SCERT AP Board 7th Class Hindi Solutions 10th Lesson कबीर के दोहे Textbook Questions and Answers.
AP State Syllabus 7th Class Hindi Solutions 10th Lesson कबीर के दोहे
7th Class Hindi 10th Lesson कबीर के दोहे Textbook Questions and Answers
सोचो-बोलो
प्रश्न-उत्तर
प्रश्न 1.
चित्र में क्या – क्या दिखाई दे रहे हैं? (చిత్రంలో ఏమేమి కనపడుతూ ఉన్నవి?)
उत्तर:
चित्र में एक ओर खजूर पेड का चित्र और दाहिनी और आम फल वाला पेड दिखाई दे रहे हैं।
प्रश्न 2.
दोनों पेड़ों में क्या अंतर है? (రెండు చెట్ల మధ్య తేడా ఏమిటి?)
उत्तर:
खजूर का पेड :
यह बहुत लंबा होता है। इससे छाया नहीं मिलती है। फल तो छोटे तथा मीठे होते हैं। मगर बहुत ऊँचे रहते हैं। इस पेड से कोई लाभ नहीं है।
आम का पेड :
यह भी ऊँचा और विशाल होता है। इसकी अनेक शाखाएँ होती हैं। सदा यह पेड हरा – भरा रहता है। इस पेड से प्राणियों को छाया मिलती है। फल भी मीठे और स्वादिष्ट होते हैं। इस पेड से कई लाभ हैं।
प्रश्न 3.
इन दोनों पेड़ों में से कौन – सा पेड़ अधिक उपयोगी है? क्यों? (ఈ రెండు చెట్లలో ఏ చెట్టు ఎక్కువ ఉపయోగకరమైనది? ఎందుకు?)
उत्तर:
इन दोनों पेड़ों में से आम का पेड ही अधिक उपयोगी है। क्योंकि आम का पेड़ फल देता है। छाया देता है। खजूर का पेड़ तो छाया नहीं देता। फल मीठे होने पर भी बहुत दूर पर रहते हैं। इसलिए इस पर , कोई चढ नहीं सकते।
Improve Your Learning
सुनो-बोलो
प्रश्न 1.
दोहों के आधार पर अपने विचार बताइए। (దోహాల ఆధారంగా మీ భావాలు తెలపండి.)
उत्तर:
हमें कल का काम आज ही कर देना चाहिए। दूसरों की बुराई से पहले खुद की बुराई जान लेना चाहिए। एक चीज़ का बडप्पन उसके आकार से नहीं होता। उसके गुण से होता है। दूसरों की भलाई करनेवाला ही बड़ा आदमी है। और हमें मधुर यानी मीठा बोलना चाहिए। कठोर वचन नहीं बोलना चाहिए।
प्रश्न 2.
हमारे समाज में क्या – क्या समस्याएँ हैं? (మన సంఘంలో ఏ ఏ సమస్యలు ఉన్నాయి?)
उत्तर:
हमारे मानव समाज में अनेक समस्याएँ हैं। उनमें प्रमुख हैं आलसीपन, स्वार्थ, दूसरों की ग़लतियों को उँगली उठाकर दिखाना, कठोर वचन, निंदाप्रवृत्ति आदि।
प्रश्न 3.
तुम अगर कवि होते तो कैसी कविता लिखते? (నీవే కవి అయినట్లయితే ఎటువంటి కవిత వ్రాసెదవు?)
उत्तर:
अगर मैं सचमुच कवि होता तो उसे अपना महाभाग्य समझ लेता | समाज में फैली बुराइयों का खंडन _करनेवाली कविता लिखता । अपनी कविता से लोगों में चेतनता लाने की कोशिश करता।
पढ़ो
अ. कविता पढ़ो और निम्नलिखित भाव किन पंक्तियों में आये हैं, उन पंक्तियों को लिखो। (కవిత చదవండి. క్రింది భావాలు ఏ పంక్తులలో వచ్చాయో ఆ పంక్తులను వ్రాయుము.)
1. कबीर ने समय से पूर्व काम करने की बात की है। (సమయం కంటే ముందే పనిచేసే విషయం కబీర్ చెప్పారు.)
उत्तर:
काल करै सो आजकर, आज करै सो अब।
पल में परलै होयगो, बहुरी करैगो कब ||
2. दूसरों की बुराई देखने से पहले अपनी बुराई देखो। (ఇతరులలో చెడు చూసే ముందు మొదట మన చెడు చూసుకోవాలి.)
उत्तर:
बुरा जो देखन मैं चला, बुरा न मिलिया कोय।
जो दिल खोजा आपना, मुझसा बुरा न कोय ||
3. दूसरों की भलाई करनेवाला ही बडा आदमी है। (ఇతరులకు సహాయం చేసేవాడే నిజమైన గొప్పవాడు.)
उत्तर:
बडा हुआ तो क्या हुआ, जैसे पेड खजूर।
पंथी को छाया नहीं फल लागै अति दूर ||
4. हमें मधुर वचन बोलने चाहिए | (మనము మంచి మాటలు మాట్లాడాలి.)
उत्तर:
ऐसी बानी बोलिए, मन का आपा खोय।
औरन को सीतल करै, आपहु सीतल होय ||
आ) दोहा ध्यान से पढो । नीचे दिये दोहे को क्रम से लिखो। (దోహా శ్రద్ధగా చదువుము. క్రింద ఇచ్చిన దోహాను క్రమంలో వ్రాయుము.)
औरन को सीतल करै, मन का आपा खोय।
ऐसी बानी बोलिए, आपहु सीतल होय ||
उत्तर:
ऐसी बानी बोलिए, मन का आपा खोय।
औरन को सीतल करै, आपहु सीतल होय।।
लिखो
अ) नीचे दिये गये प्रश्नों के उत्तर लिखो। (క్రింది ప్రశ్నలకు జవాబులు వ్రాయుము.)
1. कबीरदास ने “पल में परलै होयगो” क्यों कहा होगा? (కభీర్ దాస్ “క్షణంలో ప్రళయం వస్తుంది” అని ఎందుకు అని ఉండవచ్చు?)
उत्तर:
कबीर दास संत कवि हैं। वे बडे समाज सुधारक भी थे। वे अच्छी तरह जानते थे कि यह संसार अशाश्वत है। यहाँ सदा के लिए कोई भी जी नहीं सकता। इसलिए अगले पल में प्रलय हो जाए तो कुछ नहीं बचेगा।
2. छाया देनेवाले पेडों के नाम लिखो। (నీడనిచ్చే చెట్ల పేర్లు వ్రాయుము.)
उत्तर:
आम, इमली, अमरूद, बरगद, पीपल, नीम, जामुन, आदि छाया देनेवाले कुछ पेड हैं।
3. हमें अपने साथियों के साथ आपस में कैसा व्यवहार करना चाहिए? (మనం మన తోటివారితో పరస్పరం ఎలా ప్రవర్తించాలి?)
उत्तर:
हमें अपने साथियों के साथ आपस में अच्छा व्यवहार करना चाहिए | इसके लिए हमें पहले मधुर वाणी में बोलना उत्तम है। इससे हमारी बातें सुननेवाले को सुख मिलता है। वह भी खुश होता है और हम भी खुश रह सकते हैं। यही अच्छा व्यवहार करने का पहला कदम है।
आ) तुम अपना काम समय पर करते हो | नीचे दिये समय पर तुम क्या – क्या काम करते हो? (నీవు, నీ పని సకాలంలో చేస్తావు. క్రింద ఇచ్చిన సమయములలో నీవు ఏమేమి పనులు చేస్తావు?)
सुबह सात बजे : नैसर्गिक कार्यों से निवृत्त होकर पढने बैठता हूँ।
सुबह नौ बजे : तैयार होकर पाठशाला जाता हूँ।
दोपहर एक बजे : भोजन करता हूँ।
शाम चार बजे : मैदान में खेलता हूँ।
रात नौ बजे : पढाई पूरी करके सो जाता हूँ।
शब्द भंडार
अ. शीतल का अर्थ है – ठंडा। कुछ ठंडी चीज़ों के नाम लिखो। (శీతలము అంటే అర్ధము చల్లని. కొన్ని చల్లని వస్తువుల పేర్లు వ్రాయుము.)
जैसे : बर्फ़ (ఉదా : మంచు)
1) आइस क्रीम (ఐస్ క్రీమ్)
2) चाँद (చంద్రుడు)
3) मटके का पानी (కుండలోని నీరు)
भाषा की बात
अ. पढो। अर्थ समझो । (చదువు, అర్థం చేసుకో.)
1) पल = क्षण (క్షణము)
2) परलै = प्रलय ((ప్రళయము)
3) नीर = पानी (నీరు)
4) आपा = अहंकार (అహంకారము, గర్వము)
सृजनात्मक अभिव्यक्ति
अ. कोई दो सूक्तियाँ अपने शब्दों में बनाकर लिखो। (ఏవేని రెండు సూక్తులను స్వంతంగా తయారు చేసి వ్రాయుము.)
उत्तर:
- आप भला तो जग भला। (మంచివాళ్ళకి లోకమంతా మంచి.)
- सौ सयाने एक मता। (అనుభవజ్ఞుల అభిప్రాయము ఒక్కటిగానే ఉంటుంది.)
कबीरदास का परिचय
कबीर संत कवि हैं। वे समाज सुधारक भी थे। उनके दोहे “बीजक” में हैं। इनकी भाषा “सधुक्कडी” है। इनके दोहों में मानवता की भावना है।
(కబీర్ సంత్ కవి. ఆయన సంఘ సంస్కర్త కూడ. వీరి దోహాలు బీజక్ లో ఉన్నవి. వీరి భాష సధుక్కడీ. వీరి దోహాలలో మానవత్వపు భావన ఉన్నది.)
शब्दार्थ (అర్థాలు) (Meanings)
कल = రేపు, tomorrow
आज = ఈరోజు, today
अब = ఇప్పుడు, now / at once
पल = క్షణం, second
परलै = ప్రళయం, deluge
बहुरि = మరల/తిరిగి, again
करौगो = చేసెదవు, will do
बुरा = చెడు, bad
न = లేదు, no
खोजा = వెతికెను, searched
मिलिया = దొరుకుట, found
कोय = ఎవ్వరూ, nobody
दिल = హృదయము, heart
मुझसा = నావలె, like me
पंथी = బాటసారి, a way faree
छाया = నీడ, shadow
फल = పండ్లు, fruits
अति = చాలా, many
बानी = వాక్కు , voice
आपा = అహంకారము, pride
खोय = పోగొట్టుకొనుట, to loose
औरन को = ఇతరులకు, to others
सीतल = చల్లదనము, cold
आपहु = స్వయంగా, self
తెలుగు సారాంశం
1) రేపు చేయవలసిన పనిని ఈ రోజే చెయ్.
ఈ రోజు చేయవలసిన పని ఇప్పుడే చెయ్.
క్షణంలో ప్రళయం సంభవిస్తే, మరల ఎప్పుడు చేసెదవు.
ఇందువలన ప్రతి పని వెంటనే చెయ్యాలి.
2) చెడ్డవారు ఎవరో చూద్దామని నేను వెళ్ళగా,
నాకు చెడ్డవారు ఎవరూ కనబడలేదు.
నా మనస్సునే వెతికి చూస్తే,
నా కన్నా చెడ్డవారు ఎవరూ లేరు అని తెలిసింది.
3) గొప్పవారైనంత మాత్రాన ఏమి అవుతుంది.
ఖర్జూరపు చెట్టులాగ.
దీనివల్ల బాటసారికి నీడ లేదు.
పళ్ళు చూస్తే చాలా దూరంలో ఉంటాయి.
అంటే ఖర్జూర చెట్టు వల్ల ఎవరికీ ఉపయోగం లేదు.
4) మనస్సులోని అహంకారము పూర్తిగా
పోయేటట్లుగా చక్కగా మాట్లాడాలి.
దీనితో ఇతరులకు సంతోషం వేస్తుంది.
మనకు ఆనందం కలుగుతుంది.