్నారు. రావణుని చెల్లెలు శూర్పణఖ అక్కడకు వచ్చి రాముడి అందానికి మోహపడి తన్ను భార్యగా స్వీకరించమని రాముణ్ణి కోరింది. లక్ష్మణుడు శూర్పణఖ ముక్కు, చెవులు కోశాడు. శూర్పణఖ దండాకారణ్యంలో ఉన్న సోదరుడు ఖరుడికి ఆ విషయం చెప్పింది. ఖరుడు పంపిన యోధులనూ, ఖరదూషణులనూ మొత్తం 14 వేల మంది రాక్షసులను రాముడు గడియలో చంపాడు.

‘అకంపనుడు’ అనే గూఢచారి దండకలో రాక్షససంహారం జరిగిందని రావణునకు వార్త చేర్చాడు. రావణుడు రాముణ్ణి చంపుతానన్నాడు. రాముణ్ణి చంపడం దేవాసురులకు కూడా అసాధ్యం అని అకంపనుడు చెప్పాడు. సీతను అపహరించమని సూచించాడు. రావణుడు మారీచుని సాయం అడిగాడు. మారీచుడు రాముణ్ణి కవ్వించవద్దని రావణునికి సలహా చెప్పాడు. శూర్పణఖ, తన అన్న రావణుడికి, సీతను అపహరించమని చెప్పింది.

రావణుడు తిరిగి మారీచుడి దగ్గరకు వెళ్ళి, సీతాపహరణకు బంగారు లేడిగా మారి తనకు సాయం చెయ్యమని అడిగాడు. మారీచుడు హితం చెప్పినా, రావణుడు వినలేదు. తనకు సాయపడకపోతే మారీచుని చంపుతానన్నాడు రావణుడు.

దానితో మారీచుడు బంగారు లేడిగా మారి రాముని ఆశ్రమ ప్రాంతంలో తిరిగాడు. సీత బంగారు లేడిని చూసి ముచ్చటపడింది.

ఆ బంగారు లేడిని పట్టి తెమ్మని, సీత రాముని కోరింది. అది మాయలేడి అని లక్ష్మణుడు చెప్పాడు. రాముడు, సీత మాట కాదన లేక లక్ష్మణుణ్ణి సీతకు కాపలాగా ఉంచి, తాను లేడి కోసం వెళ్ళాడు. మాయలేడి రామునికి దొరకలేదు. రాముడు దానిపై బాణం వేశాడు. మాయలేడి చస్తూ “హా సీతా ! హా లక్ష్మణా !” అని అరిచింది.

ఆ ధ్వని విని సీత రాముడు ఆపదలో చిక్కుకున్నాడని లక్ష్మణుడిని రామునికి సాయంగా వెళ్ళమని చెప్పింది. లక్ష్మణుడు కాదంటే, అతణ్ణి సీత నిందించింది. లక్ష్మణుడు సీతను విడిచి వెళ్ళాడు. ఇదే అదనుగా రావణుడు సన్యాసి వేషంలో సీత ఉన్న ఆశ్రమానికి వచ్చి, తాను రావణుడిని అని చెప్పి సీతను బలవంతంగా తన లంకా నగరానికి తీసుకుపోయాడు.

ప్రశ్న 6.
రామలక్ష్మణులు సీతను అన్వేషిస్తూ పంపా సరస్సు తీరానికి చేరిన వృత్తాంతాన్ని రాయండి.
జవాబు:
మారీచుణ్ణి చంపి, శ్రీరాముడు వెనుకకు ఆశ్రమానికి బయలుదేరాడు. దారిలో లక్ష్మణుడు కనబడ్డాడు. సీతను ఒంటరిగా విడిచి వచ్చావేమిటని రాముడు అడిగాడు. లక్ష్మణుడు జరిగిన విషయం చెప్పాడు. రామలక్ష్మణులు ఆశ్రమానికి వెళ్ళి, సీతను వెదికారు. వనమంతా వెదికారు. సీత జాడ కనబడలేదు. సీత జాడ చెప్పమని రాముడు ప్రకృతిని ప్రార్థించాడు. శ్రీరాముడు సీతా వియోగాన్ని భరించలేక ఏడ్చాడు. లక్ష్మణుడు రాముడిని ఓదార్చాడు.

రామలక్ష్మణులకు రక్తంతో తడిసిన జటాయువు కనిపించాడు. అతడిని చూసి గద్ద రూపంలో ఉన్న రాక్షసుడనీ, అతడే సీతను తిని ఉంటాడని వారు భ్రాంతి పడ్డారు. జటాయువు జరిగినది చెప్పాడు. రావణుడు సీతను అపహరించాడనీ, రావణుడే తనను దెబ్బ తీశాడనీ, జటాయువు వారికి చెప్పాడు. జటాయువు మరణించాడు. రాముడు జటాయువుకు అంత్యక్రియలు చేశాడు.

రామలక్ష్మణులు “క్రౌంచారణ్యం” చేరుకున్నారు. అక్కడ వారికి ఒక రాక్షసుడు కనబడ్డాడు. వాడికి తల, మెడ లేదు. వాడి ముఖం వాడి కడుపులో ఉంది. రొమ్ముమీద ఒకే కన్ను ఉంది. వాడి చేతులు యోజనం పొడుగున్నాయి. ఆ చేతులతో వాడు పక్షులను, మృగాలను పట్టి తింటాడు. అతడి పేరు ‘కబంధుడు’.

‘కబంధుడు’ రామలక్ష్మణులను చేతులతో పట్టుకున్నాడు. వాడి చేతుల్లో చిక్కితే, ఎవడూ తప్పించుకోలేడు. వాడు రామలక్ష్మణుల్ని తినడానికి నోరు తెరచాడు. వారు కబంధుని భుజాలు నరికిపారవేశారు. కబంధుడు కుప్పకూలాడు. శాపం వల్ల తనకు వికృత రూపం వచ్చిందని కబంధుడు వారికి చెప్పాడు.

రామలక్ష్మణులు రావణుని గురించి కబంధుణ్ణి అడిగారు. కబంధుడు తన శరీరాన్ని దహిస్తే తనకు దివ్యజ్ఞానం వస్తుందనీ, అప్పుడు రావణుడి గురించి చెప్పగలననీ చెప్పాడు. రామలక్ష్మణులు కబంధుడి శరీరానికి అగ్ని సంస్కారం చేశారు. కబంధుడు దివ్యదేహంతో వచ్చి, సీతాదేవి దొరికే ఉపాయాన్ని వారికి చెప్పాడు. సుగ్రీవుడితో స్నేహం చేయమన్నాడు. కబంధుడు స్వర్గానికి వెళ్ళాడు.

రామలక్ష్మణులు శబరి ఆశ్రమానికి వెళ్ళారు. శబరి రాముడికి పండ్లు పెట్టింది. తరువాత శబరి తన శరీరాన్ని అగ్నికి ఆహుతి చేసి ఊర్థ్వలోకాలకు వెళ్ళింది. రామలక్ష్మణులు ఈ విధంగా పంపా సరస్సుకు చేరారు.

AP SSC 10th Class Telugu Solutions Chapter 11 భిక్ష

February 7, 2024February 6, 2024 by Srinivas

AP State Board Syllabus AP SSC 10th Class Telugu Solutions 11th Lesson భిక్ష Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus SSC 10th Class Telugu Solutions 11th Lesson భిక్ష

10th Class Telugu 11th Lesson భిక్ష Textbook Questions and Answers

ఉన్ముఖీకరణ : చదవండి – ఆలోచించి చెప్పండి

తం. తన కోపమే తన శత్రువు ,
తన శాంతమె తనకు రక్ష దయచుట్టంబౌఁ
దన సంతోషమె స్వర్గము
తన దుఃఖమె నరకమండ్రు తథ్యము సుమతి.

ప్రశ్నలు – జవాబులు

ప్రశ్న 1.
ఈ పద్యంలో శత్రువుగా దేన్ని పేర్కొన్నాడు? ఎందుకు?
జవాబు:
ఈ పద్యంలో కోపాన్ని శత్రువుగా పేర్కొన్నాడు. శత్రువు ఎలా మనకు నష్టం కల్గిస్తాడో, కష్టం కల్గిస్తాడో, అలాగే కోపం కూడా మనకు కష్ట నష్టాలను కల్గిస్తుంది.

ప్రశ్న 2.
శాంతి రక్షగా ఉంటుందనడంలో కవి ఉద్దేశమేమిటి?
జవాబు:
‘శాంతి’ అంటే కోపం వంటివి లేకపోవడం. శాంతగుణం ఉంటే, అదే మనలను రక్షిస్తుంది. శాంతం ఉంటే ఎవరితోనూ – మనకు తగవు రాదు. శాంతి మనకు రక్షణను కల్పిస్తుంది.

ప్రశ్న 3.
సంతోషాన్ని స్వర్గంగా కవి ఎందుకు భావిస్తున్నాడు?
జవాబు:
‘స్వర్గం’ అంటే దేవతల లోకం. స్వర్గ లోకంలో ఉండే వారికి దుఃఖాలు ఉండవు. సంతోషమే ఉంటుంది. కాబట్టి మన సంతోషమే మనకు స్వర్గం వంటిదని కవి చెప్పాడు.

ప్రశ్న 4.
కోపం వల్ల కలిగే అనర్థాలను గురించిన సంఘటనలు మీకేమైనా తెలుసా? చెప్పండి.
జవాబు:
1) కోషం వస్తే అనర్థాలు కలుగుతాయి. ఒక రోజున మా పక్క ఇంటివారు తమ వీధిని అంతా తుడిచి, ఆ తుక్కును మా ఇంటిముందు పోశారు. నేను వారిపై కోపపడి తిట్టాను. వాళ్ళు నన్ను కొట్టబోయారు. మా అమ్మగారు ఎలాగో సర్దిచెప్పారు.

2) నేను సైకిలు మీద వెడుతూ ఒకరోజు కాలు జారి, పక్కవారి బండి కింద పడ్డాను. నాకు దెబ్బలు తగిలాయి. అన్ని పక్కవారు నన్ను పట్టించుకోలేదు. నేను కోపంతో తగవుకు వెళ్ళాను. చివరకు ఒకరిపై ఒకరు పోలీసు కేసు పెట్టుకొన్నాం. మాకు వైద్యానికి, కేసులకు చాలా ఖర్చు అయ్యింది. కాబట్టి కోపం వల్ల అనర్థాలు కలుగుతాయి.

ఇవి చేయండి

I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన

ప్రశ్న 1.
కింది పద్యం చదవండి. శ్రీనాథుడు తన గురించి తాను ఏమని చెప్పుకున్నాడో తెల్పండి.
సీ॥ వచియింతు వేములవాడ భీమన భంగి
నుద్దండ లీల నొక్కొక్కమాటు
భాషింతు నన్నయభట్టు మార్గంబున
నుభయ వాక్రౌఢి నొక్కొక్కమాటు
వాకృత్తు తిక్కయజ్వ ప్రకారము రసా
భ్యుచిత బంధమున నొక్కొక్కమాటు
పరిఢవింతు ప్రబంధ పరమేశ్వరుని ఠేవ
సూక్తి వైచిత్రి నొక్కొక్కమాటు

తే॥గీ॥ నైషధాది మహాప్రబంధములు పెక్కు
చెప్పినాడవు మాకు నాశ్రితుడ వనఘ
ఇపుడు చెప్పదొడంగిన యీ ప్రబంధ
మంకితము సేయు వీరభద్రయ్య పేర
(కాశీ || 1 – 18)
జవాబు:
ఈ పద్యం శ్రీనాథుడి కవిత్వ రచనా విధానాన్ని గూర్చి చెపుతోంది.

శ్రీనాథుడు వేములవాడ భీమన అనే కవి వలె ఒక్కొక్కసారి ఉద్దండ లీలగా కవిత్వం చెపుతాడు.
ఒక్కొక్కసారి నన్నయభట్టు కవి వలె ‘ఉభయ వాడ్రైఢి’తో కవిత్వం రాస్తాడు.
ఒకసారి తిక్కన గారి వలె, రసాభ్యుచిత బంధముగా రాస్తాడు.
ఒక్కొక్కసారి ప్రబంధ పరమేశ్వరుడైన ఎఱ్ఱన గారి వలె ‘సూక్తి వైచిత్రి’ని చూపిస్తాడు.
నైషధము వంటి అనేక ప్రబంధాలు రాశాడు.
రెడ్డిరాజులను ఆశ్రయించాడు.

ప్రశ్న 2.
‘అన్ని దానాల్లోకి అన్నదానం మిన్న’ అనే అంశంపై తరగతిలో చర్చించండి.
జవాబు:
‘దానం’ అంటే ఇతరుడికి ఇవ్వడం. దానం చేస్తే పుణ్యం వస్తుందని చెపుతారు. ఈ జన్మలో దానం చేసుకుంటే తరువాతి జన్మలో భగవంతుడు మనకు తిరిగి ఇస్తాడని మన గ్రంథాలు చెపుతున్నాయి.

దశదానాలు, షోడశ మహాదానాలు చేయాలని చెపుతారు. అయితే దానాలు అన్నింటిలోకి ‘అన్నదానం’ గొప్పది అని పెద్దలు చెపుతారు. ఈ మాట సత్యమైనది. ఎదుటి వ్యక్తికి తృప్తి కలిగేటట్లు అన్నదానం చేయవచ్చు. అన్నదానం చేస్తే తిన్నవాడికి కడుపు నిండుతుంది. మరింతగా పెడతానన్నా అతడు తినలేడు. ఇతర దానాలు ఎన్ని చేసినా ఎంత విరివిగా చేసినా దానం పుచ్చుకున్న వాడికి తృప్తి కలుగదు. మరింతగా ఇస్తే బాగుండు ననిపిస్తుంది.

అన్నదానం చేస్తే తిన్నవాడి ప్రాణం నిలుస్తుంది. కాబట్టి అన్ని దానాల్లోకి అన్నదానం మిన్న అన్నమాట నిజం.

ప్రశ్న 3.
శ్రీనాథ కవి గురించి వివరించండి.
జవాబు:
శ్రీనాథుడు తెలుగు సాహిత్యంలో పేరు పొందిన పెద్దకవి. ఈయన తల్లిదండ్రులు భీమాంబ, మారయ్యలు. ఈయన కొండవీడును పాలించిన పెద్దకోమటి వేమారెడ్డి ఆస్థానంలో విద్యాధికారిగా ఉండేవాడు.

విజయనగరం చక్రవర్తి ప్రౌఢదేవరాయల ఆస్థానంలో ‘గౌడడిండిమభట్టు’ను ఓడించి రాయలచే కనకాభిషేకమును, ‘కవి సార్వభౌమ’ అనే బిరుదును అందుకున్నాడు.

ఈయన శృంగార నైషథం, భీమఖండం, కాశీఖండం, హరవిలాసం, శివరాత్రి మాహాత్మ్యం వంటి కావ్యాలు రచించాడు. ఈయన జీవిత విధానాన్ని, చమత్కారాన్ని తెలిపే పెక్కు చాటు పద్యాలు రచించాడు.

శ్రీనాథుడు సీస పద్య రచనకు ప్రసిద్ధి పొందాడు. ఈయన రాజమహేంద్రవరం రెడ్డిరాజుల కొలువులో ఆస్థానకవిగా ఉన్నప్పుడు కాశీఖండ, భీమఖండములు రచించాడు. ఉద్దండ లీల, ఉభయ వాతైఢి, రసాభ్యుచిత బంధం, సూక్తి వైచిత్రి అనేవి శ్రీనాథుని కవితా లక్షణాలు.

ఈయన 15వ శతాబ్దివాడు. శ్రీనాథుడు చివరి రోజులలో రాజుల ఆశ్రయం లేక బాధలు పడ్డాడు. శ్రీనాథుడు ఆ బాల్య కవి.

ప్రశ్న 4.
‘అకంఠంబుగ …………. శిలోంఛప్రక్రముల్ తాపసుల్!’ పద్యానికి ప్రతి పదార్థం రాయండి.
జవాబు:
ఇప్డు = ఇప్పుడు
ఆకంఠంబుగన్ : కంఠము దాకా (గొంతు దాకా)
మాధుకర భిక్షాన్నంబు = మాధుకర రూపమైన భిక్షాన్నాన్ని
భక్షింపగాన్ = తినడానికి
లేకున్నన్ = లేకపోయేసరికి
కడున్ = మిక్కిలి
అంగలార్చెదవు = అంగలు వేస్తున్నావు (గంతులు వేస్తున్నావు)
మేలే = మంచిపని యేనా?
లేస్స = బాగున్నదా?
శాంతుండవే = నీవు శాంత గుణం కలవాడవేనా !
నీవార ముష్టింపచుల్ = ఏ పూటకు ఆ పూట పిడికెడు నివ్వరి వడ్లు దంచుకొని తినేవారూ
శాకాహారులు = కాయ కూరలు మాత్రమే తినేవారూ
కందభోజులు = దుంపలు మాత్రమే తినేవారూ
శిలోంఛ ప్రక్రముల్; శిల = కోత కోసిన వరిమళ్ళలో జారిపడిన కంకులు ఏరుకొని వాటితో బ్రతికేవారూ
ఉంఛ ప్రక్రముల్ = రచ్చరోళ్ళ వద్ద వడ్లు దంచేటప్పుడు చుట్టూ జారిపడిన బియ్యపు గింజలు ఏరుకొనడమే జీవనంగా కలవారూ అయిన
తాపసుల్ = తపస్సు చేసుకొనేవారూ కటకటా అక్కట కటా ! (అయిన మునులు)
నీకంటెన్ = నీ కన్న
మతిహీనులే = తెలివి తక్కువ వారా ? (చెప్పు)

II. వ్యక్తీకరణ-సృజనాత్మకత

1. కింది ప్రశ్నలకు ఐదేసి వాక్యాలలో సమాధానాలు రాయండి.

అ) వ్యాసుని పాత్ర స్వభావాన్ని వివరించండి.
జవాబు:
వ్యాసుడు అఖిల విద్యలకూ గురువు. ఈయనకు పదివేలమంది శిష్యులు ఉండేవారు. ఈయన కాశీ నగరంలో శిష్యులకు విద్య నేర్పుతూ, భిక్షాటన చేసుకొంటూ జీవించేవాడు.

ఉదయమే లేచి పాపాత్ముడి ముఖం చూడడం వల్లనే తనకు భిక్ష దొరకలేదని వ్యాసుడు అనుకున్నాడు. సూర్యాస్తమయం అయిన తర్వాత, ఆయన ఆ రోజుకు తినేవాడు కాదు. బ్రాహ్మణ గృహాల వద్ద మాధుకర భిక్షతో జీవించేవాడు.

వ్యాసుడు సులభ కోపి. తనకు రెండు రోజులు భిక్ష దొరకలేదని కాశీ నగరాన్ని శపించబోయాడు. ఈయన శిష్యులు లేకుండా తాను ఒక్కడూ భుజించననే వ్రతం పట్టిన శిష్య ప్రేమికుడు. నిత్యం పవిత్ర గంగాస్నానం చేసేవాడు.

పార్వతీదేవిచేత మందలింపబడి, తన తప్పును గ్రహించిన ఉత్తముడు వ్యాసుడు.

ఆ) “నేడు నిన్నటికి మఱునాఁడు నిక్కువంబు” ఈ మాటలు ఎవరు ఎవరితో ఏ సందర్భంలో అన్నారు? వీటి అంతరార్థమేమిటి?
జవాబు:
‘నేడు నిన్నటి మఱునాడు నిక్కువంబు” అన్న మాటలు, వేదవ్యాసుడు సామాన్య స్త్రీ రూపంలో కనబడిన పార్వతీదేవితో అన్నాడు. పార్వతీదేవి సామాన్య స్త్రీ రూపంలో కనబడి వేదవ్యాసుని మందలించి, తన ఇంటికి భోజనానికి రమ్మని పిలిచింది. అప్పుడు వ్యాసుడు ఆమెతో పై మాటలను అన్నాడు.

అంతరార్థం :
“ఈ రోజు నిన్నటి రోజుకు తరువాతి రోజు అన్నది నిజము” అని ఈ మాటకు అర్థం. అంటే నిన్న ఎలాగైతే భోజనం లేక పస్తు ఉన్నామో అలాగే ఈ రోజు కూడా, నిన్నటిలాగే పస్తు ఉంటామని దీని అంతరార్థం.

2. కింది ప్రశ్నలకు పదేసి వాక్యాల్లో సమాధానాలు రాయండి.

అ) పాఠంలోని కథను సంక్షిప్తంగా రాయండి.
జవాబు:
వ్యాసుడు సకల విద్యలకూ గురువు. ఒకరోజు మధ్యాహ్న వేళలో ఆయన శిష్యులతో కలిసి కాశీ నగరంలో బ్రాహ్మణ వాడలలో భిక్షాటనం కోసం వెళ్ళాడు. ఏవో కారణాలు చెప్పి, ఎవరూ ఆయనకు భిక్ష పెట్టలేదు. ఆ రోజుకు ఉపవాసం ఉందామనీ, మరుసటి రోజు భిక్ష తప్పక దొరుకుతుందనీ, వ్యాసుడు నిశ్చయించాడు.

ఈశ్వరుడి మాయవల్ల మరుసటి రోజున కూడా ఎవరూ ఆయనకు భిక్ష పెట్టలేదు. వ్యాసుడు కోపంతో భిక్షా పాత్రను నడివీధిలో పగులకొట్టి, కాశీ వాసులకు మూడు తరాల పాటు ధనం, మోక్షం, విద్య లేకపోవుగాక అని శపించబోయాడు.

ఇంతలో పార్వతీదేవి ఒక సామాన్య స్త్రీ రూపంలో ఒక బ్రాహ్మణ గృహం వాకిట్లో ప్రత్యక్షమయి, వ్యాసుని మందలించి తన ఇంటికి భోజనానికి రమ్మని ఆహ్వానించింది.

అప్పుడు వ్యాసుడు “సూర్యుడు అస్తమిస్తున్నాడు. నాకు పదివేలమంది శిష్యులున్నారు. వారు తినకుండా నేను తినను. ఈ రోజు కూడా నిన్నటి లాగే పస్తుంటాను” అన్నాడు.

అప్పుడు పార్వతీదేవి నవ్వి “నీవు శిష్యులందరినీ వెంట తీసుకొని రా ! ఈశ్వరుడి దయతో ఎంతమంది వచ్చినా, కావలసిన పదార్థాలు పెడతాను” అని చెప్పింది.

వ్యాసుడు సరే అని, శిష్యులతో గంగలో స్నానం చేసి వచ్చాడు. పార్వతీదేవి వారికి ఎదురేగి స్వాగతం చెప్పి భోజనశాలలో వారందరికి భోజనం పెట్టింది.

ఆ) కోపం కారణంగా వ్యాసుడు కాశీ నగరాన్నే శపించాలనుకున్నాడు కదా ! “కోపం- మనిషి విచక్షణను నశింపజేస్తుంది”. అనే అంశం గురించి రాయండి.
జవాబు:
“కోపం వస్తే నేను మనిషిని కాను” అని అంటూ ఉంటారు. అది నిజమే. కోపం వస్తే తనను తాను మరచి, మనిషి రాక్షసుడు అవుతాడు. ఆ కోపంతో తాను ఏమి చేస్తున్నాడో, తెలిసికోలేడు. కోపంలోనే అన్నదమ్ములనూ, అక్క చెల్లెండ్రనూ, చివరకు కట్టుకొన్న భార్యనూ, కన్నపిల్లల్నీ కూడా చంపుతూ ఉంటారు. కాబట్టి కోపం మంచిది కాదు.

ఈ కథలో వ్యాసుడి అంతటి బ్రహ్మజ్ఞాని, రెండు రోజులు భిక్ష దొరకలేదని కాశీ నగరాన్ని శపించబోయాడు. భర్తృహరి నీతి శతకంలో “క్షమ కవచంబు క్రోధమది శత్రువు” అంటాడు. అంటే ఓర్పు కవచం లాంటిది.
కోపం శత్రువు లాంటిది అని అర్థం. శత్రువులాంటి కోపాన్ని విడిచిపెట్టాలి.

దుర్యోధనుడికి పాండవులపైన, భీముడి మీద కోపం. అందుకే వారితో తగవు పెట్టుకొని యుద్ధంలో తాను మరణించాడు. దేవతలపై కోపంతోనే, రాక్షసులు అందరూ మరణించారు. “కోపమునను ఘనత కొంచెమైపోవును” అని వేమన కవి చెప్పాడు. కాబట్టి మనిషి కోపాన్ని అణచుకోవాలి. కోపము మనిషికి శత్రువు వంటిది. “తన కోపమే తన శత్రువు” అంటాడు సుమతీ శతక కర్త. కాబట్టి కోపం విడిచిపెట్టాలి.

3. కింది అంశాల గురించి సృజనాత్మకంగా ప్రశంసిస్తూ రాయండి.

అ) “కోపం తగ్గించుకోడం మంచిది !” అనే అంశాన్ని బోధిస్తూ మిత్రునికి లేఖ రాయండి.
జవాబు:

విజయవాడ,
x x x x x

మిత్రుడు రఘునందను,
నీ లేఖ అందింది. నేనూ మా తల్లిదండ్రులూ క్షేమంగా ఉన్నాము. నీ లేఖలో, నీకు ప్రియ మిత్రుడైన సీతారామ్ తో నీకు తగవు వచ్చిందనీ, మీరిద్దరూ దెబ్బలాడుకున్నారని రాశావు. మీ ఇద్దరికీ దెబ్బలు తగిలాయని కూడా రాశావు.

నీ ఉత్తరం చూసి నేను చాలా బాధపడ్డాను. సహజంగా నీవు శాంత స్వభావుడవు. నీకు కోపం ఎందుకు వచ్చిందో రాశావు. అయినా దెబ్బలు తగిలే వరకూ మీరు తగవు లాడడం బాగోలేదు. ‘తన కోపమె, తన శత్రువు’ అని సుమతీ శతక కర్త రాశాడు. క్రోధం మనకు శత్రువని భర్తృహరి కూడా చెప్పాడు. అయినా నీకు అన్ని విషయాలు తెలుసు.

కోపం వల్ల చాలా అనర్థాలు వస్తాయి. కోపంతో మనకు వివేకం నశిస్తుంది. సీతారామ్ తో నీకు వచ్చిన తగవు విషయం, మీ పెద్దలతో చెప్పు. వారు మీ తగవు పరిష్కరిస్తారు. కోపం తగ్గించుకొని శాంతంగా ఉండమని నిన్ను కోరుతున్నాను. త్వరలో నీవూ, సీతారామూ మిత్రులుగా మారుతారని ఆశిస్తున్నా.

ఇట్లు,
నీ ప్రియమిత్రుడు,
అవసరాల వెంకట్రావు,
10వ తరగతి,
మునిసిపల్ హైస్కూలు,
విజయవాడ.

చిరునామా:
కె. రఘునందన్,
S/O కె. రాజారావు గారు,
ఇంటి నెం. 4.1.104, మహారాణీ పేట,
విశాఖపట్టణం, ఆంధ్రప్రదేశ్,

ఆ) భిక్ష, రక్ష పరీక్ష, సమీక్ష, వివక్ష – వంటి పదాలతో ఒక చక్కని భావాన్ని ప్రకటించే కవిత రాయండి.
జవాబు:
వచన కవిత :
ఉపదేశం
నేనిస్తా మిత్రమా సలహాలు నీకు లక్ష
తోడివారిపై పెంచుకోకు నీవు కక్ష
ఉండాలి మరి మనకు సది తితిక్ష
మంచి చెడ్డలు మనం చెయ్యాలి సమీక్ష
చెడ్డపనులు చేస్తే తప్పదు శిక్ష
ఉంటుంది మనపై దైవం పరీక్ష
ఉండాలి యోగ్యుడు కావాలనే దీక్ష
మనందరికి దేవుడే శ్రీరామరక్ష
ఎందుకు మనలో మనకు ఈ వివక్ష
పుట్టించిన దేవుడే చేస్తాడంత శిక్ష

III. భాషాంశాలు

పదజాలం

1) కింది వాక్యాల్లో గీత గీసిన పదాలకు పర్యాయపదాలు రాయండి.
అ) ద్వాఃకవాటంబు దెఱవదు వనిత యొకతె.
జవాబు:
1) ద్వాఃకవాటంబు : 1) ద్వారబంధము
2) ద్వారం తలుపు

2) వనిత : 1) స్త్రీ 2) పురంధీ 3) అంగన 4) పడతి 5) నారి

ఆ) ప్రక్షాళితంబైన పసిఁడి చట్టువము.
జవాబు:
పసిడి : 1) బంగారము 2) సువర్ణము 3) కనకము 4) హిరణ్యము 5) పైడి

ఇ) పారాశర్యుండు క్షుత్పిపాసా పరవశుండై శపియింపఁ దలంచెను.
జవాబు:
పారాశర్యుండు : 1) వ్యాసుడు 2) బాదరాయణుడు 3) సాత్యవతేయుడు

ఈ) ఇవ్వీటి మీద నాగ్రహము తగునె?
జవాబు:
ఆగ్రహము : 1) కోపము 2) క్రోధము 3) రోషము 4) కినుక

ఉ) అస్తమింపగ జేసినాడు అహిమకరుడు.
జవాబు:
అహిమకరుడు : 1) సూర్యుడు 2) రవి 3) ఆదిత్యుడు 4) భాస్కరుడు

ఊ) భుక్తిశాల : భోజనశాల
జవాబు:
భుక్తిశాల : పెళ్ళివారు భుకిశాలలో ఫలహారాలు తింటున్నారు.

2. కింది పదాలను సొంతవాక్యాల్లో ఉపయోగించి రాయండి.
అ) ద్వాఃకవాటము : ద్వారము తలుపు
జవాబు:
ద్వాఃకవాటము : దొంగలకు భయపడి, మా ఊళ్ళో అందరూ, రాత్రి తొందరగానే ద్వాఃకవాటములు బిగిస్తున్నారు.

ఆ) వీక్షించు : చూచు
జ. వీక్షించు : నేటి కాలంలో బాలురు సినిమాలను ఎక్కువగా వీక్షిస్తున్నారు.

ఇ) అంగన : స్త్రీ
జవాబు:
అంగన : ప్రతి పురుషుడి విజయము వెనుక, ఒక అంగన తప్పక ఉంటుంది.

ఈ) మచ్చెకంటి : చక్కని ఆడది
జవాబు:
మచ్చెకంటి : తెలుగు సినీ నటీమణులలో శ్రీదేవి చక్కని మచ్చెకంటి.

ఉ) కుందాడుట : నిందించుట
జవాబు:
కుందాడుట : గురువులు, శిష్యుల తప్పులను ఎత్తిచూపి, కుందాడుట మంచిది కాదు.

3) కింది వాక్యాలలోని నానార్థాలను గుర్తించి రాయండి.
అ) వీడు ఏ వీడు వాడో గాని దుష్కార్యములను వీడు చున్నాడు.
జవాబు:
ఈ వాక్యంలో ‘వీడు’ అనే పదం మూడు అర్థాలలో వాడబడింది.
1. వీడు (నానార్థాలు) : 1) ఈ మనుష్యుడు 2) పట్టణము 3) వదలుట

ఆ) దేశ భాషలందు తెలుగు లెస్సయని రాయలు లెస్స గా బలికెను.
జవాబు:
ఈ వాక్యంలో ‘లెస్స’ అనే పదం రెండు అర్థాల్లో వాడబడింది.
2. లెస్స (నానార్థాలు) : 1) మేలు 2) చక్కన 3) మంచిది

ఇ) గురుని మాటలు విన్న ఇంద్రుడు కర్ణుని గురుడైన సూర్యుని గలిసి గురుయోజన చేయసాగినాడు.
జవాబు:
పై వాక్యంలో ‘గురుడు’ అనే మాట మూడు అర్థాలలో వాడబడింది.
3. గురుడు (నానార్థాలు) : 1) ఉపాధ్యాయుడు 2) తండ్రి 3) బలీయం

4. కింది ప్రకృతి పదాలకు సరైన వికృతి పదాలను ఎంపిక చేయండి.
అ) విద్య
క) విదియ
చ) విజ్ఞ
ట) విద్దె
త) విధ్య
జవాబు:
ట) విద్దె

ఆ) భిక్షము
క) బత్తెము
చ) బచ్చ
ట) బిచ్చ
త) బిచ్చము
జవాబు:
త) బిచ్చము

ఇ) యాత్ర
క) యతర
చ) జాతర
ట) జైత్ర.
త) యతనము
జవాబు:
చ) జాతర

ఈ) మత్స్యము
క) మచ్చీ
చ) మత్తియము
ట) మచ్చెము
త) మత్తము
జవాబు:
ట) మచ్చెము

5. కింది పదాలకు వ్యుత్పత్త్యర్థాలను రాయండి.

అ) గురుడు – అజ్ఞానమనెడి అంధకారమును తొలగించువాడు. (ఉపాధ్యాయుడు)
ఆ) వనజము – వనము(నీరు) నందు పుట్టినది. (పద్మము)
ఇ) అర్ఘ్యము – పూజకు తగిన నీరు.
ఈ) పాద్యము – పాదములు కడుగుకొనుటకు ఉపయోగించే నీరు.
ఉ) పారాశర్యుడు – పరాశర మహర్షి యొక్క కుమారుడు (వ్యాసుడు)

వ్యాకరణాంశాలు

1. కింది పాదాల్లోని సంధులను గుర్తించి, సంధి సూత్రాలను రాయండి.
అ) పుణ్యాంగనయు భిక్ష యిడదయ్యెఁ గటా !
జవాబు:
1. పుణ్యాంగన = పుణ్య + అంగన = సవర్ణదీర్ఘ సంధి

సవర్ణదీర్ఘ సంధి
సూత్రం : అ, ఇ, ఉ, ఋ లకు అవే అచ్చులు పరమైనపుడు వాని దీర్ఘాలు ఏకాదేశంగా వస్తాయి.

2. భిక్షయిడదయ్యె = భిక్ష + ఇడదయ్యె = యడాగమ సంధి

యడాగమ సంధి
సూత్రం : సంధిలేని చోట అచ్చు కంటె పరమైన అచ్చునకు యడాగమం వస్తుంది.

3. ఇడదయ్యె = ఇడదు + అయ్యె ఉత్వ సంధి

ఉత్వ సంధి
సూత్రం : ఉత్తునకు అచ్చు పరమైనపుడు సంధి నిత్యంగా వస్తుంది.

4. ఇడదయ్యెఁగటా = ఇడదయ్యెన్ + కడ = (సరళాదేశ సంధి) లేక (ద్రుత ప్రకృతిక సంధి)

సరళాదేశ సంధి
సూత్రం 1 : ద్రుత ప్రకృతికము మీది పరుషాలకు సరళాలు ఆదేశంగా వస్తాయి.
ఉదా : ఇడదయ్యెన్ + గటా

సూత్రం 2 : ఆదేశ సరళాలకు ముందున్న ద్రుతానికి బిందు సంశ్లేషలు విభాషగా వస్తాయి.
ఉదా : ఇడదయ్యెఁగటా

ఆ) కాశి; యివ్వీటి మీద నాగ్రహము దగునె.
1. కాశి; యివ్వీటి మీద
కాశి; + ఇవ్వీటి మీద = యడాగమ సంధి

యడాగమ సంధి
సూత్రం : సంధిలేని చోట అచ్చుకంటె పరమైన అచ్చునకు యడాగమం వస్తుంది.
ఉదా : కాశియివ్వీటి మీద
2. ఇవ్వీటి మీద – ఈ + వీటి మీద = త్రిక సంధి

త్రిక సంధి
సూత్రం 1 : త్రికం మీది అసంయుక్త హల్లునకు ద్విత్వం బహుళంగా వస్తుంది.
సూత్రం 2 : ద్విరుక్తమైన హల్లు పరమైనపుడు ఆచ్ఛిక దీరానికి హ్రస్వం వస్తుంది.
ఉదా : ఇవ్వీటి మీద
3. ఆగ్రహము దగునె – ఆగ్రహము + తగునే = గసడదవాదేశ సంధి

గసడదవాదేశ సంధి
సూత్రం : ప్రథమమీది పరుషాలకు గ స డ ద వలు బహుళంగా వస్తాయి.

4. అగునె – అగును . + ఏ = ఉత్వ సంధి

ఉత్వ సంధి
సూత్రం : ఉత్తునకు అచ్చు పరమైనపుడు సంధి నిత్యంగా వస్తుంది.

ఇ) ఓ మునీశ్వర ! వినవయ్య యున్నయూరు.
1. మునీశ్వర – ముని + ఈశ్వర = సవర్ణదీర్ఘ సంధి

2. వినవయ్య యున్నయూరు – వినవయ్య + ఉన్న = యడాగమ సంధి

యడాగమ సంధి
సూత్రం : సంధిలేని చోట అచ్చుకంటే పరమైన అచ్చునకు యడాగమం వస్తుంది.

3. ఉన్నయూరు – ఉన్న + ఊరు = యడాగమ సంధి

యడాగమ సంధి
సూత్రం : సంధిలేని చోట అచ్చుకంటె పరమైన అచ్చునకు యడాగమం వస్తుంది.

2. కింది పద్యపాదాల్లో ఏయే ఛందస్సులున్నాయో గుర్తించి సమన్వయం చేయండి.

అ) మునివర ! నీవు శిష్యగణముంగొని చయ్యనరమ్మ విశ్వనా
జవాబు:

1. పై పద్యపాదంలో “న జ భ జ జ జ ర” అనే గణాలు వరుసగా వచ్చాయి. కాబట్టి ఇది “చంపకమాల” పద్యపాదం.
2. మొదటి అక్షరానికి, 11వ అక్షరానికి యతిస్థానం. “ము – ముం”.

ఆ) య్యాదిమశక్తి సంయమివరా ! యిటురమ్మని పిల్చెహస్త సం
జవాబు:

1. పై పద్యపాదంలో “భ ర న భ భ ర వ” అనే గణాలు వరుసగా వచ్చాయి. కాబట్టి ఇది “ఉత్పలమాల” పద్యపాదం.
2. మొదటి అక్షరం ‘య్యా’ కు, 10వ అక్షరం ‘రా’ కు, యతిస్థానం. (రా = ర్ + ఆ)

ఇ) నఖిల విద్యాగురుండు భిక్షాటనంబు
జవాబు:

1. ఇది ‘తేటగీతి’ పద్యపాదం
2. దీనిలో ప్రతి పాదానికి ఒక సూర్యగణం, రెండు ఇంద్రగణాలు, రెండు సూర్యగణాలు వరుసగా ఉంటాయి.
3. మొదటి గణంలో మొదటి అక్షరానికి, నాలుగో గణ మొదటి అక్షరానికి యతిమైత్రి (న – క్షా)

3. కింది వాక్యాలను చదవండి.
అర్థాంతరన్యాసాలంకారం
అ) శివాజీ కళ్యాణి దుర్గాన్ని సాధించాడు.
వీరులకు సాధ్యము కానిది లేదు కదా !

ఆ) గొప్పవారితో ఉన్న సామాన్యులనూ గౌరవిస్తారు.
పూవులతో పాటు దారాన్ని కూడా సిగనెక్కిస్తారు.

గమనిక :
ఈ రెండు వాక్యాల్లో ఒక విషయాన్ని మరో విషయంతో సమర్థిస్తున్నాం కదూ”!

మొదటి వాక్యంలో : శివాజీ కళ్యాణి దుర్గాన్ని సాధించడం – (విశేష విషయం)
వీరులకు సాధ్యం కానిది లేదు కదా ! – (సామాన్య విషయం )
అంటే విశేష విషయాన్ని, సామాన్య విషయంతో సమర్థించాం.

ఇక రెండవ వాక్యంలో
గొప్పవారితో ఉన్న సామాన్యులను గౌరవించడం – (సామాన్య విషయం)
పూవులతో పాటు దారం సిగనెక్కటం – (విశేష విషయం)
అంటే దీంట్లో సామాన్య విషయాన్ని విశేష విషయంతో సమర్థించాం.

ఇలా విశేష సామాన్య విషయాలను పరస్పరం సమర్థించి చెప్పినట్లయితే, అటువంటి అలంకారాన్ని “అర్థాంతర న్యాసాలంకారం” అంటారు.

అర్ధాంతరన్యాసాలంకారం
లక్షణం :
విశేష విషయాన్ని సామాన్య విషయంతో గాని, సామాన్య విషయాన్ని’ విశేష విషయంతో గాని సమర్థించి చెప్పడమే ‘అర్థాంతరన్యాసాలంకారం’.

1. కింది లక్ష్యాలకు సమన్వయం రాయండి.

అ) హనుమంతుడు సముద్రాన్ని లంఘించాడు.
మహాత్ములకు సాధ్యం కానిది లేదు కదా!
జవాబు:
సమన్వయం :
పై వాక్యాలలో “అర్థాంతరన్యాసాలంకారం” ఉంది. ఇందులో “హనుమంతుడు సముద్రాన్ని లంఘించాడు” అన్నది విశేష విషయం. “మహాత్ములకు సాధ్యం కానిది లేదు కదా” అన్న వాక్యం సామాన్య వాక్యం. ఇక్కడ సామాన్య వాక్యంచే, విశేష వాక్యం సమర్థింపబడింది. కాబట్టి ఈ వాక్యాలలో “అర్థాంతరన్యాసాలంకారం” ఉంది.

ఆ) మేఘుడంబుధికి పోయి జలంబు తెచ్చి ఇస్తాడు.
లోకోపకర్తలకిది సహజగుణము.
జవాబు:
సమన్వయం : పై వాక్యాలలో ‘అర్థాంతరన్యాసాలంకారం’ ఉంది. ఇందులో “మేఘుడంబుధికి పోయి జలంబు తెచ్చిఇస్తాడు” అన్నది విశేష వాక్యం. “లోకోపకర్తలకిది సహజ గుణము” అనేది సామాన్య వాక్యం. ఇక్కడ సామాన్యముచే విశేష విషయం సమర్థింపబడింది. కాబట్టి ఇక్కడ “అర్థాంతరన్యాసాలంకారం” ఉంది.

అదనపు సమాచారము

సంధులు

1) బీఱెండ = బీఱు + ఎండ – ఉత్వ సంధి
2) రమ్మని = రమ్ము + అని – ఉత్వ సంధి
3) పట్టపగలు = పగలు + పగలు – ద్విరుక్తటకారాదేశ సంధి
4) నట్టనడుము = నడుము + నడుము – ద్విరుక్తటకారాదేశ సంధి
5) కట్టనుగు = కడు + అనుగు – ద్విరుక్తటకారాదేశ సంధి
6) భిక్షాటనంబు = భిక్షా + అటనంబు – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
7) పాయసాపూపములు = పాయస + అపూపములు – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
8) బ్రాహ్మణాంగనలు = బ్రాహ్మణ + అంగలు – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
9) పుణ్యాంగన = పుణ్య + అంగన – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
10) పాపాత్ముని = పాప + ఆత్ముని – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
11) కోపావేశము = కోప + ఆవేశము – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
12) శాకాహారులు = శాక + ఆహారులు – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
13) మునీశ్వర = ముని + ఈశ్వర – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
14) కమలానన = కమల + ఆనన – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
15) అభీప్సితాన్నము = అభీప్పిత + అన్నము – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
16) బింబాస్య = బింబ + ఆస్య – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
17) శాలాంతరము = శాలా + అంతరము – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
18) సంజ్ఞాదరలీల = సంజ్ఞా + ఆదరలీల – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
19) శిఖాధిరూఢ = శిఖా + అధిరూఢ – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
20) కటకాభరణంబులు = కటక + ఆభరణంబులు – సవర్ణదీర్ఘ సంధి
21) శిలోంఛప్రక్రముల్ = శిల + ఉంఛప్రక్రముల్ – గుణసంధి
22) కబ్జవెట్టి = కట్ట + పెట్టి – గసడదవాదేశ సంధి
23) పూజచేసి = పూజ + చేసి – గసడదవాదేశ సంధి
24) అమ్మహాసాధ్వి = ఆ + మహాసాధ్వి – త్రిక సంధి
25) అయ్యా దిమశక్తి = ఆ + ఆదిమశక్తి – యడాగమ త్రిక సంధులు
26) ముత్తైదువ = ముత్త + ఐదువ – అత్వ సంధి

సమాసాలు

సమాస పదం	విగ్రహవాక్యం	సమాసం పేరు
1) మతిహీనులు	మతిచేత హీనులు	తృతీయా తత్పురుషం
2) భిక్షాపాత్రంబు	భిక్ష కొఱకైన పాత్రము	చతుర్థి తత్పురుష
3) భిక్షాటనము	భిక్ష కొఱకు అటనము	చతుర్థి తత్పురుష
4) భోజనశాల	భోజనము కొఱకు శాల	చతుర్దీ తత్పురుష
5) విప్రగృహవాటికలు	విప్రగృహముల యొక్క వాటికలు	షష్ఠీ తత్పురుష
6) విద్యాగురుడు	విద్యలకు గురుడు	షష్ఠీ తత్పురుష
7) ద్వాఃకవాటము	ద్వారము యొక్క కవాటము	షష్ఠీ తత్పురుష
8) బ్రాహ్మణాంగనలు	బ్రాహ్మణుల యొక్క అంగనలు	షష్ఠీ తత్పురుష
9) బ్రాహ్మణ మందిరములు	బ్రాహ్మణుల యొక్క మందిరములు	షష్ఠీ తత్పురుష
10) కోపావేశము	కోపము యొక్క ఆవేశము	షష్ఠీ తత్పురుష
11) శాలాంతరాళము	శాల యొక్క అంతరాళము	షష్ఠీ తత్పురుష
12) బీఱెండ	బీఱు అయిన ఎండ	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం
13) అనుగుజెలులు	ప్రియమైన చెలులు	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం
14) పుణ్యాంగన	పుణ్యమైన అంగన	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం
15) అభీప్సితాన్నములు	అభీప్సితమైన అన్నములు	విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయం
16) వనజనేత్ర	వనజముల వంటి నేత్రములు గలది	బహుపద సమాసం
17) లేదీగె బోడి	లేదీగె వంటి శరీరము కలది	బహువ్రీహి సమాసం
18) అహిమభానుడు	వేడి కిరణములు గలవాడు	బహువ్రీహి సమాసం
19) ముక్కంటి	మూడు కన్నులు గలవాడు	బహువ్రీహి సమాసం
20) మచ్చెకంటె	మత్య్సము వంటి కన్నులు గలది	బహువ్రీహి సమాసం
21) శాకాహారులు	శాకములు ఆహారముగా గలవారు	బహువ్రీహి సమాసం
22) కందభోజులు	కందములు భోజనంగా కలవారు	బహువ్రీహి సమాసం
23) చిగురుబోడి	చిగురు వంటి శరీరము గలది	బహువ్రీహి సమాసం
24) కమలానన	కమలము వంటి ఆననము కలది	బహువ్రీహి సమాసం
25) కాశికానగరము	‘కాశి’ అనే పేరు గల నగరము	సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయం
26) వేదపురాణ శాస్త్రములు	వేదములును, పురాణములును, శాస్త్రములును	బహుపద ద్వంద్వము
27) ఇందు బింబాస్య	ఇందు బింబము వంటి ఆస్యము కలది	బహువ్రీహి సమాసం
28) అర్ఘ్యపాద్యములు	అర్ఘ్యమును, పాద్యమును	ద్వంద్వ సమాసం
29) పుష్ప గంధంబులు	పుష్పమును, గంధమును	ద్వంద్వ సమాసం
30) క్షుత్పిపాసలు	క్షుత్తు, పిపాస	ద్వంద్వ సమాసం
31) మధ్యాహ్నము	అహ్నము యొక్క మధ్యము	ప్రథమా తత్పురుషం
32) మోక్షలక్ష్మి	మోక్షము అనెడి లక్ష్మీ	రూపక సమాసం
33) మూడుతరములు	మూడైన తరములు	ద్విగు సమాసం
34) కాశికా పట్టణము	‘కాశి’ అనే పేరు గల పట్టణం	సంభావనా పూర్వపద కర్మధారయం

ప్రకృతి – వికృతి

శిష్యుడు – సిసువుడు
గృహము – గీము
విద్య – విద్దె
కార్యము – కర్జము
పుష్పము – పూవు, పువ్వు
గందము
స్వర్ణము – సొన్నము
పాయసము – పాసెము
బహు – పెక్కు
భక్తి – బత్తి
విశ్వాసము – విసువాసము
ముఖము – మొగము
బ్రాహ్మణుడు – బాపడు
రాత్రి – రాతిరి
లక్ష్మి – లచ్చి
పట్టణము – పట్నము
వేషము – వేసము
ఆహారము – ఓగిరము
తపస్వి – తపసి, తబిసి
రూపము – రూపు
పంక్తి – బంతి
శాల – సాల
ఛాత్రుడు – చట్టు

నానార్థాలు

1) కాయ : 1) చెట్టుకాయ 2) బిడ్డ 3) అరచేతిలో రాపిడివల్ల ఏర్పడిన పొక్కు
2) ఇల్లు : 1) గృహము 2) కుటుంబము 3) స్థానము
3) గృహము : 1) ఇల్లు 2) భార్య 3) రాశి
4) గురుడు : 1) తండ్రి 2) ఉపాధ్యాయుడు 3) బృహస్పతి
5) ముఖము : 1) మోము 2) ఉపాయము 3) ముఖ్యమైనది
6) బంతి : 1) కందుకము 2) ఒక జాతి పువ్వులచెట్టు 3) పంక్తి
7) రూపు : 1) ఆకారము 2) దేహము 3) కన్నెమెడలో బంగారు నాణెము
8) గంధము : 1) చందనము 2) గంధకము 3) సువాసన
9) కరము : 1) చేయి 2) తొండము 3) కిరణము
10) ఫలము : 1) పండు 2) ప్రయోజనం 3) లాభం
11) వీధి : 1) త్రోవ 2) వాడ 3) నాటక భేదము
12) లక్ష్మి : 1) రమ 2) సిరి 3) మెట్టదామర

పర్యాయపదాలు

1) అంగన : 1) వనిత 2)స్త్రీ 3) మహిళ
2) ఇల్లు : 1) గృహము 2) భవనము 3) మందిరము
3) పుష్పము : 1) పువ్వు 2) కుసుమము 3) ప్రసూనము
4) గంధము : 1) చందనము 2) మలయజము 3) గంధసారము
5) నెయ్యి : 1) ఆజ్యము 2) ఘృతము 3) నేయి
6) ముఖము : 1) వదనము 2) ఆననము 3) మొగము
7) గొడుగు : 1) ఛత్రము 2) ఆతపత్రము 3) ఖర్పరము
8) బ్రాహ్మణుడు : 1) భూసురుడు 2) విప్రుడు 3) ద్విజుడు

వ్యుత్పత్యర్థాలు

1) వనజనేత్ర : పద్మముల వంటి కన్నులు కలది. (స్త్రీ)
2) లేందీగె బోడి : లేత తీగ వంటి శరీరం కలది. (స్త్రీ)
3) అతిథి : తిథి, వార, నియమములు లేకుండా వచ్చేవాడు. (అతిథి)
4) పురం : గృహమును ధరించునది (గృహిణి)
5) అహిమభానుడు : చల్లనివి కాని కిరణములు గలవాడు. (సూర్యుడు)
6) ముక్కంటి : మూడు కన్నులు కలవాడు. (శివుడు)
7) పంచజనుడు : ఐదు భూతములచే పుట్టబడేవాడు. (మనిషి)
8) పార్వతి : పర్వతము యొక్క పుత్రిక. (గౌరి)
9) పారాశర్యుడు : పరాశర మహర్షి యొక్క కుమారుడు. (వ్యాసుడు)
10) వ్యాసుడు : వేదములను విభజించి ఇచ్చినవాడు. (వ్యాసమహర్షి)

భాషా కార్యకలాపాలు ప్రాజెక్టు పని గురు

* శ్రీనాథుడు సీస పద్య రచనకు ప్రసిద్ధి. శ్రీనాథుడు రచించిన ఏవైనా 5 పద్యాలు వేర్వేరు గ్రంథాల నుండి సేకరించండి. వాటిని రాయండి. తరగతిలో చదివి వినిపించండి. గోడ పత్రికలో ప్రదర్శించండి. ”
(శ్రీనాథుని సీస పద్యాలు )
జవాబు:
1. గుణనిధికి తల్లి చెప్పిన హిత వచనాలు శ్రీనాథుని “కాశీఖండము” నుండి.

సీ|| సచ్చో త్రియులు ననూచానులు సీమసీ థులునైన కులము పెద్దలఁ దలంచి
రాజమాన్యుడు సత్యరతుడు వినిర్మలా చారవంతుండు నైన జనకు దలచి
భాగ్యసంపదఁ బుణ్యపతి దేవతల లోన నెన్నంగఁ దగియెడు నన్నుదలచి
వేదశాస్త్ర పురాణ విద్యా నిరూఢులై వాసికెక్కిన తోడివారిఁ దలచి

తే|| చెడ్డయింటి చెదారమై శివుని కరుణ నివ్వటిలు నిర్వదేనేండ్ల నిన్ను దలచి
పదియు నార్వత్సరంబుల భార్యఁదలచి గోరతనములు మానురా ! గొడుకుఁగుఱ ! (కాశీ|| 4. ఆ. 91 ప)

2. పార్వతీదేవి చిరుతొండనంబి భార్య తిరువేంగనాంబి
వద్దకు, పచ్చిబాలెంతరాలు వేషంలో వచ్చుట
సీ|| ఫాల పట్టిక యందు భస్మత్రిపుండ్రంబుఁ గర్ణంబులను రాగి కమ్మదోయి
కంఠమందిత్తడి కంబంపుఁ గంటియ ఘన కుచంబుల మీదఁ గావిగంత
కటి మండలంబునఁ గరకంచుఁ బుట్టంబు కుడి సంది గిరి పెండ్లికొడుకుఁ గుఱ్ఱ
కేలు దామరయందుఁ గేదారవలయంబు జడకుచ్చుమీదఁ బచ్చడపుఁ గండ

తే|| సంతరించి పదాఱు వర్షముల వయసుఁ బచ్చి బాలెంతరాలు తాపసపురంధి
నంబి భామినిఁ దిరువెంగనాంబిఁ జేరి పాలు వోయింపు డమ్మ పాపనికి ననియె. (హర విలాసం – 2 ఆ. 94 ప)

3. భీమేశ్వర పురాణములోని పద్యం.
సీ|| శ్రీ భీమనాయక శివనామధేయంబు చింతింపనేర్చిన జిహ్వ జిహ్వ
దక్షవాటి పురాధ్యక్షమోహన మూర్తి చూడంగ నేర్చిన చూపు చూపు
దక్షిణాంబుధి తటస్థాయి పావన కీర్తి చే నింపనేర్చిన చెవులు చెవులు
తారక బ్రహ్మ విద్యాదాత య్దల విరులు పూన్సగ నేర్చు కరము కరము

గీ॥ ధవళకర శేఖరునకు ప్రదక్షిణంబు నర్గిఁదిరుగంగనేర్చిన యడుగులడుగు
లంబికానాయక ధ్యాన హర్షజలధి మధ్యమునఁ దేలియాడెడి మనసు మనసు. (భీమఖండం – 3 ఆ. 198 ప)

4. శృంగార నైషధం 2వ ఆశ్వాసం – 49 పద్యం.
(హంస, నల మహారాజుకు తన వృత్తాంతం చెప్పడం.)
సీ|| నవిన సంభవు సాహిణము వారువంబులు కులము సాములు మాకుఁ గువలయాక్షి
చదలేటి బంగారు జలరుహంబుల తూండ్లు భోజనంబులు మాకుఁ బువ్వు బోణి
సత్యలోకము దాక సకల లోకంబులు నాటపట్టులు మాకు నబ్జవదన
మధురాక్షరములైన మామాటలు వినంగ నమృతాంధసులే యోగ్యులనుంపమాంగి

తే|| భారతీదేవి ముంజేతి పలుకు జిలుక సమదగజయాన సబ్రహ్మచారిమాకు
వేదశాస్త్ర పురాణాది విద్యలెల్ల దరుణి ! నీయాన ఘంటాపథంబు మాకు. (శృంగార నైషధం – 2 ఆ. 49 ప)

5. శ్రీనాథుడు మరణించే సమయంలో చెప్పిన చాటు పద్యం
సీ|| కవిరాజు కంఠంబు కౌగిలించెను కదా పురవీధి నెదురెండఁ బొగడదండ
సార్వభౌముని భుజాస్తంభ మెక్కెను గదా నగరి వాకిట నుండు నల్లగుండు
ఆంధ్ర నైషధకర్త యంఘి యుగ్మంబునఁ దగిలి యుండెను గదా నిగళయుగము
వీరాభద్రారెడ్డి విద్వాంసు ముంజేత వియ్యమందెను గదా వెదురు గొడియ

తే|| కృష్ణవేణమ్మ’ కొనిపోయె నింత ఫలము బిలబిలాక్షులు తినిపోయెఁదిలలు పెసలు
బొడ్డు పల్లెను గొడ్డేటి మోసపోతి నెట్లు చెల్లింతు డంకంబు లేడు నూర్లు. (చాటువు)

కవి పరిచయం

పాఠ్యభాగం పేరు : భిక్ష

ఏ గ్రంథం మండి గ్రహింపబడింది. ఆ సం : “కాశీఖండం” కావ్యంలోని సప్తమాశ్వాసం నుండి

కవి : శ్రీనాథుడు

కాలం : 1380-1470 (15వ శతాబ్దము)

ఎవరి ఆస్థాన కవి – : రాజమహేంద్రవరం రెడ్డిరాజుల కొలువులో ఆస్థాన కవి

తల్లిదండ్రులు : శ్రీనాథుడు ‘మారయ – భీమాంబ’ల ముద్దుబిడ్డడు.

బిరుదం : ‘కవి సార్వభౌమ’

ప్రతిభా పాండిత్యం : ఆంధ్ర కవులలో కవిత్రయం తరువాత, అంతటి ప్రతిభావంతుడైన కవి. ఈయన పెదకోమటి వేమారెడ్డి ఆస్థానంలో “విద్యాధికారి”గా ఉండేవాడు.

గౌడడిండిముని కంచుఢక్క పగులగొట్టడం : ప్రాధదేవరాయల ఆస్థానంలో ‘గౌడడిండిమభట్టు’ అనే గొప్ప పండితునితో వాదించి, ఆయనను ఓడించి కనకాభిషేకాన్ని, కవిసార్వభౌమ బిరుదును పొందాడు.

శ్రీనాథుని రచనలు : 1) మరుత్తరాట్చరిత్ర 2) శాలివాహన సప్తశతి 3) పండితారాధ్య చరిత్ర 4) కాశీఖండం 5) శృంగార నైషధం 6) హరవిలాసం 7) ధనంజయ విజయం 8) క్రీడాభిరామం 9) శివరాత్రి మహాత్మ్యం 10) పల్నాటి వీరచరిత్ర 11) నందనందన చరిత్ర అనేవి శ్రీనాథుడి రచనలు.

శ్రీనాథుని చాటువులు : శ్రీనాథుని చమత్కారానికీ, లోకానుశీలనకూ, రసజ్ఞతకూ, జీవన విధానానికి అద్దం పట్టే చాటువులు చాలా ఉన్నాయి.

కవితా లక్షణాలు : ఉదందలీల, ఉభయవాతొడి, రసాభ్యుచిత బంధం, సూక్తి వైచిత్రి

పద్యాలు – ప్రతిపదార్థాలు – బావాలు

I. అవగాహన – ప్రతిస్పందన

పద్యం -1

తే॥గీ॥ నెట్టుకొని కాయ బీఎండ పట్టపగలు
తాము శిష్యులు నిల్లిల్లు దపుకుండఁ
గాఠిగా విప్రగృహ వాటికల నొనర్చు
నఖిల విద్యాగురుండు భిక్షాటనంబు.
ప్రతిపదార్థం :
అఖిల విద్యాగురుండు : అఖిల = సమస్తములయిన
విద్యా = విద్యలకునూ
గురుండు = గురువు అయిన వేదవ్యాస మునీంద్రుడు
తానున్ = తానునూ
శిష్యులున్ = శిష్యులునూ
పట్టపగలు : (పగలు + పగలు = పట్టపగలు) = పట్టపగటి యందు
బీజెండ (బీఱు + ఎండ) = తీక్షణమయిన ఎండ
నెట్టుకొని = అతిశయించి
కాయన్ = కాయుచుండగా
కాశికా విప్రగృహవాటికలన్ : కాశికా = కాశికా నగరము నందలి
విప్రగృహ = బ్రాహ్మణ గృహాలకు సంబంధించిన
వాటికలన్ = వాడలయందు (వీథుల యందు)
ఇల్లిల్లు = ప్రతి గృహాన్నీ
తప్పకుండన్ = విడువకుండా (ఏ ఇల్లునూ విడిచిపెట్టకుండా)
భిక్షాటనంబు (భిక్షా + అటనంబు) = భిక్ష కొఱకైన సంచారాన్ని
ఒనర్చున్ = చేయును (చేస్తూ ఉంటాడు)

భావం :
చతుర్దశ విద్యలకును గురువయిన వేదవ్యాస మునీంద్రుడు, శిష్యులతో కలిసి, పట్టపగలు పెరిగిన తీక్షణమైన ఎండలో, కాశీ నగరంలోని బ్రాహ్మణ వీధులలో భిక్ష కోసం ఏ ఇల్లూ విడిచిపెట్టకుండా, ప్రతి గృహానికి తిరుగుతున్నాడు.

పద్యం – 2

తే॥గీ॥ వండుచున్నారమనే నొక్క వనజనేత్ర
తిరిగి రమ్మమ వొక్క లేఁదీగెఁ బోఁడి
దేవకార్యంబు వేఁడమఁ దెఱవ యోర్తు
ద్వా: కవాటంబుఁ దెజవదు సవిత యొకతె
ప్రతిపదార్థం :
ఒక్క వనజనేత్ర = ఒక పద్మాక్షి; (వనజనేత్ర (వ్వు) పద్మముల వంటి కన్నులు కలది)
వండుచున్నారము = వంట చేస్తున్నాము
అనున్ = అన్నది
ఒక్క లేందీఁగె బోఁడి; ఒక్క = ఒక
లేదీగె బోడి – లేత తీగ వంటి శరీరము గల స్త్రీ
తిరిగి = మరల
రమ్మనున్; (రమ్ము + అనున్) = రమ్మని అన్నది
తెఱవయోర్తు; తెఱవ = స్త్రీ
ఓర్తు = ఒకామె
నేడు = ఆనాడు
దేవకార్యంబు = దేవతల పూజాకార్యం
అనున్ = అన్నది (పితృదేవతల కార్యము నాడు పితృదేవతలకు పెట్టకుండా భిక్ష వేయరాదు)
వనిత యొకతే = ఒక ఇల్లాలు
ద్వాః కవాటంబున్; ద్వాః = ద్వారము యొక్క
కవాటంబున్ = తలుపును
తెఱవదు = తెరవనే తెరవలేదు

భావం :
ఒక ఇల్లాలు “వండుతున్నాము” అన్నది. మరొక స్త్రీ “మరల రండి” అన్నది. ఇంకొక ఇల్లాలు ఈ రోజు దేవవ్రతం (దేవకార్యము) అని చెప్పింది. మరియొక ఇల్లాలు అసలు ద్వారబంధం యొక్క తలుపులు తెరవనేలేదు.

పద్యం -3

సీ॥ ముంగిట గోమయంబున గోముఖము దీర్చి
కడలు నాల్గుగ ముగ్గుకట్టు పెట్టి,
యతిథి వచ్చేవిల్పి యర్ఘ్యపాద్యము లిచ్చి
పుష్పగంధంబులఁ బూజు చేసి,
ప్రక్షాళితంబైన పసిఁడి చట్టువమున
వన్నంబుమీఁద నెయ్యభిఘరించి,
ఫలపాయపాపూప బహుపదార్థములతో
భక్తి విశ్వాస తాత్పర్యగరిమఁ

తే॥ బెట్టుదురు మాధుకరభిక్ష భిక్షుకులకుఁ
గంకణంబులతో పూడిగములు రాయఁ
గద్రకరముల బ్రాహ్మణాంగనలు కాశి
నన్నపూర్ణ భవాని కట్టమఁగుఁ జెలులు
ప్రతిపదార్థం :
ముంగిటన్ (ముంగల + ఇల్లు = ముంగిలి) = ఇంటి ముందు భాగంలో
గోమయంబునన్ = ఆవు పేడతో
గోముఖము తీర్చి = అలికి
కడలు = అంచులు
నాలుగన్ = నాలుగు అయ్యేటట్లుగా (చతురస్రముగా)
ముగ్గు కట్టు పెట్టి, (మ్రుగ్గు కట్టు + పెట్టి) = ముగ్గు పెట్టి
అతిథిన్ = వచ్చిన అతిథిని
అచ్చోన్ = ఆ రంగవల్లి మధ్యంలో (ఆ చతురస్రంగా వేసిన ముగ్గు మధ్యలో)
నిల్పి = నిలిపి
అర్ఘ్యపాద్యములు = కాళ్ళు, చేతులు కడుగుకోడానికి నీళ్ళు (హస్తముల యందు అర్హ్యమును, పాదముల యందు పాద్యమును)
ఇచ్చి = ఇచ్చి
పుష్పగంధంబులన్ = పువ్వులతో, గంధముతో
పూజచేసి (పూజ + చేసి) = పూజించి
ప్రక్షాళితంబైన (ప్రక్షాళితంబు + ఐన) = బాగుగా కడుగబడిన
పసిడి, చట్టువమునన్ = బంగారు గరిటెతో
అన్నంబు మీదన్ = అన్నము పైన
నెయ్యి = నేతిని
అఘరించి = కొంచెం వేసి (అభిషరము చేసి అనగా కొద్దిగా చల్లి)
ఫలపాయసాపూప బహుపదార్దములతోన్; ఫల = పండ్లు
పాయస = పరమాన్నం
అపూప = పిండి వంటకాలు మొదలయిన
బహు = అనేకములైన
పదార్థములతోన్ = పదార్థాలతో
భక్తి విశ్వాస తాత్పర్యగరిమన్, భక్తి = పూజ్య భావము యొక్క
విశ్వాస = నమ్మకము యొక్క
తాత్పర్య = తత్పర భావము యొక్క (మక్కువ యొక్క)
గరిమన్ = పెంపుతో
కమ్రకరములన్ = ఇంపైన చేతులయందు
కంకణంబులతోన్ = ముత్యాలు, పగడాలు మొదలయిన వానిని గుచ్చి చేతికి కట్టుకొనే తోరాలతో
సూడిగములు = గాజులు
రాయన్ = ఒరసి కొనుచుండగా
కాశిన్ = కాశీ నగరమందు
అన్నపూర్ణ భవాని కట్టనుగు జెలులు; అన్నపూర్ణ = అన్నపూర్ణ అనే పేరుగల
భవాని = భవుని భార్యయైన పార్వతీ దేవి యొక్క
కట్టనుగు (కడు + అనుగు) = మిక్కిలి ప్రియురాండ్రైన
చెలులు = చెలికత్తెలయిన (స్నేహితురాండైన)
బ్రాహ్మణాంగనలు (బ్రాహ్మణ + అంగనలు) = బ్రాహ్మణ స్త్రీలు
భిక్షుకులకున్ = యతులకు; (భిక్ష అడిగేవారికి)
మాధుకర, భిక్షన్ = తేనెటీగను పోలిన, భిక్షను; (మాధుకరము అనే భిక్షను)
పెట్టుదురు = పెడతారు (వడ్డిస్తారు)

భావం :
వాకిట్లో ఆవుపేడతో చక్కగా అలికి, నాలుగు అంచులూ కలిసే విధంగా దానిపై ముగ్గుపెట్టి, ఆ ముగ్గు మధ్యలో, వచ్చిన అతిథిని నిలబెట్టి, వారికి కాళ్ళూ చేతులూ కడుగుకోడానికి నీళ్ళు ఇచ్చి, (అర్ఘ్య పాద్యములు ఇచ్చి), వారిని పూవులతో, గంధముతో పూజచేసి, కడిగిన బంగారు గరిటెతో అన్నంపై ఆవునేతిని అభిషరించి (చల్లి), పండ్లతో, పరమాన్నముతో, పలు రకాల పిండివంటలతో, భక్తి విశ్వాసాలు ఉట్టిపడే రీతిగా, చేతి తోరాలతో గాజులు ఒరసికొని ధ్వని చేస్తుండగా, తమ ఇంపయిన చేతులతో, కాశీ నగరంలోని బ్రాహ్మణ స్త్రీలు, యతీశ్వరులకు మాధుకర భిక్ష పెడుతూ ఉంటారు. ఆ ఇల్లాండ్రు అన్నపూర్ణా భవానికి ప్రియమైన స్నేహితురాండ్రుగా పేరు పొందారు.
విశేషాంశాలు:
1. అతిథి : (వ్యుత్పత్తి) = తిథి నియమాలు లేకుండా భోజన సమయానికి వచ్చేవాడు.

2. అర్ఘ్యం : (వ్యుత్పత్తి) = పూజకు తగినది
అష్టార్ధ్యములు : అర్ఘ్యములు ఎనిమిది రకములు. 1) పెరుగు 2) తేనె 3) నెయ్యి 4) అక్షతలు 5) గణిక 6) నువ్వులు 7) దర్భ 8) పుష్పము

3. పాద్యము : (వ్యుత్పత్తి) = పాదములకు అర్హమైనది (కాళ్ళు కడుగుకొనుటకు అర్హమైన నీరు)

4. మాధుకర భిక్ష : (వ్యుత్పత్తి) = మధుకరం అంటే తుమ్మెద. తుమ్మెద వివిధ పుష్పాలపై వ్రాలి, తేనెను గ్రహించి నట్లు, సన్న్యాసులు వివిధ గృహాలకు వెళ్ళి, ఆ ఇంటి గృహిణుల నుండి భిక్షాన్నములను స్వీకరిస్తారు. అందువల్ల సన్న్యాసులు స్వీకరించే భిక్షను ‘మాధుకర భిక్ష’ అంటారు.

పద్యం -4

కం॥ ఆ పరమ పురంధ్రులయం
దే పుణ్యాంగవయు భిక్ష యిడదయ్యెఁ గటా !
రేపాడి మేలుకని యే
నే పాపాత్ముని ముఖంబు వీక్షించితివో?
ప్రతిపదార్థం :
ఆ, పరమ, పురంధ్రుల యందున్ ; ఆ = అటువంటి
పరమ = ముఖ్య మైన
పురంధ్రుల యందున్ = కుటుంబినులలో (మగడునూ, బిడ్డలునూ కల స్త్రీని ‘పురంధి’ అంటారు.)
ఏ పుణ్యాంగనయున్, (ఏ, పుణ్య + అంగనయున్) = ఏ పుణ్యవతియును
భిక్ష = భిక్షాన్నమును
ఇడదయ్యెన్ = పెట్టదాయెను (పెట్టలేదు)
కటా = అక్కటా !
ఏను = నేను
రేపాడి = తెల్లవారు జాముననే మేలుకొని
ఏ పాపాత్ముని = ఎటువంటి పాపి యొక్క
మోమును = ముఖాన్ని
ఈక్షించితినో; (ఈక్షించితిని + ఓ) = చూశానో

భావం :
అటువంటి పరమ పురంధ్రులలో ఏ యొక్క పుణ్య స్త్రీ కూడా నాకు భిక్ష పెట్టడానికి రాలేదు. నేను ఈనాడు ఉదయం నిద్రలేచి, ఎటువంటి పాపాత్ముని ముఖాన్ని చూశానో కదా !

విశేషాంశాలు:
1. పాపాత్ముని ముఖం చూడడం : దుర్మార్గుల ముఖం చూస్తే, చెడ్డ పరిణామాలు కలుగుతాయని నమ్మకం. అందుకే ఉదయం లేవగానే కాని, పాడ్యమి తిథినాడు చంద్రోదయాన్ని గమనించినప్పుడు కాని, ఇష్టమైన వాళ్ళ ముఖాలను చూస్తారు. అలాగే ఏదయినా పనిపై వెళ్ళేటప్పుడు, కులస్త్రీలు శకునంగా ఎదురువస్తే మంచిది అనే సంప్రదాయాలు ఏర్పడ్డాయి. ప్రస్తుతం ఇటువంటి వాటిపై, నమ్మకం పోతూ ఉండడం గమనింపదగిన విషయం.

పద్యం – 5
తే॥గీ॥ ఉపవసింతుముగాక వేఁడుడిగి మడిగి
యస్తమించుచు మన్నవాఁ డమామ భామం
డెల్లి పారణకైవ లేదెట్లు మనకు?
మాధుకరభిక్ష బ్రాహ్మణ మందిరముల
ప్రతిపదార్థం :
ఉడిగి = (భిక్ష కోసం తిరగడం) మాని
మడిగి = అణగి యుండి
నేడు = ఈరోజు
ఉపవసింతుముగాక; (ఉపవసింతుము + కాక) = ఉపవాసం ఉందుము గాక !
అహిమభానుడు = వేడి కిరణములు గలవాడైన సూర్యుడు
ఆస్తమించుచునున్నవాడు; (అస్తమించుచున్ + ఉన్నవాడు) = అస్తమిస్తున్నాడు
ఎల్లి = రేపు
మనకున్ = మనకు
బ్రాహ్మణ మందిరములన్ = బ్రాహ్మణ గృహాలలో
మాధుకర భిక్ష – మాధుకర రూపమైన భిక్ష
పారణకైనన్ = ఉపవాసం ఉండి మరునాడు చేయు భోజనానికి అయినా
లేదెట్లు (లేదు + ఎట్లు) = లేకుండా ఎలా ఉంటుంది? (తప్పక లభిస్తుంది)

భావం :
ఇంక భిక్ష కోసం తిరగడం కట్టిపెట్టి, కడుపులో కాళ్ళు పెట్టుకొని మడిగి ఉండి, ఉపవాసం చేద్దాము. సూర్యుడు అస్తమిస్తున్నాడు. రేపైనా మనకు ఈ బ్రాహ్మణ మందిరాలలో ఉపవాసం తర్వాత చేసే పారణ భోజనానికి సరిపడ భిక్ష దొరకక పోడు.

ఆలోచించండి – చెప్పండి

ప్రశ్న 1.
‘అతిథి దేవోభవ’ అంటే ఏమిటి?
జవాబు:
‘అతిథి దేవోభవ’ అంటే అతిథి దేవుడుగా గలవాడవు అగుము అని భావం. అంటే అతిథిని దేవునిగా భావించి పూజించుము అని సారాంశం.

ప్రశ్న 2.
ప్రాచీన కాలంలో భిక్షాటనాన్ని పవిత్రకార్యంగా ఎందుకు భావించేవారు?
జవాబు:
సన్యాసులు, బ్రహ్మచారులు, మహర్షులు ‘భిక్షా’ వృత్తితో జీవించాలని, ధర్మశాస్త్రాలు చెపుతున్నాయి. వ్యాసమహర్షి వంటివారు పంచ భిక్ష స్వీకరించేవారు. అంటే కేవలం ఐదు గృహాలకు వెళ్ళి, ఐదుమంది నుండి మాత్రమే భిక్ష స్వీకరించేవారు. ఉపనయనం చేసినప్పుడు బ్రహ్మచారులు ముందుగా తల్లి నుండి, తరువాత తండ్రి నుండి భిక్షలు స్వీకరించాలి. సన్యాసులు వంటి వారు జీవనం కోసం వస్తువులు, ధనం, వగైరా దాచరాదని, వారు భిక్ష ద్వారా లభించిన దానినే తిని జీవించాలనీ, శాస్త్రాలు చెపుతున్నాయి. భిక్ష పెట్టినవారికి పుణ్యం వస్తుందని శాస్త్రాలు చెప్పాయి. అందుకే ప్రాచీన కాలంలో భిక్షాటనాన్ని పవిత్రకార్యంగా భావించేవారు.

ప్రశ్న 3.
భిక్ష సమర్పించేటప్పుడు నాటికీ నేటికీ ఉన్న తేడాలేమిటి?
జవాబు:
భిక్ష సమర్పించేటప్పుడు పూర్వం గృహిణులు, తమ ఇంటివాకిలిని ఆవు పేడతో శుద్ధిచేసి, అక్కడ ముగ్గు పెట్టి, అతిథికి అర్ఘ్యపాద్యాలిచ్చి, పుష్ప గంధాలతో పూజచేసి, అన్నం మీద నెయ్యి అభిఘారం చేసి, పిండివంటలతో భక్తి విశ్వాసాలతో అతిథులకు పెట్టేవారు.

ఇప్పుడు భిక్ష పెట్టడం తక్కువ అయ్యింది. కేవలం కొంతమంది మాత్రం, ముష్టి పెడుతున్నారు. అది కూడా విసుగుకుంటూ, తప్పనిసరి పరిస్థితుల్లోనే బిచ్చగాండ్రకు ముష్టి వేస్తున్నారు. ముష్టి ఎత్తుకోడం, కొన్ని ప్రాంతాల్లో నేరంగా పరిగణింపబడుతోంది. నేడు దాన ధర్మాలు తగ్గిపోయాయి.

వచనం -6

అవి యారాత్రి గడపి మజువాఁడు మధ్యాహ్న కాలంబున ఆ శిష్యులుం దాను
వేటువేటు విప్రభవన వాటికల భిక్షాటవంబొనర్పంబోయి,
తొలువాఁటియట్ల ముక్కంటేమాయ వేమచ్చెకంటియు వంటకంబు
పెట్టకున్నఁ గటకటంబడి భిక్షాపాత్రంబు నట్టనడు వీధిం బగులవైచి కోపావేశంబున
ప్రతిపదార్థం :
అని = అట్లు చెప్పి
ఆ రాత్రి, గడపి = ఆ రాత్రి ఎలాగో వెళ్ళదీసి
మఱునాడు = తరువాతి రోజు
మధ్యాహ్నకాలంబునన్ = మధ్యాహ్న వేళయందు
శిష్యులున్ = శిష్యులునూ
తానున్ = తానునూ (వేద వ్యాసుడునూ)
వేఱువేఱన్ = విడివిడిగా
వేదవ్యాసుండు = వేద వ్యా సమహర్షి
విప్రభవన వాటికలన్; విప్ర భవన = బ్రాహ్మణ మందిరములు ఉన్న
వాటికలన్ = వాడలలో (వీథులలో)
భిక్షాటనంబు; (భిక్షా + ఆటనంబు) = భిక్ష కోసం సంచారం
ఒనర్పంబోయి (ఒనరన్ + పోయి) = చేయబోయి
తొలునాటియట్ల (తొలునాటి + అట్ల) – ముందురోజులాగే
ముక్కంటి మాయన్ = శివుని మాయచేత
ఏ మచ్చెకంటియున్ = ఏమీన నేత్రయును,
(మచ్చె కంటి : (వ్వు)) = చేపల వంటి కన్నులు కలది (స్త్రీ)
వంటకము = అన్నం
పెట్టకున్నన్ (పెట్టక + ఉన్నన్) = పెట్టకపోగా
కటకటంబడి = బాధపడి
భిక్షాపాత్రంబు = భిక్షా పాత్రను
నట్టనడు వీధిన్ = వీధి నట్టనడుమ (మధ్యలో)
పగులవైచి = పగులకొట్టి
కోపావేశంబునన్ (కోప + ఆవేశంబునన్)= కోపము యొక్క ఆవేశంతో

భావం :
అని వేదవ్యాసుడు, శిష్యులతో ఆ రాత్రి మఠంలో గడిపి, మరుసటి రోజు యథావిధిగా మధ్యాహ్న సమయానికి శిష్యులునూ, తానూ వేర్వేరుగా బ్రాహ్మణ వాడలలో భిక్షాటనం చేయసాగారు. కాని అంతకు ముందు రోజులాగే, విశ్వనాథుడి మాయవల్ల, ఏ ఇల్లాలు వారికి భిక్ష పెట్టలేదు. దానితో వ్యాసుడు బాధపడి, కోపంతో భిక్షాపాత్రను నట్టనడి వీధిలో ముక్కలు ముక్కలయ్యేటట్లు పగులకొట్టాడు. అంతటితో కోపావేశం దిగక.

పద్యం -7

తే॥ ( ధనములేకుండెదరు మూఁడు తరములందు
మూడు తరములఁ జెడుఁగాక మోక్షలక్ష్మి
విద్యయును మూడు తరముల వెడలవలయుఁ
పంచజనులకుఁ గారి పట్టణమున
ప్రతిపదార్థం :
కాశికాపట్టణమునన్ = కాశీ పట్టణము నందు
పంచ జనులకున్ = మనుష్యులకు (పంచభూత ములచే పుట్టువారు మనుష్యులు)
మూడు తరములన్ = మూడు తరముల పాటు
మోక్షలక్ష్మి = కైవల్య లక్ష్మి
చెడుఁగాక = చెడిపోవుగాక
మూడు తరములన్ = మూడు తరముల పాటు
విద్యయును = విద్య కూడా
వెడలవలయున్ – పోవాలి (నిష్క్రమించాలి)
మూడు తరముల యందున్ = మూడు తరముల పాటు
ధనము లేకుండెదరు. = ధనము లేకుండా ఉంటారు (పేదవారై ఉంటారు)

భావం :
కాశీ నివాసులకు ముదిరిన ఈ ధన మదం దిగిపోయే వరకు, “వీరు మూడు తరాల వఱకూ నిరుపేదలై ఉండాలి. మూడు తరాల వఱకూ వీరికి ముక్తి లక్ష్మి చెడిపోవాలి. మూడు తరాల వణుకూ వీరు చదువులేనివారు కావాలి.” అని వ్యాసుడు కాశీ నగరాన్ని శపించడానికి సిద్ధమయ్యాడు.

వచనం – 8

అవి పారాశర్యుండు పుత్పిపాసా పరవశుండై శపియింపం దలంచు
వనసరంబున నొక్క విప్రభవనంబు వాఁకిటం
బార్వతి ప్రాకృత వేషంబున
ప్రతిపదార్థం :
అని = ఈ విధంగా
పారాశర్యుండు = వ్యాసుడు (వ్య) పరాశర మహర్షి కుమారుడు (వేదవ్యాసుడు)
క్షుత్పిపాసాపరవశుండై; క్షుత్ = ఆకలితోనూ
పిపాసా = దప్పికతోనూ (నీరు త్రాగాలనే కోరికతోనూ)
పరవశుండై; (పరవశుండు + ఐ) = పరాధీనుడై (లొంగినవాడై)
శపియింపన్ = శపించడానికి
తలచు = ఊహించే
అవసరంబునన్ = సమయంలో
ఒక్క విప్రభవనంబు వాకిటన్; ఒక్క = ఒక
విప్రభవనంబు = బ్రాహ్మణ మందిరము యొక్క
వాకిటన్ = వాకిలి యందు (గృహ ద్వారమునందు)
పార్వతి = పార్వతీ దేవి
ప్రాకృత వేషంబునన్ = సామాన్య స్త్రీ వేషంలో

భావం :
అని ఆకలి దప్పులతో బాధపడుతున్న వ్యాసుడు శపించాలని ఆలోచిస్తున్న సమయంలో, ఒక బ్రాహ్మణ భవనం ద్వారము దగ్గర పార్వతీ దేవి సామాన్య స్త్రీ వేషంలో మందలించింది.

విశేషాంశాలు:
1. పారాశర్యుడు (వ్వ) : పరాశర మహర్షి కుమారుడు (వ్యాసుడు)

పద్యం – 9 : కంఠస్థ పద్యం

ఉ॥ వేదపురాణశాస్త్ర పదవి వదవీయసియైన పెద్దము
ఆదున కాళికానగర హాటకపీఠ శిఖాధిరూఢ య
య్యాదను శక్తి సంయమివరా ! యిటు రమ్మని పిల్చి హస్తనం
జాదరలీల రత్నఖచితాభరణంబులు ఘల్లు ఘల్లవన్
ప్రతిపదార్థం :
వేదపురాణ శాస్త్ర పదవీ నదవీయసి యైన; వేద = వేదముల యందు
పురాణ = పురాణముల యందు
శాస్త్ర = శాస్త్రముల యందు ప్రతిపాదింపబడిన
పదవీ = జ్ఞానమునకు
నదవీయసియైన (న + దవీయసి + ఐన) = మిక్కిలి దూరము నందు లేని
పెద్ద ముత్తైదువ = పెద్దదైన పురంధి
కాశికా నగర హాటిక పీఠ శిఖాధిరూఢ; కాశికా నగర = కాశికా నగరము అనెడి
హాటక పీఠ = స్వర్ణ పీఠము యొక్క
శిఖా = శిఖరమందు
అధిరూఢ = అధిరోహించియున్న
అయ్యాదిమ శక్తి (ఆ + ఆదిమ శక్తి) : ఆ మొదటి శక్తి స్వరూపిణి
హస్త సంజ్ఞాదర లీలన్; హస్త సంజ్ఞా = చేతి సంజ్ఞ యందు వెల్లడి యవుతున్న
ఆదర = ఆదరముతో కూడిన
లీలన్ = విధముతో
రత్న ఖచితా భరణంబులు: రత్న = రత్నములతో
ఖచిత = పొదుగబడిన (కూడిన)
ఆభరణంబులు = నగలు
ఘల్లు ఘల్లనన్ = గల్లు గల్లుమని శబ్దము చేయు చుండగా
సంయమివరా = ఓ మునీశ్వరా !
ఇటురమ్ము + అని = ఇటు రమ్మని
పిల్చెన్ = పిలిచింది

భావం :
సకల వేదాలు, సకల పురాణాలు, సకల శాస్త్రములు నిర్దేశిస్తున్న మార్గానికి దగ్గరగా ఉన్న పెద్ద ముత్తైదువ, కాశీనగరం. అనే బంగారు పీఠంపై అధిరోహించిన ఆ ఆదిమశక్తి, తన చేతితో సంజ్ఞ చేసింది. ఆ సంజ్ఞలో ఆదరం కనబడింది. అప్పుడు ఆమె రత్నఖచితమైన ఆభరణాలు ఘల్లు ఘల్లుమని చప్పు డయ్యాయి. అలా ఘల్లుమంటుండగా, ఆమె ‘ఓ మునీశ్వరా ! ఇటు రమ్ము’ అని వ్యాసుని పిలిచింది.

పద్యం – 10: కంఠస్థ పద్యం

శా॥ ఆకంఠంబుగ విష్ణు మాధుకర భిక్షాన్నంబు భక్షింపఁగా
లేకున్నం గడు వంగలార్చెదవు మేలే ? లెప్ప ! శాంతుండవే !
నీ కంటెన్ మతిహీమలే కటకటా ! నీవార ముస్లించచుల్
శాకాహారులుఁ గందభోజులు, శిలాంఛప్రక్రముల్ తాపసుల్!
ప్రతిపదార్థం :
ఇప్డు= ఇప్పుడు
ఆకంఠంబుగన్ = కంఠము దాకా (గొంతు దాకా)
మాధుకర భిక్షాన్నంబు = మాధుకర రూపమైన భిక్షాన్నమును
భక్షింపగాన్ = తినడానికి
లేకున్నన్ (లేక + ఉన్నన్) = లేకపోయేసరికి
కడున్ = మిక్కిలి
అంగలార్చెదవు = అంగలు వేస్తున్నావు (తొట్రు పడుతున్నావు) (దుఃఖిస్తున్నావు)
మేలే (మేలు + ఏ) : నీవు చేసే పని మంచిదా?
లెస్స = బాగున్నదా?
శాంతుండవే (శాంతుండవు + ఏ) = నీవు శాంత గుణం కలవాడవేనా !
కటకటా = అక్కట కటా !
నీవార ముష్టింపచుల్ = ఏ పూటకు ఆ పూట పిడికెడు నివ్వరి వడ్లు దంచుకొని వండి తినేవారునూ
శాకాహారులు (శాక + ఆహారులు) : కాయ కూరలు మాత్రమే తినేవారునూ
కందభోజులు = దుంపలు మాత్రమే తినేవారునూ
శిలోంఛ ప్రక్రముల్; శిల = కోతకోసిన వరిమళ్ళలో జారీ పడిన కంకులు ఏరుకొని వాటితో బ్రతికేవారునూ
ఉంఛ ప్రక్రముల్ = రచ్చరోళ్ళ వద్ద వడ్లు దంచేటప్పుడు చుట్టూ జారిపడిన బియ్యపు గింజలు ఏరుకొనడమే జీవనంగా కలవారునూ అయిన
తాపసుల్ = తపస్సు చేసుకొనేవారు; (మునులు)
నీకంటెన్ = నీ కన్న
మతిహీనులే (మతిహీనులు + ఏ) = బుద్ధితక్కువ వారా? (తెలివి తక్కువ వారా?)

భావం :
ఇప్పుడు గొంతు దాకా తినడానికి మాధుకర భిక్షాన్నం దొరకలేదని నీవు ఇంతగా చిందులు వేస్తున్నావు కదా ! ఇది
మంచి పనియేనా ? బాగున్నది. నిజంగా నీవు శాంత | స్వభావుడవేనా ? పిడికెడు వరిగింజలతో కాలం వెళ్ళబుచ్చేవారూ, శాకాహారంతో, దుంపలతో సరిపెట్టుకొనే వాళ్ళూ, వరి మళ్ళలో కంకులు ఏరుకొని బ్రతికేవాళ్ళూ, రోళ్ళ వద్ద జారిపడిన బియ్యం ఏరుకొని జీవించే వాళ్ళూ అయిన మునులు, నీ కంటె తెలివి తక్కువ వారా?

పద్యం – 11

తే॥గీ॥ మువీశ్వర ! వివవయ్య యున్న యూరుఁ
గన్నతల్లియు వొక్క రూపన్న రీతి
యటు విశ్లేషించి శివుని యర్థాంగలక్ష్మి
కాశి; యివ్విటి మీద వాగ్రహము దగునె?
ప్రతిపదార్థం :
ఓ మునీశ్వర (ముని + ఈశ్వరా) : ఓ మునీశ్వరుఁడా ! = (వేదవ్యాస మహర్షి !)
ఉన్నయూరున్ (ఉన్న + ఊరున్) = తాను ఉన్న ఊరును
కన్న తల్లియున్ = తనను కనిన తల్లియును
ఒక్కరూపు = ఒకే మాదిరి
అన్న రీతి = అనే రీతిని
వినవయ్య = నీవు వినలేదా?
అటు విశేషించి = అంతకంటెను విశేషించి
కాశి = కాశీ పట్టణం
శివుని = ఈశ్వరుని యొక్క
అర్థాంగ లక్ష్మి = భార్య
ఇవ్వీటిమీదన్ (ఈ + వీటిమీదన్) = ఈ కాశీనగరం మీద
ఆగ్రహము = కోపం
తగునె (తగును + ఎ) = తగునా?

భావం :
పెద్ద ముత్తైదువు రూపంలో ఉన్న పార్వతీ దేవి, వ్యాసుని “ఉన్న ఊరు కన్నతల్లితో సమానం” అనే రీతిని నీవు వినలేదా? అంతకంటెను విశేషించి శివుని అర్థాంగ లక్ష్మియైన ఈ కాశీనగరి మీద నీవు ఇంత కోపం చూపించడం తగునా?” అని మందలించింది.

వచనం – 12

ఇట్టి కాళికావగరంబుమీద భిక్షలేకుండుట
కారణంబుగా వీయంత వాడు కటకటంబడి
శపియింపందలంచువే? విశేషించి యాఁకొన్న వాఁడవు
గావున నీ యవపరంబున నిన్ను హెచ్చు గుందాడుట
మము బోఁటి గృహిణులకు మెచ్చుగాదు. మా
యింటికిం గుడువ రమ్ము! కుడిచి కూర్చున్న
పిమ్మటం గొన్ని మాటలు నీతో వాడఁగలవనివ
నమ్మహాసాధ్వింగని, పారాశర్యుండిట్టులనియె –
ప్రతిపదార్ధం :
ఇట్టి కాశికా నగరంబు మీదన్ = ఇటువంటి కాశీ పట్టణం పైన;
భిక్ష లేకుండుట కారణంబుగాన్ = భిక్ష దొరకలేదన్న కారణంగా
నీయంతవాడు = నీ యంతటివాడు
కటకటంబడి = కోపగించుకొని
శపియింపన్ = శపించాలని
తలంచునే = అనుకుంటాడా?
బ్రాహ్మణుండవు గదా ! = నీవు బ్రాహ్మణుడవు గదా !
నీవేమన్ననున్ (నీవు + ఏమి + అన్నన్) = నీవు ఏమన్నా
చెల్లున్ = చెల్లుబడి అవుతుంది
అటు విశేషించి = అంతకంటెను విశేషంగా
ఆకొన్నవాడవు = ఆకలితో ఉన్నావు
కావునన్ = కాబట్టి
ఈ యవసరంబునన్ = ఈ సందర్భంలో
నిన్నున్ = నిన్ను
హెచ్చుకుందాడుట = నిందించడం; (నీతో వాదులాడటం )
మముబోటి = మా వంటి
గృహిణులకున్ – ఇల్లాండ్రకు
మెచ్చుగాదు = మెప్పు కలిగించదు
మా యింటికిన్ (మా + ఇంటికిన్) = మా ఇంటికి
కుడువన్ = తినడానికి
రమ్ము = రావయ్యా !
కొన్ని మాటలు = కొన్ని మాటలు
నీతోన్ = నీతో
ఆడన్ = పలుకవలసినవి
కలవు = ఉన్నాయి
అనినన్ = అనగా
అమ్మహాసాధ్విన్ (ఆ + మహాసాధ్విన్) = ఆ గొప్ప పతివ్రతను
కని = చూచి
పారాశర్యుండు = వేదవ్యాసుడు (పరాశరుని కుమారుడు)
ఇట్టులనియె (ఇట్టులు + అనియె) = ఈ విధంగా అన్నాడు

భావం :
“ఇటువంటి కాశీ నగరం మీద, కేవలం భిక్ష దొరకలేదని నీలాంటి ఉత్తముడు, బాధపడి శపించాలని అనుకోవచ్చా ; నీవు బ్రాహ్మణుడవు కాబట్టి, నీవు ఏమన్నా నీకు చెల్లుతుంది. పైగా నీవు ఆకలితో ఉన్నావు. కాబట్టి ఈ సమయంలో నిన్ను ఎక్కువగా నిందించడం, మాలాంటి గృహిణులకు మర్యాద కాదు. మా ఇంటికి భోజనానికి రా, భోజనమైన తరువాత నీతో కొన్ని మాటలు మాట్లాడవలసి ఉన్నది.” అని పార్వతీ దేవి వ్యాసునితో చెప్పుగా, ఆ మహాసాధ్విని చూచి, వ్యాసుడు ఈ విధంగా అన్నాడు.

ఆలోచించండి – చెప్పండి

ప్రశ్న 1.
భిక్ష దొరకని వ్యాసుడు కోపగించాడు కదా ! దీనిపైన మీ అభిప్రాయమేమిటి?
జవాబు:
వ్యాసుడు వేదవేదాంగవేత్త. అష్టాదశ పురాణాలు రచించినవాడు. భారతం రచించినవాడు. అటువంటి వాడు కేవలం రెండు రోజులు భిక్ష దొరకలేదని కాశీ నగరంపై కోపించి శపించడానికి సిద్ధమయ్యాడు.

వ్యాసుడు కోపించడం, ధర్మం కాదు. లోకంలో ఎందరో మహర్షులు, తాపసులు నివ్వరి బియ్యం తిని జీవిస్తున్నారు. కొందరు శాకాహారంతో, కంద భోజనంతో కడుపు నింపుకుంటున్నారు. కొందరు ఉంఛ వృత్తితో జీవిస్తున్నారు. కాబట్టి వ్యాసుని వంటి మహర్షి రెండు రోజులు పస్తు ఉండలేక, శివుని భార్యయైన కాశీ నగరాన్ని శపించబోవడం నేరం అని నా అభిప్రాయం.

ప్రశ్న 2.
‘కోపం మనిషిని విచక్షణ కోల్పోయేలా చేస్తుంది. దీన్ని గురించి మాట్లాడండి.
జవాబు:
కోపం వస్తే మనిషికి ఏది మంచిదో, ఏది చెడ్డదో గ్రహించే విచక్షణ శక్తి పోతుంది. ఈ మాటలో సత్యం ఉంది. విశ్వామిత్రుడు, దుర్వాసుడు వంటి మహర్షులు ఈ విధంగానే కోపంతో విచక్షణ కోల్పోయి, ఎన్నో చిక్కులకు లోనయ్యారని పురాణాలు చెపుతున్నాయి.

దుర్యోధనుడు పాండవుల పై కోపంతోనే విచక్షణ కోల్పోయి, నిండు సభలో ద్రౌపదిని అవమానించాడు. దుర్వాసుడు కోపంతోనే అంబరీషుని, ధర్మరాజును పరీక్షించబోయి, తానే కష్టపడ్డాడు. విశ్వామిత్రుడు వశిష్ఠునిపై కోపంతో తానే భంగపడ్డాడు.

ప్రశ్న 3.
ఉన్న ఊరును కన్న తల్లితో సమానమని ఎందుకు అంటారు?
జవాబు:
కన్నతల్లి మనకు కావలసిన దానిని, తాను గుర్తించి మన కడుపు నింపుతుంది. కన్నతల్లి తన బిడ్డలపై ఎప్పుడూ కోపగించుకోదు. పిల్లలను కన్నతల్లి బాగా ప్రేమగా చూసి, వారికి కావలసిన వాటిని ఇస్తుంది.

అలాగే మనం ఉన్న ఊరు కూడా, మనకు కావలసిన వాటిని సమకూరుస్తుంది. మనం ఉన్న ఊరిలో మనకు ప్రజలు అందరూ తెలిసిన వారు ఉంటారు. వారు తన తోడి వ్యక్తిని ప్రేమగా కన్నతల్లి వలె చూస్తారు. అందుకే “జననీ, జన్మభూమిశ్చ స్వర్గాదపి గరీయసీ” అన్నారు.

కన్నతల్లిని విడిచి వెళ్ళకూడదు. అలాగే మనం ఉన్న ఊరును విడిచి పొరుగూరు పోకూడదు. పొరుగూరిలో మనం ఎన్నటికీ ఉన్న ఊరులో వలె సుఖంగా ఉండలేము. కన్నతల్లి, ఉన్న ఊరు సమానం.

పద్యం – 13

తే॥గీ॥ | అస్తమింపగఁ జేరినాఁ డహిమకరుడు.
శిష్యులేగాక యయుతంబు చిగురుఁబోడి
వ్రతము తప్పి భుజింపంగ వలమగాడు
వేఁడు విన్నటి మజువాఁడు విక్కువంబు
ప్రతిపదార్థం :
అహిమకరుడు = సూర్యుడు (చల్లనివి కాని కిరణములు కలవాడు)
అస్తమింపగన్ = అస్తమించడానికి
చేరినాడు = సమీపించాడు
ఏఁగాక (ఏన్ + కాక) = నేను కాకుండ
శిష్యులు = శిష్యులు
అయుతంబు = పదివేలమంది ఉన్నారు
వ్రతము తప్పి = వ్రతం విడిచిపెట్టి
భుజియింపన్ = భుజించడానికి
వలను కాదు = యుక్తం కాదు; (ఒప్పిదం కాదు)
చిగురుబోడి = చిగురు వంటి శరీరం గల దానా !
నేడున్ = నేడు కూడా
నిన్నటి = నిన్నటి రోజునకు
మఱునాడు = మరుసటి రోజే (అనగా నిన్న లాగే నేడూ పస్తు ఉండటమే)
నిక్కువంబు = నిజం

భావం :
తల్లీ ! పల్లవగాత్రీ ! సూర్యుడు అస్తమించడానికి సమీపించాడు. (సూర్యాస్తమయం కాబోతుంది). నేను కాక ఇంకా పదివేలమంది శిష్యులు ఉన్నారు. అందరితో కలిసి భుజించే వ్రతం ఉన్న నేను, నా వ్రతాన్ని విడిచి పెట్టి మీ ఇంట్లో ఒక్కడినీ భుజించలేను. ఈ రోజు కూడా నిన్నటి రోజుకు మరుసటి రోజే. (అంటే నిన్నటి లాగే ఈ రోజు కూడా ఉపవాసం నాకు తప్పదు. అని ధ్వ ని)

పద్యం – 14: కంఠస్థ పద్యం

చం॥ అనవుడు నల్లవవ్వి కమలానవ యిట్లము, లెప్పగాక, యో
మునివర! నీవు శిష్యగణముంగొని చయ్యవ రమ్ము విశ్వనా
థునికృప పేర్మి వెందట తిథుల్ చమబెంచినఁ గామధేనువుం
ఐవి గొనునట్లు పెట్టుదు వపారములైన యభిప్పితాన్నముల్
ప్రతిపదార్థం :
అనవుడున్ = వేదవ్యాసుడు ఇట్లు చెప్పగా
కమలానన (కమల + ఆనన) = పద్మం వంటి ముఖం గల ఆ ముత్తైదువ
అల్ల = కొంచెం
నవ్వి = నవ్వి
ఇట్లనున్ (ఇట్లు + అనున్) = ఇలా చెప్పింది
లెస్సగాక = మేలు అగునుకాక !
ఓ మునివర = ఓ మునీశ్వరుడా !
నీవు = నీవు
శిష్యగణమున్ = శిష్యులందరినీ
కొని = తీసుకొని
చయ్యనన్ = శీఘ్రంగా
రమ్ము = రమ్ము (మా ఇంటికి భోజనానికి రా)
విశ్వనాథుని = విశ్వనాథుడైన పరమేశ్వరుని యొక్క
కృపపేర్మిన్ = దయాతిశయం చేత (అధికమైన దయచేత)
ఎందరతిథుల్ (ఎందరు + అతిథుల్) = ఎంతమంది అతిథులు వచ్చినప్పటికీ
కామధేనువున్ = దేవతల కామధేనువును
పనిగొనునట్లు – స్వాధీనం చేసికొన్న విధంగా
అపారములైన (అపారములు + ఐన) = అంతులేని;
అభీప్సితాన్నముల్ (అభీప్సిత + అన్నముల్) = కోరిన పదార్థాలను
పెట్టుదున్ = పెడతాను

భావం :
వేదవ్యాసుడు ఇలా చెప్పగా, పద్మం వంటి ముఖం గల ఆ ముత్తైదువ చిఱునవ్వు నవ్వి “మంచిది. సరేలే. విశ్వనాథుని దయవల్ల ఎంతమంది అతిథులు వచ్చినా, కామధేనువును కలిగియున్న యజమానురాలు రీతిగా, కోరిన పదార్థాలన్నీ నేను అనంతంగా పెట్టగలను. కాబట్టి నీ శిష్యులను తీసుకొని వెంటనే భోజనానికి రా” అన్నది.

వచనం – 15

అనిన వట్లకాక మహాప్రపాదంబని వేదవ్యాసుండు
శిష్యులం గూర్చుకొని భాగీరథికిం జని యువస్పర్శం
బాచరించి యేతెంచిన –
ప్రతిపదార్థం :
అనినన్ = అట్లు ముత్తైదువ చెప్పగా
అట్లకాక = అట్లే అగుకాక (అలాగే చేస్తాను)
మహాప్రసాదంబు + అని = మహానుగ్రహమని
వేదవ్యాసుండు = వేదవ్యాసుడు
శిష్యులన్ = శిష్యులను
కూర్చుకొని = కలుపుకొని (తన వెంటబెట్టుకొని)
చని = వెళ్ళి (గంగకు వెళ్ళి)
ఉపస్పర్శంబు = స్నానమును, ఆచమనమును
ఆచరించి = చేసి
ఏతెంచినన్= రాగా

భావం :
ఆ ముత్తైదువ అట్లు చెప్పగా “సరే మహాప్రసాదం” అని వేదవ్యాసుడు శిష్యులను తీసుకొని గంగానదికి వెళ్ళి స్నానం, ఆచమనం, పూర్తిచేసుకొని రాగా,

పద్యం – 16

తే॥గీ॥ గొడుగు పాగల గిలకలు గులకరింప
విందుబింబాస్య యెదురుగా వేగు దెంచి
ఛాత్ర సహితంబుగాఁ బరాశరతనూజు
బంతిపాగించే భుక్తిశాలాంతరమున
ప్రతిపదార్థం :
గొడుగు పాగల గిలకలు = గొడుగు పావకోళ్ల యొక్క గిలకలు (గొడుగుల వలెనుండు గుబ్బలు గల పావకోళ్ళు)
గులకరింపన్ = మ్రోగుతుండగా
ఇందు బింబాస్య (ఇందు బింబ + ఆస్య) = చంద్రబింబము వంటి ముఖం కల ఆ ఇల్లాలు
ఎదురుగాన్ = వ్యాసునకు ఎదురుగా
ఏగుదెంచి = వచ్చి (మునీశ్వరునకు ఎదురేగి)
ఛాత్ర సహితంబుగాన్ = శిష్య సమేతంగా
పరాశరతనూజు బంతి = పరాశరుని కుమారుడైన వ్యాసుడు మొదట కూర్చున్న బంతిని; (పంక్తిని)
భుక్తి శాలాంతరబునన్ (భుక్తిశాలా + అంతరమునన్) = భోజనశాల లోపల
సాగించెన్ = వడ్డన సాగించింది

భావం :
తాను ధరించిన గొడుగు పావుకోళ్ళ గిలకలు మ్రోగుతుండగా, చంద్రముఖియైన ఆ ముత్తైదువ, వారికి ఎదురుగా వచ్చి స్వాగతం చెప్పింది. శిష్య సమేతంగా వేదవ్యాస మునీంద్రుడు భోజనశాలలో కూర్చున్నాడు. అప్పుడు ఆమె ఆ పంక్తికి వడ్డన సాగించింది.

ఆలోచించండి – చెప్పండి

ప్రశ్న 1.
భోజనానికి ఆహ్వానించిన గృహిణితో వ్యాసుడు పలికిన మాటలను బట్టి మీకేమి అర్థమయింది?
జవాబు:
వ్యాసుడు తన శిష్యులతో కూడా భిక్షాటనం చేసి, వాళ్ళతో కలసి భుజించేవాడని అర్థమయ్యింది. ఒకవేళ పగటి సమయంలో భిక్ష దొరక్కపోతే ఉపవాసం ఉండేవాళ్ళని అర్థమయింది.

వ్యాసుడు తన శిష్యులతో కలసి భుజించాలనే వ్రతం కలవాడని అర్థమయింది. శిష్యులను విడిచి పెట్టి తానొక్కడే భుజించాలనే స్వార్థపు ఆలోచన లేనివాడని అర్థమయింది. తనను ఆశ్రయించిన శిష్యుల బాగోగులను పట్టించుకొనేవాడని అర్థమయింది.

ప్రశ్న 2.
ఈ పాఠం ఆధారంగా నాటి గురుశిష్య సంబంధం గురించి వివరించండి.
జవాబు:
ఈ పాఠం ఆధారంగా చూస్తే నాటి గురుశిష్య సంబంధం విడదీయరానిదని తెలుస్తోంది. శిష్యులు ఎల్లప్పుడూ గురువుని ఆశ్రయించి ఉండేవారు. గురువులతో పాటు శిష్యులు కూడా భిక్షాటనం చేసి లభించిన ఆహారాన్ని అందరూ కలసి భుజించేవారు. ఒకవేళ సూర్యాస్తమయం లోపల భిక్ష లభించకపోతే ఆ రోజు ఉపవాసం ఉండేవాళ్ళు. గురువు మాటను శిష్యులు అతిక్రమించే వారు కాదు. గురువు తనకంటే ముందుగా శిష్యుల బాగోగులను గురించి పట్టించుకొనేవాడు.

AP SSC 10th Class Telugu Grammar Sandhulu సంధులు

February 7, 2024February 6, 2024 by AP Board

AP State Board Syllabus AP SSC 10th Class Telugu Solutions 10th Class Telugu Grammar Sandhulu సంధులు Notes, Questions and Answers.

AP State Syllabus SSC 10th Class Telugu Grammar Sandhulu సంధులు

తెలుగు సంధులు

నా చిన్నప్పుడు చేసిన పనులు గుర్తుకు వచ్చాయి.

గమనిక :
పై వాక్యంలో “చిన్నప్పుడు” అనే పదం, చిన్న + అప్పుడు అనే రెండు పదాలు కలవడం వల్ల వచ్చింది. దీనినే “సంధి పదం” అంటారు. ఉచ్చరించడంలో సౌలభ్యం కోసం రెండు పదాలను వెంట వెంటనే కలిపి మాట్లాడవలసినప్పుడు, లేదా రాయవలసినప్పుడు “సంధి పదం” ఏర్పడుతుంది.

సంధి :
వ్యాకరణ పరిభాషలో రెండు స్వరాల (అచ్చుల) కలయికను “సంధి” అని పిలుస్తారు.

తెలుగు సంధులు :
రెండు తెలుగుపదాల మధ్య జరిగే సంధులను “తెలుగు సంధులు” అంటారు.

సంధి కార్యం : రెండు అచ్చుల మధ్య జరిగే మార్పును “సంధి కార్యం” అని పిలుస్తారు.

పూర్వ స్వరం :
సంధి జరిగే మొదటి పదం చివరి అక్షరంలోని అచ్చును (స్వరాన్ని) “పూర్వ స్వరం” అని పిలుస్తారు.

పర స్వరం :
సంధి జరిగే రెండవ పదం మొదటి అక్షరంలోని అచ్చును (స్వరాన్ని) “పర స్వరం” అని పిలుస్తారు.

ఉదా :
రామ + అయ్య : ‘రామ’ లోని ‘మ’ లో ‘అ’ పూర్వ స్వరం, ‘అయ్య’ లోని ‘అ’ పర స్వరం.

1. అత్వ సంధి సూత్రం
అత్తునకు సంధి బహుళంగా వస్తుంది.

ఈ కింది పదాలను విడదీయండి.

ఉదా : మేనల్లుడు = మేన + ‘అల్లుడు – (న్ +) అ + అ = అ) = (అత్వ సంధి)
1) ఒకప్పుడు : ఒక అప్పుడు = (అత్వ సంధి)
2) వచ్చినందుకు – వచ్చిన అందుకు : (అత్వ సంధి)
3) రాకుంటే ఉంటే (అత్వ సంధి)
4) లేకేమి = లేక + ఏమి = (అ + ఏ = (అత్వ సంధి)
5) పోవుటెట్లు : పోవుట + ఎట్లు = (అ + ఎ (అత్వ సంధి)
6) కొండంత = కొండ + అంత = (అ + ఎ (అత్వ సంధి)

గమనిక :
పై సంధి పదాలలోని పూర్వ స్వరం ‘అ’. అది పర స్వరంలోని అచ్చుతో కలిస్తే, పూర్వ స్వరం ‘అ’ లోపిస్తుంది. పై ఉదాహరణలలో ‘అ’ లోపించింది కాబట్టి ఇది ‘అత్వ సంధి’.

దీనిని అత్వ సంధి లేక ‘అకార సంధి’ అంటారు. పొట్టి ‘అ’ అనే అక్షరానికి, అచ్చు పరమైతే ‘అత్వ సంధి’ వస్తుంది.

2. ఇత్వ సంధి సూత్రం
ఏమ్యాదుల ఇత్తునకు సంధి వైకల్పికంగా వస్తుంది.
ఏమ్యాదులు = ఏమి మొదలగునవి.

ఏమి, మణి, కి (షష్ఠి, అది, అవి, ఇది, ఇవి, ఏది, ఏవి మొదలైనవి ఏమ్యాదులు. (కి షష్ఠి అంటే ‘కిన్’)

ఈ కింది పదాలను విడదీయండి.
ఉదా :
అ) ఏమంటివి = ఏమి + అంటివి = (ఇ + అ = అ) = (ఇత్వ సంధి)
సంధి జరుగనప్పుడు “య” కారం ఆగమంగా వస్తుంది. దానినే ‘యడాగమం’ అని పిలుస్తారు.

ఆ) ఏమియంటివి = ఏమి + య్ + అంటివి = ఇ + (య్ + అ) = య (ఇకార సంధి రాని యడాగమ రూపం)

గమనిక :
ప్రథమ, ఉత్తమ పురుష బహువచన క్రియల ఇకారానికి, సంధి వైకల్పికంగా జరుగుతుంది.

వచ్చిరిపుడు = వచ్చిరి + ఇపుడు – (ఇ + ఇ + ఇ) = (ఇత్వ సంధి)
వచ్చిరియిపుడు = వచ్చిరి + య్ + ఇపుడు – (ఇ + ఇ + యి) (యడాగమం వచ్చిన రూపం)

గమనిక :
పై ఉదాహరణలలో హ్రస్వ ‘ఇ’ కారానికి అచ్చు కలిసినపుడు సంధి జరిగింది. దీనిని “ఇత్వ సంధి” అంటారు. ఇత్వ సంధి తప్పక జరగాలన్న నియమం లేదు.

వైకల్పికం :
సంధి జరుగవచ్చు లేక జరుగకపోవచ్చు. వ్యాకరణంలో ఈ పరిస్థితిని “వైకల్పికం” అని పిలుస్తారు.

అభ్యాసం :
ఉదా : 1) ఏమంటివి = ఏమి + అంటివి : (మ్ + ఇ + అ = మ) : ఇత్వ సంధి
2) పైకెత్తినారు : పైకి + ఎత్తినారు : (ఇ + ఎ = ఎ) : ఇత్వ సంధి
3) మనిషన్నవాడు = మనిషి + అన్నవాడు – (ఇ + అ = అ) – ఇత్వ సంధి

3. ఉత్వ సంధి సూత్రం
ఉత్తునకు అచ్చు పరమైనపుడు సంధి నిత్యంగా వస్తుంది.

ఈ కింది పదాలను విడదీయండి.
ఉదా : రాముడతడు = రాముడు + అతడు = (డ్ + ఉ + అ = డ) : (ఉత్వ సంధి)
1) అతడెక్కడ = అతడు + ఎక్కడ = (A + ఎ = ఎ) : (ఉత్వ సంధి)
2) మనమున్నాము = మనము + ఉన్నాము : (ఉ + ఉ = ఉ) : (ఉత్వ సంధి)
3) మనసైన . మనసు + ఐన = (A + ఐ = ఐ) : . (ఉత్వ సంధి)

గమనిక :
హ్రస్వ ఉ కారానికి, అనగా ఉత్తునకు, అచ్చు కలిసినప్పుడు, పూర్వ స్వరం ‘ఉ’ కారం లోపించి, పర స్వరం కనిపిస్తుంది. లోపించిన పూర్వ స్వరం ‘ఉ’ కాబట్టి, ఇది “ఉత్వ సంధి” అని పిలువబడుతుంది.

నిత్యం :
నిత్యం అంటే, తప్పక సంధికార్యం జరుగుతుందని అర్థం.

4. యడాగమ సంధి సూత్రం
సంధి లేనిచోట అచ్చుల మధ్య “య్” వచ్చి చేరడాన్ని “యడాగమం” అని పిలుస్తారు.

ఈ కింది పదాలను విడదీయండి.
ఉదా :
అ) మాయమ్మ = మా + అమ్మ – మాయమ్మ
ఆ) మాయిల్లు = మా + ఇల్లు = మాయిల్లు
ఇ) హరియతడు = హరి + అతడు = హరియతడు
గమనిక :
పై ఉదాహరణలలో సంధి జరుగలేదు. కాని కొత్తగా ‘య్’ వచ్చి చేరింది. అలా చేరడం వల్ల ఈ కింది విధంగా మార్పు జరిగింది.

అ) మా + య్ + అమ్మ : మా ‘య’ మ్మ
ఆ) మా + య్ . + ఇల్లు : మా ‘ఋ’ ల్లు
ఇ) హరి + య్ + అతడు = హరి ‘య’ తడు

5. ఆమ్రేడిత సంధి సూత్రం
అచ్చునకు ఆమ్రేడితం పరమైతే సంధి తరచుగా వస్తుంది.

ఆమ్రేడితం :
ఒక పదాన్ని రెండుసార్లు ఉచ్చరిస్తే, రెండోసారి ఉచ్చరింపబడిన పదాన్ని ‘ఆమ్రేడితం’ అంటారు.
ఉదా :
1) ఆహాహా = ఆహా + ఆహా – ‘ఆహా’ అనే పదం రెండుసార్లు వచ్చింది. అందులో రెండవ ‘ఆహా’ అనే దాన్ని ఆమ్రేడితం అని పిలవాలి.
2) అరెరె : అరె అరె : రెండవసారి వచ్చిన ‘అరె’ ఆమ్రేడితం.
3) ఔరౌర – ఔర + . ఔర = రెండవసారి వచ్చిన ‘ఔర’ ఆమ్రేడితం.

గమనిక :
పై ఉదాహరణలలో ఒక్కొక్క పదం రెండుసార్లు వచ్చింది. రెండవసారి వచ్చిన పదాన్ని ‘ఆమ్రేడితం’ అంటారు.

ఆమ్రేడిత సంధికి ఉదాహరణములు :
ఔర + ఔర = (ఔర్ + అ)
ఆహా + ఆహా = (ఆహ్ + ఆ)
ఓహో + ఓహో = (ఓహ్ + ఓ)

గమనిక :
పై ఉదాహరణలలో పూర్వ పదం అనగా మొదటి పదం చివర, అ, ఆ, ఓ వంటి అచ్చులున్నాయి. ఈ అచ్చులకు ఆమ్రేడితం పరమైతే, సంధి వస్తుంది.
ఔర + ఔర = ఔరౌర = (అ + ఔ = ఔ)
ఆహా + ఆహా = ఆహాహా = (ఆ + ఆ = ఆ)
ఓహో + ఓహో = ఓహోహో = (ఓ + ఓ = ఓ)
ఏమి + ఏమి = ఏమేమి = (ఇ + ఏ = ఏ)
ఎట్లు + ఎట్లు = ఎట్లెట్లు = (ఉ + ఎ = ఎ)
ఏమిటి + ఏమిటి = ఏమిటేమిటి = (ఇ + ఏ = ఏ)
అరె + అరె = అరెరె = (ఎ + అ = ఎ)

గమనిక :
ఆమ్రేడిత సంధి, ఈ కింది ఉదాహరణలలో వికల్పంగా జరుగుతుంది. వీటిని గమనిస్తే, సంధి జరిగిన రూపం ఒకటి, సంధిరాని రూపము మరొకటి కనబడతాయి.
ఉదా :
ఏమి + ఏమి = ఏమేమి, ఏమియేమి (సంధి వైకల్పికం)
ఎట్లు + ఎట్లు – ఎబ్లెట్లు, ఎట్లుయెట్లు (సంధి వైకల్పికం)
ఎంత + ఎంత = ఎంతెంత, ఎంతయెంత (సంధి వైకల్పికం)

6. ఆమ్రేడిత ద్విరుక్తటకారాదేశ సంధి సూత్రం
ఆమ్రేడితం పరమైనపుడు, కడాదుల తొలి యచ్చు మీది వర్ణాల కెల్ల అదంతమైన ద్విరుక్తటకారం వస్తుంది.
కడాదులు (కడ + ఆదులు) = కడ, ఎదురు, కొన, చివర, తుద, తెన్ను, తెరువు, నడుము, పగలు, పిడుగు, బయలు, మొదలు, మొదలైనవి కడాదులు.

కింది ఉదాహరణలను గమనించండి.
1) పగలు + పగలు = పట్టపగలు
2) చివర + చివర = చిట్టచివర
3) కడ + కడ = కట్టకడ

గమనిక :
1) పగలు + పగలు – పట్టపగలు అవుతోంది. అంటే ‘ప’ తర్వాత ఉన్న ‘గలు’ అన్న అక్షరాలకు బదులుగా, ‘ఋ’ వచ్చింది. ‘మీ’ వచ్చి, ‘పట్టపగలు’ అయింది.
2) చివర + చివర అన్నప్పుడు ‘చి’ తర్వాత రెండక్షరాల మీద ‘జ’ వచ్చి, ‘చిట్టచివర’ అయింది.
3) కడ + కడ అన్నప్పుడు ‘డ’ స్థానంలో ‘జ’ వచ్చి ‘కట్టకడ’ అయింది. ఇప్పుడు కిందివాటిని కలిపి రాయండి.
ఎదురు + ఎదురు = ఎట్టయెదురు
కొన + కొన = కొట్టకొన
మొదట + మొదట = మొట్టమొదట
బయలు + బయలు = బట్టబయలు
తుద + తుద : తుట్టతుద

గమనిక :
ఆమ్రేడితం పరంగా ఉంటే, కడ మొదలైన శబ్దాల మొదటి అచ్చు మీద ఉన్న అన్ని అక్షరాలకు, ‘ఋ’ (ద్విరుక్తటకారం) వస్తుండడం గమనించాం.

7. ద్రుతప్రకృతిక సంధి సరళాదేశ సంధి
ద్రుతప్రకృతికం మీది పరుషాలకు సరళాలు వస్తాయి.

ఈ కింది పదాలు చదివి, పదంలోని చివర అక్షరం కింద గీత గీయండి. 1) పూచెను 2) చూచెన్ 3) తినెను 4) చేసెన్ 5) ఉండెన్

గమనిక :
పై పదాలను గమనిస్తే పదాల చివర, ను, న్ లు కనిపిస్తాయి. అంటే పదాల చివర నకారం ఉంది. ఈ నకారాన్ని ‘ద్రుతం’ అంటారు. ద్రుతము చివర గల పదాలను, “ద్రుతప్రకృతికాలు” అంటారు.

గమనిక :
పూచెను, చూచెన్, తినెను, చేసెన్, ఉండెన్ – అనేవి ద్రుతప్రకృతికాలు

కింది ఉదాహరణములను గమనించండి.
ఉదా:
అ) పూచెన్ + కలువలు = పూచెన్ + గలువలు
ఆ) దెసన్ + చూచి = దెసన్ + జూచి
ఇ) చేసెన్ + టక్కు = చేసెన్ + డక్కు
ఈ) పాటిన్ + తప్ప : పాటిన్ + దప్ప
ఉ) వడిన్ + పట్టి = వడిన్ + బట్టి
ఊ) చేసెను + తల్లీ : ‘ ‘ చేసెను + దల్లీ
ఋ) దెసను + చూసి : దెసను + జూసి

గమనిక :
ద్రుతప్రకృతికానికి ‘క’ పరమైతే ‘గ’, ‘చ’ పరమైతే ‘జ’, ‘ట’ పరమైతే ‘డ’, ‘త’ పరమైతే ‘ద’, ‘ప’ పరమైతే ‘బ’ ఆదేశంగా వస్తాయి.
1) క – ‘గ’ గా
2) చ – ‘జ’ గా
3) ట – ‘డ’ గా
4) త – ‘ద’ గా
5) ప – ‘బి’ గా మార్పు వచ్చింది.

ఇందులో ‘క చ ట త ప’ లకు, ‘పరుషాలు’ అని పేరు, ‘గ జ డ ద బ’ లకు, ‘సరళాలు’ అని పేరు.

దీనిని బట్టి సరళాదేశ సంధి సూత్రం ఇలా ఉంటుంది.

ద్రుత ప్రకృతిక సంధి సూత్రం (1):
ద్రుత ప్రకృతికం మీది పరుషాలకు, సరళాలు వస్తాయి.

గమనిక :
ఇప్పుడు పై ఉదాహరణలలో మార్పు గమనించండి.
ఉదా :
పూచెఁ గలువలు (ద్రుతం అరసున్నగా మారింది)
1) పూచెను + కలువలు (పూచెం గలువలు (ద్రుతం సున్నగా మారింది)
2) పూచెనలువలు (ద్రుతం మీద హల్లుతో కలిసి సంశ్లేష రూపం అయ్యింది)
3) పూచెను గలువలు. (ద్రుతం మార్పు చెందలేదు) దీనికి సూత్రం చెపితే సూత్రం ఇలా ఉంటుంది.

ద్రుత ప్రకృతిక సంధి సూత్రం (2) : ఆదేశ సరళాలకు ముందున్న ద్రుతానికి, బిందు, సంశ్లేషలు విభాషగా వస్తాయి.
గమనిక :
అంటే ఒక్కోసారి బిందువు వస్తుంది. ఒక్కోసారి సంశ్లేష వస్తుంది.

8. గసడదవాదేశ సంధి సూత్రం
ప్రథమ మీది పరుషాలకు గ,స,డ,ద,వ లు బహుళంబుగా వస్తాయి.

కింది పదాలను ఎలా విడదీశారో గమనించండి.
1) గొప్పవాడు = గదా – గొప్పవాడు + కదా (డు + క)
2) కొలువుసేసి = కొలువు + చేసి (వు + చే)
3) వాడు డక్కరి = వాడు + టక్కరి (డు + ట)
4) నిజము దెలిసి = నిజము + తెలిసి (ము + తె)
5) పాలువోయక = పాలు + పోయక (లు + పో)

గమనిక : పై ఉదాహరణలలో పూర్వపదం చివర, ప్రథమా విభక్తి ప్రత్యయాలు ఉన్నాయి. పరపదం మొదట క, చ, ట, త, ప, లు ఉన్నాయి. ఈ విధంగా ప్రథమావిభక్తి మీద ప్రత్యయాలు, క, చ, ట, త, ప లు పరమైతే, వాటి స్థానంలో గ, స, డ, ద, వ లు ఆదేశంగా వస్తాయి. అంటే
1) క – గ గా మారుతుంది.
2) చ – స గా మారుతుంది.
3) ట – డ గా మారుతుంది.
4) త – ద గా మారుతుంది.
5) ప – వ గా మారుతుంది.

అంటే క, చ, ట, త, ప లకు గ, స, డ, ద, వ లు ఆదేశంగా వస్తాయి.

ద్వంద్వ సమాసంలో : గసడదవాదేశ సంధి

కింది పదాలను గమనించండి.

కూరగాయలు = కూర + కాయ + లు
కాలుసేతులు = కాలు + చేయి + లు
టక్కుడెక్కులు = టక్కు + టెక్కు + లు
తల్లిదండ్రులు = తల్లి + తండ్రి + లు
ఊరువల్లెలు : ఊరు + పల్లె + లు

గమనిక :
పై ఉదాహరణలు ద్వంద్వ సమాసపదాలు. పై ఉదాహరణలలో కూడా క చట త ప లకు, గసడదవ లు వచ్చాయి. దీన్నే గసడదవా దేశం అంటారు.

గసడదవాదేశ సంధి సూత్రం:
ద్వంద్వ సమాసంలో మొదటి పదం మీద ఉన్న క చట త ప లకు గసడదవలు క్రమంగా వస్తాయి.

కింది పదాలను కలపండి.
1) అక్క , చెల్లి : అక్కసెల్లెండ్రు
2) అన్న తమ్ముడు – అన్నదమ్ములు

9. టుగాగమ సంధి సూత్రం
కర్మధారయములందు ఉత్తునకు, అచ్చుపరమైతే టుగాగమం వస్తుంది.

ఈ కింది పదాలను పరిశీలించండి.
నిలువు + అద్దం = నిలువుటద్దం
తేనె + ఈగ = తేనెటీగ
పల్లె + ఊరు = పల్లెటూరు

గమనిక :
వీటిలో సంధి జరిగినపుడు ‘ట్’ అదనంగా చేరింది. ఇలా ‘ట్’ వర్ణం అదనంగా వచ్చే సంధిని, ‘టుగాగమ సంధి’ అంటారు. అలాగే కింది పదాలు కూడా గమనించండి. తేనె, పల్లె అనే పదాల చివర ‘ఉ’ లేక పోయినా, టుగాగమం వచ్చింది.
1) చిగురు + ఆకు = చిగురుటాకు / చిగురాకు
2) పొదరు + ఇల్లు : పొదరుటిల్లు / పొదరిల్లు

గమనిక :
వీటిలో ‘ట్’ అనే వర్ణం సంధి జరిగినపుడు రావచ్చు. ‘ట్’ వస్తే “టుగాగమం” అవుతుంది. ‘ట్’ రాకుంటే ‘ఉత్వ సంధి’ అవుతుంది.

సూత్రం :
కర్మధారయమునందు పేర్వాది శబ్దాలకు అచ్చు పరమైనపుడు, టుగాగమం విభాషగా వస్తుంది.
ఉదా :
1) పేరు + ఉరము = పేరు టురము / పేరురము
2) చిగురు + ఆకు = చిగురుటాకు / చిగురాకు
3) పొదరు + ఇల్లు = పొదరుటిల్లు / పొదరిల్లు

10. లులన సంధి సూత్రం
లు, ల, న లు పరమైనపుడు ఒక్కొక్కప్పుడు ‘ము’ గాగమానికి లోపమూ, దాని పూర్వ స్వరానికి దీర్ఘమూ విభాషగా వస్తాయి.

ఈ కింది ఉదాహరణములు గమనించండి.
1) పుస్తకములు – పుస్తకాలు
2) దేశముల – దేశాల
3) జీవితమున – జీవితాన
4) గ్రంథములు – గ్రంథాలు
5) రాష్ట్రముల – రాష్ట్రాల
6) వక్షమున – వృక్షాన

పై పదాల్లో మార్పును గమనించండి.

పుస్తకములు, గ్రంథములు, దేశములు, రాష్ట్రములు, జీవితమున, వృక్షమున – వీటినే మనం పుస్తకాలు, గ్రంథాలు, దేశాలు, రాష్ట్రాలు, జీవితాన, వృక్షాన అని కూడా అంటాం.

గమనిక :
ఈ మార్పులో, లు,ల, న అనే అక్షరాల ముందున్న ‘ము’ పోయింది. ‘ము’ కంటే ముందున్న అక్షరానికి దీర్ఘం వచ్చింది.

11. పడ్వాది సూత్రం
పడ్వాదులు పరమైనపుడు ‘ము’ వర్ణకానికి లోప పూర్ణబిందువులు విభాషగా వస్తాయి.

ఈ కింది ఉదాహరణలు గమనించండి.
1) భయము + పడు = భయంపడు, భయపడు

విడదీసిన పదాలకూ, కలిపిన పదాలకూ తేడా గమనించండి. కలిపిన పదంలో ‘ము’ కు బదులుగా సున్న(0) వచ్చింది. మరో దానిలో ‘ము’ లోపించింది.

గమనిక :
పడ్వాదులు = పడు, పట్టె, పాటు అనేవి.

12. త్రిక సంధి సూత్రం
1. ఆ, ఈ, ఏ అనే సర్వనామాలు త్రికం అనబడతాయి.
2. త్రికం మీది అసంయుక్త హల్లుకు ద్వితం బహుళంగా వస్తుంది.
3. ద్విరుక్తమైన హల్లు పరమైనపుడు, ఆచ్చికమైన దీర్ఘానికి హ్రస్వం వస్తుంది.

ఈ కింది ఉదాహరణ చూడండి.
అక్కొమరుండు = ఆ + కొమరుండు
ఆ + కొమరుండు = అనే దానిలో, ‘ఆ’, త్రికంలో ఒకటి. ఇది ‘అ’ గా మారింది. సంయుక్తాక్షరం కాని హల్లు ‘కొ’ ద్విత్వంగా ‘క్కొ’ గా మారింది.

అలాగే ఈ, ఏ లు అనే త్రికములు కూడా, ఇ, ఎ లుగా మారతాయి.
ఉదా :
ఈ + కాలము = ఇక్కాలము
ఏ + వాడు = ఎవ్వాడు

త్రిక సంధి సూత్రం (1):
త్రికము మీది అసంయుక్త హల్లుకు ద్విత్వం బహుళంగా వస్తుంది.
ఉదా :
ఈ + క్కాలము
ఏ + వ్వాడు

త్రిక సంధి సూత్రం (2) : ద్విరుక్తమైన హల్లు పరమైనపుడు అచ్ఛిక దీరానికి హ్రస్వం అవుతుంది.
ఉదా : 1) ఇక్కాలము 2) ఎవ్వాడు

13. రుగాగమ సంధి
సూత్రం : పేదాది శబ్దాలకు ‘ఆలు’ శబ్దం పరమైతే, కర్మధారయంలో రుగాగమం వస్తుంది.
పేదాదులు = (పేద + ఆదులు) పేద మొదలైనవి.

పేద, బీద, ముద్ద, బాలెంత, కొమ, జవ, అయిదువ, మనుమ, గొడ్డు మొదలైనవి పేదాదులు.
ఉదా : పేద + ఆలు = పేద + ర్ + ఆలు = పేదరాలు

పై రెండు పదాలకు మధ్య ‘5’ అనేది వచ్చి, ప్రక్కనున్న ‘ఆ’ అనే అచ్చుతో కలిస్తే ‘రా’ అయింది. అదెలా వస్తుందంటే, పేద, బీద, బాలెంత ఇలాంటి పదాలకు ‘ఆలు’ అనే శబ్దం పరమైతే, ఇలా ‘రుగాగమం’ అంటే ‘5’ వస్తుంది. ఆగమం : రెండు పదాలలో ఏ అక్షరాన్ని కొట్టివేయకుండా, కొత్తగా అక్షరం వస్తే “ఆగమం” అంటారు.

మనుమ + ఆలు = మనుమరాలు
బాలెంత + ఆలు = బాలెంతరాలు

రుగాగమ సంధి సూత్రం (2) :
కర్మధారయంలో తత్సమ పదాలకు, ఆలు శబ్దం పరమైతే, పూర్వ పదం చివరనున్న అత్వానికి ఉత్వమూ, రుగాగమమూ వస్తాయి.
ఉదా :
ధీరురాలు = ధీర + ఆలు
గుణవంతురాలు = గుణవంత + ఆలు
విద్యావంతురాలు = విద్యావంత + ఆలు

14. పుంప్వాదేశ సంధి సూత్రం
కర్మధారయ సమాసాల్లో “ము” వర్ణకానికి బదులు “పుంపులు” ఆదేశంగా వస్తాయి.

గమనిక :
“ము” అనే వర్ణకానికి బదులుగా “పు” కాని, “ఎపు” కాని వస్తుంది. దీన్ని వ్యాకరణ దృష్టిలో “ఆదేశం” అని పిలుస్తారు. కింది పదాలు విడదీసి చూడండి. మార్పును గమనించండి.
ఉదా :
అచ్చపు పూలతోట = అచ్చము + పూలతోట

అ) నీలపుఁగండ్లు = నీలము + కండ్లు
ఆ) ముత్తెపుసరులు = ముత్తెము + సరులు
ఇ) సరసపుమాట = సరసము + మాట

గమనిక :
పైన పేర్కొన్న ఉదాహరణలలో రెండు మార్పులను మనం గమనించవచ్చు.

అ) మొదటి పదాల్లో ‘ము’ వర్ణకం లోపించింది.
ఆ) ప్రతి సంధి పదంలోనూ మొదటి పదం విశేషణాన్ని తెలుపుతుంది.

గమనిక :
సమాసంలో మొదటి పదం విశేషణం, రెండవ పదం విశేష్యం అయితే, ఆ సమాసాలను “విశేషణ పూర్వపద కర్మధారయ సమాసం” అంటారని మనకు తెలుసు. అంటే ఈ పుంప్వాదేశ సంధి, కర్మధారయ సమాసాల్లో ఏర్పడుతుందని గ్రహించాలి.

అభ్యాసం :
కింది పదాలను విడదీసి, సంధి సూత్రాన్ని సరిచూడండి.

అ) సింగపు కొదమ
జవాబు:
సింగపుకొదమ : సింగము + ‘కొదమ = పుంప్వాదేశ సంధి

గమనిక :
ఇక్కడ సింగము అనే మొదటి పదం చివర ఉన్న “ము” వర్ణకం పోయి, “పు” ఆదేశంగా వచ్చింది. కాబట్టి ఇది “పుంప్వాదేశ సంధి.”

ఆ) ముత్యపుచిప్ప
జవాబు:
ముత్యపుచిప్ప = ముత్యము + చిప్ప + పుంప్వాదేశ సంధి
గమనిక :
ఇక్కడ ముత్యము అనే మొదటి పదం చివర ఉన్న “ము” వర్ణకం పోయి, “పు” ఆదేశంగా వచ్చింది. కాబట్టి ఇది “పుంప్వాదేశ సంధి.”

ఇ) కొంచెపు నరుడు
జవాబు:
కొంచెపునరుడు = కొంచెము + నరుడు = పుంప్వాదేశ సంధి
గమనిక :
ఇక్కడ కొంచెము అనే పూర్వపదం చివర ఉన్న “ము” వర్ణకం పోయి, “పు” ఆదేశంగా వచ్చింది. కాబట్టి ఇది పుంప్వాదేశ సంధి.

15. ప్రాతాది సంధి సూత్రం
సమాసాలలో ప్రాతాదుల తొలి అచ్చు మీది వర్ణాలకెల్ల లోపం బహుళంగా వస్తుంది.

కింద గీత గీసిన పదాలను విడదీయండి. మార్పులు గమనించండి.

అ. పూరెమ్మ అందంగా ఉన్నది.
జవాబు:
పూరెమ్మ : పూవు + రెమ్మ – ప్రాతాది సంధి

ఆ. గురుశిష్యులు పూదోటలో విహరిస్తున్నారు.జవాబు:
పూదోట : పూవు + తోట = ప్రాతాది సంధి

ఇ) కొలనులో కెందామరలు కొత్త శోభను వెదజల్లుతున్నాయి.
జవాబు:
కెందామరలు – కెంపు + తామరలు = ప్రాతాది సంధి

ఈ) ఆ ముసలివానిలాగే అతని ప్రాయిల్లు జీర్ణమైయున్నది.
జవాబు:
ప్రాయిల్లు : పాత + ఇల్లు = ప్రాతాది సంధి

పై సంధి పదాల విభజనను సరిచూడండి. వచ్చిన మార్పు గమనించండి.
అ) పూవు + రెమ్మ = పూరెమ్మ = ప్రాతాది సంధి
ఆ) పూవు + తోట = పూఁదోట = ప్రాతాది సంధి
ఇ) కెంపు + తామరలు = కెందామరలు = ప్రాతాది సంధి
ఈ) ప్రాత + ఇల్లు = ప్రాయిల్లు = ప్రాతాది సంధి
ఉ) మీదు + కడ = మీఁగడ = ప్రాతాది సంధి

గమనిక :
1) ఈ ఐదు సందర్భాలలోనూ మొదటి పదంలోని మొదటి అక్షరం తరువాత ఉన్న వర్ణాలన్నీ లోపిస్తాయి.
2) రెండవ పదం మొదట ఉన్న పరుషా (త, క) లు, సరళా (ద, గ) లుగా మారాయి.

పై మార్పులను బట్టి, ప్రాతాది సంధి నియమాలను ఈ విధంగా అర్థం చేసుకోవచ్చు.

ప్రాతాది సంధి

ప్రాతాది సంధి సూత్రము (1):
సమాసాలలో ప్రాతాదుల తొలి అచ్చు మీది వర్ణాలకెల్ల లోపం బహుళంగా వస్తుంది.
1) పూవు + తోట = పూ + తోట
2) కెంపు + తామర = కెల + తామర
3) మీదు + కడ = మీ + కడ

ప్రాతాది సంధి సూత్రము (2) :
లోపింపగా మిగిలిన (సంధిలోని) మొదటి అక్షరానికి పరుషాలు పరమైతే నుగాగమం (‘న్’ ఆగమంగా) వస్తుంది.
1) పూ + న్ + తోట = పూదోట
2) కె +న్ + తామర = కెందామర
3) మీ + 5 + కడ = మీగడ

గమనిక :
నుగాగమంలోని ‘స్’ అనేది, పూర్ణబిందువుగా గాని, అర్థబిందువుగా గాని, సరళాదేశ సంధి వల్ల మారుతుంది.
ఉదా : 1) పూఁదోట
2) కెందామర
3) మీఁగడ

గమనిక :
ప్రాతాదులు అంటే ‘పాత’ మొదలయిన కొన్ని మాటలు. అవి
1) ప్రాత
2) లేత
3) క్రొత్త
4) క్రిందు
5) కెంపు
6) చెన్ను మొ||నవి.

16. నుగాగమ సంధి సూత్రం
ఉదంతమగు తద్ధర్మార్థక విశేషణానికి అచ్చు పరమైనపుడు నుగాగమం వస్తుంది.

అభ్యాసం :
కింది పదాలను విడదీయండి. మార్పును గమనించండి.

అ) నుగాగమ సంధి:

అ) చేయునతడు = చేయు + అతడు
ఆ) వచ్చునపుడు = వచ్చు + అపుడు

గమనిక :
చేయు, వచ్చు వంటి క్రియలు చివర ‘ఉత్తు’ను, అనగా హ్రస్వ ఉకారాన్ని కల్గి ఉంటాయి. కాబట్టి వీటిని ‘ఉదంతాలు’ అంటారు. ఇవి తద్ధర్మార్థక క్రియలు. అంటే ఏ కాలానికైనా వర్తించే క్రియలు. ఈ ఉదంత, తద్ధర్మార్థక క్రియలకు అచ్చు కలిసింది. అప్పుడు ‘న్’ అనే అక్షరం కొత్తగా వస్తుంది. ‘న్’ ఆగమంగా అనగా ఉన్న అక్షరాలను కొట్టి వేయకుండా వస్తుంది. కాబట్టి ఇది “నుగాగమ సంధి’.
ఉదా :
చేయు + అతడు = చేయు +న్ + అతడు = చేయునతడు
వచ్చు + అప్పుడు = వచ్చు + న్ + అప్పుడు = వచ్చునప్పుడు

గమనిక :
అతడు, అప్పుడు అనే పదాలలోని ‘అ’ అనే అచ్చు పరంకాగా, కొత్తగా ‘న్’ ఆగమంగా వచ్చి, నుగాగమం అయింది.

ఉదా :
1) వచ్చునప్పుడు
2) చేయునతడు

ఆ. నుగాగమ సంధి:

గమనిక :
ఈ పై సందర్భాలలోనే కాక, మరికొన్ని చోట్ల కూడా నుగాగమం వస్తుంది. కింది పదాలు విడదీసి, పరిశీలించండి.
అ) తళుకుం గజ్జెలు
ఆ) సింగపుం గొదమ

పై సంధి పదాలను విడదీస్తే
అ) తళుకుం గజ్జెలు – తళుకు + గజ్జెలు
ఆ) సింగపుం గొదమ = సింగము + కొదమ

గమనిక :
‘తళుకు గజ్జెలు’ అనే సంధి పదంలో ‘తళుకు’ అనే పదం, ఉత్తు చివర గల స్త్రీ సమశబ్దం. ఇటువంటి ఉదంత స్త్రీ సమపదాలకు, పరుషాలుగాని, సరళాలుగాని పరమైతే నుగాగమం వస్తుంది.
ఉదా :
తళుకు + 5 + గజ్జెలు = ద్రుతానికి సరళ స్థిరాలు పరమైతే పూర్ణబిందువు వస్తుంది. తళుకుం గజ్జెలు అవుతుంది.

అలాగే పుంపులకు, పరుష సరళాలు పరమైతే, నుగాగమం వస్తుంది.

గమనిక :
సింగపు + కొదమ అనే చోట ‘సింగపు’ అన్న చోట చివర ‘పు’ ఉంది. దానికి ‘కొదమ’ లో మొదటి అక్షరం ‘అ’ అనేది పరుషం పరమైంది. పుంపులకు పరుషం పరమైంది. కాబట్టి ‘నుగాగమం’ అనగా ‘5’ వస్తుంది.
ఉదా :
సింగపు + 5 + కొదమ సరళాదేశం రాగా సింగపుఁగొదమ అవుతుంది.

అభ్యాసం :
కింది ఉదాహరణలు పరిశీలించి, లక్షణ సమన్వయం చేయండి.
ఉదా :
తళుకుంగయిదువు – తళుకు + 5 + కయిదువు = సరళాదేశ సంధి రాగా, తళుకుం గయిదువు అవుతుంది.

గమనిక :
తళుకు అన్నది (ఉదంత స్త్రీ సమం); ‘కయిదువు’ పదంలో మొదట ‘క’ అనే పరుషము ఉంది. కాబట్టి నుగాగమం వస్తుంది.

1. చిగురుం గయిదువు
జవాబు:
చిగురుం గయిదువు = చిగురు + కయిదువు
గమనిక :
‘చిగురు’ అనేది ఉదంత స్త్రీ సమశబ్దం. దానికి కయిదువు అనే పదం పరమయ్యింది. కయిదువులో ‘క’ అనే పరుషం పరమైంది.

ఉదంత స్త్రీ సమశబ్దాలకు పరుషం పరమయింది కాబట్టి ‘నుగాగమం’ వచ్చింది.
ఉదా :
చిగురు + న్ + కయిదువు , తరువాత సరళాదేశం రాగా చిగురుఁగయిదువు అవుతుంది.

2. సరసపుఁదనము
జవాబు:
సరసము + తనము
గమనిక :
‘సరసముతనము’ అనేది కర్మధారయ సమాసం. అందువల్ల కర్మధారయాలలోని ‘ము’ వర్ణకానికి పు, ంపులు వస్తాయి.
ఉదా : సరసపు + తనము

ఇక్కడ పుంపులకు పరుష సరళాలు పరమైతే నుగాగమం వస్తుంది. ‘సరసపు’ లోని పుంపులకు ‘తనము’లోని ‘త’ పరుషం పరమైంది. కాబట్టి నుగాగమం (న్) వచ్చింది.
ఉదా :
సరసపు + న్ + తనము – చివరకు సరళాదేశం రాగా ‘సరసపుఁదనము’ అవుతుంది.

ఇ) నుగాగమ సంధి:
గమనిక :
ఇంకా మరికొన్ని సందర్భాల్లోనూ నుగాగమం వస్తుంది. కింది పదాలను విడదీయండి.

అ) విధాతృనానతి = విధాతృ + ఆనతి
ఆ) రాజునాజ్ఞ = రాజు + ఆజ్ఞ
విధాతృ + ఆనతి = విధాత యొక్క ఆనతి
రాజు + ఆజ్ఞ = రాజు యొక్క ఆజ్ఞ

విగ్రహవాక్యాలను అనుసరించి, పై సంధి పదాలు షష్ఠీ తత్పురుష సమాసానికి చెందినవి.

పూర్వపదం చివర స్వరాలు అనగా అచ్చులు “ఋ” కారం, “ఉత్తు” ఉన్నాయి.

గమనిక :
ఈ విధంగా షష్ఠీ తత్పురుష సమాసపదాల్లో, “A” కార, “ఋ” కారములకు అచ్చుపరమైతే నుగాగమం (5) వస్తుంది.
ఉదా :
1) విధాతృ + ఆనతి (విధాత యొక్క ఆనతి) = విధాతృ + న్ + ఆనతి
2) రాజు + ఆజ్ఞ (రాజు యొక్క ఆజ్ఞ = రాజు + న్ + ఆజ్ఞ

ఈ) నుగాగమ సంధి సూత్రం :
షష్ఠీ తత్పురుష సమాసంలో “ఉ” కార, “బు” కారాలకు అచ్చుపరమైనపుడు నుగాగమం వస్తుంది.
ఉదా :
విధాతృ + న్ + ఆనతి = విధాతృనానతి
రాము + న్ + ఆజ్ఞ = రామునాజ్ఞ

షష్ఠీ తత్పురుషంలో నుగాగమ సంధి సూత్రం :
షష్ఠీ సమాసమందు “ఉ” కార, ‘ఋ” కారాలకు అచ్చుపరమైతే నుగాగమం వస్తుంది.

పాఠ్యపుస్తకంలోని ముఖ్యమైన తెలుగు సంధులు

సంధి పదము విడదీత సంధి పేరు
1) వంటాముదము = వంట + ఆముదము = అత్వ సంధి
2) ఏమనిరి = ఏమి + అనిరి = ఇత్వ సంధి
3) అవ్విధంబున = ఆ + విధంబున = త్రిక సంధి
4) సింగపుకొదమ = సింగము + కొదమ = పుంప్వాదేశ సంధి
5) ముత్యపుచిప్ప = ముత్యము + చిప్ప = పుంప్వాదేశ సంధి
6) కొంచేపునరుడు = కొంచెము + నరుడు = పుంప్వాదేశ సంధి
7) బంధమూడ్చి = బంధము + ఊడ్చి = ఉత్వ సంధి
8) అవ్వారల = ఆ + వారల = త్రిక సంధి
9) భక్తురాలు = భక్త + ఆలు = రుగాగమ సంధి
10) బాలెంతరాలు = బాలెంత + ఆలు = రుగాగమ సంధి
11) గుణవంతురాలు = గుణవంత + ఆలు = రుగాగమ సంధి
12) దేశాలలో = దేశము + లలో = లులన సంధి
13) పుస్తకాలు = పుస్తకము + లు = లులన సంధి
14) సమయాన = సమయము + న = లులన సంధి
15) చిగురుంగయిదువు = చిగురు + కయిదువు = నుగాగమ సంధి
16) సరసపుఁదనము = సరసము + తనము = నుగాగమ సంధి
17) ఆనందాన్నిచ్చిన = ఆనందాన్ని + ఇచ్చిన = ఇత్వ సంధి
18) మేమంత = మేము + అంత = ఉత్వ సంధి
19) ఇవ్వీటిమీద = ఈ + వీటిమీద = త్రిక సంధి
20) భిక్షయిడదయ్యే = భిక్ష + ఇడదయ్యె = యడాగమ సంధి
21) ఆగ్రహముదగునె = ఆగ్రహము + తగునె = గసడదవాదేశ సంధి
22) ఉన్నయూరు = ఉన్న + ఊరు = యడాగమ సంధి
23) అందుఁ జూడాకర్ణుడు = అందున్ + చూడాకర్ణుడు = సరళాదేశ సంధి
24) చూడాకర్ణుడను = చూడాకర్ణుడు + అను = ఉత్వ సంధి
25) పరివ్రాజకుడు గలడు = పరివ్రాజకుడు + కలడు = గసడదవాదేశ సంధి

సంస్కృత సంధులు

1. సవర్ణదీర్ఘ సంధి సూత్రం
అ, ఇ, ఉ, ఋ లకు అవే అచ్చులు పరమైనపుడు వాని దీర్ఘాలు ఏకాదేశంగా వస్తాయి.

గమనిక :
‘అ’ వర్ణానికి – ‘అ’, ‘ఆ’ లు సవర్ణాలు
‘ఇ’ వర్గానికి – ‘ఇ’, ‘ఈ’ లు సవర్ణాలు
‘ఉ’ వర్గానికి – ‘ఉ’, ‘ఊ’ లు సవర్ణాలు
‘ఋ’ వర్గానికి – ‘ఋ’, ‘బూ’ లు సవర్ణాలు

1. ఉదా :
1) రామానుజుడు = రామ + అనుజుడు = (అ + అ = ఆ) = సవర్ణదీర్ఘ సంధి
2) రామాలయం = రామ + ఆలయం = (అ + ఆ = ఆ) = సవర్ణదీర్ఘ సంధి
3) గంగాంబ = గంగ + అంబ = (అ + అ = ఆ) = సవర్ణదీర్ఘ సంధి

2. ఉదా :
4) కవీంద్రుడు = కవి + ఇంద్రుడు – (ఇ’ + ఇ = ఈ), = సవర్ణదీర్ఘ సంధి
5) శ్రీకాళహస్తీశ్వరా = శ్రీకాళహస్తి + ఈశ్వర – (ఇ + ఈ = ఈ) = సవర్ణదీర్ఘ సంధి

3. ఉదా :
6) భానూదయం . = భాను + ఉదయం = (ఉ + ఉ = ఊ) = సవర్ణదీర్ఘ సంధి
7) వధూపేతుడు : వధూ + ఉపేతుడు = (ఊ + ఉ = ఊ) – సవర్ణదీర్ఘ సంధి

4. ఉదా :
8) పిత్రణం : పితృ + ఋణం = (ఋ + ఋ = ఋ) = సవర్ణదీర్ఘ సంధి
9) మాతణం = మాతృ + ఋణం = (బ + ఋ – ఋ) = సవర్ణదీర్ఘ సంధి

2. గుణ సంధి సూత్రం
అకారానికి ఇ, ఉ, ఋ లు పరమైతే, ఏ, ఓ, అర్ లు క్రమంగా ఏకాదేశంగా వస్తాయి.
1. ఉదా :
రాజేంద్రుడు = రాజ + ఇంద్రుడు = (అ + ఇ = ఏ) = గుణ సంధి
మహేంద్రుడు = మహా + ఇంద్రుడు = (ఆ + ఇ = ఏ) = గుణ సంధి
నరేంద్రుడు – నర + ఇంద్రుడు = (అ + ఇ = ఏ) = గుణ సంధి
రామేశ్వర = రామ + ఈశ్వర (అ + ఇ = ఏ) = గుణ సంధి

2. ఉదా :
పరోపకారం = పర + ఉపకారం = (అ + ఉ = ఓ) = గుణ సంధి
మహోన్నతి = మహా + ఉన్నతి = (అ + ఉ = ఓ) = గుణ సంధి
దేశోన్నతి = దేశ + ఉన్నతి = (అ + ఉ = ఓ) = గుణ సంధి
గృహోపకరణం = గృహ + ఉపకరణం = (అ + ఉ = ఓ) = గుణ సంధి

3. ఉదా :
రాజర్షి = రాజ + ఋషి = (అ + ఋ = అర్) = గుణ సంధి
మహర్షి = మహా + ఋషి = (అ + ఋ = అర్) = గుణ సంధి

పై ఉదాహరణలు పరిశీలిస్తే
1) అ, ఆ లకు ఇ, ఈ లు కలిసి ‘ఏ’ గా మారడం
2) అ, ఆ లకు ఉ, ఊ లు కలిసి ‘ఓ’ గా మారడం
3) అ, ఆ లకు ఋ, ౠలు కలిసి ‘అర్’ గా మారడం – గమనించగలం.

పై మూడు సందర్భాల్లోనూ, పూర్వ స్వరం అంటే, సంధి వీడదీసినపుడు, మొదటి పదం చివరి అచ్చులు, అ, ఆ లుగానూ, పర స్వరం, అంటే విడదీసిన రెండవ పదంలో మొదటి అచ్చులు ఇ, ఉ, ఋ – లుగానూ ఉన్నాయి.

గమనిక :
1) అ, ఆ లకు – ‘ఇ’ కలిస్తే ‘ఏ’ గా మారుతుంది.
2) అ, ఆ లకు – ‘ఉ’ కలిస్తే ‘ఓ’ గా మారుతుంది.
3) అ, ఆ లకు – ‘ఋ’ కలిస్తే ‘అర్’ గా మారుతుంది.
ఏ, ఓ, అర్ అనే వాటిని గుణాలు అంటారు. ఇలా గుణాలు వచ్చే సంధిని “గుణ సంధి” అంటారు.

3. యణాదేశ సంధి సూత్రం
ఇ, ఉ, ఋ లకు అసవర్ణాచ్చులు పరమైతే, య, వ, రలు ఆదేశంగా వస్తాయి.
ఈ కింది పదాలను విడదీయండి. మార్పును గమనించండి.
1. ఉదా :
అ) అత్యానందం = అతి + ఆనందం – (త్ + ఇ + ఆ = యా) = యణాదేశ సంధి
1) అత్యంతం = అతి + అంతం = (త్ + ఇ + అ = య) = యణాదేశ సంధి
2) అభ్యంతరం = అ + అంతరం = (త్ + ఇ + అ = య) = యణాదేశ సంధి

2. ఉదా :
ఆ) అణ్వస్త్రం = అస్త్రం (ణ్ + ఉ + అ = వ) = యణాదేశ సంధి
2) గుర్వాజ్ఞ = (ర్ + ఉ + ఆ = వ) = యణాదేశ సంధి

3. ఉదా :
ఇ) పిత్రాజ్ఞ = పితృ + ఆజ్ఞ = (ఋ + ఆ = రా) = యణాదేశ సంధి
3) మాత్రంశ = మాతృ + అంశ = (ఋ + అ = ర) = యణాదేశ సంధి

గమనిక :
ఇ, ఉ, ఋ లకు అసవర్ణాచ్చులు (వేరే అచ్చులు) పక్కన వచ్చినపుడు, క్రమంగా వాటికి య – వ -రలు వచ్చాయి. యవరలను ‘యణులు’ అంటారు. యజ్ఞులు చేరితే వచ్చే సంధిని ‘యణాదేశ సంధి అంటారు. యణాదేశ సంధిలో ‘ఇ’ కి బదులుగా “య్”, ‘ఉ’ కి బదులుగా ‘ప్’, ‘ఋ’ కి బదులుగా ‘5’ వచ్చాయి.

4. వృద్ధి సంధి సూత్రం
అకారానికి ఏ, ఐలు పరమైతే ‘ఐ’ కారమూ, ఓ, ఔ లు పరమైతే ‘ఔ’ కారమూ వస్తాయి.

ఈ కింది పదాలను విడదీయండి.
1. ఉదా :
వసుధైక = వసుధా + ఏక = = (ఆ + ఏ = ఐ) = వృద్ధి సంధి
అ) రసైక = రస + ఏక = (అ + ఏ = ఐ) = వృద్ధి సంధి
ఆ) సురైక = సుర + ఏక = (అ + ఏ = ఐ) = వృద్ధి సంధి

2. ఉదా :
సమైక్యం = సమ + ఐక్యం = (అ + ఐ = ఐ) = వృద్ధి సంధి
ఇ) అప్లైశ్వర్యం = అష్ట + ఐశ్వర్యం = (అ + ఐ = ఐ) = వృద్ధి సంధి
ఈ) దేవైశ్వర్యం =దేవ + ఐశ్వర్యం = (అ + ఐ = ఐ) = వృద్ధి సంధి

3. ఉదా :
పాపౌఘము = పాప + ఓఘము = (అ + ఓ = ఔ) = వృద్ధి సంధి
ఉ) వనౌకసులు = వన + ఓకసులు = (అ + ఓ = ఔ) = వృద్ధి సంధి
ఊ) వనౌషధి = వన + ఓషధి = (అ + ఓ = ఔ) = వృద్ధి సంధి

4. ఉదా :
రనౌచిత్యం = రస + ఔచిత్యం = (అ + ఔ – ఔ) = వృద్ధి సంధి
ఋ) దివ్యౌషధం = దివ్య + ఔషధం = (అ + ఔ – ఔ) = వృద్ధి సంధి
ఋ) దేశోన్నత్యం = దేశ + ఔన్నత్యం = (అ + ఔ – ఔ) = వృద్ధి సంధి

గమనిక :
పైన పేర్కొన్న పదాలను విడదీసినపుడు మీరు గమనింపదగిన విషయం ఇది
1. వృద్ధి సంధి ఏర్పడేటప్పుడు ప్రతిసారీ పూర్వ స్వరంగా ‘అ’.వచ్చింది.
2. పర స్వరం స్థానంలో వరుసగా “ఏ, ఏ, ఐ, ఔలు ఉన్నాయి.
3. అకారానికి ఏ, ఐలు కలిపినపుడు ‘బి’ వచ్చింది.
4. అకారానికి ఓ, ఔ లు కలిపినపుడు ‘&’ వచ్చింది.

వృద్ధులు = ఐ, ఔలను ‘వృద్ధులు’ అంటారు.

5. జశ్వ సంధి సూత్రం
పరుషాలకు వర్గ ప్రథమ ద్వితీయాక్షరాలు, శష స లు తప్ప, మిగిలిన హల్లులు కానీ, అచ్చులు కానీ, పరమైతే వరుసగా సరళాలు ఆదేశమవుతాయి.
ఉదా :
సత్ + భక్తులు = సద్ + భక్తులు = సద్భక్తులు

పై సంధి పదాలను పరిశీలించండి. మొదట విడదీసిన పదాలలోని ‘త’ కార స్థానములో, ‘ద’ కారం ఆదేశంగా వచ్చి, ‘సద్భక్తులు’ అనే రూపం వచ్చింది.

గమనిక :
ఈ విధంగా మొదటి పదం చివర, క, చ, ట, త, ప (పరుషాలు),లలో ఏదైనా ఒక అక్షరం ఉండి, రెండవ పదం మొదట క ఖ, చ ఛ, ట ఠ, త థ, ప ఫ, లు మరియు శ ష స లు తప్ప, మిగిలిన హల్లులూ, అచ్చులలో ఏ అక్షరం ఉన్నా ‘గ, జ, డ, ద, బ’ లు వరుసగా ఆదేశం అవుతాయి.

కింది పదాలను విడదీయండి.
1) దిగంతము = దిక్ + అంతము = జశ్వ సంధి (క్ – గ్ గా మారింది)
2) మృదటము = మృత్ + ఘటము = జశ్వ సంధి (త్ -ద్ గా మారింది)
3) ఉదంచద్భక్తి = ఉదంచత్ + భక్తి = జత్త్వ సంధి (త్ -ద్ గా మారింది)
4) వాగీశుడు = వాక్ ఈశుడు = జత్త్వ సంధి (క్ – గ్ గా మారింది)
5) వాగ్యుద్ధం = వాక్ + యుద్ధం = జశ్వ సంధి (క్ – గ్ గా మారింది)
6) వాగ్వాదం = వాక్ + వాదం = జశ్వ సంధి (క్ – గ్ గా మారింది)
7) తద్విధం = తత్ + విధం = జశ్వ సంధి (త్ -ద్ గా మారింది)

6. అనునాసిక సంధి సూత్రం
వర్గ ప్రథమాక్షరాలకు (కటతలకు) ‘న’ గాని, ‘మ’ గాని పరమైనప్పుడు అనునాసికములు ఆదేశంగా వస్తాయి.

ఈ కింది పదాలను విడదీయండి.
అ) వాజ్మయం = వాక్ + మయం = అనునాసిక సంధి
ఆ) రాణ్మహేంద్రవరం = రాట్ + మహేంద్రవరం = అనునాసిక సంధి
ఇ) జగన్నాథుడు = జగత్ + నాథుడు = అనునాసిక సంధి

గమనిక :
పై సంధులు జరిగిన తీరు గమనించండి.
అ) వాక్ + మయం = వాజ్మయం = ‘క్’ స్థానంలో ‘జ’ వచ్చింది.
ఆ) రాట్ + మణి = రాణ్మణి = ‘ట్’ స్థానంలో ‘ణ’ వచ్చింది.
ఇ) జగత్ + నాథుడు = జగన్నాథుడు = ‘త్’ స్థానంలో ‘న’ వచ్చింది.

గమనిక :
1) పై మూడు సంధి పదాలలోనూ మొదటి పదం చివర వరుసగా క, ట, త, లు ఉన్నాయి.
2) వాటికి ‘మ’ గాని, ‘న’ గాని పరమయినాయి. అంటే తరువాత కలిశాయి.
3) 1) అప్పుడు పూర్వపదం చివర గల ‘క’ కారం, ‘క’ వర్గకు అనునాసికమైన ‘జ’ గా మారుతుంది. (క, ఖ, గ, ఘ, ఙ)
2) అప్పుడు పూర్వపదం చివర గల ‘ట’ కారం, ‘ట’ వర్గకు అనునాసికమైన ‘ణ’ గా మారింది. (ట, ఠ, డ, ఢ, ణ)
3) అప్పుడు పూర్వపదం చివర గల ‘త’ కారం, దాని అనునాసికమైన ‘న’ (త థ ద ధ న) గా ఆదేశం అవుతాయి.
దీనినే ‘అనునాసిక సంధి’ అంటారు.

అభ్యాసము :
1) తన్మయము = తత్ + మయము = అనునాసిక సంధి
2) రాణ్మణి = రాట్ + మణి , – అనునాసిక సంధి
3) వాజ్మయము = వాక్ + మయము = అనునాసిక సంధి
4) మరున్నందనుడు = మరుత్ + నందనుడు = అనునాసిక సంధి

7.అ) విసర్గ సంధి సూత్రం
అకారాంత పదాల మీద ఉన్న విసర్గకు, వర్గ ప్రథమ ద్వితీయాక్షరాలు (క, చ, ట, త, ప, ఖ, ఛ, ఠ, థ, ఫ, శ, ష, సలు కాక, మిగతా అక్షరాలు) కలిసినపుడు, విసర్గ లోపించి “అ” కారం ‘ఓ’ కారంగా మారుతుంది.

ఉదాహరణలు చూడండి :
అ) నమోనమః = నమః + నమః
ఆ) మనోహరం : మనః + హరం
ఇ) పయోనిధి : పయః + నిధి
ఈ) వచోనియమం = వచః + నియమం

గమనిక :
ఈ నాలుగు ఉదాహరణలలో అకారాంత పదాల మీద ఉన్న విసర్గ లోపించి, ‘అ’ కారం ‘ఓ’ కారంగా మారింది.

ఆ) విసర్గ సంధి సూత్రం
విసర్గకు శ,ష,సలు కలిసినపుడు, విసర్గ శ,ష,స,లుగా మారి శ,ష,సలు ద్విత్వాలుగా మారుతాయి.
ఉదాహరణలు :
అ) మనశ్శాంతి : మనః + శాంతి
ఆ) చతుషష్టి : చతుః + షష్టి
ఇ) నభస్సుమం : నభః + సుమం

గమనిక :
విసర్గము, ప్రక్కనున్న శ, ష, స లుగా మారి, ద్విత్వాలుగా అయ్యింది. ఆయా పదాలను కలుపగా, వరుసగా మనశ్శాంతి, చతుషష్టి, నభస్సుమం అనే రూపాలు ఏర్పడ్డాయి.

ఇ) విసర్గ సంధి సూత్రం
విసర్గకు క,ఖ,ప,ఫ,లు కలిస్తే విసర్గమారదు. (సంధి ఏర్పడదు.)
ఉదాహరణలు :
అ) ప్రాతఃకాలము = ప్రాతః + కాలము = విసర్గ సంధి
ఆ) తపఃసలము = తపః + ఫలము = విసర్గ సంధి

గమనిక :
పై ఉదాహరణలలో విసర్గకు క, ఫ లు పరం అయ్యాయి. కాబట్టి విసర్గ మారకుండా యథాప్రకారంగానే ఉంది.

ఈ) విసర్గ సంధి సూత్రం
అంతః, దుః, చతుః, ఆశీః, పునః మొదలయిన పదాల తరువాత ఉండే విసర్గ, రేఫ (‘ర్’)గా మారుతుంది.
ఉదా :
అంతః + ఆత్మ : అంతర్ – + ఆత్మ = అంతరాత్మ
అ) దుః + అభిమానం = దుర్ + అభిమానం = దురభిమానం
ఆ) చతుః + దిశలు = చతుర్ + దిశలు = చతుర్దశలు
ఇ) ఆశీః + వాదము = ఆశీర్ + వాదము = ఆశీర్వాదము
ఈ) పునః + ఆగమనం = పునర్ + ఆగమనం = పునరాగమనం
ఉ) అంతః + మథనం = అంతర్ + మథనం = అంతర్మథనం

ఉ) విసర్గ సంధి సూత్రం
ఇస్, ఉర్ల విసర్గకు, క, ఖ, ప, ఫ, లు కలిస్తే, విసర్గ ‘ష’ కారంగా మారుతుంది.\
ఉదా :
ధనుష్కోటి : ధనుస్ట్ + కోటి = ధనుష్ + కోటి = ధనుష్కోటి
అ) నిష్ఫలము = నిస్ + ఫలము = నిష్, + ఫలము = నిష్ఫలము
ఆ) దుష్కరము = దుస్ + కరము – దుష్ – + కరము = దుష్కరము

గమనిక :
ఇస్ (ఇజి), ఉస్ (43) ల విసర్గలకు క,ఖ,ప,ఫ లు కలిసినపుడు, విసర్గ అనగా ‘స్’ కారము ‘ష’ కారంగా మారుతుంది.

ఊ) విసర్గ సంధి సూత్రం
విసర్గకు (అనగా ‘స్’ కు) చ ఛ లు పరమైతే ‘శ’ కారం, ట ఠలు పరమైతే ‘ష’ కారం, త థ
లు పరమైతే ‘స’ కారం వస్తాయి.
ఉదా :
అ) దుశ్చేష్టితము = దుః + చేష్టితము (విసర్గము – శ్ గా మారింది)
ఆ) ధనుష్టంకారం = ధనుః + టంకారము (విసర్గము ష్ గా మారింది)
ఇ) మనస్తాపము = మనః + తాపము (విసర్గము ‘స’గా మారింది)
ఈ) నిస్తేజము = నిః + తేజము (విసర్గము ‘స’గా మారింది)

గమనిక :
పై ఉదాహరణలలో విసర్గకు చ ఛలు పరమైతే ‘శ’ కారం, ట ఠలు పరమైతే ‘ష’ కారం త థలు పరమైతే ‘స’ కారం వస్తుంది.

పై ఉదాహరణలు గమనిస్తే విసర్గ సంధి ఆరు విధాలుగా ఏర్పడుతోందని తెలుస్తోంది.

8. శ్చుత్వ సంధి సూత్రం
‘స’ కార, ‘త’ వర్గాలకు, ‘శ’ కార ‘చ’ వర్గా (చ ఛ జ ఝ) లు పరమైతే, ‘శ’ కార ‘చ’ వర్గాలే వస్తాయి.

కింది ఉదాహరణలను పరిశీలించండి.
అ) తప + శక్తి → తపస్ + శక్తి → తపశ్శక్తి
ఆ) నిః + శంక → నిస్ + శంక → నిశ్శంక
ఇ) మనః + శాంతి → మనస్ + శాంతి → మనశ్శాంతి

గమనిక :
పై ఉదాహరణలలో పూర్వపదాలలో ఉన్న విసర్గ సంధి కార్యంలో విసర్గను ‘స’ గా తీసుకుంటున్నాం. విసర్గకు ‘స్’ కారం వస్తుంది. అలా విసర్గ స కారం కాగా, ఆ ‘స’ కారానికి ‘శ’ వర్ణం పరం అవుతుంది. ఇలా పరం అయినపుడు ఆ ‘స’ కారం, ‘శ’ కారంగా మారుతుంది. అనగా ‘శవర్ణ ద్విత్వం వస్తుంది.
ఆ) నిస్ + చింత → నిశ్చింత
సత్ + ఛాత్రుడు → సచ్ఛాత్రుడు
శరత్ + చంద్రికలు → శరచ్చంద్రికలు
జగత్ + జనని → జగజ్జనని
శార్జిన్ + జయః → శారిఞ్జయః

గమనిక :
పై పదాల్లో ‘స’ కార, ‘త’ వర్గాలు పూర్వపదాంతంగా ఉన్నాయి. ‘శ’ కార, ‘చ’ వర్గాలు (త, న) పరమైనాయి. అలా పరమైనప్పుడు ‘శ’ కార, చ వర్గాలుగా మారుతాయి.

అనగా

1) స్ + చి = శ్చి
2) త్ + జ = జ్జ
3) త్ + శా = చ్చా
4) న్ + జ = ఞ్జ
5) త్ + చ = చ్చ

ఈ విధంగా ‘స’ కార ‘త’ వర్గాలకు (తథదధన) లకు, ‘శ’ కార, ‘చ’ వర్గాలు వస్తే అది “శ్చుత్వ సంధి” అవుతుంది.

పాఠ్యపుస్తకంలోని ముఖ్యమైన సంస్కృత సంధులు

1) అత్యంత = అతి + అంత = యణాదేశ సంధి
2) పుణ్యవాసము = పుణ్య + ఆవాసము = సవర్ణదీర్ఘ సంధి
3) స్నిగ్గాంబుదము = స్నిగ్ధ + అంబుదము = సవర్ణదీర్ఘ సంధి
4) పురాతనాపాదితము = పురాతన + ఆపాదితము = సవర్ణదీర్ఘ సంధి
5) సహస్రాబ్దం = సహస్ర + అబ్దం = సవర్ణదీర్ఘ సంధి
6) వేదోక్తము = వేద + ఉక్తము = గుణ సంధి
7) మదోన్మాదము = మద + ఉన్మాదము = గుణ సంధి
8) సరభసోత్సాహం = సరభస + ఉత్సాహం = గుణ సంధి
9) జీవనోపాధి = జీవన + ఉపాధి = గుణ సంధి
10) మహోపకారం = మహా + ఉపకారం = గుణ సంధి
11) గుణౌద్ధత్యం = గుణ + ఔద్ధత్యం = వృద్ధి సంధి
12) రసైకస్థితి = రస + ఏకస్థితి = వృద్ధి సంధి
13) తన్మయము = తత్ + మయము = అనునాసిక సంధి
14) వాజ్మయము = వాక్ + మయము = అనునాసిక సంధి
15) రాణ్మణి = రాట్ + మణి = అనునాసిక సంధి
16) మరున్నందనుడు = మరుత్ + నందనుడు = అనునాసిక సంధి
17) రాణ్మహేంద్రపురం = రాట్ + మహేంద్రపురం = అనునాసిక సంధి
18) జగన్నాథుడు = జగత్ + నాథుడు = అనునాసిక సంధి
19) నమోనమః = నమః . + నమః = విసర్గ సంధి
20) మనోహరం = మనః . + హరం = విసర్గ సంధి
21) పయోనిధి = పయః + నిధి = విసర్గ సంధి
22) వచోనిచయం = వచః + నిచయం = విసర్గ సంధి
23) ప్రాతఃకాలము = ప్రాతః + కాలము = విసర్గ సంధి
24) తపఃఫలము = తపః + ఫలము = విసర్గ సంధి
25) నిష్ఫలము = నిస్ + ఫలము = విసర్గ సంధి
26) దుష్కరము = దుస్ + కరము = విసర్గ సంధి
27) ధనుష్టంకారము = ధనుః + టంకారము = విసర్గ సంధి
28) మనస్తాపము = మనః + తాపము = విసర్గ సంధి
29) దురభిమానం = దుః + అభిమానం = విసర్గ సంధి
30) నిరాడంబరం = ఆడంబరం = విసర్గ సంధి
31) దుర్భేద్యము = దుః + భేద్యము = విసర్గ సంధి
32) తపోధనుడు = తపః + ధనుడు = విసర్గ సంధి
33) నిరాశ = నిస్ + ఆశ = విసర్గ సంధి
34) దుశ్చేష్టితము = దుస్ + చేష్టితము = శ్చుత్వ సంధి
35) నిశ్చింత = నిస్ + చింత = శ్చుత్వ సంధి
36) సచ్ఛాత్రుడు = సత్ + ఛాత్రుడు = శ్చుత్వ సంధి
37) శరచ్చంద్రికలు = శరత్ + చంద్రికలు = శ్చుత్వ సంధి
38) జగజ్జనని = జగత్ + జనని = శ్చుత్వ సంధి
39) శారిజ్జయః = శార్జిన్ + జయః = శ్చుత్వ సంధి

AP SSC 10th Class Telugu Solutions ఉపవాచకం రామాయణం

February 7, 2024February 6, 2024 by Srinivas

AP State Board Syllabus AP SSC 10th Class Telugu Solutions ఉపవాచకం రామాయణం Textbook Questions and Answers.

AP State Syllabus SSC 10th Class Telugu Solutions ఉపవాచకం రామాయణం

10th Class Telugu ఉపవాచకం రామాయణం Textbook Questions and Answers

రామాయణం – కొన్ని వివరణలు

రామాయణం : సంస్కృతంలో వాల్మీకి మహర్షిచే రచింపబడింది. ఆదికావ్యం.

వాల్మీకి మహర్షి : సంస్కృత రామాయణ కర్త. ఆదికవి.

రామాయణానికి గల పేర్లు : రామాయణం, పౌలస్త్యవధ, సీతాయాశ్చరితం మహత్.

దశరథ మహారాజు : కోసలదేశానికి రాజు.

కోసలదేశం : సరయూ నదీ తీరంలో ఉంది.

అయోధ్య : కోసలదేశ రాజధాని

దశరథ మహారాజు భార్యలు : కౌసల్య, సుమిత్ర, కైక (కైకేయి).

రాముడు : కౌసల్య యందు దశరథ మహారాజుకు జన్మించాడు.

లక్ష్మణుడు : సుమిత్ర యందు దశరథ మహారాజుకు జన్మించాడు.

భరతుడు : కైక యందు దశరథ మహారాజుకు జన్మించాడు.

శత్రుఘ్నుడు : సుమిత్ర యందు దశరథ మహారాజుకు జన్మించాడు.

రామాయణంలోని శ్లోకాల సంఖ్య : 24 వేలు

రామాయణంలోని కాండములు : 1. బాలకాండ, 2. అయోధ్యాకాండ, 3. అరణ్యకాండ, 4. కిష్కింధ కాండ, 5. సుందరకాండ, 6. యుద్ధకాండ, 7. ఉత్తరకాండ

నారదుడు : దేవర్షి, తపస్వి, వాక్చతురుల్లో శ్రేష్ఠుడు.

వాల్మీకి ఆశ్రమం : తమసానదీ తీరంలో ఉంది.

వాల్మీకి నోట అప్రయత్నంగా వచ్చిన శ్లోకం : “మానిషాద ప్రతిషం…..”

ఋష్యశృంగుడు : విభాండక మహర్షి కుమారుడు. ఈయన ఎక్కడ ఉంటే అక్కడ వానలు బాగా కురుస్తాయి.

పుత్రకామేష్టి : దశరథ మహారాజు సంతానం కోసం చేసిన యాగం.

మారీచసుబాహులు : తాటకాసునందనుల కుమారులు (రాక్షసులు). ఋషుల యజ్ఞయాగాలకు విఘ్నాలు కలిగించేవాళ్ళు.

మారీచుడు : ఇతడు తన రాక్షస మాయచేత బంగారు లేడి (మాయలేడి) రూపాన్ని ధరించాడు.

బల, అతిబల : విశ్వామిత్రుడు రామలక్ష్మణులకు ఉపదేశించిన విద్యలు. వీటి ప్రభావం వల్ల అలసట, ఆకలి దప్పులు ఉండవు. రూపకాంతులు తగ్గవు.

తాటక : యక్షిణి

సిద్ధాశ్రమం : వామనుడు (విష్ణువు) సిద్ధిపొందిన చోటు.

జనక మహారాజు : మిథిలానగరానికి ప్రభువు. సీతాదేవి తండ్రి.

కుశధ్వజుడు : జనకమహారాజు తమ్ముడు.

అహల్య : గౌతమ మహర్షి భార్య.

శతానందుడు : అహల్యా గౌతముల కుమారుడు.

సీత (జానకి) : శ్రీరాముని భార్య

ఊర్మిళ : లక్ష్మణుని భార్య

మాండవి : భరతుని భార్య

శ్రుతకీర్తి : శత్రుఘ్నుని భార్య

పరశురాముడు : రేణుకా జమదగ్నుల కుమారుడు. ఇరవై ఒక్కసార్లు భూప్రదక్షిణం చేసి ఎంతో మంది క్షత్రియులను సంహరించాడు.

కార్తవీర్యార్జునుడు : పరశురాముని తండ్రియైన జమదగ్నిని సంహరించాడు.

మంథర : కైకేయి అత్తవారింటికి వచ్చినప్పుడు ఆమె వెంట వచ్చిన అరణపు దాసి.

సుమంత్రుడు : దశరథుని మంత్రులలో ఒకడు. దశరథుని రథం తోలేవాడు. ఇతడే శ్రీరాముని రథసారథి.

గుహుడు : శృంగిబేరపురానికి రాజు. శ్రీరామభక్తుడు. దండకారణ్య వాసానికి పోతున్న సీతారామ లక్ష్మణులను గంగానది దాటించాడు.

భరద్వాజుడు : సప్త ఋషులలో ఒకడు. వనవాసం చేస్తున్న రాముడు ఈయన ఆశ్రమాన్ని దర్శించాడు.

భరద్వాజాశ్రమం : గంగాయమున సంగమ ప్రదేశంలో ఉంది.

చిత్రకూటం : ఒక పర్వతం. ఇక్కడే రాముని ఆదేశం ప్రకారం లక్ష్మణుడు నేరేడు కర్రలతో కుటీరాన్ని నిర్మించాడు.

అత్రిమహర్షి : సీతారామలక్ష్మణులు అరణ్యవాసం చేసేటప్పుడు ఈయన ఆశ్రమాన్ని దర్శించారు.

అనసూయ : అత్రి మహర్షి భార్య. ఈమె సీతాదేవికి దివ్య వస్త్రాభరణాలను ఇచ్చింది.

దండకారణ్యం : ఇక్కడ మునుల ఆశ్రమాలు చాలా ఉన్నాయి. వింధ్య పర్వతానికి దక్షిణాన ఉన్న అరణ్యం. దండునిపురం మట్టిలో కలిసిపోయి అక్కడ అరణ్యంగా ఏర్పడటం చేత దీనికి దండకారణ్యం అని పేరు వచ్చింది.

విరాధుడు : తుంబురుడనే గంధర్వుడు కుబేరుని శాపంవల్ల రాక్షసుడిగా మారాడు. శరభంగ మహర్షిని దర్శించుకుంటే శుభం జరుగుతుందని శ్రీరామునికి చెప్పాడు.

శరభంగ మహర్షి : మహాతపస్వి. దైవ సాక్షాత్కారం పొందినవాడు. తన తపఃఫలాన్నంతా శ్రీరామునికి ధారపోశాడు.

సుతీక్ష్య మహర్షి : సీతారామలక్ష్మణులు ఈయన ఆశ్రమాన్ని దర్శించాడు. ఈయన తన తపశ్శక్తినంతా శ్రీరామునికి ధారపోశాడు.

విశ్వామిత్రుడు : గాధి కుమారుడు. యాగరక్షణార్థం రామలక్ష్మణులను తన వెంట తీసుకువెళ్ళాడు.

అగస్త్య భ్రాత : అగస్త్యుని సోదరుడు. ఇతని పేరు రామాయణంలో చెప్పబడలేదు. అందుకే పేరు తెలియని వారిని ‘అగస్త్య భ్రాత’ అంటారు.

అగస్త్య మహర్షి : వింధ్యపర్వత గర్వాన్ని అణచినవాడు. ఈయన శ్రీరామునికి దివ్య ధనుస్సు, అక్షయ తూణీరాలు, అమోఘమైన ఖడ్గాన్ని బహూకరించాడు.

పంచవటి : గోదావరి తీరాన ఉన్న ఒక అరణ్యం. వనవాసం చేస్తున్న సీతారామలక్ష్మణులు ఇక్కడే పర్ణశాలను నిర్మించుకొని నివసించారు.

జటాయువు : ఒక పెద్ద గ్రద్ద. సంపాతికి తమ్ముడు. ఈ జటాయువు దశరథునికి మిత్రుడు. శ్రీరాముడు ఈయనకే సీత సంరక్షణ బాధ్యతను అప్పగించాడు. రావణాసురుడు సీతను అపహరించి తీసుకొని వెళ్ళాడని శ్రీరామునికి తెలిపింది ఇతడే.

శూర్పణఖ : ఒక రాక్షసి. రావణాసురుని చెల్లెలు, లక్ష్మణుడు ఈమె ముక్కు, చెవులను కోసి విరూపినిగా చేశాడు.

ఖరదూషణులు : శూర్పణఖ సోదరులు.

అకంపనుడు : రావణాసురుడి గూఢచారులలో ఒకడు.

రావణుడు : కైకసీ విశ్రవసుల కుమారుడు. లంకానగరానికి అధీశుడు. సీతను అపహరించి తీసుకొని వచ్చినవాడు.

లంకానగరం : త్రికూట పర్వతం మీద ఉంది.

కబంధుడు : ఒక రాక్షసుడు. ఇతని చేతుల్లో చిక్కి తప్పించుకోవడం ఎవరి వల్ల కాదు. రావణునిచేత అపహరింపబడిన సీతాదేవి దొరికే ఉపాయాన్ని శ్రీరామునికి తెలియజేసినవాడు ఇతడే.

శబరి : ఒక బోయకాంత. తపస్సిద్ధురాలు. పంపాతీరంలో ఆశ్రమాన్ని ఏర్పరచుకొని నివసించింది. శ్రీరామ దర్శనంతో ఈమె తనువు పులకించింది. పంపాతీరంలో దొరికే పండ్లను రామునికి అర్పించింది.

ఋష్యమూక పర్వతం : కిష్కింధకు దగ్గరలో గల ఒక పర్వతం. సుగ్రీవుడు నివసించింది ఈ పర్వతం పైనే.

వాలి సుగ్రీవులు : వనరులు. అన్నదమ్ములు. వాలి సుగ్రీవులు శత్రువులుగా ఉన్నప్పుడే సుగ్రీవుడు రామునితో స్నేహం చేశాడు.

హనుమంతుడు : అంజనకు వాయుదేవుని అనుగ్రహం వల్ల జన్మించాడు. ఇతడు సుగ్రీవుని మంత్రి. ఇతడే సుగ్రీవునికి రామలక్ష్మణులతో స్నేహం ఏర్పాటు చేశాడు. సముద్రానికి వారధి కట్టి లంకలో ప్రవేశించాడు. సీత ఉన్న అశోకవనం తప్ప మిగిలిన లంక అంతా కాల్చాడు. కిష్కింధకు వెళ్ళి సీతను చూసిన వృత్తాంతాన్ని తెలియజేశాడు.

తార : వాలి భార్య.

రుమ : సుగ్రీవుని భార్య. అంగదుడు : వాలి కుమారుడు.

నీలుడు : ఒక వానరుడు. సుగ్రీవుని సేనలోనివాడు.

నలుడు : ఒక వానరుడు. విశ్వకర్మ యొక్క పుత్రుడు. సుగ్రీవుని సేనలోనివాడు. సముద్రానికి వారథి కట్టడానికి ఇతడే ప్రారంభించాడు.

జాంబవంతుడు : భల్లూకరాజు.

సుషేణుడు : వానరరాజు, తారతండ్రి.

సంపాతి : పక్షిరాజు. జటాయువుకు అన్న. లంకలో సీత ఉన్న పరిస్థితులను దివ్యదృష్టితో చూసి కళ్ళకు కట్టినట్లు వివరించాడు. లంకకు ఎలా వెళ్ళాలో చెప్పాడు.

మైనాకుడు : ఒక పర్వతం. మేనకా హిమవంతుల కుమారుడు. ఇంద్రుడు పర్వతాల రెక్కలు విరగగొడుతున్నప్పుడు ఇతడు భయపడి దక్షిణ సముద్రంలో దాక్కున్నాడు. హనుమంతుడు సముద్రం దాటేటప్పుడు మైనాకుడు పైకి వచ్చి తనపై విశ్రమింపమని కోరాడు. హనుమంతుడు కొంతసేపు విశ్రమించాడు.

సురస : నాగమాత. హనుమంతుని సూక్ష్మబుద్ధిని, సమయస్ఫూర్తిని చూసి ఆనందించి ఆశీర్వదించింది.

సింహిక : ఒక రాక్షసి. హనుమంతుని మింగాలని చూసింది. కాని హనుమంతుడే తన వాడి అయిన గోళ్ళతో సింహికను చీల్చేశాడు.

లంకిణి : లంకాధిదేవత.

కుంభకర్ణుడు : రావణుని తమ్ముడు. శ్రీరాముడు ఐంద్రాస్త్రంతో ఇతని శిరస్సును ఖండించాడు.

మహాపార్శ్వుడు : రావణుని సేనానాయకులలో ఒకడు.

వీభీషణుడు : రావణుని తమ్ముడు. రావణుడు పరాయి స్త్రీలను తీసుకొని వచ్చినప్పుడు అది తగదని బోధించాడు. ఇతడు రాముని పక్షంలో చేరాడు.

మహూదరుడు : ఒక రాక్షసుడు. రావణుని సేనలోనివాడు.

విరూపాక్షుడు : మాల్యవంతుని కుమారుడు. రావణుని పక్షాన పోరాడాడు. యుద్ధంలో ఇతనిని సుగ్రీవుడు సంహరించాడు.

విద్యుజిహ్వుడు : ఒక రాక్షసుడు. శూర్పణఖ భర్త.

త్రిజట : విభీషణుని కూతురు. లంకలో సీతకు కావలి ఉన్న రాక్షసి. తనకు వచ్చిన కలను బట్టి సీత కోరిక నెరవేరుతుందని, రావణునికి వినాశం తప్పదని, శ్రీరాముడికి జయం కలుగుతుందని చెప్పింది.

ఇంద్రజిత్తు : రావణుని పెద్ద కుమారుడు. ఇతని పేరు మేఘనాథుడు. ఇంద్రుని ఓడించడం వల్ల ఇంద్రజిత్తు. అని పేరు వచ్చింది. ఇతడు బ్రహ్మాస్త్రాన్ని ఉపయోగించి హనుమంతుణ్ణి బంధించాడు

ప్రహస్తుడు : రావణుని సేనానాయకులలో ఒకడు.

శుకసారణులు : రావణాసురుని మంత్రులు.

సరమ : విభీషణుని భార్య.

జంబుమాలి : ప్రహస్తుని కుమారుడు. రావణుని సేనలోనివాడు

అతికాయుడు : రావణుని కుమారుడు. ఇతనిని లక్ష్మణుడు సంహరించాడు.

మాతలి : ఇంద్రుని రథ సారథి.

పుష్పక విమానం : ఇది కుబేరుని విమానం. దీన్ని బ్రహ్మ కుబేరునికి ఇచ్చాడు. రావణుడు బలాత్కారంగా కుబేరుని వద్ద నుంచి తీసుకున్నాడు. రావణుని చంపిన తరువాత శ్రీరాముడు దీన్ని ఎక్కి లంక నుండి వచ్చాడు. తరువాత దీన్ని కుబేరునకు ఇచ్చాడు.

త్రికూట పర్వతం : లంకానగరం ఈ పర్వతం మీద ఉన్నది.

వ్యాసరూప ప్రశ్నలు

ప్రశ్న 1.
రామాయణ ప్రాశస్త్యమును గురించి రాయండి.
(లేదా)
రామాయణాన్ని ఎందుకు చదవాలి?
(లేదా)
“రామాయణం భారతీయులకు ఒక ఆచరణీయ గ్రంథం” వివరించండి.
(లేదా)
మానవ సంబంధాల గొప్పతనాన్ని వివరించిన రామాయణం యొక్క ప్రాశస్త్యాన్ని విశ్లేషించండి.
జవాబు:
‘రామాయణం’ మానవ జీవితాన్ని సంస్కరించగల మహాకావ్యం. ఈ కథ మానవహృదయాల నుండి ఎప్పటికీ చెరగదు. రామాయణం జీవిత పార్శ్వాలను ఎన్నింటినో కనబరుస్తుంది.

రామాయణంలో అమ్మానాన్నల అనురాగం, పుత్రుల అభిమానం, అన్నదమ్ముల అనుబంధం, భార్యాభర్తల సంబంధం, గురుభక్తి, శిష్యాను రక్తి, స్నేహఫలం ధర్మబలం, వినయంతో ఒదగడం, వివేకంతో ఎదగడం, జీవకారుణ్య భావన, ప్రకృతి లాలన వంటి జీవిత పార్శ్వా లు ఎన్నో కనబడతాయి.

రామాయణాన్ని చదవడం అంటే, జీవితాన్ని చదవడమే. ‘రామాయణం ఆచరణ ప్రధాన గ్రంథం. ఉత్తమమైన ధర్మాలను ఆచరిస్తే, మనిషి మనిషిగా ఎలా ఎదగగలడో, రామాయణం నేర్పుతుంది. చిన్న చిన్న పాత్రల ద్వారా రామాయణం గొప్ప సందేశాన్ని అందిస్తుంది.

రామాయణంలో వాల్మీకి మహర్షి మారీచుని వంటి రాక్షసుని నోటి నుండి, “రామో విగ్రహవాన్ ధర్మః, సత్యధర్మ పరాక్రమః” అనే గొప్పమాటను పలికించాడు.

రాముడి వంటి ఆదర్శమూర్తి, రామాయణం వంటి ఆదర్శకావ్యం ‘నభూతో నభవిష్యతి!” అంటే “పూర్వమందు లేదు, ముందు కాలంలో రాబోదు” మనిషి ఉన్నంత వరకూ రామాయణం ఉంటుంది.

రామాయణం ప్రపంచ సాహిత్యంలోనే ‘ఆదికావ్యం’. వాల్మీకి మహర్షి సంస్కృతంలో దీనిని 24 వేల శ్లోకాలతో రాశాడు. రామాయణం ముందు తరాల వారికి స్ఫూర్తిని ఇస్తుంది. అందువల్లనే మనం, రామాయణాన్ని తప్పక చదవాలి.

ప్రశ్న 2.
‘రామాయణం’ ఏ విధంగా విశ్వరూపాన్ని చూపిందో రాయండి.
జవాబు:
‘రామాయణం’ మానవ జీవిత మూల్యాలను చూపింపచేసే అక్షరమణుల అద్దం. అందుకే రామాయణం కొండలు, సముద్రాలు ఉన్నంత వరకూ ఉంటుందని బ్రహ్మ వాల్మీకి మహర్షికి చెప్పాడు. వాల్మీకి, రామాయణాన్ని రచించాడు. దీని తరువాత దేశ విదేశాలలో అనేక ప్రక్రియల్లో ఎన్నో రామాయణాలు వచ్చాయి. వీటన్నింటికీ మూలం “వాల్మీకి రామాయణం”. తరువాతి కాలంలో ఎన్నో రామాయణాలు వచ్చాయి. రచయితలు కొందరు వాల్మీకి రామాయణ మూలాన్ని అనుసరించారు. కొందరు స్వతంత్ర పోకడలు పోయారు.

సంస్కృత సాహిత్యం – రామకథ :
రామకథ వివిధ పురాణాల్లో కనబడుతుంది.

ఆధ్యాత్మ రామాయణం
కాళిదాసు రచించిన ‘రఘువంశం’- దీనిలో రామకథతోపాటు అతని పూర్వుల చరిత్ర కూడా రాయబడింది.
చంపూ రామాయణం – భోజుడు దీనిని గద్యపద్యాలతో రచించాడు.
“రావణవధ” దీనిని భట్టి కవి రాశాడు.
“ప్రతిమా నాటకం’ పేరుతో రామకథను భాసుడు రాశాడు.
ఉత్తర రామచరితం : భవభూతి నాటకంగా దీనిని రాశాడు.
రాఘవ పాండవీయం : రెండర్థాల కావ్యంగా భారత రామకథలు మేళవించి, ధనంజయుడు దీనిని రాశాడు.

కాశ్మీరీ భాషలో దివాకర ప్రకాశభట్టు “రామావలోకచరిత”, “లవకుశ యుద్ధచరిత” ను రచించాడు. మరాఠీలో సమర్థరామదాసు ‘రామాయణం’, మోరోపంతు రాసిన “లవకుశాఖ్యానమ్’, ‘మంత్ర రామాయణమ్’ పేరు పొందాయి. వంగభాషలో కృత్తివాస ఓఝా “రామాయణానికి” మంచి పేరుంది. తమిళ భాషలో ‘కంబ రామాయణం’ మలయాళంలో ఎళుత్తచ్చన్ “అధ్యాత్మ రామాయణం”, కన్నడంలో నాగచంద్రుడు రాసిన “రామచంద్ర చరిత పురాణం’ చంపూ మార్గంలో సాగింది. ఒరియాలో సిద్ధేంద్రయోగి “విచిత్ర రామాయణం” రాశాడు.

తెలుగు భాషలో రామాయణాలు:
గోనబుద్ధారెడ్డి “రంగనాథ రామాయణం” తెలుగులో మొదటి రామాయణం. ఇందులో వాల్మీకి రాయని ఎన్నో కల్పనలు ఉన్నాయి. ఇది ద్విపద రామాయణం. తాళ్ళపాక అన్నమాచార్యుల రామాయణం, కట్టా వరదరాజు రామాయణం, ఏకోజీ రామాయణం ద్విపదలో సాగాయి.

తిక్కన ‘నిర్వచనోత్తర రామాయణం’ తెలుగుజాతిపై ముద్ర వేసింది. హుళక్కి భాస్కరుడు, అతని కుమారుడు మల్లికార్జున భట్టు, శిష్యుడు రుద్రదేవుడు, మిత్రుడు అయ్యలార్యుడు, “భాస్కర రామాయణం” రాశారు. ఇక మొల్ల సంక్షిప్తంగా సుందరంగా రామాయణాన్ని తీర్చిదిద్దింది. అయ్యలరాజు రామభద్రుడు ‘రామాభ్యుదయం’ మంచి ప్రబంధం. తంజావూరు రఘునాథ నాయకుడు ‘రఘునాథ రామాయణం’ వాల్మీకిని అనుసరించి రాశాడు. గోపీనాథ వేంకట కవి ‘గోపీనాథ రామాయణం’ రాశాడు. కంకంటి పాపరాజు ‘ఉత్తర రామాయణం’ రాశాడు.

కాణాదం పెద్దన “ఆధ్యాత్మ రామాయణం’ రాశాడు. గద్వాల సంస్థానాధీశులు, ఆరుగురు కవులచే రామాయణాన్ని ఆంద్రీకరింపజేశారు. వావిలికొలను సుబ్బారావుగారు “ఆంధ్రవాల్మీకి రామాయణం, శ్రీపాద కృష్ణమూర్తి శాస్త్రిగారి “శ్రీకృష్ణ రామాయణం” పేరు పొందాయి.

విశ్వనాథ సత్యనారాయణ గారి “శ్రీమద్రామాయణ కల్పవృక్షం” జ్ఞానపీఠ పురస్కారాన్ని సంపాదించింది. పింగళి సూరన ‘రాఘవ పాండవీయం’ ద్వ్యర్థి కావ్యాన్ని రాశాడు. నెల్లూరి రాఘవకవి. ‘యాదవ రాఘవ పాండవీయం’ అనే త్ర్యర్థి కావ్యం రాశాడు. కేశవయ్య “దాశరథి చరిత్ర” పేరుతో నిరోష్ఠ్యరామాయణం రాశాడు.

ఇవి కాక తెలుగులో రామాయణం పాటలు, నాటకాలు, హరికథలు, స్త్రీల రామాయణం పాటలు, వచన కావ్యాలు వచ్చా యి.

AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 with Solutions

February 6, 2024 by Srinivas

Regularly solving AP 10th Class Maths Model Papers and AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 contributes to the development of problem-solving skills.

AP SSC Maths Question Paper July 2022 with Solutions

Time : 3.15 hours
Max. Marks : 100

Instructions:

In the duration of 3 hours 15 minutes, 15 minutes of time is allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Question paper consists of 4 Sections and 33 questions.
Internal choice is available in section – IV only.
Answers shall be written neatly and legibly.

Section – I
(12 × 1 = 12 M)

Note :

Answer all the questions in one word or phrase.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
Express 0.75 in p/q form.
Solution:
\(\frac{75}{100}\) or \(\frac{3}{4}\)

Question 2.
Match the following :
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 1
Choose the correct answer.
A) a-ii, b-iii, c-i
B) a-iii, b-i, c-ii
C) a-i, b-ii, c-iii
D) a-iii, b-ii, c-i
Solution:
B) a-iii, b-i, c-ii

Question 3.
Number of zeroes of cubic polynomial …………
Solution:
at most 3

Question 4.
As shown in the figure, a hemisphere is placed on a cone. How do you find the surface area of the figure?
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 2
Solution:
S.A of figure = C.S.A of hemisphere + C.S.A of cone.

Question 5.
Express 2y = 5x + 7 in the form of ax + by + c = 0
Solution:
5x – 2y + 7 = 0

Question 6.
Identify the distance between A (8, 3) and B (4, 3) from the following.
A) 12
B) 0
C) 4
D) 6
Solution:
C) 4

Question 7.
Statement ‘p’ : A tangent to a circle intersects it in one point.
Statement ‘q’: We can draw infinite tangents to a given circle.
A) Statement ‘p’ and ‘q’ both are true
B) Statement ‘p’ true ‘q’ is false
C) Statement ‘p’ false ‘q’ both are true
D) Statement ‘p’ and q’ both are false
Solution:
A) Statement ‘p’ and ‘q’ both are true

Question 8.
Write the relation between Cosθ and Secθ
Solution:
cosθ = \(\frac{1}{\sec \theta}\) or secθ = \(\frac{1}{\cos \theta}\) or sec θ . cos θ = 1

Question 9.
Identify the angle of depression from the given figure.
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 3
Solution:
α

Question 10.
From the given frequency distribution table, what is the class interval of highest frequency class?

Class interval	1-3	3-5	5-7	7-9	9-11
Frequency	7	8	2	2	1

Solution:
3 – 5

Question 11.
If P(E) = 0.4, then what is the probability of ‘not E’?
Solution:
0.6

Question 12.
“In a right triangle, the square of hypotenuse is equal to the sum of the squares of the other two sides. ‘The above theorem is related to which Mathematician?
A) Baudhavan
B) Aryabhata
C) Euclid
D) Bhaskaracharva
Solution:
A) Baudhavan

Section – II
(8 × 2 = 16 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 13.
Find the H.C.F. of 12, 15 and 21
Solution:
Given numbers are 12, 15, 21 12
12 = 2² × 3
15 = 5 × 3
21 = 7 × 3
HCF of 12, 15 and 21 is 3.

Question 14.
If p(t) = t³ – 1, then find the values of p(1) and p(0). Identify the zero value.
Solution:
p(t) = t³ – 1
p(1) = 1³ – 1 = 1 – 1 = 0
p(0) = 0³ – 1 = 0 – 1 = -1
Zero of the given polynomial is 1.

Question 15.
If 3x + 4y = 2 and px + 8y = 4 equations represent two coincident lines, then find the value of ‘p’.
Solution:
Given 3x + 4y = 2 and px + 8y = 4 are coincident lines
Here a₁ = 3, b₁ = 4, c₁ = -2
a₂ = p, b₂ = 8, c₂ = -4
Since lines are coincident b,
\(\frac{a_1}{a_2}\) = \(\frac{b_1}{b_2}\) = \(\frac{c_1}{c_2}\)
⇒ \(\frac{3}{\mathrm{p}}\) = \(\frac{4}{8}\) = \(\frac{2}{4}\)
⇒ p = \(\frac{8 \times 3}{4}\) = 6

Question 16.
Find the mid point of the line segment joining the points (3, 0) and (-1, 4).
Solution:
Given points are (x₁, y₁) = (3, 0) and (x₂, y₂) = (-1, 4) Mid point of the line segment joining the given points is
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 6

Question 17.
Find the volume of right circular cone with radius 6 cm, and height 7 cm.
Solution:
Radius of the cone (r) = 6 cm
Height (h) = 7 cm
Volume(v) = \(\frac{1}{3}\)πr²h
= \(\frac{1}{3}\) × \(\frac{22}{7} \frac{22}{7} \frac{22}{7}\) × 6 × 6 × 7 cm³
Volume of cone = 264 cm³

Question 18.
Prove that the tangents to a circle at the end points of a diameter are parallel.
Solution:
Let O’ be the centre of circle, AB is diameter.
PQ and RS are two tangents of the circle at contact points A and B respectively.
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 7
We have to prove that PQ//RS
Since PQ is tangent
OA ⊥ PQ (∵ Tangent at any point of the circle is perpendicular to the radius through point of contact)
= AB ⊥ PQ
Similarly AB ⊥ RS
We know that two lines perpendicular to a same line are parallel.
∴ PQ || RS.
Hence proved.

Question 19.
Jani observes Vanaja on the ground from the ‘ balcony of the first floor of a building at an angle of depression 60°. The height of the first floor of the building is 10 meters. Draw the diagram for this data.
Solution:
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 8

Question 20.
If the mean of 8, 11, 13, x, 9 and 3 is 8, find the value of x.
Solution:
Given numbers are 8, 11, 13, x, 9 and 3
Mean of the numbers is 8
Mean = \(\frac{\sum x_i}{N}\)
8 = \(\frac{8+11+13+x+9+3}{6}\)
⇒ 44 + x = 6 × 8
⇒ x = 48 – 44 = 4
∴ x = 4

Section – III
(8 × 4 = 32 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 4 marks.

Question 21.
If A = {2, 5, 6, 8) and B = {1, 5, 7, 9}, find
(i) A ∪ B and
(ii) A – B and draw Venn diagram.
Solution:
A = {2, 5, 6, 8}
B = {1, 5, 7, 9}

i) A∪B = {2, 5, 6, 8} ∪ {1, 5, 7, 9}
= {1, 2, 5, 6, 7, 8, 9}
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 9

ii) A – B = {2, 5, 6, 8} – {1, 5, 7, 9}
= {2, 6, 8}
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 10

Question 22.
Check whether, ‘-150’ is a term of an A.P. : 11, 8, 5, 2, ……….
Solution:
Given A.P. : 11, 8, 5, 2 ………
a₁ = 11
d = a₂ – a₁
= 8 – 11
= -3
a_n = a₁ + (n – 1)d
⇒ 11 + (n – 1)(-3) = -150 – 11
⇒ (n – 1)(-3) = -150 – 11
⇒ (n – 1) (-3) = -161
⇒ n – 1 = \(\frac{161}{3}\)
⇒ n = \(\frac{161}{3}\) = 1 + \(\frac{164}{3}\)
Since ‘n’ is not a positive integer, -150 is not a term of given A.P

Question 23.
Solve the pair of equations by reducing them to a pair of linear equations.
\(\frac{2}{\sqrt{x}}\) + \(\frac{3}{\sqrt{y}}\) = 2 ; \(\frac{4}{\sqrt{x}}\) – \(\frac{9}{\sqrt{y}}\) = -1
Solution:
\(2\left(\frac{1}{\sqrt{x}}\right)\) + \(3\left(\frac{1}{\sqrt{y}}\right)\) = 2 …….. (1)
\(4\left(\frac{1}{\sqrt{x}}\right)\) – \(9\left(\frac{1}{\sqrt{y}}\right)\) = -1 …….. (2)
If we substitute \(\frac{1}{\sqrt{x}}\) = p and \(\frac{1}{\sqrt{y}}\) = q
we get a pair of linear equations.
2p + 3q = 2 ……… (3)
4p – 9q = -1 ……. (4)
Elimination Method:
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 11
Substitute the value of p in equation (4)

Question 24.
Two poles of heights 6 m and 11 m stands on a plane ground. 1f the distance between the feet of the poles is 12 m, then find the distance between their tops.
Solution:
Length of pole AB = 6 m
Length of pole CD = 11 m
Distance between the feet of two poles
= 12 m
By Drawing AE ⊥ CD
ABCE is a rectangle
∴ AB = CE = 6.m
BC = AE = 12 m
CD = CE + ED
11 = 6 + ED
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 13
⇒ ED = 11 – 6 = 5 m
In right angled traingle AED,
AD² = AE² + ED²
(By Pythagoras theorem)
AD² = 12² + 5²
AD = \(\sqrt{144+25}\)
AD = \(\sqrt{169}\) = 13 m
Distance between the tops of poles is 13 m

Question 25.
If A, B and C are interior angles of a triangle ABC, then show that sin\(\left(\frac{B+C}{2}\right)\) = cos\(\frac{A}{2}\)
Solution:
Given A, B, C are interior angles of ∆ ABC
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 14

Question 26.
Suppose Siddu is shooting an arrow from the top of a building at an height of 6 m to a target on the ground at an angle of depression of 60°. What is the distance between Siddu and the object ?
Solution:
Height of the building AB = 6 m
Angle of depression = 60°
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 15

Question 27.
A box contains 3 blue, 2 white and 4 red marbles. If a marble is drawn at random from die box, what is the probability that it will be
(i) white
(ii) red ?
Solution:
Given 3 blue, 2 white, 4 red marbles are in the box
Total number of outcomes in sample space n(S) = 3 + 2 + 4 = 9

i) Number of favourable outcomes for getting white marble n(E₁) = 2
Probability of getting white marble
P(E₁) = \(\frac{n\left(E_1\right)}{n(S)}\) = \(\frac{2}{9}\)

ii) Number of favourable outcomes for getting
red marble n(E₂) = 4
Probability of getting red marble
P(E₂) = \(\frac{n\left(E_2\right)}{n(S)}\) = \(\frac{4}{9}\)

Question 28.
Find the dimensions of a rectangle whose perimeter is 28 meters and whose area is 40 square meters.
Solution:
Area of rectangle = 40 sq.m.
Let the length of rectangle be = x m.
x × breadth = 40
breadth = \(\frac{40}{x}\)m
Perimeter of rectangle = 28 m
2(l + b) = 28
2(x + \(\frac{40}{x}\) = 28
\(\frac{x^2+40}{x}\) = \(\frac{28}{2}\) = 14
x² + 40 = 14x
x² – 14x + 40 = 0
x² – 10x – 4x + 40 = 0
x(x – 10) -4(x – 10) = 0
(x – 10)(x – 4) = 0
x – 10 (or) x – 4 = 0
x = 10 (or) x = 4
If length = 10 m then breadth = \(\frac{40}{10}\) = 4 m
If length = 4 m then breadth
= \(\frac{40}{4}\) = 10 m
∴ dimensions of rectangle = 10 m, 4 m

SECTION – IV
(5 × 8 = 40 M)

Note:

Answer all the questions.
Each question carries 8 marks,
Each question has internal choice.

Question 29.
a) Show that 5 – \(\sqrt{3}\) is irrdtional
(OR)
b) Prove that
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 5
Solution:
a)
Let us assume that 5 – \(\sqrt{3}\) is rational.
That is, we can find coprimes ‘a’ and ‘b’ (b ≠ 0) such that
5 – \(\sqrt{3}\) = \(\frac{\mathrm{a}}{\mathrm{b}}\) ∴ 5 – \(\frac{\mathrm{a}}{\mathrm{b}}\) = \(\sqrt{3}\)
Rearranging this equation we get
∴ \(\sqrt{3}\) = 5 – \(\frac{\mathrm{a}}{\mathrm{b}}\) = \(\frac{5 b-a}{b}\) ……. (1)
Since ‘a’ and ‘b’ are integers, the RHS of equation (1) \(\frac{5 b-a}{b}\) is rational.
So the LHS \(\sqrt{3}\) also rational.
But this contradicts the fact that \(\sqrt{3}\) is irrational.
This contradiction has arisen because of our incorrect assumption that 5 – \(\sqrt{3}\) is rational.
So, we conclude that 5 – \(\sqrt{3}\) is irrational.

(OR)

b) L.H.S = \(\sqrt{\frac{1+\cos \theta}{1-\cos \theta}}\)
By rationalising, we get
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 16

Question 30.
a) If A = {3, 6, 9, 12, 15, 18, 21}, B = {4, 8, 12, 16, 20}, C = {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16}, then find the following:
i) A – B
ii) A – C
iii) B – C
iv)B∪C
(OR)
b) Find the 12^th term of a G.P. whose 8th term is 192 and the common ratio is 2.
Solution:
a)
Given A = {3, 6, 9, 12, 15, 18, 21};
B = {4, 8, 12, 16, 20}
C = {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16}
i) A – B = {3, 6, 9, 12, 15, 18, 21} – {4, 8, 12, 16, 20}
= {3, 6, 9, 15, 18, 21}

ii) A – C = {3, 6, 9, 12, 15, 18, 21} – {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16}
= {3, 9, 15, 18, 21}

iii) B – C = {4, 8, 12, 16, 20} – {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16}
= {20}

iv) B∪C = {4, 8, 12, 16, 20} ∪ {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16}
= {4, 8, 12, 16, 20, 2, 6, 10, 14}
= {2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 20}

(OR)

b) Let the first term of the G.P be a and common ratio r = 2
Also given 8^th term of the GP is 192.
∴ ar⁷ = 192
⇒ a . 2⁷ = 192
⇒ a = \(\frac{192}{128}\) = \(\frac{3}{2}\)
12th term of the GP is ar¹¹
= \(\frac{3}{2}\)(2)¹¹ = 3(2¹⁰)
= 3072

Question 31.
a) Prove that the points A (7, 3), B (6, 1), C(8, 2) and D (9, 4) taken in order are the corners of a parallelogram.
(OR)
b) The following data gives the information on the observed life times (in hours) of 225 electrical components

Life time (in hours)	0-20	20-40	40-60	60-80	80-100	100-120
Frequency	10	35	52	61	38	29

Determine the modal life times of the components.
Solution:
Let the points
A(7, 3), B(6, 1), C(8, 2) and D(9, 4) are given verticles.
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 17
We know that the diagonals of a parallelogram bisect each other.
∴ So the midpoints of the diagonals AC and DB should be equal.
Now, we find the mid points of AC and DB by using the formula
\(\left(\frac{x_1+x_2}{2}, \frac{y_1+y_2}{2}\right)\)
Mid point of AC
= \(\left(\frac{7+8}{2}, \frac{3+2}{2}\right)\) = \(\left(\frac{15}{2}, \frac{5}{2}\right)\)
Hence, mid point of AC = Mid point of DB
∴ The points A, B, C, D taken in order are the vertices of a a parallelogram.

(OR)

b)
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 19

Since, the maximum frequency is in the interval 60 – 80, the modal class is 60 – 80.
We have,
Mode = l + \(\left(\frac{f_1-f_0}{2 f_1-f_0-f_2}\right)\) × h
Here, l = 60
f₀ = 52
f₁ = 61
f₂ = 38
h = 20
Mode = 60 + \(\left(\frac{61-52}{2(61)-52-38}\right)\) × 20
= 60 + \(\frac{9}{32}\) × 20
= 60 + \(\frac{90}{16}\) = 60 + 5.625
= 65.625 hrs.

Question 32.
a) A sphere, a cylinder and a cone are of the same radius and same height. Find the ratio of their curved
surface areas.
(OR)
b) One card is drawn from a well-shuffled deck of 52 cards. Find the probability of getting :
i) A face card of diamond;
ii) Ace card;
iii) Spade card;
iv) A jack of red’
Solution:
a) Let r be the common radius of a sphere, a cone and cylinder
Curved surface area of sphere = 4πr²
Height of sphere diameter = 2r
Height of the cone = height of cylinder
= height of sphere
= 2r
Curved surface area of cylinder = 2 πrh
= 2 π.r.(2r) = 4 πr²
Slant height of cone (l)
= \(\sqrt{\mathrm{r}^2+\mathrm{h}^2}\)
= \(\sqrt{r^2+(2 r)^2}\)
= \(\sqrt{r^2+4 r^2}\)
= \(\sqrt{5 r^2}\) = \(\sqrt{5 r}\)
Curved surface area of the cone
= π r l
= π. r. \(\sqrt{5}\) . r
= \(\sqrt{5}\) πr²
Curved surface area of sphere
= 4 π r²
Curved surface area of cylinder
= 2 π rh = 2 π r × 2 r
= 4 π r²
Ratio of curved surface area of sphere, cylinder and cone
= 4πr² : 4πr² : \(\sqrt{5}\)πr².
= 4 : 4 : \(\sqrt{5}\)

(OR)

b) Number of cards in the deck n (S) = 52
i) Number of favourable outcomes to get a face card of diamond n (E₁) = 3
Probability of getting a face card of diamond P(E₁) = \(\frac{\mathrm{n}\left(\mathrm{E}_1\right)}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\) = \(\frac{3}{52}\)

ii) Number of favourable outcomes to get an Ace n (E₂) = 4
Probability of getting an Ace P (E₂) = \(\frac{\mathrm{n}\left(\mathrm{E}_2\right)}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\) = \(\frac{4}{52}\) = \(\frac{1}{13}\)

iii) Number of favourable outcomes to get a spade card n(E₃) = 13
Probability of getting a spade card P(E₃) = \(\frac{\mathrm{n}\left(\mathrm{E}_3\right)}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\) = \(\frac{13}{52}\) = \(\frac{1}{4}\)

iv) Number of favourable outcomes to get a jack of red n(E₄) = 2
Probability of getting a jack card of red P (E₄) = \(\frac{\mathrm{n}\left(\mathrm{E}_4\right)}{\mathrm{n}(\mathrm{S})}\) = \(\frac{2}{52}\) = \(\frac{1}{26}\)

Question 33.
a) Draw the graph of the given polynomial p(x) = x² – 6x + 9 and find the zeroes.
(OR)
b) Draw a circle of radius 4 cm. From a point 6 cm away from its center, construct the pair of tangents to the circle.
Solution:
a) p(x) = x² – 6x + 9; y = x² – 6x + 9

^x	-1	0	1	2	3	4	5
y = x² – 6x + 9	16	9	4	1	0	1	4
(x, y)	(-1,16)	(0,9)	(1,4)	(2,1)	(3,0)	(4,1)	(5, 4)

AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 20

(OR)

b)
Draw a circle of radius 4 cm with centre ‘O’.
Plot a point P, such that OP = 6 cm
Bisect OP at M and for drawing a circle with radius OM or MP
Draw tangents from P to the intersecting points of two circles.
AP 10th Class Maths Question Paper July 2022 21

AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2023 with Solutions

February 6, 2024 by Mahesh

Solving AP 10th Class Physical Science Model Papers and AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2023 regularly is an effective strategy for time management during exams.

AP SSC Physical Science Question Paper June 2023 with Solutions

Time: 2 Hours
Maximum Marks: 50

Instructions:

The question paper consists of 4 sections and 17 questions.
Internal choice is available only for Q.No.12 in section III and for all the questions in section IV.
In 2 hours, 15 minutes are allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Answers shall be written neatly and legibly.

Section-I
(8 × 1 = 8 Marks)

Note:

Answer ALL the questions.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
Convert 30°C into Kelvin scale.
Answer:
30° + 273 = 303K

Question 2.
Write one application of specific heat.
Answer:
Watermelon brought out from the refrigerator retains its coolness for a longer time.

Question 3.
Draw the shape of any lens you know.
Answer:

Question 4.
Assertion (A): N-Shell has more energy when compared to K-Shell.
Reason (R): N-Shell is far from the nucleus.
Choose the correct one from the following:
(P) Both A and R are true and R is the correct explanation of A.
(Q) Both A and,R are true and R is not the correct explanation of A.
(R) A is true and R is false.
(S) Both A and R are false.
Answer:
(P) Both A and R are true and R is the correct explanation of A.

Question 5.
Fill out the following table and write answers in your answer booklet.

Element	Group Number	Valency Electrons
Hydrogen		1
Beryllium	2

Answer:

Element	Group Number	Valency Electrons
Hydrogen	1	1
Beryllium	2	2

Question 6.
Write the name of a compound having a -COOH functional group.
Answer:
Acetic Acid (or) CH₃COOH

Question 7.
What happens to the burning candle in the given experiment?
AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2023 with Solutions Q7
Answer:
It puts off with pop sound.

Question 8.
AC current is more convenient for transmission than DC current. Why?
Answer:
Because AC current can be produced easily.

Section-II
(3 × 2 = 6 Marks)

Note:

Answer ALL the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 9.
Write any two questions to understand the evaporation process.
Answer:

What is evaporation?
What are the factors affecting evaporation?

Question 10.
Write any two questions to understand the hybridization of atomic orbitals.
Answer:

What is the hybridization of atomic orbitals?
How many types of hybridizations of atomic orbitals are there?

Question 11.
What do you mean by electric shock? Explain how it takes place.
Answer:

The electric shock is a combined effect of potential difference, electric current, and resistance of the human body.
When a body touches a live wire of 240 V, the amount of current flowing through the body is 0.0024A which disturbs the functioning of inside organisms. This is called electric shock.
If the current flow continues further, it damages tissues, which lowers the resistance.
Because of low resistance more current flows through the body which leads to death sometimes.

Section-III
(3 × 4 = 12 Marks)

Note:

Answer ALL the questions.
Each question carries 4 marks.

Question 12.
Draw any one of the following diagrams:
(A) Draw the ray diagram of the image formed when an object is placed in front of a convex lens in between 2F₂ and F₂.
(B) Draw the diagram that shows the increasing value of (n + l).
Answer:
AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2023 with Solutions Q12

Question 13.
Observe the following table and write the correct answers for blanks in your answer booklet.

Sub-Shells	Number of Orbitals	Maximum Number of Electrons
s	–	2
–	3	6
d	5	–
f	–	14

Answer:

Sub-Shells	Number of Orbitals	Maximum Number of Electrons
s	1	2
p	3	6
d	5	10
f	7	14

Question 14.
How do you appreciate the role of carbon in daily life?
Answer:

All molecules that make life possible – Carbohydrates, proteins, lipids, hormones, and vitamins contain carbon.
The chemical reactions that take place in living systems are of carbon compounds.
Food that we get from nature, various medicines, cotton, silk, and fuels are carbon compounds.
Synthetic fabrics, plastics, and synthetic rubber are also compounds of carbon.
So I appreciate the role of carbon in daily life.

Section-IV
(3 × 8 = 24 Marks)

Note:

Answer ALL the questions.
Each question carries 8 marks.
Each question has an internal choice.

Question 15.
(A) A person can see near objects clearly and cannot see far objects. What eye defect does he have? How to correct it? Explain.
(OH)
(B) Explain the process of working of Electric motor.
Answer:
(A) (i) Some people cannot see the object at long distances but can see near objects. This type of eye defect in vision is called Myopia or Short sightedness.
(ii) In people suffering from myopia, the rays coming from distant objects after refraction through the eye lens form an image before the retina.
(iii) By using the biconcave lens, we can rectify myopia.
(iv)
AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2023 with Solutions Q15
OR
(B) Electric motor converts electrical energy into mechanical energy.
Working:

Consider a rectangular coil ABCD (Armature) kept in a uniform magnetic field.
Allow the current to flow through the rectangular coil, the angle made by AB and CD with magnetic field always right angle.
The force on AB is equal and opposite to the force on CD due to the external magnetic field. The rectangular coil comes into rotation in a clockwise direction.
After half rotation the sides of the coil experience forces that are in the opposite direction to the previous case.
The brushes are connected to the battery and the ends of the coil are connected to slip rings.
For every half rotation, the brushes come into contact with other slip rings in such a way that the direction of current through the coil is reversed.
Thus the direction of rotation of the coil remains the same. In this way, an electric motor works.

Question 16.
(A) How do the following properties change in a group and period in the modern periodic table?
(a) Atomic Radius
(b) Ionization Energy
(c) Electron Affinity
(d) Electro negativity
(OR)
(B) Define the following:
(1) Roasting
(2) Calcination
(3) Smelting
(4) Gangue
Answer:
(A) (a) Atomic radius increases in groups from top to bottom. Atomic radius decreases in periods from left to right.
(b) Ionization energy decreases in groups from top to bottom. Ionization energy increases in periods from left to right.
(c) Electron affinity decreases in groups from top to bottom. Electron affinity increases in periods from left to right.
(d) Electronegativity decreases in groups from top to bottom. Electronegativity increases in periods from left to right.
(OR)

Periodic Property	Trend in
Periodic Property	Groups	Periods
Atomic Radius	Increasing	Decreasing
Ionisation Energy	Decreasing	Increasing
Electron Affinity	Decreasing	Increasing
Electronegativity	Decreasing	Increasing

(OR)
(B) 1. Roasting: Roasting is a process of heating the ore strongly in a free supply of air (or) oxygen.
2. Calcination: Calcination is a process of heating the ore strongly in the absence of air (or) oxygen.
3. Smelting: Smelting is a pyrochemical process, in which the ore is mixed with flux and fuel and strongly heated.
4. Gangue: The impurity present in the ore is called Gangue.

Question 17.
(A) How do you experimentally prove that Sin i/Sin r is a constant?
(OR)
(B) Explain an experiment to prove that aqueous solutions of acids conduct electricity.
Answer:
(A) Aim: To prove \(\frac{\sin i}{\sin r}\) is constant.
Materials Required: A plank, white chart, protractor scale, small black painted plank, pencil, LASER light, semi-circular glass disc.
Procedure:

Take a wooden plank covered with white paper and draw two perpendicular lines MM and NN intersecting at ‘O’.
Take the protractor and place it along such that its center coincides with ‘O’ and mark the angle from 0° to 90° both sides of NN.
Repeat the same on the other side.
Place a semi-circular glass disc as shown in the figure.
Send the LASER light along a line that makes an angle of 15°. Measure its corresponding refractive angle.
Repeat the experiment for various incident angles and tabulate.
Evaluate \(\frac{\sin i}{\sin r}\) from the table. Finally, you will get the ratio of \(\frac{\sin i}{\sin r}\) is constant.
Result: Hence \(\frac{\sin i}{\sin r}\) is constant.

(OR)
(B) Aim: To prove that an aqueous solution of acids conducts electricity.
Apparatus: Beaker, Graphite rods, bulb, wire, dilute HCl solution.
AP 10th Class Physical Science Question Paper June 2023 with Solutions Q17.1
Procedure:

Arrange the apparatus as shown in the figure.
Pour some solution of dil. HCl and switch on the current. We will notice that the bulb will glow.
Glowing of the bulb indicates that there is a flow of electric current through the solution.
Acidic solutions have ions and the movement of these ions in the solution helps for the flow of electric current through the solution.

Result: Hence, it is proved that the aqueous solution of acids conducts electricity.

AP 10th Class Biology Model Paper Set 3 with Solutions

February 6, 2024 by Srinivas

Teachers often recommend practicing with AP 10th Class Biology Model Papers Set 3 to enhance exam readiness.

AP SSC Biology Model Paper Set 3 with Solutions

Time : 2.00 hours
Max.Marks : 50

Instructions :

Question paper consists of 4 sections and 17 questions.
Internal choice is available only for Q.no.12 in section III and for all the questions in section IV.
In the duration of 2 hours, 15 minutes of time is allotted to read the question paper.
All answers shall be written in the answer booklet only.
Answers shall be written neatly and legibly.

SECTION – 1
(6 × 1 = 6)

Note :

Answer all the questions.
Each question carries 1 mark.

Question 1.
Write the flow chart of the passage of air from nostrils to Alveoli.
Answer:
→ Nasal cavity → Pharynx → Larynx → Trachea → Bronchi → Bronchioles → Alveolus →

Question 2.
Why we feel burning sensation in throat when we vomit ?
Answer:
While vomiting peristalsis occurs in reverse direction. Then the partially digested food comes out along with HCl. So we feel burning sensation.

Question 3.
What happens if the valves of veins do not function properly ? Guess and write.
Answer:
The blood in veins cannot move up towards heart. It accumulates in veins causing swelling, inflammation and damage of veins.

Question 4.
What are the uses of tannins ?
Answer:
Tannins are used to clean the leather.

Question 5.
Which hormone is related to this experiment ?

AP SSC Biology Model Paper Set 3 with Solutions 1

Answer:
Auxins.

Question 6.
Observe the following table and write the phenotypic and genotypic ratios according to Mendel’s experiment.

AP SSC Biology Model Paper Set 3 with Solutions 2

Answer:
Phenotype ratio : 3 : 1
Genotype ratio : 1 : 2 : 1

SECTION – II
(4 × 2 = 8 M)

Note :

Answer all the questions.
Each question carries 2 marks.

Question 7.
What happens if variations do not occur among organisms? Guess and write.
Answer:
Survival of organisms is not possible because these variations bring the favourable changes in the organism. These changes help the organism thrive under different conditions.

Question 8.
What questions you ask the doctor about the health of kidneys ?
Answer:

What steps should be followed to keep our kidneys healthy ?
Are there any substances which damage our kidneys ?
What sort of food helps us keeping our kidneys in healthy condition ?
If I suffer from kidney failure what type of treatment is needed ?
Will consumption of more water clean our kidneys regularly ?

Question 9.
Mention any two modes of asexual reproduction with examples.
Answer:
1. Fission :
Single celled organisms split into two daughter cells that are identical to the parent cell. This
method of reproduction is called “binary fission.”
Eg : Bacteria, Euglena, Amoeba etc.

Sometimes they split into more than two and it is called multiple fission.
Eg: Plasmodium.

2. Budding : A growth on the body is called a bud. It grows nearly identical to the parent. When it is matured it gets separated from the parent and becomes independent.
Eg : Yeast, Hydra.

Question 10.
What happens if the platelets are absent in blood?
Answer:
If blood platelets are absent the person will lose the capacity of coagulation of blood. As a result injured blood vessels cannot stop bleeding. It may lead to the death of the person.

SECTION – III
(5 × 4 = 20 M)

Note :

Answer all the questions.
Each question carries 4 marks.

Question 11.
What are four R’s ? Explain how they help to conserve the environment.
Answer:
4R’s
R – Reduce
R- Reuse
R – Recycle
R – Recover

Reduce : We can save water by repairing leaky taps and avoiding a shower (or) switching off unnecessary lights and fans.
Reuse : Reuse things that you often tend to throw away, like paper and wrapping papers. This would save plants and minimise pollution.
Recycle : There are as many types of plastic as their uses. Since each type can only be recycled with its own kind plastics need to be carefully sorted before they can be processed.
Recover : When we cut trees to construct industries or roads for transportation, it is important to grow trees in other areas.

Question 12.
Observe the given diagram and answer the questions.

AP SSC Biology Model Paper Set 3 with Solutions 3

A) Write the names of parts A, B
Answer:
A. Stamen
B. Carpels

B) In which part female gamate is formed ?
Answer:
Gamete is formed in ovary

C) What is the function of part – C ?
Answer:
Sepals,these help to safe guard the buds and flowers. They also protect both flowers and fruits.

D) Is this flower an unisexual or bisexual ? Why ?
Answer:
It is a bisexual flower, because it has both stamens and carpel.
Eg. Datura.

(OR)

Draw a neatly labelled diagram of Brain.
Answer:

AP SSC Biology Model Paper Set 3 with Solutions 5

Question 13.
Observe the table and answer the questions.

Hormones	Uses
Auxins	Cell elongation, differentiation of shoots and roots.
Cytokinins	Promote cell division, delaying the ageing in leaves, opening of stomata.
Gibberellins	Germination of seeds, sprouting of buds; elongation of stem; stimulation of flowering; development of seedless fruits, breaking the dormancy in seeds and buds.
Abscisic acid	Closing of stomata; seed dormancy, promoting ageing of leaves.
Ethylene	Ripening of fruit.

A) Which plant hormone is responsible for the ripening of fruits ?
Answer:
Ethylene

B) Which hormone promotes seed dormancy ?
Answer:
Abscicic acid

C) What are the uses of cytokinins in plants?
Answer:
Promote cell division, delaying the ageing in leaves, opening of stomata.

D) What are the functions of Auxins in plants ?
Answer:
Cell elongation and differentiation of shoots and roots.

Question 14.
Explain the process of sex determination in human beings.
Answer:

Each human cell contains 23 pairs (46) of chromosomes.
Out of 23 pairs 22 pairs of chromosomes are called autosomes. Remaining one pair is called allosomes (sex chromosomes).
There are two types of sex chromosomes one is ‘X’ and the other is ‘Y’. These two chrom-osomes determine the sex of an individual.
Females have two ‘X’ chromosomes in their cells (XX)
Males have one ‘X’ and one ‘Y’ chromosome in their cells (XY)
If the sperm carries ‘X’ – chromosome and fertilizes with ovum, the resultant baby will have XX condition. So the baby will be a girl.
If the sperm carries’ Y’ chromosome and fertilizes with ovum; the resultant baby will have XY condition. So the baby will be a boy.

AP SSC Biology Model Paper Set 3 with Solutions 6

Question 15.
What is peristaltic movement ? Compare the similarity of bolus movement in oesophagus with cycle tube and potato experiment which you have conducted in school.
Answer:
Definition:
The movement of the soft food mixed with saliva passing through oesophagus or food pipe by wave like movements is called peristaltic movements.

The wall of the food pipe is lined with mucus secretion as the oil that lubricated cycle tube in the experiment.
Mucus lubricates and protects the oesophageal walls from damage.
This helps the food bolus to slide down easily just as the oil that move the potatoes in the cycle tube.
Contraction of circular muscles in narrowing of the food pipe as we squeeze the cycle tube above the potato for downward movement.
Contraction of the longitudinal muscles in front of the bolus widen the tube as widening the cycle tube in front of the potato.

SECTION – IV
(2 × 8 = 16 M)

Note :

Answer all the questions.
Each question carries 8 marks.
Each question has internal choice.

Question 16.
A) How would you demonstrate that green plants release oxygen when exposed to light ?
Answer:
Aim :
To prove that oxygen is released during photosynthesis.

Apparatus : Hydrilla twigs, test tube, funnel, glowing splinter, beaker, water.

AP SSC Biology Model Paper Set 3 with Solutions 7

Experiment:

A few twigs of hydrilla are taken and inserted into the funnel.
The funnel along with the hydrilla twigs is placed in a beaker filled with water.
A test tube is filled with water and it is inverted over the funnel.
Ensured that the level of water in the beaker is above the level of stem of the inverted funnel.
The entire set up is kept in sunlight for nearly 2 – 3 hours.
The level of water is observed in the test tube.

Observation:

After some time small gas bubbles come out of the leaves of hydrilla.
We observe that air fills the test tube by lowering the water level.
The gas is tested with a glowing splinter.
The splinter bums brightly, indicating that the gas accumulated is oxygen.

Inference:
By this experiment, it is proved that hydrilla plant performed photosynthesis and released oxygen.

(OR)

B) How can you prove that water is transported through the xylem ?
Answer:
Aim :
To show root pressure in the plants.

AP SSC Biology Model Paper Set 3 with Solutions 8

Apparatus :
Potted plant, glass tube, clamp, rubber tube, tub.

Procedure:

A selected potted plant is watered regularly.
A cut is made on the stem of the potted plants 1 cm above the ground level.
A glass tube is connected by means of a strong rubber tube. The size of glass tube should be equal to the size of the stem.
Stem is tightly bound with tube so that water cannot escape from the tube.
Water is poured in the glass tube until water level is seen above the rubber tube. The level of water is marked (M₁)in the tube.
Whole experiment is kept undisturbed for 2 to 3 hours.
Water level in the tube is observed and marked (M₂).

Observation:
Water level increases from M₁ to M₂.

Inference:
Pressure in the xylem vessels made the movement of water from root hair to xylem vessels through the root cells.

Question 17.
A) What are fat soluble vitamins ? Explain it.
Answer:

Vitamins	Deficiency diseases	Resources
Vit – A	Night blindness, Myopia, dry eyes, scaly skin liver oil, Shark liver oil, Milk	Leafy vegetables, Carrot, Tomato, Pumpkin, Fish, Eggs, Liver, Cod
Vit – D	Rickets	Liver, Egg, Butter, Morning sun rays.
Vit – E	Fertility disorders	Fruits, Vegetables, Sprouts, Meat, Egg, Sunflower oil.
Vit – K	Blood clotting doesn’t occur	Green leafy vegetables, Milk, Meat

(OR)

B) What do you understand by the term natural selection. Write Darwin’s theory of evolution.
Answer:
Natural Selection :
It means that the nature only selects (or) decides which organisms should survive (or) perish in nature.

Darwin’s theory of evolution:

Any group of population of an organism develops variations. Variations which are useful to an individual are retained, while those which are not useful are lost.
Each species tend to produce large number of offsprings. They compete in this struggle for existence, only the fittest can survive (survival of the fittest).
The offsprings of survivor inherit the useful variations and the same process happens with every new generation until the variation becomes a common feature.
Over a long period of time, each species of organism can accumulate so many changes that it becomes a new species.
Evolution is a slow and continuous process.