AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि

Andhra Pradesh BIEAP AP Inter 1st Year Sanskrit Study Material Intermediate 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि Questions and Answers.

AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि

धातवः कालवाचकाः
अवस्थावाचकाश्चेति द्वेधा वर्तन्ते। ये धातवः भूत-भविष्यत्-वर्तमानादिकं कालं बोधयन्ति ते कालवाचकाः। ये धातवः विधि-आशिष्-निमन्त्रण-आमन्त्रणाद्यवस्थां बोधयन्ति ते अवस्थावाचकाः। संस्कृते कालवाचकाः अवस्थावाचकाः धातवः आहत्य दश विद्यन्ते। ते च लकारा इति नाम्ना व्यवह्रियन्ते। प्रकृते च अस्माकं दशसु लकारेषु पञ्चैव पाठयभागे निर्दिष्टाः। ते च क्रमेण –

वर्तमाने लट्
विध्यादिषु लोट
अनद्यतनभूते लङ्
विधि लिङ्
भविष्यति लुट्

एतेषु पञ्चसु वर्तमाने लट् अनद्यतनभूते लङ् भविष्यति लृट् इति त्रयः कालवाचकाः। विध्यादिषु लोट् विधि लिङ् इति द्वौ प्रकारबोधकौ । सर्वेषु लकारेषु त्रयः पुरुषाः भवन्ति। ते च –

प्रथमपुरुषः
मध्यमपुरुषः
उत्तमपुरुष:

सर्वेषु पुरुषेषु त्रीणि वचनानि च भवन्ति। ते च –

एकवचनम्।
द्विवचनम्
बहुवचनम्

पुरुषास्त्रयः वचनानि त्रीणि आहत्य लकारे नव रूपाणि भवन्ति।

In Sanskrit there are six Tenses (कालाः ) and four Moods (3727T:). They were given a special technical name by the master grammarian Panini. All these ten verbs together are called लकाराः (Lakaras).

The tenses and moods are as follows:
Tenses :

1. वर्तमान – Present – लट् (technical name)
2. भूत – Aorist :- लुड्
(1^st Past)

3. (अनद्यतन)भूत – Imperfect – लड्
(2^nd Past)

4. (परोक्ष) भूत – Perfect – लिट्
(3^rdPast)

5. (अनद्यतन) भविष्यत् – 1^st Future – लुट्
6. भविष्यत् – 2^nd Future – लृट्

Moods :

1. आज्ञा – Imperative – लोट्
2. विधि – Potential – (विधि ) लिड्
3. आशीः – Benedictive – अशीर्लिड्
4. संकेत – Conditional – लृड्

The लेट् or Subjunctive is used in the Veda only.

In Sanskrit the verbs are classified as आत्मनेपदी and परस्मैपदी based on whether the fruit of the action rests with the doer (आत्मने) or others (परस्मै). Some verbs are called (उभयपदी) as they are conjugated with both परस्मैपद and आत्मनेपद terminations.

All the roots in Sanskrit are grouped into ten classes called गण s. They are called by the name of the first root of that class. For example, भू + आदि भू – etc. roots are found in भ्वादि class, अद् etc. roots in अदादि and likewise.

As with Sabdas, here also tables are prepared as models. Almost all the roots of a class follow that pattern; but there are found many variations and irregular conjugations, which we need not know now.

Meanings of The Conjugations

Ex : पठ् to read – परस्मैपद root.

1. लट् – Present tense :
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 1

Similarly in 2. लङ्- (Past tense) :
अपठत् (He) read अपठताम् (they two) read etc.

3. लोट् – Imperative :
पठतु He must read etc.

4. विधि लिङ् – Potential :
पठेतु He may read etc.

5. लृट् – Future :
पठिष्यति He will read etc.

At this stage we study these five varieties only. For आत्मनेपद roots also the meanings should be understood in the same way.

परस्मैपदिधातवः

1. भू- सत्तायाम् to be
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 2

विध्यादिषु लोट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 3

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 4

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 5

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 6

2. गम्ल – गतौ to go
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 7

विध्यादिषु लोट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 8

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 9

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 10

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 11

3. लिख् – लेखने to.write
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 12
विध्यादिषु लोट्

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 14

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 15

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 16

4. पठ् – पठने to read
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 17

विध्यादिषु लोट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 18

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 19

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 20

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 21

5. खाद् – खादने to eat
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 22

विध्यादिषु लोट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 23

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 24

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 25

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 26

6. वद – व्यक्तायां वाचि
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 27

विध्यादिषु लोट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 28

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 29

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 30

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 31

7. धाव – धावने to run
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 32

विध्यादिषु लोट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 33

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 36

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 35

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 34

8. चल् – कम्पने to move
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 37

विध्यादिषु लोट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 38

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 39

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 40

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 41

9. पा – पाने
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 43

विध्यादिषु लोट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 44

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 45

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 46

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 47

10. दृशिर् – प्रेक्षणे to see
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 48

विध्यादिषु लोट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 49

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 50

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 51

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 52

आत्मनेपदिधातवः

11. लम् – प्रात्पौ to get
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 53

विध्यादिषु लोट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 54

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 55

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 56

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 57

12. मुद् – हर्षे
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 58

विध्यादिषु लोट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 59

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 60

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 61

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 62

13. वन्द् – अभिवादनस्तुत्योः to salute, to praise
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 63

विध्यादिषु लोट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 64

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 65

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 66

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 67

14. भाष् – व्यक्तायां वाचि
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 68
विध्यादिषु लोट्
अनद्यतनभूते लङ्

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 71

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 72

15. जनी – प्रादुर्भाव to born
वर्तमाने लट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 73

विध्यादिषु लोट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 74

अनद्यतनभूते लङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 75

विधि लिङ्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 76

भविष्यति लृट्
AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि 77

AP Inter 1st Year Sanskrit Grammar धातुरूपाणि

Leave a Comment Cancel reply