AP 10th Class Hindi Sanchayan 1st Lesson Questions and Answers हरिहर काका

Access to the AP 10th Class Hindi Study Material Sanchayan 1st Lesson हरिहर काका Questions and Answers are aligned with the curriculum standards.

हरिहर काका AP 10th Class Hindi Sanchayan 1st Lesson Questions and Answers

अभिव्यक्ति

निम्नलिरिवत प्रश्नों के उत्तर दीजिए।

प्रश्न 1.
कथावाचक और हरिहर काका के बीच क्या संबंध है और इसके क्या कारण हैं?
కథకుడికి (రచయితకు) మరియు హరిహర్ కాకాకు మధ్యన గల సంబంధం ఏమిటి ? దానికి గల కారణాలు ఏమిటి ?
उत्तर :
कथावाचक और हरिहर काका के बीच स्नेह का संबंध है। इसके कारण हैं :

• कथावाचक,’ हरिहर काका के पडोसी थे।
• हरिहर काका ने कथावाचक को बहुत प्यार – दुलार दिया था।
• हरिहर काका कथावाचक को पिता की तरह प्यार करते थे।
•  बडा होने पर कथावाचक की मित्रता हरिहर काका से हुई थी।
• कथावाचक से हरिहर काका कुछ नहीं छिपाते थे।

కథకునికి (రచయిత) హరిహర్ కాకాకి మధ్య స్నేహ సంఐంధం కలదు. దీనికి గల కారణాలు :

• రచయిత హరిహర్ కాకా छొరుగువాడు.
• హరిహర్ కాకా రచయిత పట్ల చాలా (పేమను, ఆప్యాయతను చూపాడు.
• హరిహర్ కాకా తండ్రిలా (పేమించాడు.
• రచయిత పెద్దయ్యాక అతని స్నేహం హరిహర్ కాకాతో ఏర్పడింది.
• హరిహర్ కాకా అతని వద్ద ఏదీ దాచేవాడు కాదు.

प्रश्न 2.
हरिहर काका को मंहत और अपने भाई एक ही श्रेणी के क्यों लगने लगे ?
మఠాధిపతిని మరియు తన సోదరులను హరిహర్ కాకా ఒకేలా (ఒకే వర్గానికి చెందిన వారిగా ఎండుకు పరిగణంచాడు?)
उत्तर :
महंत और हरिहर काका के भाई दोनों स्वार्थी थे। हरिहर काका के हिस्से में पंद्रह बीघा ज़मीन थी। वे उस ज़मीन को लेना चाहते थे। हरिहर काका के कोई संतान नहीं थी। उनके भाई उन्हें ज़मीन लेने के लिए ही रख रहे थे। उनकी बात नहीं मानने पर दुर्व्यवहार किया। महंत अपनी मीठी बातों से ज़मीन को ठाकुर बारी के नाम लिखवालेना चाहते थे। अपनी बात नहीं मानने पर महंत ने उनका अपहरवाया। जजबरदस्ती से अंगूठे के निशान ले लिया। ज़मीन को पाने के लिए वे किसी भी हद तक जा सकते थे। इसलिए हरिहर काका को महंत और अपने भाई एक लगने लगे।

హరిహర్ కాకా సోదరులు, మఠాధిపతి ఇరువురూ స్వార్థపరులు. హరిహర్ కాకా వాటాలో 15 భీఘాల భూమి ఉంది. వారు దానిని స్వాధీనం చేసుకోవాలనుకున్నారు. హరిహర్ కాకాకు సంతానం లేదు..అతని సోదరులు కేవలం డానిని పొందడానికే అతణ్ణి చూస్తున్నారు. తమ వాటిని విననందుకు చెడుగా వ్యవహరించారు.

మఠాధిపతి తన తీయని మాటలతో దేపుని పేరిట రాయించుకోవాలనుకున్నాడు. అంగీకరించకపోవడంతో హరిహర్ కాకాను కిడ్నాప్ చేయించాడు. బలవంతంగా వేలిముద్రలు తీసుకున్నాడు. భూమిని పొందడానికి వారు ఎంతకైనా తెగిస్తారు. అందువల్ల హరిహర్ కాకాకు తన సోదరులు, మఠాధిపతి ఒకేలా అన్పించసాగారు.

प्रश्न 3.
ठाकुरबारी के प्रति गाँव वालों के मन में अपार श्रद्धा के जो भाव हैं उससे उनकी किस मनोवृत्ति का पता चलता है?
దేవాలయం పట్ల ఉర్లోని జనానికి అపారమైన భక్తి భావనలు ఉన్నాయి. దానితో వారి మొక్క ఏ వైఖరి వ్యక్తమవుతున్నది?
उत्तर :
ठाकुरबारी के प्रति गाँव वालों के मन में अपार श्रद्धा है। वे अपना हर सुख – दुख मंदिर से जुड़ा मानते हैं। खेत में अच्छी फसल होने पर सब पर मुकदमा जीतने पर, लड़की का ब्याह अच्छे घराने में होने पर सबका श्रेय भगवान को देते हैं। अपनी खुशी से भगवान को दान देते हैं। वे मंदिर को पवित्र मानते हैं। मंदिर के प्रति विश्वास, भक्ति, आस्था जैसी मनोवृत्ति का पता चलता है।

దేవాలయం అంటే గ్రామస్థులకు అపారమైన నమ్మకం. వారు తమ కష్ట-సుఖాలు దేవాలయంతో ముడిపడి ఉన్నాయని భావించేతారు. పొలంలో పంట బాగా పండినా, కోర్టులో వ్యాజ్యం గెలిచినా, కూతురి వివాహం మంచి ఇంట్లో జరిగినా అన్నింటికీ ఆ దేవుని అనుగ్రహమే అని నమ్ముతారు. తమ సంతోషం కొద్దీ దేవునికి దానం చేస్తారు. ఆలయాన్ని పవిత్రంగా భావిస్తారు. భక్తి, విశ్వాసం, నమ్మకం వంటి వైఖరులు వ్యక్తమయ్యాయి.

प्रश्न 4.
अनपढ़ होते हुए भी हरिहर काका दुनिया की बेहतर समझ रखते हैं? कहानी के आधार पर स्पष्ट कीजिए।
నిరక్షరాస్యుడైనప్పటికీ హరిహర్ కాకాకు ప్రపంచం గురించి పూర్తి అవగాహన ఉంది. దీనిని కథ ఆధారంగా వివరించండి.
उत्तर :
अनपढ होते हुए भी हरिहर काका को दुनिया की बेहतर समझ थी। वे जानते थे कि, जब तक उनकी ज़मीन उनके पास है, सब उनका आदर – सम्मान करते हैं। वे समझ गए कि, महंत और घरवाले अपनी ज़मीन पाना चाहते हैं। दोनों ने ज़मीन को उनको नाम नहीं करने पर, उनसे दुर्व्यवहार किया। इसलिए अपने जीते – जी अपनी ज़मीन का स्वामी किसी को नहीं बनायेंगे। हरिहर काका को समझ में आगया उनके प्रति प्यार, दिखावा सब केवल ज़मीन के लिए है।

హరిహర్ కాకా నిరక్షరాస్యుడైనప్పటికీ, ప్రపంచం పట్ల మంచి అవగాహన ఉంది. ఎప్పటి వరకు తన భూమి తన వద్ద ఉంటుందో, అప్పటి వరకు అందరూ తనని ఆదరిస్తారు. అని తనకు తెలుసు. తన సోదరులు ఆలయ మఠాధిపతి తన భూమిని స్వాధీనపర్చుకోవాలనుకుంటున్నారని తెలుసుకున్నాడు. వారు తమ పేర్లపై రాయనందుకు, తనతో చాలా దురుసుగా ప్రవర్తించారు. అందుకే తాను బతికి ఉన్నంతవరకు తన భూమిని ఎవరికీ ఇవ్వడు. వారు తనపై చూపించే (ప్రేమ, నటన అంతా కేవలం పొలం కోసమే అని తెల్సుకున్నాడు.

प्रश्न 5.
हरिहर काका को जबरन उठा ले जाने वाले कौन थे? उन्होंने उनके साथ कैसा बर्ताव किया ?
హరిహర్ కాకాను బలవంతంగా తీసుకువెళ్ళిన వాళ్ళెవరు ? వారితో ఎలా ప్రవర్తించారు ?
उत्तर :
हरिहर काका को जबरन उठा ले जाने वाले महंत के आदमी थे। ठाकुरबारी के साधु – संत और पक्षधर भाला, गंडासा और बंदूक से लैस होकर हरिहर के घर आये। उनका अपहरण कर लिया। उन्हें अपनी ज़मीन ठाकुरबारी के नाम करने को कहा। न मानने पर डरा धमकाकर सादे और लिखे क़ागज़ों पर अंगूठे के निशान ले लिए। उनको हाथ – पैर बाँधकर रखा था। उनकी चिल्लाने की आवाज़ बाहर नहीं निकलने के लिए उनके मुँह में कपडा ठूँस दिया था। और उन्हें अनाज के कमरे में बंद किया था।

మఠాధిపతి మనుషులు హరిహర్ కాకాను బలవంతంగా తీసుకెళ్ళారు. దేవాలయ సాధువులు, మద్దతుదారులు, ఈటెలు, తుపాకుల్లాంటి ఆయుధాలతో హరిహర్ కాకా ఇంటికి వచ్చారు. అతణ్ణి అపహరించుకు వెళ్ళారు. తన పొలాన్ని దేవుని పేరిట రాయమన్నారు.

అంగీకరించకపోవడంతో బెదరించి, ఖాళీ కాగితాలపై మరియు రాసి ఉన్న కాగితాలపై బొటనవ్రేలి ముడ్రలను తీసుకున్నారు. అతన్ని కాళ్ళు, చేతులు కట్టి బంధించి ఉంచారు. అతని అరుపులు, కేకలు బైటకు విన్పించకుండా ఉండేందుకు నోటిలో గుడ్డలు కుక్కారు. అతన్ని ధాన్యం నిల్వ ఉంచే గదిలో బంధించారు.

प्रश्न 6.
हरिहर काका के मामले में गाँव वालों की क्या राय थी और उसके क्या कारण थे?
హరిహర్ కాకా విషయంలో గ్రామస్థుల అఖిప్రాయం ఏమిటి ? దానికి గల కారణాలు ఏమిటి ?
उत्तर :
हरिहर काका के मामले में दो वर्गों में बँँट गया। एक वर्ग के लोग महंत की तरफ थे। हरिहर काका को अपनी जमीन भगवान के नाम कर देनी चाहिए। इससे उन्हें मृत्यु के बाद मोक्ष, यश मिलेगा। दूसरे वर्ग के लोग प्रगतिशील विचार वाले किसान थे। वे कहते थे कि हरिहर काका को अपनी जमीन भाइयों के नाम लिख देनी चाहिए। ऐसा न होने पर खून के रिश्ते के बीच दीवार बन सकती है।

హరిహర్ కాకా విషయంలో ఊరు రెండు వర్గాలుగా విడిపోయింది. ఒక వర్గం మఠాధిపతి వైపున ఉంది. హరిహర్ కాకా తన భూమిని భగవంతునికే అప్పగించాలి. దీనివల్ల అతను చనిమోయాక మోక్షము, కీర్తి లభిస్తాయి. రెండో వర్గం వారు ప్రగతిశీల ఆలోచన గల రైతులు. వారు హరిహర్ కాకా తన భూమిని అతని సోదరులకే ఇవ్వాలన్నారు. ఇలా చేయకపొతే రక్త సంబంధాల మధ్య అడ్డుగోడలు ఏర్పడుతాయి.

प्रश्न 7.
कहानी के आधार पर स्पष्ट कीजिए कि लेखक ने यह क्यों कहा, ‘”अज्ञान की स्थिति में ही मनुष्य मृत्यु से डरते हैं। ज्ञान होने के बाद तो आदमी आवश्यकता पड़ने पर मृत्यु को वरण करने के लिए तैयार हो जाता है। ”
అజ్ఞానపు స్థితిలోనే మనిషి చావుకి భయపడతాడు. జ్ఞానం పొందాక, అవసరమైతే చావుని ఆలింగనం చేసుకోవడానికైనా మనిషి సిద్ధపడతాడు అని రచయిత ఎందుకు అన్నాడు ? కథ ఆధారంగా వివరించండి.
उत्तर :
हरिहर काका को महंत और अपने भाइयों की असलियत का पता चला। सब लोग उनकी ज़मीन जायदाद के पीछे है। हरिहर काका को गाँव के कुछ लोग याद आ गए जिन्होंने परिवार वालों के मोहमाया में आकर अपनी ज़मीन उनके नाम कर दी। वे मृत्यु तक दाने – दाने के लिए मोहताज हो गए। इसलिए उन्होंने सोचा कि इस तरह रहने से तो एक बार मरना अच्छा है। उनका मन रिश्तों से उठ गया और मृत्यु का डर नहीं रहा।

హరిహర్ కాకాకు మఠాధిపతి మరియు సోదరుల నిజ స్వరూపం తెలిసింది – అందరూ తన భూమిని, ఆస్తులను పొందాలని చూస్తున్నారు. తన కుటుంబం పై ప్రేమతో తమ భూమిని, తమ వారికి అప్పగించిన కొద్ది మంది అతనికి గుర్తొచ్చారు. వారు చివరి క్షణం వరకు అన్నానికై అలమటించారు. అందుకే ఇలా బ్రతకడం కంటే ఒక్కసారి చనిపోవడం మేలని హరిహర్ కాకా భావించాడు. అతను బంధుత్వాలు, అనుబంధాలపై విరక్తి చెందాడు. అతనికి చావంటే భయము లేదు.

प्रश्न 8.
समाज में रिश्तों की क्या अहमियत है? इस विषय पर अपने विचार प्रकट कीजिए।
సమాజంలో సంబంధాల ప్రాముఖ్యత ఏమిటి ? దీనిపై మీ అథిప్రాయాలను తెలపండి.
उत्तर :
समाज में रिश्तों की बहुत अहमियत है। रिश्ते से एक – दूसरे के सुख – दुख में काम आते हैं। रिश्तों – से आपसी विश्वास बढता है। इनसे परिवार में सुरक्षित महसूस करते हैं। लेकिन आज मनुष्य स्वार्थी बनता जा रहा है। कुछ लोग केवल स्वार्थ के लिए रिश्ते निभाते हैं। हरिहर कांका को सगे संबंधियों से बचने के लिए पुलिस से सहायता माँगनी पडी।

సమాజంలో సంబంధాలు, అనుబంధాలు చాలా ముఖ్యమైనవి. బంధుత్వాలు ఒకరికొకరికి కష్టసుఖాల్లో సహాయపడతాయి. ఇవి పరస్పర విశ్వాసాన్ని పెంచుతాయి. ఇవి కుటుంబానికి సురక్షితమన్న అనుభూతిని కలిగిస్తాయి. కానీ నేడు మానవుడు స్వార్థపరునిగా మారుతున్నాడు. కొద్దిమంది కేవలం తమ స్వార్థం కోసమే సంబంధాలను కొనసాగిస్తున్నారు. తన వారి నుంచే తప్పించుకునేందుకు హరిహర్ కాకా పోలీసులను ఆశయయించాల్సి వచ్చింది.

प्रश्न 9.
यदि आपके आसपास हरिहर काका जैसी हालत में कोई हो तो आप उसकी किस प्रकार मदद करेंगे?
హరిహర్ కాకా లాంటి పరిస్థితులలో మీ చుట్టు ప్రక్కల ఎవరైనా ఉంటే, మీరు అతనికి ఎలా సహాయం చేస్తారు?
उत्तर :
यदि हमारे पास हरिहर काका जैसी हालात में होगा तो मैं उसकी पूरी मदद करूँगा। में अकेला करने के बजाय कॉलोनी के प्रमुख लोगों से संपर्क करूँगा। उनको साथ लेजाकर उसके परिवार के सदस्यों से बात करवाऊँगा। उस व्यक्ति के दुख का कारण जानकर उसे सुलझाने का प्रयास करूँगा। उसे भरोसा दिलाऊँगा कि, हम सब उसके साथ हैं। यदि बात नहीं बनी तो पुलिस की सहायता भी लूँगा। स्वयंसेवी संस्था को उसके बारे में पूरी जानकारी दूँगा। ज़रूरत पडी तो वृद्ध आश्रम में भर्ती होने का सलाह भी दूँगा।

మా సమీపంలో హరిహర్ కాకా పరిస్థితి లాంటి పరిస్థితి ఎవరికైనా ఉంటే నేను వారికి పూర్తిగా సహాయపడతాను. నేను ఒంటరిగా కాకుండా కాలనీలోని ప్రముఖులందరిని సంప్రదిస్తాను. వారందరినీ తీసుకెళ్ళి అతని కుటుంబ సభ్యులతో మాట్లాడిస్తాను. ఆ వ్యక్తి దుఃఖానికి గల కారణం తెలుసుకొని దానిని పరిష్కరించడానికి ప్రయత్నిస్తాను. మేమంతా అతని వెంట ఉన్నామని భరోసా ఇస్తాను. సమస్య పరిష్కారం కాకపోతే పోలీసు వారి సహాయం తీసుకుంటాను. అవసరమైతే వృద్ధాశయంలో చేరాలనే సలహా ఇస్తాను.

प्रश्न 10.
हरिहर काका के गाँव में यदि मीडिया की पहुँच होती तो उनकी क्या स्थिति होती ? अपने शब्दों में लिखिए।
హరిహర్ కాకా గ్రామంలో మీడియా ఉంటే, అతని పరిస్థితి ఎలా ఉండేవి ? మీ స్వంత మాటలలో రాయండి.
उत्तर :
हरिहर काका के गाँव में यदि मीडिया की पहुँच होती तो, उनके भाई और महंत, साधु – संत सब पुलिस की हिरासत में होते। मीडिया उस पर होते हुए सब अत्याचारों का वास्तविक रूप समाज के समाने ले आती। महंत और भाईयों का पर्दाफ़ाश हो जाता। अपहरण, अत्याचार, जुल्म, जबरदस्ती अंगूठे के निशान लगवाने से केसा बन जाता । हरिहर काका का शेष जीवन सुखी बन जाता। उन्हें पूरे आत्मसम्मान के साथ रहने की अच्छी व्यवस्था बन जाती। ऐसा दुर्य्यवहार करने वालों को सीख मिल जाती है।

హరిహర్ కాకా గ్రామంలో మీడియాకు ప్రవేశం ఉంటే (అంటే మీడియా వారుంటే) అతని సోదరులు, మఠాధిపతి, సాధువులు అందరూ పోలీసుల అదుపులో ఉండేవారు. మీడియా అతనిపై జరిగిన అఘాయిత్యాల వాస్తవాలను సమాజం ముందుంచుతుంది. మఠాధిపతి మరియు సోదరుల నిజస్వరూపం బట్టబయలు అవుతుంది.

కిడ్నాపు, అఘాయిత్యాలు (దౌర్జన్యం) బలవంతంగా బొటనవ్రేలి ముడ్రలు తీసుకొన్న కారణంగా కేసు నమోదు అవుతుంది. హరిహర్ కాకా శేష జీవితం సాఫీగా నడిచేది. అతను పూర్తి ఆత్మ గౌరవంతో జీవించేలా మంచి ఏర్పాట్లు జరిగి ఉండేవి, ఇలాంటి దుష్ప్రవర్తనకు పాల్పడేవారికి. గుణపాఠం అయ్యేది.

हरिहर काका Summary in Telugu

నేను హరిహర్ కాకా ఇంటి నుండి ఇప్పుడే వచ్చాను. నిన్న కూడా వాళ్ళింటికి వెళ్ళాను. కానీ అతను నిన్నా ఏమీ చెప్పలేకపోయాడు, అలాగే ఈ రోజూ ఏమీ చెప్పలేదు. రెండు రోజులూ అతని దగ్గర చాలా సేపు కూర్చున్నా. కానీ, తనేమీ మాట్లాడలేదు. యోగక్షేమాల గురించి అడిగితే, తల పైకెత్తి నా వైపు ఒక్కసారి చూశాడు. తల దించుకుని నన్నింకా చూడనేలేదు. అయితే అతను నన్ను చూసిన ఆ ఒక్క చూపుతోనే అంతా అర్థం చేసుకున్నాను. తను పడుతున్న కష్టాలు, మానసిక ఒత్తిడి, పరిస్థితిని నోటి ద్వారా చెప్పాల్సిన అవసరం లేదు. ఎందుకంటే అతని కళ్ళే అన్నీ చెబుతున్నాయి.

హరిహర్ కాకా జీవితంతో నాకు చాలా అనుబంధం ఉంది. మా ఊర్లో నేను గౌరవించే అతి కొద్ది మందిలో హరిహర్ కాకా ఒకరు. హరిహర్ కాకా పట్ల నా అనుబంధానికి కారణం అతని ప్రవర్తన, అతని ఆలోచనల్లాంటి అనేక కారణాలున్నాయి. వాటిలో రెండు ప్రధాన కారణాలున్నాయి. మొదటి కారణం హరిహర్ కాకా నా పొరుగువాడు కావడం: రెండో కారణం ఏమిటంటే నా చిన్నప్పుడు హరిహర్ కాకా నన్ను చాలా ఇష్టపడేవాడని మా అమ్మ చెప్పేది. నన్ను తన భుజంపై కూర్చోబెట్టుకొని ఊరంతా తిప్పేవాడు. ఒక తండ్రి ఏ విధంగానైతే తన పిల్లలను ప్రేమిస్తాడో అంతకంటే చాలా ఎక్కువగా నన్ను ప్రేమించేవాడు.

నేను పెరిగి పెద్దయ్యాక నా తొలి స్నేహం హరిహర్ కాకాతోనే అయింది. హరిహర్ కాకా నా మొదటి స్నేహితుడు. హరిహర్ కాకా కూడా నాతో స్నేహం చేయడానికే చాలా కాలం నుండీ ఉన్నట్లుగా అన్పించింది. నా కంటే ముందు తనకు ఊర్లో మరెవరితోనూ మాకు ఉన్నంతగా గాఢమైన స్నేహం లేదని అమ్మ చెప్పింది. అతను నా వద్ద ఏదీ దాచేవాడు కాదు. బహిరంగంగానే అన్నీ చెప్పేవాడు. అలాంటిది ఇప్పుడు మాట్లాడటం కూడా మానేశాడు. అతని స్థితి చూసి నేను చాలా బాధపడ్డాను.

సముద్రం మధ్యలో నావ ఇరుక్కుపోతే దానిలోని (వ్యక్తులు), ప్రయాణీకులు తమ ప్రాణాలను కాపాడుకోవడానికి అరవడం తప్ప, తమని తాము రక్షించుకోలేరు. వారి అరుపులు, కేకలు ఆ సముద్ర అలలలో కలిసిపోవడం తప్ప మరేమీ చేయలేవు. అటువంటి పరిస్థితిలో, నీటిలో మౌనంగా చివరి శ్వాస తీసుకోవడం తప్ప మరొక మార్గం లేదు. జీవన సాగరంలో ఇలాంటి దానిని అంగీకరించడానికి మనసు అస్సలు సిద్ధపడదు. బతకాలనే కోరిక కలిగేకొద్దీ అశాంతి పెరిగిపోతుంది. హరిహర్ కాకాని ఇలాంటి అశాంతియుత పరిస్థితులే చుట్టుముట్టాయి. దీని వల్లనే అతను ఏమీ చెప్పలేకపోతున్నాడు.

హరిహర్ కాకా పరిస్థితిని చూస్తే, బహుశా అతనికి ఏమి చెప్పాలో కూడా తెలియని స్థితిలో ఉన్నట్లుగా అన్పించింది. అతని మనసును తేలికపరచడానికి ఏమీ అనలేకపోయాను. అతని మనసుకు ఊరట కలిగించే మాటలు ఏమీ నా వద్ద లేవు. నేను కూడా హరిహర్ కాకా స్థానంలో ఉండి ఉంటే, బహుశా ఇలాగే మూగవానిగా ఉండేవాడినేమో. హరిహర్ కాకాకి ఈ పరిస్థితి ఎలా వచ్చింది ? అసలు ఈ పరిస్థితి ఏంటి ? దీనికి బాధ్యులు ఎవరు ? ఇవన్నీ చెప్పే ముందు, మా ఊరు గురించి మరీ ముఖ్యంగా మా ఊర్లోని దేవస్థానం గురించి క్లుప్తంగా చెప్పాలనుకుంటున్నాను. ఎందుకంటే అది తెలియకుండా కథను అర్థం చేసుకోవడం అసాధ్యం. కథ అసంపూర్ణంగానే ఉంటుంది.

మా ఊరు ఆరా అనే చిన్న పట్టణానికి నలభై కిలోమీటర్ల దూరంలో హసన్ బజారు బస్టాండ్ సమీపంలో ఉంది. ఊరి జనాభా మొత్తం రెండున్నర నుంచి మూడువేల వరకు ఉంటుంది. ఊర్లో మూడు ప్రధాన ప్రదేశాలున్నాయి. గ్రామానికి పడమటివైపున ఒక పెద్ద చెరువు ఉంది. ఊరి మధ్యలో పాత మర్రి చెట్టు ఉంది. తూర్పు వైపున ఒక పెద్ద ఆలయం ఉంది. దానిని ప్రజలు ఠాకుర్బారి (దేవస్థానం) అని పిలుస్తారు.

ఈ దేవస్థానం గ్రామంలో ఎప్పుడు స్థాపించబడిందో ఎవరికీ ఖచ్చితంగా తెలియదు. అందరూ అనుకునే కథనం ప్రకారం చాలా ఏళ్ళ క్రితం, గ్రామం పూర్తిగా ఏర్పడనపుడు, ఎక్కడి నుండో ఒక సాధువు మా ఊరికి వచ్చి ఈ చోటులో గుడిసె వేసుకొని ఉండేవాడు. ఉదయం సాయంత్రం ఠాకూర్జీ (కృష్ణుడిని) ని పూజించేవాడు. బిక్షాటన చేసేవాడు. మరియు ప్రజలలో ఆరాధనా స్ఫూర్తిని కలిగించేవాడు. తర్వాత ప్రజలంతా విరాళాలు పోగు చేసుకొని ఇక్కడ ఒక చిన్న ఆలయాన్ని నిర్మించారు. ఆ తర్వాత గ్రామం పెరిగే కొద్దీ జనాభా కూడా పెరిగింది.

అలాగే గుడి నిర్మాణం కూడా పెరుగుతూ పోయింది. సంతానం కోసం, వ్యాజ్యంలో విజయం కోసం, అమ్మాయికి పెళ్ళి మంచి ఇంట్లో జరగాలని, అబ్బాయికి ఉద్యోగం రావాలని ఇలా మొక్కులు ఇతరత్రా వాటి కోసం ప్రజలు దేవుడ్ని ఠాకూరి) ని ప్రార్థించేవారు. కోరికలు నెరవేరాక ప్రజలు సంతోషంగా దేవుడికి (కృష్ణునికి) నగలు, డబ్బు, ధాన్యాల్లాంటివి సమర్పించేవారు. దేవుని పట్ల కృతజ్ఞతా భావంతో, సంతోషంగా తమ పొలంలోని కొంత భాగాన్ని దేవుని పేర రాసిచ్చేవారు.

ఈ సంప్రదాయం నేటికీ కొనసాగుతున్నది. ఊర్లో చాలా మంది తమ పొలంలో పంట బాగా పండిందంటే అది తమ కష్టార్జితమని భావించకుండా కృష్ణభగవానుడి అనుగ్రహం వల్లనే పండిందని నమ్మేవారు. ఎవరైనా వ్యాజ్యం (కేసు) గెలిచారంటే అది భగవంతుడి వల్లే అని నమ్మేవారు. భగవంతునికి చేసిన ప్రార్థనలు ఫలించడం వల్లనే అమ్మాయికి త్వరగా పెళ్ళి నిశ్చయమైందని నమ్మేవారు.

గ్రామంలోని ఇతర విషయాల కంటే దేవస్థానం వెయ్యి రెట్లు ప్రజల విశ్వాసాల వల్లనే అభివృద్ధి చెందింది. ఆ గ్రామం ఇప్పుడు ఆ ఊరి పేరుతో కాకుండా కేవలం (ఠాకూర్బారి) దేవస్థానం ఊరుగానే ప్రసిద్ధి చెందిందని భావించారు. మా గ్రామంలోని ఈ పెద్ద దేవస్థానం చుట్టుప్రక్కల ప్రాంతాలలో కెల్లా అతిపెద్ద దేవస్థానంగా ప్రసిద్ధి చెందింది.

దేవస్థానం పేరిట ఇరవై బీఘాల (ఒక బీఘా = 1500 నుండి 2500 చదరపు మీటర్లు అంటే ఒక ఎకరానికి కొద్దిగా తక్కువ) భూమి ఉంది. భక్తుల ఒక కమిటీ ఉంది. ఆ కమిటీ దేవాలయ బాగోగులు మరియు నిర్వహణను చూస్తుంది. అది ప్రతి మూడు సంవత్సరాలకు ఒక మఠాధిపతిని మరియు పూజారిని నియమిస్తుంది.

ప్రజల్లో దేవుని పట్ల భక్తి భావాన్ని కలిగించడం మరియు మతానికి దూరమైన వారిని సన్మార్గంలోనికి తీసుకురావడం దేవస్థానం యొక్క పని. భజనలు, కీర్తనలు దేవాలయంలో రోజూ ప్రతిధ్వనిస్తూనే ఉంటాయి. గ్రామం వరదలు మరియు కరువు బారిన పడినప్పుడల్లా దేవాలయ ప్రాంగణంలో గుడారం ఏర్పాటు చేసేవారు. ప్రజలు మరియు దేవాలయ సాధువులు నిర్విఘ్నంగా హరి నామ కీర్తనను చేస్తారు. అంతేకాకుండా గ్రామంలో ఏ పండుగ జరిగినా అది దేవుడి దగ్గర నుంచే మొదలవుతుంది.

హోళీ పండుగ సందర్భాన మొదటగా గులాల్ (రంగు) దేవునికే అర్పించబడుతుంది. దీపావళి పండుగ నాడు మొదటి దీపం దేవాలయంలోనే వెలుగుతుంది. జన్మదినాలు, వివాహాలు మరియు పవిత్ర శుభకార్యాలలో కూడా అన్న వస్త్రాల్లాంటి మొదటి కానుకలని దేవునికి సమర్పిస్తారు. వ్రతాలు, ఉపవాసం ఉన్న రోజులలో బ్రాహ్మణ సాధువులు ఇంటింటికీ వెళ్ళి దేవుని కథలు చెబుతారు. గోధుమలు, వరి కోతలు మొదలయినపుడు ధాన్యాల కుప్పల నుండి కొంత భాగాన్ని దేవుని పేరిట తీసిన తర్వాత మాత్రమే తమ ఇళ్ళకు తీసుకువెళ్తారు.

చాలా మందికి దేవస్థానంతో చాలా సన్నిహిత సంబంధం ఉంది. వారు తమ పొలం పనులు ముగిశాక దేవాలయంలోనే మిగిలిన సమయాన్ని గడుపుతారు. దేవాలయంలో సాధువుల ప్రవచనాలు విని, దేవున్ని దర్శించుకోవడం ద్వారా తమ జీవితం సార్థకమౌతుందని భావించేవారు. దేవాలయంలోకి ప్రవేశించిన వెంటనే తాము పవిత్రులౌతారని భావిస్తారు. దీనితో వారు గతంలో చేసిన పాపాలన్నీ తొలగిపోతాయని భావించేవారు.

హరిహర్ కాకా తన పరిస్థితుల కారణంగా దేవాలయానికి వెళ్ళడం మానేశాడు. అంతకు పూర్వం తరచుగా దేవాలయానికి – వెళ్ళేవాడు. నేను వినోదం కోసం అప్పుడప్పుడు దేవాలయానికి వెళ్తాను. కానీ అక్కడి సాధువులు నాకస్సలు నచ్చేవారు కాదు. ఎందుకంటే ఏ పనీ పాటా చేయరు. చేయాలనే ఆసక్తి వారికి ఉండదు. దేవుడికి నైవేద్యం పేరుతో రెండు పూటలా హల్వా పూరీలు తిని హాయిగా పడుకుంటారు. వారికి ఏదైనా చేయడం వచ్చిందీ అంటే అది కేవలం మాట్లాడడమే.

హరిహర్ కాకాకు నలుగురు సోదరులు ఉన్నారు. అందరికీ పెళ్ళిళ్లు అయ్యాయి. హరిహర్ కాకాకు తప్ప అందరికీ పిల్లలు ఉన్నారు. అన్నయ్య మరియు చిన్న తమ్ముడి పిల్లలు చాలా ప్రయోజకులయ్యారు. ఇద్దరికి పెళ్ళిళ్లు అయ్యాయి. వారిలో ఒకడి చదువు పూర్తయ్యాక పట్టణంలోని ఏదో అఫీసులో గుమాస్తాగా పనిచేస్తున్నాడు. హరిహర్ కాకాకు సంతానం కలగలేదు. అన్నదమ్ములలో హరిహర్ కాకా రెండోవాడు. సంతానం కోసం రెండు పెళ్ళిళ్లు చేసుకున్నాడు.

సంతానం కోసం చాలా ఎదురుచూశాడు. కానీ అతని భార్యలిద్దరూ సంతానం కలగకుండానే మరణించారు. హరిహర్ కాకాని ప్రజలు మూడో పెళ్ళి చేసుకోమని సలహా ఇచ్చారు. కానీ అతను వయస్సు మరియు సంస్కారాల కారణంగా పెళ్ళికి నిరాకరించాడు. అతడు తన సోదరుల కుటుంబాలతో చాలా ప్రశాంతంగా, ప్రేమగా జీవించసాగాడు. హరిహర్ కాకా కుటుంబానికి మొత్తం అరవై బీఘాల భూమి ఉంది. సోదరులందరికీ సమానంగా పంచితే ఒక్కొక్కరికి పదిహేను బీఘాల భూమి వస్తుంది. వీరంతా వ్యవసాయ పనులపై ఆధారపడి జీవిస్తున్నారు. బహుశా అందుకేనేమో అందరూ ఉమ్మడి కుటుంబంగా జీవిస్తున్నారు.

ముగ్గురు సోదరులు తమ భార్యలను హరిహర్ కాకాను బాగా చూసుకోమని చెప్పారు. వేళకు అన్న పానీయాలు అందించాలన్నారు. అతనికి ఎటువంటి ఇబ్బందీ కలగకుండా చూసుకోవాలన్నారు. కొన్ని రోజుల వరకు వారు హరిహర్ కాకాను బాగానే చూసుకున్నారు. ఆ తర్వాత ఎవ్వరూ పట్టించుకోలేదు. వారి భర్తలకు మాత్రం పీట వేసి, విసనకర్ర విసురుతూ రుచికరమైన వంటకాలను తినిపించేవారు. వారంతా తిన్నాకే హరిహర్ కాకాకు వడ్డించేవారు. కొన్నిసార్లయితే అడుగున ఏది ఉంటే అదే తిని సంతృప్తి పడాల్సి వచ్చేది.

హరిహర్ కాకా ఆరోగ్యం ఎప్పుడైనా క్షీణిస్తే చాలా ఇబ్బంది పడేవాడు. ఇంత పెద్ద కుటుంబంలో ఉంటున్నా అతనికి నీళ్ళు ఇచ్చే నాథుడు కూడా ఉండేవారు కాదు. అందరూ తమ తమ పనులలో నిమగ్నమై ఉండేవారు. పిల్లలైతే చదువుకోవడమో లేదా చాలా అల్లరో చేస్తుండేవారు. మగవాళ్ళు పొలాలకు వెళ్ళేవారు. ఇంట్లోని ఆడవాళ్ళు తన యోగక్షేమాలు అడగడానికైనా రారు. వరండా గదిలో ఒంటరిగా పడుకున్న హరిహర్ కాకా ఏమైనా కావాలంటే స్వయంగా తానే లేచి తన అవసరాలు తీర్చుకోవలసి వచ్చేది. ఇలాంటి సమయంలో అతను తన భార్యలను తలుచుకుంటూ కన్నీరు కార్చేవాడు. హరిహర్ కాకా పట్ల కుటుంబ సభ్యులు ప్రవర్తిసున్న తీరుతో, వారిపట్ల ప్రేమ తగ్గడం మొదలయింది.

హరిహర్ కాకా అన్నిటినీ సహించాడు. కానీ ఒకరోజు అతడి సహనం పూర్తిగా నశించింది. పట్టణంలో గుమాస్తాగా పనిచేస్తున్న తన సోదరుని కుమారుడి స్నేహితుడు ఆ రోజున వారి గ్రామానికి వచ్చాడు. అతని రాకను పురస్కరించుకొని రెండు, మూడు రకాల కూరలు, చట్నీ, పెరుగు పచ్చడి (రాత్రా) మొదలైనవి అన్నీ సిద్ధం చేశారు. అనారోగ్యం నుంచి కోలుకున్న హరిహర్ కాకా రుచికరమైన భోజనం తినాలనుకున్నాడు. తన తమ్ముని కుమారుడి స్నేహితుడిని మనసులోనే మెచ్చుకున్నాడు. ఎందుకంటే అతని వల్లనే ఈ రోజు తను మంచి భోజనం చేయబోతున్నాడు. కానీ హరిహర్ కాకా అనుకున్న దానికి విరుద్ధంగా జరిగింది. అందరూ భోజనం చేశారు.

ఎవరూ అతనిని తినడానికి రమ్మని అడగడానికి కూడా రాలేదు. అతని ముగ్గురు సోదరులు భోజనం చేసేసి, పొలంలో వడ్లు, గోధుమలు నూర్చే పనులు జరుగుతున్నందున కళ్లానికి వెళ్ళారు. హరిహర్ కాకాకు అప్పటికే భోజనం పెట్టి ఉంటారని అనుకొని నిశ్చింతగా వెళ్ళిపోయారు. ఎవరూ హరిహర్ కాకాని భోజనం చేయమని అడగకపోవడంతో, తానే స్వయంగా వరండా గది నుండి బయటకు వచ్చి ఇంట్లోకి వెళ్ళాడు. అప్పుడతని తమ్ముడి భార్య మిగిలిన అన్నం, మజ్జిగ మరియు పచ్చడి తెచ్చి వడ్డించింది. అలాంటి భోజనాన్ని చూసిన అతను కోపంతో కంచాన్ని వసారాలోకి విసిరేశాడు. పెద్ద చప్పుడుతో కంచం అక్కడ పడింది.

అన్నం చెల్లాచెదురుగా పడిపోయింది. ఇంట్లో తమ తమ గదుల్లో ఉన్న అమ్మాయిలు, కోడళ్ళు అందరూ ఒక్కసారిగా ఆ శబ్దం విని బయటకు వచ్చారు. హరిహర్ కాకా కోపంగా వరండాలోకి వచ్చాడు. నాకు ఊరికే అన్నం పెడుతున్నారని అనుకుంటున్నారా…. అలాంటి ఆలోచనలుంటే మనసు నుండి తీసేసుకోండి. నా వాటా పొలంలో వచ్చిన దిగుబడి ఈ ఇంటికే వస్తుంది. దానితో నేను నౌకర్లను పెట్టుకొని హాయిగా తిన్నా, ఏ లోటూ ఉండదు. నేను అనాథను కాను. బీదవాణ్ణి కాను. మీరందరూ నా డబ్బును అనుభవిస్తున్నారు. కానీ ఇప్పుడు మీ అందరికీ చూపిస్తాను. నేనేంటో…… మొదలైన మాటలన్నీ అన్నాడు.

ఇదంతా హరిహర్ కాకా చెబుతున్నపుడు, దేవాలయ పూజారి అక్కడే వరండాలోనే కూర్చొని ఉన్నాడు. ఏడాదంతా దేవుని హారతికి మరియు హోమాలలో వేసే సామగ్రి, నెయ్యి మరియు ధాన్యం తీసుకోవడానికి వాళ్ళింటికి వచ్చాడు. పూజారి వెళ్ళి మఠాధిపతికి జరిగిందంతా వివరంగా చెప్పాడు.

మఠాధిపతి అప్రమత్తుడైనాడు. అతను ఈ రోజు చాలా మంచిదని భావించాడు. ఆ రోజు చాలా మామూలుగా గడిచిపోవడం అతనికి సముచితంగా అన్పించలేదు. వెంటనే తిలకం దిద్దుకొని, రామ నామం రాసి ఉన్న ఉత్తరీయాన్ని వేసుకొని దేవాలయం నుండి బయలుదేరాడు. అతనికి అదృష్టం కలిసి వచ్చినట్లుంది. హరిహర్ కాకా వరండా వరకు వెళ్ళాల్సిన పనిలేదు. ఎందుకంటే దారిలోనే హరిహర్ కాకా కలిశాడు.

కోపంగా ఇంటి నుండి బయలుదేరి పొలంలోని కళ్లెం వైపుకు వెళ్ళసాగాడు. మఠాధిపతి అతనిని పొలం కళ్లెం వైపు వెళ్ళనివ్వలేదు. తనతో పాటు దేవాలయానికి తీసుకువచ్చాడు. మరలా అతడిని ఒక ఖాళీ గదిలో కూర్చొండబెట్టి ఎంతో ప్రేమగా సముదాయించసాగాడు. “చూడు హరిహరా ! ఇక్కడ ఎవ్వరు ఎవరికీ చెందరు. అంతా మాయామోహమే. నువ్వు ధార్మిక స్వభావివి. (తెలివితేటలున్న వ్యక్తివి) అలాంటి నువ్వు ఈ మాయామోహ బంధాల్లో ఎలా చిక్కుకున్నావు ? నిన్ను నీవు భగవంతునికి అంకితం చేసుకో.

అతను తప్ప మరెవ్వరూ నీకు స్వంతం కాదు. భార్యా, పిల్లలు, సోదరులు, బంధువులు అందరూ స్వార్థపరులే. ఏ రోజైతే వారి స్వార్థం సిద్ధించదని వారనుకుంటారో ఆ రోజు నిన్నెవ్వరూ అడగరు. అందుచేతనే జ్ఞానులు, సాధువులు, మహాత్ములు భగవంతుడిని తప్ప మరెవ్వరినీ ప్రేమించరు. నీ వాటాలో నీకు పదిహేను బీఘాల పొలం ఉంది. అందుకే నీ సోదరుల కుటుంబం నిన్ను చూసుకుంటున్నది. నీ పొలాన్ని వారికి ఇవ్వకుండా, వేరేవారికి రాసిస్తానని అని చూడు, నీతో మాట్లాడటం కూడా మానేస్తారు. రక్త సంబంధాలు అక్కడే అంతమౌతాయి. చాలా రోజుల్నుండి నీ క్షేమం గురించే ఆలోచిస్తున్నాను. ఏమనుకుంటావో…. అని సంకోచించి చెప్పలేకపోయాను. ఈ రోజు చెప్తున్నా.

నీ వాటా పొలాన్ని దేవుని పేరిట రాసెయ్. నేరుగా స్వర్గలోకానికి వెళ్తావు. నీ కీర్తి మూడు లోకాలలో కొనియాడబడుతుంది. సూర్య, చంద్రులు ఉన్నంత వరకు ప్రజలు నిన్ను గుర్తించుకుంటారు. దేవుని పేరిట నీ పొలాన్ని రాసివ్వడం అంటే అది నీ జీవితంలో చేసిన గొప్ప దానం అవుతుంది. ఋషులు, సాధువులు నీ పాదాలను కడుగుతారు. అందరూ నిన్ను స్తుతిస్తారు.

నీ ఈ జీవితం సార్థకం అవుతుంది. నీ శేష జీవితాన్ని ఈ ఆలయంలోనే గడుపు. నీకు ఏ లోటూ ఉండదు. ఒక వస్తువు కావాలని అడిగితే నాలుగు నీ సేవలో ముందు ఉంటాయి. నిన్ను మా గుండెల్లో పెట్టుకొని చూస్తాం. దేవునితో పాటుగా నీకూ హారతి ఇస్తారు. నీ సోదరుల కుటుంబం నీ కోసం ఏమీ చేయదు. గత జన్మలో నువ్వే పాపం చేశావో నాకు తెలియదు. నీ భార్యలిద్దరూ అకాల మరణం చెందారు. సంతాన సౌఖ్యాన్ని పొందలేకపోయావు. ఈ జన్మను వృథాగా పోనివ్వకు. దేవునికి ఒకటి ఇస్తే, పదింతలు తిరిగి పొందుతావు. ఇదంతా నా కోసం ఏమీ నిన్ను అడగట్లేదు. ఇహ, పరలోకాలు రెండూ నీకు లభిస్తాయని మార్గం చూపిస్తున్నాను.” అంతే.

హరిహర్ చాలా సేపు మఠాధిపతి మాటలు వింటూనే ఉన్నాడు. అతని మాటలు ప్రభావాన్ని చూపసాగాయి. అనగా హరిహర్ మహంత్ మాటలు సరైనవే కదా అని భావించాడు. మఠాధిపతిగారు మీరు చెప్పేదంతా నిజమే. ఇక్కడ ఎవరికీ ఎవరూ ఉండరు. చెందరు. నా వాటాలోని పదిహేను బీఘాల పొలంలో పండిన పంటను నా సోదరుల కుటుంబాలకు ఇస్తుంటే, వారికి ఏమీ తెలియట్లేదు.

నన్ను పట్టించుకోవట్లేదు. అసలు ఏమీ ఇవ్వకపోతే తన పరిస్థితి ఏమిటి అని ఆలోచించసాగాడు. ఇప్పుడే ఈ పరిస్థితి ఉంటే, తాను చనిపోయాక ఎవరూ గుర్తుంచుకోరు. ఇక నేరుగా పొలాన్ని ఆక్రమించుకుంటారు. అదే దేవుని పేరు మీద పొలం రాసిస్తే, జనం తరతరాలు తనని గుర్తుంచుకుంటారు. తన జీవితంలో ఇప్పటివరకు దేవుడి కోసం ఏమీ చేయలేదు. చివరి ఘడియల్లోనైనా పుణ్యాన్ని సంపాదించుకోవాలి. హరిహర్ కాకా లోలోపల ఇంత ఆలోచిస్తున్నా కూడా పైకి ఏమీ చెప్పలేకపోయాడు. సోదరుల కుటుంబం కూడా తనదే కదా. పొలాన్ని వారికి ఇవ్వకుండా దేవస్థానానికి రాసివ్వడం అంటే వారందరికీ ద్రోహం చేసినట్లే కదా అని ఆలోచించసాగాడు.

మఠాధిపతి తాను చెప్పడమంతా అయ్యాక హరిహర్ కాకా స్పందనను తెలుసుకోవడానికి అతని వైపు చూడసాగాడు. తన మాటలు అతన్ని ఎలా ప్రభావితం చేశాయో తెలుసుకోవాలనుకున్నాడు. హరిహర్ నోటితో ఏమీ మాట్లాడలేదు. అయినా అతని ముఖంలో మారుతున్న భావాలను మఠాధిపతి తనకున్న అనుభవంతో వెంటనే గుర్తించాడు.

మఠాధిపతి తన విజయంతో చాలా సంతోషించాడు. సరైన సమయంలో సరైన విధంగా చేశాడు. వెంటనే ఆలయ సేవకులను పిలిచి శుభ్రంగా ఉన్న గదిలో మంచం వేసి హరిహర్ కోసం అన్ని సౌకర్యాలు ఏర్పాటు చేయమని ఆదేశించాడు. ఆజ్ఞాపించిందే తడవుగా వెంటనే సేవకులు సిద్ధం చేశారు. హరిహర్ కాకా నిరాకరిస్తున్నా సేవకులు అతన్ని అందమైన మంచంపై పడుకోబెట్టారు. హరిహర్ భోజనానికి ప్రత్యేక ఏర్పాట్లు చేయమని దేవాలయ పూజారికి సూచించాడు. మఠాధిపతి హరిహర్ కాకాను ఉద్దేశ్యపూర్వకంగానే తీసుకువచ్చారు. అందుకే దేవాలయమంతా సందడి సందడిగా ఉంది.

ఇటు హరిహర్ కాకా సోదరులు పొలం నుండి పనులు ముగించుకుని ఇంటికి వచ్చారు. వారికి ఇంట్లో జరిగిన విషయమంతా తెలిసింది. అపుడు తమ భార్యలపై చాలా కోపగించుకున్నారు. తర్వాత ఒక చోట కూర్చొని ఆందోళన చెందసాగారు. అయితే గ్రామంలో ఎవ్వరూ కూడా వారితో ఏమీ చెప్పలేదు. మఠాధిపతి ఏం చేశాడో, ఆ విషయం వారికి తెలియదు. అయినప్పటికీ వారి మనసు కలత చెందసాగింది. నిజానికి చాలా విషయాలు మనమేం చెప్పకుండానే జనానికి అలా తెలిసిపోతుంటాయి.

సాయంత్రం చీకటి పడుతుండగా ముగ్గురు సోదరులు హరిహర్ కాకాని ఇంటికి తీసుకువెళ్ళేందుకు దేవాలయానికి వచ్చారు. తమ సోదరుడ్ని ఇంటికి రమ్మన్నారు. హరిహర్ ఏమీ అనకముందే మఠాధిపతి జోక్యం చేసుకున్నాడు. ఈ రోజు హరిహర్ను ఇక్కడే ఉండనివ్వండి. ఇప్పుడే కాస్త కోలుకున్నాడు. అతని మనసు కూడా ప్రశాంతంగా లేదు. దేవుని సమక్షంలో కాసేపు గడిపితే బాగుంటుంది అన్నాడు.

కానీ అతని సోదరులు అతనిని ఇంటికి తీసుకెళ్ళాలని పట్టుబడసాగారు. దీనిపై అక్కడి సాధువులందరూ వారిని సముదాయించసాగారు. అక్కడ ఉన్న గ్రామస్థులు కూడా ఒక్క రాత్రి దేవాలయంలో బస చేస్తే ఏమవుతుంది అన్నారు. చివరకు సోదరులంతా నిరాశగా అక్కడి నుండి వెనుదిరగాల్సి వచ్చింది. రాత్రిపూట హరిహర్ కాకా విందులో వడ్డించిన మిఠాయిలు, ఇతర పదార్థాలు అతనెప్పుడూ తినలేదు.

నెయ్యి కారే మాల్పూరీలు, రస బ్బునియా, పన్నీర్, పెరుగు, పాయసం మొదలైనవన్నిటినీ పూజారి తన స్వహస్తాలతో వడ్డించాడు. ప్రక్కనే కూర్చొన్న మఠాధిపతి ధర్మప్రవచనాల ద్వారా మనసుకు ఊరట కలిగించసాగాడు. ఒక్క రాత్రిలో దేవాలయంలో లభించిన ఆనందం, శాంతి, సంతృప్తి తన జీవితంలో ఇంతకు ముందెన్నడూ లభించనేలేదు.

ఇక్కడ ముగ్గురు సోదరులు రాత్రంతా నిద్రపోలేదు. రాబోయే ప్రమాదం వారిని కలచివేస్తూ ఉంది. పదిహేను బీఘాల పొలం. ఈ ఊరి సారవంతమైన నేల. రెండు లక్షలకు పైగా ఆస్తి, ఒకవేళ చేతికి అందకుండా పోతే ఎలా… అని ఆలోచనలో పడ్డారు. తెల్లారక ముందే ముగ్గురు సోదరులు దేవాలయానికి చేరుకున్నారు. హరిహర్ కాకా కాళ్ళు పట్టుకొని ఏడవసాగారు. తమ భార్యలు చేసిన తప్పులకు క్షమాపణలు అడిగారు. మరియు వారిని మీరే శిక్షించండి అన్నారు. దానితోపాటుగా రక్త సంబంధాలు, అనుబంధాల గురించి మాట్లాడారు. దానితో హరిహర్కు వారిపై దయ కలిగింది. అతను తిరిగి ఇంటికి వచ్చేశాడు.

ఈసారి ఇంట్లో వచ్చిన మార్పులు అతడిని ఆశ్చర్యపరచాయి. ఇంట్లో చిన్నా – పెద్దా అన్న తేడా లేకుండా అందరూ చాలా బాగా చూసుకోసాగారు. కుటుంబ సభ్యుల ప్రవర్తన చూసి అతను చాలా సంతోషించాడు. సోదరుల భార్యలు అతడి పాదాలపై తల వాల్చి, చేసిన తప్పుకు క్షమాపణలు అడిగారు. అప్పుడు హరిహర్ కాకాకు లభించిన ఆదరణ, ఆతిథ్యం, అతిధికి కూడా లభించదు.

అతని ఇష్టాఇష్టాల మేరకే రెండు పూటలా ఆహారాన్ని అందించేవారు. అతని సేవలో ఐదుగురు స్త్రీలు – ముగ్గురు సోదరుల భార్యలు, వారి ఇద్దరు కోడళ్ళు ఎప్పుడూ సిద్ధంగా ఉండేవారు. హరిహర్ కాకా హాయిగా వరండాలో పరుండేవాడు. ఏది కావాలంటే అది లభించేది. ఇవన్నీ మఠాధిపతి వల్లనే జరుగుతున్నాయని ‘అనుకున్నాడు. మఠాధిపతి పట్ల అతనికి గౌరవం, నమ్మకం క్రమక్రమంగా పెరగసాగాయి.

చాలాసార్లు ఎవరికీ ఏమీ చెప్పకుండానే ఊరి ప్రజలకు అసలు విషయం తెలిసిపోతుంది. హరిహర్ కాకా సంఘటన విషయంలో అదే జరిగింది. వాస్తవానికి అసలు జరిగిన సంఘటనల కంటే జనం విన్న విషయాలే ప్రధానమౌతాయి, జరిగిన వాస్తవాలే స్వయంగా చాలా చెప్పేస్తాయి. జనానికి ఏమీ చెప్పాల్సిన అవసరం లేదు. మఠాధిపతి కానీ, ఇంట్లోని సోదరులు గానీ ఊర్లోని జనానికి ఏమీ చెప్పలేదు.

అయినప్పటికీ గ్రామ ప్రజలకు అసలు విషయం తెలిసిపోయింది. అయితే గ్రామ రచ్చబండల దగ్గర జరిగే చర్చల్లో అంతమే ఉండేది కాదు. అన్ని చోట్లా ఈ విషయం గురించి చర్చలే. హరిహర్ తన పొలాన్ని దేవునికే రాసివ్వాలని కొందరనేవారు. ఇంతకంటే గొప్ప పని మరేది ఉండదనేవారు. దీని వలన అతని కీర్తి నిలిచిపోతుంది. దీనికి విరుద్ధంగా మరికొంత మంది సోదరుల కుటుంబమంటే తన కుటుంబమే కదా ! తన ఆస్తిని వారికి ఇవ్వకపోతే అది అన్యాయం కదా !

రక్త సంబంధాల నడుమ గోడ కట్టినట్లు కదా… అని చర్చించుకునేవారు. ఎన్ని నోళ్ళుంటే అన్ని మాటలు నడిచాయి. ఇలాంటి ముఖ్యమైన విషయం మునుపెన్నడూ జరగలేదు. కాబట్టే జనం మౌనంగా ఉండకూడదనుకున్నారు. ప్రతి ఒక్కరూ తమ స్వంత అవగాహనతో సమస్యకు పరిష్కార మార్గాలను వెతక సాగారు. మరియు ఏం జరుగుతుందో అని ఎదురుచూడసాగారు. అయితే ఈ క్రమంలోనే వారి మాటలు బాగా వేడెక్కసాగాయి. దీని కారణంగా ప్రత్యక్షంగా మరియు పరోక్షంగా రెండు వర్గాలుగా విడిపోయారు. పలు వీధి సమావేశాల్లో ఇరువర్గాల మధ్య వాగ్వాదం జరిగేది. ఒక వర్గం వారు హరిహర్ కాకా తన పొలాన్ని దేవునికే రాసివ్వాలన్నారు.

ఇలా జరిగితే ఈ దేవాలయం ఈ ప్రాంతంలోనే అతిపెద్ద దేవాలయంగా నిలవడమే కాకుండా రాష్ట్రం మొత్తం మీద మరే దేవాలయం దీనికి పోటీగా నిలవదన్నారు. ఈ వర్గం వారంతా ధార్మిక భావనలతో పాటుగా ఏదో ఒక విధంగా దేవాలయంతో ముడిపడి ఉన్నవారే. నిజానికి దేవునికి ఉదయం – సాయంత్రం నైవేద్యం సమర్పించినపుడు, ప్రసాదం తీసుకోవడానికి సాధువులతో పాటుగా గ్రామంలోని భోజన ప్రియులు మరియు తెలివైన వాళ్ళంతా వచ్చేవారు.

వీరంతా మఠాధిపతి, దేవాలయ పక్షాన వహించే మద్దతుదారులు, కాగా రెండో వర్గం వారు గ్రామ అభివృద్ధిని గురించి ఆలోచించేవారు. ఎవరింట్లో అయితే హరిహర్ లాంటి స్త్రీ-పురుషులు ఉన్నారో అలాంటి రైతులు ఈ రెండో వర్గం వైపునున్నారు. గ్రామంలోని వాతావరణం అంతా ఉద్రిక్తంగా మారింది. ఏం జరుగుతుందో ఏమోయని ప్రజలంతా ఎదురుచూడసాగారు.

హరిహర్ కాకా సోదరులు తన వాటా పొలాన్ని తమ పేరున రాయమని అభ్యర్థించారు. అతనికి వాళ్లు తప్ప. ఇంకెవరున్నారు ? ఈ విషయంపై హరిహర్ కాకా నాతో ఏకాంతంగా చాలా సేపు మాట్లాడాడు. చివరకు మనం జీవించి ఉండగానే మన ఆస్తికి యజమానిగా మరొకరిని చేయడం సరికాదనే నిర్ణయానికొచ్చాము. ఆ మరొకరు స్వంత సోదరులైనా సరే లేదా దేవాలయ మఠాధిపతి అయినా సరే. మా గ్రామము మరియు మా ప్రాంతంలో కొద్ది మంది వారు జీవించి ఉండగానే వారి ఆస్తిని, వారి వారసులకు లేదా మరొకరికి రాసిచ్చారు.

కానీ ఆ తర్వాత వారి జీవితం కుక్క జీవితంలాగా మారింది. అలాంటి వారిని మేము గుర్తు చేసుకున్నాము. వారిని అడిగే వారెవ్వరూ లేరు. హరిహర్ కాకా పూర్తిగా నిరక్ష్యరాస్యుడు. అయితే తన జీవితంలో వచ్చిన ఈ ఆకస్మిక మార్పును అర్థం చేసుకున్నాడు. తాను జీవించి ఉన్నంతవరకు భూమిని ఎవరికీ రాసివ్వకూడదని నిశ్చయించుకున్నాడు. తన సోదరులకు తాను చనిపోయాక ఆ భూమి వారికే చెందుతుందని వివరించాడు. చనిపోయాక ఈ భూమితో వెళ్ళను కదా అని వివరించాడు. కాబట్టి రాసివ్వాల్సిన అవసరం ఏముందని చెప్పాడు.

మరోవైపు మఠాధిపతి హరిహర్ కాకా వైపు నిఘా ఉంచసాగాడు. హరిహర్ కాకాను ఒంటరిగా కలిసే అవకాశం దొరికినప్పుడల్లా హరిహర్ ఆలస్యం చేయకు. మంచి పనిలో ఆలస్యం చేయకూడదు. వెళ్ళి దేవుడి పేరిట నీ భూమిని బదలాయించు అని ఒప్పించడానికి ప్రయత్నించేవాడు. ఆ తర్వాత జీవితాంతం దేవాలయంలో హాయిగా గడపవచ్చు. అన్నాడు. నీవు చనిపోతే నీ ఆత్మను తీసుకువెళ్లడానికి స్వర్గలోకం నుండి విమానమొస్తుంది. నీవు దేవలోకానికి పోతావన్నాడు.

కానీ మఠాధిపతి ప్రశ్నలకు హరిహర్ కాకా ‘అవును’ అని కానీ ‘కాదు’ అని కానీ సమాధానం ఇవ్వలేదు. ‘కాదు’ అని చెప్పి మఠాధిపతి మనసును నొప్పించకూడదనుకున్నాడు. ఎందుకంటే తాను ప్రస్తుతం సోదరుల కుటుంబం నుండి పొందుతున్న సుఖసౌఖ్యాలు మఠాధిపతి వలననే సాధ్యం అయ్యాయి. ‘అవును’ అని చెప్పకూడదు. ఎందుకంటే తాను బ్రతికి ఉన్నంతవరకు తన భూమిని ఎవరికీ రాసివ్వకూడదు. ఈ విషయంపై అతనికి పూర్తి అవగాహన వచ్చేసింది. హరిహర్ కాకా భూమి విషయంలో జాగ్రత్త పడసాగాడు.

సమయం గడిచేకొద్దీ మఠాధిపతికి ఆందోళన ఎక్కువ అవసాగింది. వలలో చిక్కుకున్న పక్షి తప్పించుకుంది. దీనిని మఠాధిపతి భరించలేకపోయాడు. హరిహర్ ధర్మ సంకటంలో పడినట్లు భావించాడు. హరిహర్ ఒక వైపు తన భూమిని దేవుని పేరిట రాసివ్వాలనుకున్నాడు. మరోవైపు సోదరుల కుటుంబం నుండి పొందిన ఆదరాభిమానాలకు వారికి కట్టబెట్టాలనుకున్నాడు.

ఇలాంటి పరిస్థితులలో హరిహర్ కాకాని అపహరించి బలవంతంగా రాయించుకోవడం తప్ప మరో మార్గం లేదనుకున్నాడు. ఆ తర్వాత హరిహర్ స్వయంగా అంగీకరిస్తాడనుకున్నాడు. మఠాధిపతి పోరాట పటిమ మరియు ఆధిపత్య స్వభావి. తన ప్రణాళికను అమలుపరచడానికి శాయశక్తులా ప్రయత్నించాడు. ఈ విషయం హరిహర్ కాకా సోదరులకు తెలియకుండా ఉండేందుకు గోప్యత పాటించాడు. ఎవ్వరికీ తెలియకుండా జాగ్రత్త పడ్డాడు.

ఇటీవల జరిగిన విషయం. అర్ధరాత్రి సమయాన దేవస్థానంలోని ఋషులు, సాధువులు, వారి సహచరులు కొందరు అకస్మాత్తుగా ఈటెలు, తుపాకులతో పాటు హరిహర్ కాకా వరండాలోనికి చేరుకున్నారు. హరిహర్ కాకా సోదరులు ఈ ఊహించని దాడిని ఎదుర్కొనడానికి సిద్ధంగా లేరు. వారంతా ఎదుర్కొనక ముందే, సహాయం కోసం ఎవరినైనా! అరిచి జనాన్ని సమీకరించక పూర్వమే దాడి చేయడానికి వచ్చిన వారు హరిహర్ను అపహరించుకొని పారిపోయారు.

ఇలాంటి కిడ్నాప్ సంఘటన గ్రామంలో ఎవరూ ఎప్పుడూ చూడలేదు. ఎప్పుడూ వినలేదు. ఈ కోలాహలంతో ఊరంతా మేల్కొంది. హరిహర్ కాకా శ్రేయోభిలాషులందరూ అతని ఇంట్లో గుమిగూడసాగారు. ఇక మిగిలిన వారు తమ ఇళ్ళ ప్రాంగణాలలో మరియు ఇళ్ళ పై కప్పులపై చేరి అక్కడి విషయాల గురించి మాట్లాడుకోసాగారు. హరిహర్ కాకా సోదరులు గ్రామ ప్రజలతో పాటు హరిహరన్ను వెతకడానికి బయలుదేరారు. ఇదంతా మఠాధిపతి చేసిన పని అని భావించారు. సమస్త బలగంతో దేవస్థానానికి చేరుకున్నారు.

అక్కడ వారికి నిశ్శబ్ద మరియు శాంతియుత వాతావరణమే కన్పించింది. ఎప్పటి లాగే ఆలయద్వారం మూసి ఉంది. అక్కడి వాతావరణంలో రాత్రి పూట నిశ్శబ్దం మరియు నిర్జనమయమే కన్పించింది. ఇది మఠాధిపతి పని కాదని, బయట నుండి వచ్చిన కొందరు దొంగల పని అని అందరూ అనుకున్నారు. వారు హరిహర్ కాకాను అపహరించి భారీ మొత్తంలో డబ్బును తీసుకొని ఆ తర్వాతే హరిహర్ను వదిలేస్తారు.

హరిహర్ కాకా దేవస్థానంలో లేడని భావించి, వెతుకులాటలో వచ్చిన వారంతా మరో దిక్కు వైపుకు కదిలారు. సరిగ్గా ఆ సమయంలోనే లోపల చాలా మంది మాట్లాడుకుంటున్నట్లుగా, కానీ చాలా నెమ్మదిగా మాట్లాడుకుంటున్నట్లు శబ్దాలు విన్నారు. అందరూ చెవులు రిక్కించి విన్నారు. హరిహర్ కాకా ఇక్కడే లోపల ఉన్నాడని నిర్ధారించుకొని ఇక ఏ మాత్రం ఆలోచించకుండా ఆలయ ద్వారాన్ని బాదడం మొదలెట్టారు.

అదే సమయంలో దేవాలయ పై కప్పు నుండి రాళ్ళు పడసాగాయి. వచ్చిన వారందరూ చెల్లా చెదరు అవసాగారు. తమ వెంట తెచ్చుకున్న ఆయుధాలను తడిమి మరీ పట్టుకొని వాటిని జాగ్రత్త చేసుకున్నారు. వారు తమ ఆయుధాలను సరిచేసుకోకముందే, ఆలయ కిటికీల నుండి కాల్పులు ‘మొదలయ్యాయి. ఒక యువకుడు కాలికి తూటా తగిలింది. అతడు క్రింద పడిపోయాడు. యువకుడు అలా గాయంతో

క్రింద పడిన వెంటనే హరిహర్ కాకా సోదరులతో పాటు వచ్చిన వారంతా పారిపోయారు. కేవలం అక్కడ ముగ్గురు సోదరులు మాత్రమే మిగిలారు. ఆ ముగ్గురు సోదరులు, వారితో పోరాడటం కష్టంగా భావించారు. సహాయం కోసం టౌను పోలీసు స్టేషను వైపుకు పరిగెత్తారు.

ఒకవైపు హరిహర్ కాకాను రక్షించేందుకు వచ్చిన వారంతా పారిపోయారు. మరోవైపు దేవస్థానం లోపల మఠాధిపతి అతని అనుచరులు బలవంతంగా నిరక్షరాస్యుడైన హరిహర్ బొటనవేలు ముద్రలు వేయిస్తున్నారు. మఠాధిపతి ప్రవర్తన పట్ల హరిహర్ కాకా అవాక్కయిపోయాడు. మఠాధిపతి ఇలా ప్రవర్తిస్తాడని కలలో కూడా ఊహించలేదు. తాను ఎంతో పూజ్యనీయుడుగా భావించిన మఠాధిపతి, దుర్మార్గుడిగా, పాపాత్ముడిగా కన్పించసాగాడు.

ఇప్పుడు అతని ముఖం కూడా చూడాలనిపించలేదు. ఇప్పుడు హరిహర్ కాకాకు సోదరుల కుటుంబం మఠాధిపతి కంటే చాలా గొప్పగా, మంచిదిగా అన్పించింది. హరిహర్ కాకా దేవాలయం నుండి తనింటికి వెళ్ళాలని చాలా ఆత్రుతగా ఉన్నాడు. కానీ మఠాధిపతి మనుషులు అతడిని పట్టుకున్నారు. నీ మంచి కోసమే ఇదంతా జరిగింది. ఈ సమయంలో నిన్ను బలవంతంగా వేలిముద్రలు వేయించుకున్నామని నువ్వు అనుకోవచ్చు. కానీ నిన్ను ధర్మ సంకటం నుండి గట్టెక్కించడానికి ఇదొక్కటే మార్గమని తర్వాత నీకు అర్థమౌతుందని మఠాధిపతి అన్నాడు.

హరిహర్ కాకా బొటనవ్రేలి ముద్రలను బలవంతంగా తీసుకొని అతడిని సముదాయించే పని ఒక వైపు ఉండగా, మరోవైపు హరిహర్ సోదరులు తెల్లవారు జామున పోలీసు జీపుతో దేవస్థానానికి చేరుకున్నారు. జీపు నుండి ముగ్గురు సోదరులు, ఒక యస్సై, మరియు ఎనిమిది మంది పోలీసులు దిగారు. పోలీసుల తరపున వారి ఇంచార్జ్ పోలీసు దేవాలయ ప్రధాన ద్వారాన్ని తట్టి పిలిచాడు.

కానీ గుడి లోపల నుండి ఎటువంటి చప్పుడూ రాలేదు. గుడి తలుపులు ఎవరూ తీయకపోగా, పిలిచినా ఎవరూ స్పందించకపోవడంతో పోలీసులు నలువైపుల నుంచి ఆలయాన్ని చుట్టుముట్టారు. గుడి చిన్నదైతే పోలీసులు సులువుగానే చుట్టుముట్టేసేవారు. కానీ గుడి పెద్దది అవడం వల్ల కొద్దిమంది పోలీసులకు అది అంత సాధ్యం కాలేదు. అయినప్పటికీ వారు దానిని చుట్టుముట్టారు. తాము నిల్చున్న స్థానాల్లోనే కాపలా కాస్తూ ఎపుడు తెల్లారుతుందా అని వేచి చూడసాగారు.

పోలీసులతో దేవాలయానికి వచ్చినప్పుడు గతంలో మాదిరిగానే గుడి లోపల నుండి పోలీసులపై కూడా రాళ్ళతో దాడి చేస్తారని, దాంతో సాధువులంతా పట్టుబడతారని హరిహర్ కాకా సోదరులు భావించారు. కానీ హరిహర్ కాకా సోదరులు అనుకున్నట్లుగా ఏమీ జరగలేదు. లోపల నుండి ఒక్క రాయి కూడా బయటపడలేదు. బహుశా వారు పోలీసుల రాకను గమనించి ఉండవచ్చు.

తెల్లవారడానికి ఇంకా సమయం ఉంది. అందుచేత పోలీసు ఇంచార్జ్ కొద్దిసేపాగి పదే పదే తలుపులు కొడుతున్నాడు. తలుపులు తెరచి సాధువులందరినీ లొంగి పోమ్మని పిలుస్తూనే ఉన్నాడు. పోలీసులు కూడా గాలిలో కాల్పులు జరుపుతున్నారు. కానీ లోపలి నుండి ఎలాంటి స్పందనా రాలేదు.

తెల్లవారు జామున ఒక వృద్ధ సాధువు ఆలయ ద్వారం తెరిచాడు. అతని వయస్సు ఎనభై ఏళ్ళకు పైబడి ఉండవచ్చు. ఊత కర్ర సాయంతో వణుకుతూ నిలబడ్డాడు. ఇంచార్జీ పోలీసు ఆ వృద్ధ సన్యాసి వద్దకు వచ్చి హరిహర్ కాకా, మఠాధిపతి, పూజారి, ఇతర సాధువుల గురించి అడిగాడు.

కానీ ఆ వృద్ధుడు చెప్పడానికి (జవాబివ్వడానికి) నిరాకరించాడు. పోలీసు ఇంచార్జీ చెప్పమని చాలా సార్లు అడిగాడు. తిట్టినా, బెదిరించినా నాకేమీ తెలియదన్న ఒక్క మాటనే చెప్పాడు. అలాంటి సమయంలో ఆ ముసలి సన్యాసి కాకుండా పోలీసుల ముందు మరొకరు ఎవరైనా ఉంటే కొట్టి నిజం చెప్పించేవారే. కానీ ఆ సాధువు వయసు కారణంగా అలా ఏమీ చేయలేకపోయారు.

పోలీసు ఇంచార్జీ నేతృత్వంలో పోలీసు సిబ్బంది అంతా దేవాలయంలో జాగ్రత్తగా పరిశీలించారు. కానీ దేవాలయ దిగువన ఉన్న గదుల్లో వారికేం కన్పించలేదు. అలాగే దేవాలయం పైన ఉన్న గదులలో ఏమీ కన్పించలేదు. పోలీసులు చాలా జాగ్రత్తగా క్షుణ్ణంగా పరిశీలించారు. ఆ వృద్ధ సాధువు తప్ప ఆ ఆలయంలో మరొకరు ఎవరూ వారికి కన్పించలేదు. హరిహర్ కాకా సోదరుల ముఖాలు విచారంతో, ఆందోళన, బాధతో నిండిపోయాయి.

మఠాధిపతి, సాధువులంతా కలసి హరిహర్ కాకాను ఎక్కడికి తీసుకొని వెళ్ళి ఉంటారు అని ఆశ్చర్యపడసాగారు. ఇప్పుడేం చేయాలి ? చాలా డబ్బులు చెల్లించి పోలీసులకు దేవాలయానికి తీసుకువచ్చాం. పోలీసుల అండతో వచ్చినందున లోలోపల గర్వపడసాగారు. ఇప్పుడు తమ సోదరుణ్ణి సులభంగా ఇంటికి తీసుకువెళ్ళవచ్చు. సాధువులందరినీ జైలుకు పంపవచ్చని అనుకున్నారు. కానీ వారు అనుకున్నట్లు ఆ రెండూ జరగలేదు.

దేవాలయంలో తెరచి ఉన్న గదులను ముందే పరిశీలించారు. తర్వాత తాళాలు వేసి ఉన్న గదులను తెరపించి చూశారు. ఒక గదికి బయట పెద్ద తాళం వేలాడుతూ ఉంది. పోలీసులు, హరిహర్ కాకా సోదరులు అందరూ ఆ గది ముందు గుమిగూడారు. ఆ గది తాళం చెవి ఇవ్వమని వృద్ధ సాధువుని అడగగా తాళం చెవి నా దగ్గర లేదని స్పష్టంగా చెప్పాడు.

ఆ గదిలో ఏం’ ఉంచారని అడగగా, ధాన్యం ఉంచారని బదులిచ్చాడు. తాళం వేసి ఉన్న ఆ గది తాళం పగలగొట్టాలా లేక చూడకుండా వదిలేయాలా అని ఆలోచిస్తుండగా ఒక్కసారిగా ఆ గదిలోపలి నుండి ఎవరో నెట్టుతున్నారు. పోలీసు సిబ్బంది అంతా అప్రమత్తమయ్యారు.

తాళం పగలగొట్టి గది తలుపులు తెరిచారు. లోపల గదిలో హరిహర్ కాకా ఉన్న పరిస్థితిని చూసి సోదరులకు రక్తం మరిగిపోయింది. ఆ సమయంలో సోదరులకు మఠాధిపతి, ఆలయ పూజారి లేక ఇతర యువసాధువులు ఎవరు కన్పించినా వారిని ప్రాణాలతో వదిలేవారు కాదు. హరిహర్ కాకా కాళ్ళు, చేతులు కట్టేయడమే కాకుండా, అరవకుండా నోట్లో గుడ్డలు కుక్కి ఉన్నాయి. హరిహర్ కాకా నేలపై దొర్లుకుంటూ తలుపు వద్దకు వచ్చి కాలితో తలుపును తన్నాడు.

హరిహర్ కాకా కట్లు విప్పేసి, నోట్లోని గుడ్డలను తీసారు. హరిహర్ కాకా ఆలయ మఠాధిపతి, పూజారి, సాధువుల చీకటి చేష్టలను బయటపెట్టడం మొదలు పెట్టాడు. వారంతా సాధువులు కారు, వారు దొంగలు, హంతకులు, కసాయిలు అన్నాడు. తనని గదిలో ఇలా కట్టి బంధించి రహస్య మార్గం ద్వారా పారిపోయారని తెలిపాడు. కొన్ని ఖాళీ కాగితాలపై మరికొన్ని రాసి ఉన్న కాగితాలపై తన చేతి బొటనవ్రేలి ముద్రలను వేయించుకున్నారని చెప్పాడు. ఇలా వారి రహస్యాలను బహిర్గతం చేశాడు.

హరిహర్ కాకా చాలా సేపటి వరకు తన వాంగ్మూలాన్ని రాయిస్తూనే ఉన్నాడు. అతని ప్రతి మాటలో సాధువుల పట్ల ద్వేషం, అసహభావనలు వ్యక్తమయ్యాయి. దేవాలయ మఠాధిపతి, పూజారి, సాధువులకు వ్యతిరేకంగా మాట్లాడినంతగా, తన జీవితంలో మరెవరికి వ్యతిరేకంగా అంతలా మాట్లాడి ఉండడు.

ఇదంతా జరిగాక హరిహర్ కాకా మళ్ళీ తన సోదరుల కుటుంబంతో నివసించసాగాడు. ఏదో విలువైన వస్తువుని ఇంట్లో జాగ్రత్తగా భద్రపరిచినట్లుగా అతన్ని వరండాలో కాకుండా ఇంటి లోపల ఉంచారు. అతని భద్రతకై బంధువుల్లో ఉన్న ధైర్యవంతుల్ని, యోధుల్ని పిలిచారు. రక్షణకై ఆయుధ ఏర్పాట్లు జరిగాయి. ఇరవై నాలుగు గంటలూ అతనికి కాపలా కాయసాగారు.

హరిహర్ కాకా ఏదైనా అత్యవసర పనిపై ఊరు వెళ్ళాల్సి వచ్చినా, ఆయుధాలు పట్టుకొని నలుగురైదుగురు తోడుగా ఉండేవారు. రాత్రి పూట హరిహర్కు చుట్టూ నలువైపులా భద్రత కల్పించి నిద్రపోయేవారు. సోదరులంతా డ్యూటీలు వేసుకున్నారు. సగం మంది నిద్రపోతే, మిగతా సగం మంది పహారా కాసేవారు.

ఇక్కడ దేవస్థాన పరిస్థితి అంతా మారిపోయింది. ఒకరిని మించి మరొకరు కౄరమైన వారంతా దేవాలయానికి వచ్చారు. వారిని చూస్తేనే భయమేసేది. గ్రామంలోని పిల్లలైతే దేవాలయానికి వెళ్ళడమే మానేసారు. హరిహర్ కాకా విషయంలో ఊరు మొదటి నుండి రెండుగా విడిపోయింది. జరిగిన ఈ కొత్త సంఘటనతో రెండువైపుల నుండి విభిన్న అభిప్రాయాలు వ్యక్తమవసాగాయి.

మరిప్పుడు హరిహర్ కాకా సాధారణ, అమాయక రైతు కంటే తెలివైన వాడిగా మారాడు. ఆకస్మాత్తుగా తనకు లభిస్తున్న ఆదరాభిమానాలు, రక్షణకు కారణం సోదర సంబంధం వల్ల కాదని, తన ఆస్తి వల్ల అని గ్రహించాడు. ఆస్తే లేకపోతే తనని అడిగేవారే ఉండరు. ఈ ఊర్లోని ఆస్తి లేని వారిని ఎవరడుగుతున్నారు ? హరిహర్ కాకాకు ఇప్పుడు అంతా బోధపడసాగింది. మఠాధిపతి తీయటి మాటల్లో ఉన్న నిజం తెలిసింది. మఠాధిపతి దేవుడి పేరుతో తాను మరియు తన లాంటి సాధువులు పబ్బం గడుపుకుంటున్నారు.

మతానికి, దాతృత్వానికి సంబంధం లేదు. వ్యక్తిగత స్వార్థ ప్రయోజనాల కోసం సాధువుగా నటించి పూజా-పారాయణాలు చేశాడు. సాధువు వేషంలో ఉన్న మఠాధిపతి, పూజారి వారి అనుచరులు దురాశాపరులు మరియు దుర్మార్గులు. మోసంతో, బలంతో, యుక్తితో ధనాన్ని ఆర్జించి కష్టపడి పని చేయకుండా హాయిగా జీవించాలనుకున్నారు.

వారు తమ చెడు ఉద్దేశాలను, ఆలోచనలను దాచడానికి దేవుడిని ఆసరాగా ఉపయోగించుకున్నారు’ ఎందుకంటే దేవస్థానం అనేది అందరూ కళ్ళు మూసుకొని నమ్మి విశ్వసించే ప్రదేశం. అందుకే ఇక నుంచి మఠాధిపతిని తన దగ్గరకు కూడా రానివ్వకూడదని నిర్ణయించుకున్నాడు. అలాగే తాను జీవించి ఉన్నంతవరకూ తన ఆస్తిని సోదరులకు కూడా రాయకూడదనుకున్నాడు. ఆ తర్వాత అందరూ నిరాదరిస్తారు. ఎవ్వరూ పట్టించుకోరు. తర్వాత వృద్ధాప్యాన్ని గడపడానికి చాలా కష్టంగా, బాధగా ఉంటుంది.

కానీ హరిహర్ కాకా ఇంకేదో ఆలోచిస్తున్నాడు. ఆయన అనుకున్న దానికి విరుద్ధంగా పరిస్థితి ఏర్పడింది. హరిహర్ కాకా దేవస్థానం నుండి ఇంటికి వచ్చిన రోజు నుండి అతని సోదరులు మరియు బంధుగణమంతా, ఆస్తిని తన సోదరుల కుమారులకు రాసిస్తాడని అనుకున్నారు. ఎప్పటి వరకు ఆస్తిని రాసివ్వడో అప్పటి వరకు మఠాధిపతి డేగ కన్ను అతని మీదనే ఉంటుంది. ముంచుకొచ్చే తుఫాను నుండి తప్పించుకొనడానికి ఇదొక్కటే మార్గం. అంటే హరిహర్ ప్రాణాలను కాపాడుటకున్న ఏకైక మార్గం.

ఉదయం, మధ్యాహ్నం, సాయంత్రం, రాత్రి వరకు ఇవే చర్చలు జరిగేవి. కానీ హరిహర్ అలా చేయడానికి పూర్తిగా నిరాకరించాడు. నా తదనంతరం నా ఆస్తి సహజంగా ఈ కుటుంబానికే చెందుతుంది కదా ! ఇంకా రాసివ్వడం వల్ల ప్రయోజనం ఏమిటి ? మఠాధిపతి బలవంతంగా వేలిముద్రలు వేయించాడు. అతనిపై ఇప్పటికే కేసు వేశాం కదా.

సోదరులు రాసివ్వమని అడిగి అడిగి అలిసిపోయారు. వారంతా విసిగిపోయాక తిట్టడం, ఒత్తిడి చేయడం ఆరంభించారు. కానీ హరిహర్ దీనిని అంగీకరించలేదు. తాను జీవించి ఉన్నంతవరకు రాసివ్వనని తేల్చి చెప్పేశాడు. ఒక రోజు రాత్రి హరిహర్ సోదరులు కూడా గుడి మఠాధిపతి, పూజారి సాధువులు ప్రవర్తించినట్లుగానే ప్రవర్తించారు. హరిహర్ తన కళ్ళను తానే నమ్మలేకపోయాడు. తన సేవలో, తనకు రక్షణగా ఉండే తన సోదరులు ఇలా తనని వేరుగా చేస్తారా !

తాను నిద్రిస్తేనే వారునూ నిద్రించేవారు. తాను మేల్కొంటే మేల్కొనేవారు. సాయుధులై తన కోసం రక్షణగా నిలిచినవారు ఇలా చేస్తారని హరిహర్ ఊహించనే లేదు. చక్కగా అవసరమైన చోట వేలి ముద్రలు వేశావో సరేసరి లేదా నిన్ను ఇంట్లోనే పాతిపెడతాం. అపుడు ఊరి జనానికి కూడా దీని గురించి అస్సలు తెలియదు అని అన్నారు సోదరులందరూ. సోదరులు అలా తనని బెదిరిస్తున్నప్పుడు అతను అస్సలు భయపడలేదు. ఎందుకంటే అజ్ఞానపు స్థితిలో ఉన్నప్పుడు మాత్రమే మనిషి చావుకు భయపడతాడు. మనిషికి జ్ఞానం కలిగిన తర్వాత అవసరమైతే చావుకు సిద్ధపడతాడు.

తనని అందరు ఒక్కసారి చంపేస్తే బాగుంటుందని భావించాడు. కానీ తన భూమిని రాసిచ్చేసి రమేసర్ (రమేసర్ అనే పేరు గల వ్యక్తి) వితంతువులా జీవితాంతం బాధల్ని దిగమింగుకు చావడం అనేది సరికాదు. రమేసర్ విధవరాలిని మాటలతో మభ్యపెట్టి రమేసర్ సోదరులు ఆమె వాటా భూమి రాయించుకున్నారు. మొదట్లో ఆమెను బాగా గౌరవించేవారు. కానీ వృద్ధాప్యంలో ఆమెకు రెండు పూటల భోజనం పెట్టడం కూడా వారికి కష్టంగా మారింది. చివరకు ఆమె పరిస్థితి ఎంత దారుణంగా మారిందంటే ఊరి ప్రజలు ఆమెను చూసి జాలి పడేవారు. హరిహర్ కాకాకు ఏమనిపించిందంటే అలా. రమేసర్ వితంతువు తన వాటా భూమిని రాసివ్వకపోయినట్లయితే చివరి వరకు ఆమెకు పాదసేవ చేసేవారు.

హరిహర్ను సోదరులు బెదిరిస్తున్నప్పుడు కోపంగా నిలబడి ఇలా అన్నాడు. “నేను ఒంటరిని. మీరు చాలా మంది ఉన్నారు. నన్ను చంపేయండి. చనిపోతాను. కానీ నేను బ్రతికి ఉన్నంతవరకు మీకు ఒక్క ముక్క భూమి కూడా రాయను. మీరంతా దేవస్థాన మఠాధిపతి, పూజారి కంటే ఏ మాత్రం తక్కువ కాదు……” “చూస్తాం. ఎలా రాసివ్వవో ? నువ్వు రాసివ్వాల్సిందే, నవ్వుతూ రాసిచ్చినా లేదా ఏడుస్తూ…… రాసిచ్చినా సరే…… హరిహర్ కాకాతో అతని సోదరులకు గొడవ మొదలైంది.

హరిహర్ కాకా ఇప్పుడా ఇంటి నుండి బైటకు వచ్చి ఊర్లోకి పారిపోవాలనుకున్నాడు. కానీ అతని సోదరులు అతన్ని గట్టిగా పట్టుకున్నారు. హరిహర్ కాకా ప్రతిఘటిస్తుంటే సోదరులు అతన్ని కొట్టసాగారు. ఓంటరి హరిహర్ కాకా అంతమందిని ఎదుర్కొనలేకపోయాడు. తనని తాను రక్షించుకోడానికి బిగ్గరగా అరవసాగాడు. అరవకుండా అతని నోటిని ఇంతకు ముందే మూసి ఉండాల్సిందని సోదరులు గ్రహించారు.

అప్పుడు వారు హరిహర్ను క్రింద పడేసి వెంటనే అతని నోట్లో అరవకుండా గుడ్డలు కుక్కారు. కానీ అప్పటికే హరిహర్ కాకా అరుపులు, కేకలు గ్రామంలోని వారందరికి విన్పించాయి. చుట్టుప్రక్కల ఉన్న ప్రజలందరూ వారి వరండాలో గుమి గూడారు. దేవస్థాన మద్దతుదారుల ద్వారా ఈ సమాచారం వెంటనే మఠాధిపతి వరకు కూడా వెళ్ళింది. కానీ అక్కడ ఉన్న హరిహర్ కాకా కుటుంబీకులు, బంధువులు ఇది తమ కుటుంబానికి సంబంధించిన వ్యక్తిగత విషయమని వచ్చిన గ్రామ ప్రజలకు వివరించారు. కానీ హరిహర్ కాకా సోదరులు కూడా చూపని తెగువను, స్పందనను మఠాధిపతి చూపించాడు. అతను పోలీసుల జీపుతో సహా అక్కడికి వచ్చాడు.

పోలీసుల ఆగమనం తర్వాత అక్కడ జరుగుతున్న వ్యక్తిగత విషయాల సమస్య ముగిసింది. పోలీసులు ఇంటిని సోదా చేశారు. దేవాలయ సిబ్బంది దాడి చేసిన పరిస్థితి కంటే, దారుణమైన స్థితిలో ఉన్న హరిహర్ కాకాను పోలీసులు చూశారు. పోలీసులు అతని కట్లు విప్పారు. పోలీసుల నుండి రక్షణ పొందాక, తన సోదరులు తనతో చాలా దారుణంగా ప్రవర్తించారని, బలవంతంగా కాగితాలపై వేలిముద్రలు తీసుకున్నారని, తనను బాగా కొట్టారని, చాలా చెడుగా వ్యవహరించారని, మరికొంత సేపటికి పోలీసులు రాకపోతే తనను చంపేసేవారే అని ఫిర్యాదు చేశాడు.

హరిహర్ కాకా వీపు, నుదురు మరియు పాదాలపై చాలా చోట్ల గాయాల గుర్తులున్నాయి. అతడు చాలా కంగారు పడుతున్నట్లుగా కన్పించాడు. వణుకుతూ, ఆకస్మాత్తుగా క్రింద పడిపోయి స్పృహ కోల్పోయాడు. అతన్ని స్పృహలోకి తీసుకురావడానికి ముఖంపై నీళ్ళు చల్లారు. సోదరులు మరియు వారి సంతానం పోలీసుల రాకతో పారిపోయారు. ఇద్దరు బంధువులను పోలీసులు అదుపులోకి తీసుకున్నారు.

మిగిలిన బంధువులందరూ పరారయ్యారు. హరిహర్ కాకాకి ఇప్పటి వరకు జరిగిన సంఘటన్నింటిలో ఈ సంఘటన చివరిది. ఈ సంఘటన జరిగిన తర్వాత హరిహర్ కాకా తన కుటుంబానికి పూర్తిగా దూరంగా జీవించడం ప్రారంభించాడు. అతని సంరక్షణకై నలుగురు సాయుధ పోలీసులు నియమించబడ్డారు. ఆశ్చర్య విషయం ఏమంటే ఈ సాయుధ పోలీసులు నియమించబడ్డారు.

ఆశ్చర్య విషయం ఏమంటే ఈ సాయుధ పోలీసులు ఏర్పాటు హరిహర్ సోదరులు మరియు మఠాధిపతి చేసిన ప్రయత్నాల వలనే జరిగింది. వాస్తవానికి, హరిహర్ కాకా ఒంటరిగా జీవించడం మొదలుపెడితే, మఠాధిపతి తన వారితో వచ్చి మరలా అతన్ని తీసుకు వెళ్ళవచ్చు అని సోదరులు ఆందోళన చెందారు. హరిహర్ కాకా ఒంటరిగా మరియు అసురక్షితంగా కన్పిస్తే అతని సోదరులు మళ్ళీ అతనిని హింసించి, బలవంతంగా వేలిముద్రలు తీసుకుంటారని మఠాధిపతి ఆందోళన చెందాడు. అందుకే తన భద్రత కోసం హరిహర్ కాకా పోలీసులను ఆశ్రయించినపుడు, అతని సోదరులు మరియు మఠాధిపతి తెర వెనుక ఉండి డబ్బు ఖర్చు చేసి అతనికి పూర్తి సహాయాన్ని అందించారు.

వారి సహకారం ఫలితంగానే గ్రామంలో ఒకరి భద్రత కోసం నలుగురు పోలీసులను నియమించారు. నాకు తెలిసినంత వరకు హరిహర్ కాకా పోలీసుల రక్షణలోనే ఉన్నాడు. కానీ నిజమైన భద్రత దేవస్థానం మరియు అతని సోదరుల నుండే లభిస్తున్నది. దేవాలయ సాధువులు మరియు హరిహర్ కాకా సోదరులు, గ్రామంలో ఎవరూ కూడా, తమలో ఎవరూ కూడా హరిహర్ను ప్రలోభపెట్టకూడదని, బలవంతపెట్టకూడదని చాలా జాగ్రత్తలు తీసుకున్నారు. చాలా అప్రమత్తంగా ఉండసాగారు. అదే సమయంలో తమ సత్ప్రవర్తన మరియు మధుర స్వభావాన్ని నటిస్తూ మరలా హరిహర్ కాకా దృష్టిని తమ వైపు ఆకర్షించేందుకు ప్రయత్నించసాగారు.

గ్రామంలో ఒక నాయకుడు ఉన్నాడు. అతడు ఏ ఉద్యోగం చేయడు. వ్యవసాయం చేయడు. ఇల్లు – వాకిలీ ఉండదు. అయినప్పటికీ అతను పన్నెండు నెలలు ఆనందంగా, సరదాగా గడుపుతాడు. అతని దగ్గర రాజకీయ మంత్రదండం ఉంది. అతని దృష్టి హరిహర్ కాకా వైపు మళ్ళింది. వెంటనే అతను గ్రామంలోని కొద్దిమంది ముఖ్యులను తీసుకొని హరిహర్ కాకా వద్దకు చేరుకున్నాడు.

హరిహర్ కాకా స్థలంలో “హరిహర్ హైస్కూల్” పేరుతో ఒక ఉన్నత పాఠశాలను ప్రారంభించమని ప్రతిపాదన చేశాడు. దీనితో హరిహర్ కాకా పేరు చిరస్థాయిగా నిలిచిపోతుంది. అతని భూమిని సక్రమంగా సద్వినియోగం చేసుకుంటే గ్రామాభివృద్ధికి ఒక పాఠశాల ఏర్పాటు అవుతుంది అన్నాడు. కానీ హరిహర్ కాకాపై ఇక ఏ మాటలూ, ఏ ప్రతిపాదనలూ పనిచేయవు. ఆ నాయకుడు కూడా నిరాశగా వెనుదిరిగాడు.

ఇప్పుడు గ్రామంలో అందరూ హరిహర్ కాకా గురించే మాట్లాడుకుంటున్నారు. ఇంటి వరండాల్లో, పొలాల్లో, కళ్లల్లో, చలిమంటల వద్ద, తోటల్లో, మర్రిచెట్టు క్రింద ఇలా అన్ని చోట్లా హరిహర్ కాకా గురించి చర్చలే కొనసాగుతున్నాయి. అతనికి జరిగిన సంఘటన లాంటి, ఆలోచించి చర్చించాల్సిన మరే ఇతర సంఘటన వారికి దొరకలేదు. గ్రామంలో ఏవో చిన్నా-పెద్దా సంఘటనలు జరుగుతూనే ఉంటాయి.

కానీ హరిహర్ కాకా సంఘటనతో పోల్చితే అవన్నీ తక్కువే. గ్రామంలో ఎక్కడైనా, జనం మధ్య హరిహర్ కాకా గురించి చర్చ మొదలైతే, ఇక దానికి అంతం అనేదే ఉండేది కాదు. ఇరువైపులా వారు హరిహర్ కాకా బొటనవ్రేలి ముద్రలను తీసుకున్నారు. ఏమవుతుందో ? ఏమో ? దేవుడికే తెలియాలి అని తమ అభిప్రాయాలను వ్యక్తపరిచేవారు. కానీ ఆ ఇరువురిలో ఎవరికీ తన భూమికి వారసుడిగా అంగీకరించట్లేదని తన వాంగ్మూలంలో స్పష్టం చేశాడు. ఇరువైపుల వారు బలవంతంగా వేలిముద్రలను తీసుకున్నారు. ఇలాంటి పరిస్థితిలో హరిహర్ కాకా ఆస్తికి అతని తదనంతరం ఎవరు హక్కుదారులు అవుతారు ?

ఈ విషయంపై ప్రజల మధ్య చర్చ మొదలయితే, వారసులు ఎవరవుతారన్న విషయంపై తనకు తెల్సిన దాని కంటే పది రెట్లు ఎక్కువ మాట్లాడేవారు. కానీ పరిష్కారం అనేది లభించదు. ఈ విషయానికి అంతం అనేదే లేదు. దీనిపై ఎన్నో సందేహాలుండేవి. కానీ ప్రజలు తమ సందేహాలను పక్కనపెట్టి దేవస్థానానికి హక్కు లభిస్తే బాగుంటుంది అని ఒకవైపు వారు వాదిస్తే మరోవైపు ప్రజలు హరిహర్ కాకా సోదరులకే వారసత్వం లభిస్తే బాగుంటుందని వాదించుకోసాగారు.

దేవస్థాన సాధువులు మరియు హరిహర్ కాకా సోదరులు ఎప్పుడు ఏమన్నారు? ఈ వార్త మెరుపులా ఒక్కసారిగా ఊరంతా పాకిపోయేది. ఆ వార్త నిజమా, అబద్ధమా అనే విషయాన్ని పట్టించుకోరు. ఎవరు ఎలా విన్నా, ఆ విన్నదానికి మరింత జోడించి మాట్లాడుకునేవారు. మఠాధిపతి మరియు హరిహర్ కాకా సోదరులు వేలిముద్రలు తీసుకున్నాక ఎందుకు అతన్ని చంపలేదన్న వార్త ఒకటి వచ్చేది. అలా హరిహర్ కాకాని చంపి ఉన్నట్లయితే ఈ విషయం అక్కడితోనే ఆగిపోయేది. కొనసాగేదే కాదు.

మరో వార్తా విన్పించేది. హరిహర్ చనిపోతే అతని చితికి నిప్పంటించడానికి సాధువులు మరియు సోదరుల మధ్య గొడవలు జరుగుతాయి. ఇరు వర్గాల వారు ఆంత్యక్రియలు తాము నిర్వహించాలి అంతే కాదు తామే నిర్వహించాలి అని, శవాన్ని స్వాధీనం చేసుకోడానికి వారి మధ్య రక్తపాతం జరుగుతుంది. హరిహర్ కాకా మరణం తరువాత అతని భూమిని స్వాధీనం చేసుకోవడానికి అతని సోదరులు ఇప్పటికే రంగం సిద్ధం చేసుకుంటున్నారన్న మూడవ వార్తా వస్తుంది.

ఆ ప్రాంత బందిపోటు అయిన బుటన్ సింగ్తో హరిహర్ సోదరులు చర్చలు జరిపారు. వారి మధ్యన జరిగిన ఒప్పందం ప్రకారం హరిహర్ కాకా పదిహేను బీఘాల భూమి నుండి అయిదు బీఘాల భూమి బుటన్ సింగ్ తీసుకొని, ఇకపై ఏ సమస్యలు రాకుండా చూసుకుంటాడు. ఇంతకు ముందు కూడా బుటన్సింగ్ ఇటువంటి రెండు-మూడు సమస్యలను పరిష్కరించాడు. ఆ ప్రాంతంలో అతనంటే అందరికీ భయం. అతనితో ఎవరూ తలపడరు.

హరిహర్ కాకా మరణం తర్వాత మఠాధిపతి దేశ నలుమూలల నుండి సాధువులు, నాగ సాధువులను పిలిపించడానికి నిర్ణయించుకున్నాడన్న నాలగవ వార్తా వస్తుంది. గ్రామమంతా రహస్యంతో కూడిన మరియు భయంకర వార్తలతో నిండిపోయింది. ప్రజల ద్వారా వ్యాప్తి చెందే వార్తలతో భయానక వాతావరణం ఏర్పడింది. హరిహర్ కాకా అమృతం తాగి ఏం రాలేదు కదా.

ఏదో ఒక రోజు అతను చనిపోవాల్సిందే అని అనుకోసాగారు. మఠాధిపతి, హరిహర్ సోదరులు మరియు బుటన్ సింగ్ చర్యల వల్ల గ్రామంలో పెద్ద ఉపద్రవమే వస్తుంది. ఆ సమయంలో ఏమవుతుందో చెప్పలేము. ఇదేదో చిన్న గొడవ కాదు, చాలా పెద్ద గొడవ. తెలిసో తెలియకో ఊరంతా దీనికి ప్రభావితం అవాల్సిందే. అందుకే ప్రజలందరి మనసుల్లో భయం నెలకొంది. వద్దనుకున్నా వచ్చే ఉపద్రవం కోసం వారంతా నిరీక్షిస్తున్నారు. దానిని ఎవరూ ఆపలేరు. అంటే మఠాధిపతి, హరిహర్ సోదరులు, బుటన్ సింగ్ వల్ల జరిగే పోరాటం వల్ల వచ్చే ఉపద్రవం.

ఇక హరిహర్ కాకా అయితే తన శేషజీవితాన్ని మౌనంగా గడుపుతున్నాడు. ఒక నౌకరును పెట్టుకున్నాడు. ఆ నౌకరే అతనికి వండి తినిపిస్తున్నాడు. అతని వాటా పొలంలో పండే పంటలతో, అతడనుకుంటే చాలా ఆనందంగా గడపగలడు. కానీ ఇప్పుడతను మూగవానిగా మారిపోయాడు. ఏది మాట్లాడినా, ఏది అడిగినా, దేనికీ జవాబివ్వడు. ఆకాశం వైపు అలా చూస్తూ ఉండిపోతాడు.

ఊర్లోని జనం అతని గురించి చాలా మాట్లాడుకుంటారు. కానీ ఇప్పుడు మాట్లాడటానికి అతని వద్ద ఏమీ లేదు. పోలీసు సిబ్బంది హరిహర్ కాకా ఖర్చుతోనే చాలా సంతోషంగా ఉంటున్నారు. ఎవరికి ఆస్తిపాస్తులున్నాయో వారు ఉపవాసం ఉంటున్నారు. తినేవారు విలాసాలను అనుభవిస్తున్నారు. పోలీసులు మాత్రం రెండు పూటలా తింటున్నారు. హరిహర్ కాకా మాత్రం మౌనంగా తన శేషజీవితాన్ని గడుపుతున్నాడు. తనకే ఇలా ఎందుకు జరిగిందని విచారిస్తున్నాడు.

हरिहर काका Summary in English

I have just come out of the house of Harihar Kaka. I went to their house yesterday also. He could not say anything yesterday. In the same way he did not say anything today also. I sat close (near) to him for a long time for two days…… but he did speak anything. When I asked him about his welfare, he lifted his head and looked at me once. Later he bent his head down and did not look at me. But I understood everything with his one look at me. One need tell by mouth (speech) about his problems, mental stress and condition. The reason was that his eyes tell all about his condition.

I have great affinity (connection) with the life of Harihar Kaka. Harihar Kaka was one of the few whom I respected in our village. There were many reasons for my affinity – his behaviour, his thoughts etc. There were two main reasons among them. The first reason was that he was my neighbour. The second reason was that Harihar Kaka liked me very much when I was a child, my mother used to tell me.

He made me sit on his shoulder and went round the village. He loved me more than a father loved his children. My first firendship was with Harihar Kaka when I grew older. Harihar Kaka was my first friend. I felt that Harihar Kaka also wanted to make friends with me for a long time. My mother told me that Harihar Kaka had no close friendship with any other person earlier like ours. He did not hide anything from me.

He told me all the things openly. Such a man now stopped talking to me. I was worried a lot seeing his condition. When a boat was stuck in the sea, the travellers could do nothing but cry. They could not save their lives. Their sounds and cries would mix in the sea waves but could not do anything to save them. In that situation they had no other way except to take the last breath (die) in the water silently.

The mind was not prepared to accept that situation in the sea of life. As the desire to live grew more, the restless would incease. Harihar Kaka was surrounded by such circumstances giving him no peace. It was because of this reason he could not speak out anything.

When looked at the condition of Harihar Kaka, I felt that he did not know what he had to say. I could not say anything to soften his mind. I did not have any words to comfort his mind. If I were also in the place of Harihar Kaka, I would perhaps be speechless like him. How did Harihar Kaka get this condition? What was this condition, really? Who ‘were responsible for this? Before I told these things, I should first like to tell you briefly about our village and the temple (devasthanam) in our village. It was because it would be difficult to understand this story without knowing it. Then the story would remain incomplete.

Our village was near Hasan Bazaar bus stand, fourty kilometres away from a small town named Ara. The population of the village was about 2.5 to 3 thousand people. There were three main areas in that village. There was a big tank on the western side of the village. There was an old banyan tree in the middle of the village. There was a temple on the Eastern side. People called it Thakurbari (temple / devasthanam).

It was not exactly known to anybody when the temple was founded in the village. There was a story spread among the people. Many years ago, when the village was not fully developed, a holy man came from somewhere to the village. He built a hut in that place. He worshipped Thakurji (Lord Krishna) in the mornings and evenings. He used to go begging in the village and created a feeling of adoration in the people. Later people constructed a temple there by collecting donations. The village developed and the population grew.

The construction of the temple also began to grow. People came to the temple and prayed to the God (Thakurji) to fulfil their desires – for the birth of the children, success in court cases, marriage of their daughter to a respectable family, job to their son and made many vows of offering for other benefits. After their desires were fulfilled, people happily offered God (Krishna) ornaments, cash, paddy and some such things. They registered a part of their land to God happily with the feeling of gratitude to God.

The tradition was continuing till now. Many people in the village felt that the high yield in their land was not the result of their hard work but because of the blessings of God, Krishna. If any one won the court case, he attributed it to God. Some felt that the fixing of the marriage of their daughter was the answer of God to their prayers.

The temple prospered a thousand times more than the other matters of the village because of the belief of people. Now the village came to be known as only the village of the temple (Thakur Bari). The temple became popular as the biggest one in the surrounding villages. The biggest temple (devasthanam / dewaswom) in the village became popular as the famous temple.

There was a piece of land measuring twenty bighas (about twenty acres of land) offered to the temple. There was a committee of devotees. The committee looked after the affairs and management of the temple. It would appoint a Head to the Mutt (organisation to maintain) and a priest for every three years.

The activities of the temple organisation (devasthanam) were – creating the feeling of devotion to God among people, to bring those who went away from the religion to the right devotional path. Everyday the temple would resound with bhajans and prayer songs. when the village was affected by floods and famines, the tent was arranged in the temple.

People and saints sang songs praising God continuously without stopping. Not only that, every festival in the village started at the temple. During the Holi festival, the gulal (Holi colour) would be offered first to God. On the day of Diwali, the first light was lit in the temple.

During the auspicious functions like birthdays and marriages food, clothes and other items were first offered to God. During the days of religious vows (vratas) and fasting the Brahmin saints visited all the houses and told the stories of God. The farmers, after wheat and paddy cutting, placed a part as the share of God, and then took the remaining yield to their houses.

Many people had close connections with the temple. After completing their work in the fields, they would spend the remaining time in the temple. They felt that their life would be meaningful by listening to the holy lectures of the saints and having the darshan of God. They would feel that they became holy after entering the temple. They felt that the evils done by them in the past would be removed with this. (darshan of God).

It was due to his conditions Harihar Kaka stopped going to the temple. In the past he often used to go to the temple. I sometimes went to the temple for pasttime (pleasure). But I never liked the saints there. The reason was that they would not do any work. They did not have any interest in work. They ate halwa puri twice a day in the name of offering to God and slept happily. If ever they did anything, it was talking only.

Harihar Kaka had four brothers. They were all married. All of them had children except Harihar Kaka. His elder brother and the children of the younger brother became successful in life. Two were married. After completing the education, One of them worked in an office in the town as a clerk.

Harihar Kaka had no children. Harihar Kaka was the second among his brothers. He married twice for children. He fondly waited for children. But his two wives died without giving birth to children. People advised Harihar Kaka to marry a third woman. But he refused to marry because of his age and reformation (good thinking). He lived affectionately and peacefully with the families of his brothers.

The family of Harihar Kaka had sixty bighas of land. If it was divided equally among the brothers, each one would get fifteen bighas of land. All of them lived by working in agricultural tasks. It might be the reason for their living as the undivided family.

The three brothers instructed their wives to look after Harihar Kaka well. They had to serve him food and water (and any other drinks) in time without giving him any trouble. They treated Harihar Kaka well for some days. Later no one took care of him. They served food to their husbands affectionately by arranging a seat of wood moving the leaf hand fan, with delicious items. After they had eaten, they served food to Harihar Kaka. At times Harihar Kaka had to satisfy eating the food what was left out in the bottom of the vessel.

When his health became weak. Harihar Kaka troubled himself a lot. Though he was in a large family, no person gave him water to drink. Everyone was engaged in his activities. The children either read or made noise. Men went to the fields. Women in the house did not come to him to enquire about his welfare.

Harihar Kaka slept alone in the Verandah. Whenever he wanted anything, he had to get up and fulfil his needs himself on such occasions, he used to shed tears thinking of his (dead) wives. The attitude of the members of the family towards Harihar Kaka made him start decreasing his love for them.

Harihar Kaka tolerated all (the inconveniences). One day he lost his patience totally. That day the friend of his brother’s son came to their village. His brother’s son was working as a clerk in the town. On the occasion of his arrival, special items were prepared and made ready in the house – two, three types of curries, chutney and curd chutney (Raita). Harihar Kaka, who just recovered from ill health, wanted to eat tasty food.

He praised his younger brother’s son in his mind. It was because he was going to have tasty food on account of him. But things happened in the opposite way. All the members ate food. Nobody invited him to eat food. His three brothers ate food. They went to the thrashing floor in the field because the thrashing work of paddy and wheat was going on in the field. They left the house wihtout any worry about Harihar Kaka because they thought that he might have been served food by then.

When no one invited him for food, Harihar Kaka went into the house, himself coming out of the Verandah. Then his brother’s wife served him the left over rice, buttermilk and chutney. He became angry at the sight of such ordinary food and threw away the plate onto the Verandah. The plate fell down with great sound. The food scattered all over.

The girls, daughters-in-law and all others who were in their rooms in the house came out listening to the sound. Harihar Kaka came to the verandah angrily. He said, ” Do you think you are giving me food for free if you have such thoughts, removed then from your mind.

The share of my paddy comes to this house. I can make use of it happily, without any difficulty, engaging a servant. I am not an orphan or a poor man. You are all enjoying my money. Now I will show all of your what I am.” He spoke all these and some other words.

While Harihar Kaka was saying all this, the temple priest sat there on the Verandah. He came to their house to collect the material for holy fire. (Camphor, oil etc.) and homa (fire offering), ghee and paddy, necessary for the whole year. The priest narrated to the Head of the Mutt What had happened. The head of the Mutt became alert. He felt that it was a favourable (good) day. He did not feel it right to pass the day normally.

He applied the holy red paint (tilak) on his forehead, put on the upper cloth with the name of Rama and went out of the temple. Luck appeared to favour him. He did not have the necessity to go to the Verandah of Harihar Kaka. It was because he met Harihar Kaka on the way. He was going to the thrashing floor in the field, angrily. The Head of the Mutt did not allow him to the thrashing floor of the filed. He took him to the temple along with him. He made him sit in a vacant room and began to comfort him lovingly.

He said, “Look, Harihara ! Here no one belongs to anyone. All is illusory love, not real. You are a good man (clever man). Why have you entangled yourself in such illusory love bonds being such a clever man. Dedicate yourself to God. There is no one to own you except God. Wife, children, brothers, relatives – all are selfish. When they feel that their selfishness will not work with you, they will not ask your anything form that day.

That is why wisemen, saints and great men (mahatmas) do not love anyone except God. You have fifteen bighas of land as your share. It is for that reason your brothers’ families are looking after you. If you say that you will bequeath your land to somebody else without giving them, they will stop talking to you. Blood relations end there (where there is no money). I have been thinking of your welfare for a long time.

I am unable to say doubting that you may feel for my advice. Today I tell you (what is in my mind, for your welfare). You register your share of land in the name of God. You will go directly to heaven. Your fame is praised in the three worlds (everywhere).

People remember you as long as the sun and the moon exist. (Permanently). It becomes a grant donation in your life to give your land in the name of God. Sages and saints clean your feet. (appreciate you). All of them praise you very much. This life of your becomes meaningful.

You spend your rest of life in the temple. You will not have any deficiency. If you want one thing, you will be offered four. (Four will be in your service in front of you). We keep you in our hearts (treat with great respect) The wave offering (camphor) is given to you along with God. Your brother’s family will not do any good (favour) to you. I do not know what evil you committed in your past birth. Your two wives died before they were old.

You could not have the happiness of children. (No children were born) Don’t let this birth go waste. If you give one to God, you get ten. (God gives you many times more than what you have offered). I do not ask all this for me. I am showing you the way. You will have a place in this world and in the other world, “I want to say only this (for your benefit).

Harihar had been listening to the words of the Mutt head for a long time. His words began to influence Harihar. He felt that the words of Harihar Mahant were right. He said, “to the Mutt Head,” Sir, What all you have said is right. Here no one supports any one or belong to anyone. I have given the paddy of my fifteen bighas share to my brothers; they do not understand it; they do not care for me.

What will be my condition if I do not give anything. If this is the condition now, no one will remember me after my death. They will occupy my land. If I register the land to God, people will remember me for generations. I have not done (given) anything to God in my life till now. I must earn good (punya) in the last stages.” But Harihar Kaka cannot express his thoughts openly. He feels that his brother’s families also belong to him.

“If I register the land to the temple without giving it to them, I may be doing harm to them. He began to think in this way. (He spoke the words to himself without telling anyone; His face indicated his feelings.) After the Mutt Head completed his speech, he looked at Harihar Kaka to know his response. He wanted to know how his words influenced him. Harihar did not speak word (from his mouth).

But the Mutt Head, with his experience, observed the changing feelings in the face of Harihar Kaka. The Mutt head was very happy at his success. He (Kaka) did the right thing at the right time. Immediately he called the temple servants and ordered to arrange a cot and all facilities to Harihar Kaka.

Listening to the order the servants made all arrangements. Though Harihar Kaka did not agree the servants made him sleep on a beautiful cot. He advised the temple priest to make arrangements for food to Harihar Kaka. The Mutt Head brought Harihar Kaka there willingly. That was why the whole temple was full of clamour.

The brothers of Harihar Kaka completed their work and returned home from the filed. They were told what had happened in the house. They were angry with their wives. They sat together at one place and began to agitate. No one in the village told them anything. They did not know what the Head of the Mutt had done.

But their mind began to disturb. As a matter of fact, people knew many things automatically without being informed by us. At sunset, in the evening the three brothers came to the temple to take Harihar Kaka home. They asked their brother to come home. The Mutt Head interfered before Harihar has spoken. He said, “Allow Hariharan to stay here today. He has just recovered a little. His mind too is not peaceful. It will be better if he spends sometime in the presence of Gold.”

But his brothers insisted on taking him home. The saints present there began comfort them. The villagers also pleaded for his stay for one night in the temple. (What would happen if he stayed for one night?) At last the three brothers had to leave the place in despair.

At night in the feast, Harihar Kaka was served sweets and other tasty items. He never ate such items before. The priest served him many items which his own hands. Malpuris flowing with ghee, ranbunia, paneer, curd, rice pudding and other items. The Mutt Head sat by him and gave comfort to his mind with his holy lectures of virtue. (Dharma pravachanas). He never experienced before in his life that happiness peace and satisfaction he found in one night in the temple.

In their house, the three brothers did not sleep the whole night. They were agitated about the coming danger. It was fifteen bighas of fertile land in their village worth more than two lakks (of rupees). What would happen if it went out their hands. They began to think about the situation.

Before sun rise, the three brothers when to the temple. They touched the feet of Harihar Kaka and began to cry. They requested him to excuse them the mistakes committed by their wives. They advised him to punish their wives. They also talked about blood relationships and affinities. The words won his favour and he came back home.

Harihar Kaka was surprised at the changes in his house this time. Everyone in the house, without the exception of the young and the old treated him well. He was very happy at the behaviour of the members of the house. The wives of his brothers placed their heads on his feel and asked for forgiveness. The hospitality and good treatment given to him at that time, might not have received even by the guest.

They served food twice to him according to his likes and dislikes. Five women, wives of three brothers and their two daughters in law, were always ready to serve him. Harihar Kaka slept soundly in the Verandah. He got whatever he wanted. He felt that all the facilities were due to the Mutt head. His respect and trust to the Mutt head began to grow gradually.

The villagers knew the truth without beings told by anyone on many occasions. The same thing happened in the case of Harihar Kaka. Truly speaking, the things heard by people became more important than the real incidents. The people need not be told anything. The Mutt Head or the brothers in the house did not tell anything to the villagers. Yet, the villagers knew the truth.

There was not end to the discussions on the stone bench of the village the important meeting place of the villagers. The discussions went on at all the places of the village. Some were of the opinion that Harihar Kaka should give his land to God. There was no greater act than this (giving the land to God) Many people began to say it. His fame would become permanent because of this (donation on land) some others gave a different opinion.

They said that Harihar Kaka should feel that his family was his brother’s family. (He was alone without wife or children.) It would be unjust if he did not give his properly to them. It would be like constructing a wall between blood relations (end of the relations). Some discussed in that way.

The words spoken would be in proportion to the mouths. All people spoke in their own way. Such important thing never happened in the village before. So people did not like to remain quiet. Everyone began to find solutions to the problem using his own knowledge. They began to wait for the result. In the process there were heated discussions. Because of this people were divided into two groups, directly or indirectly. There were angry discussions between the two groups.

One group advised that Harihar Kaka should give his land to the temple. If it happened, the temple would become the biggest one in that area and there would be no other temple in the state which could compete (be equal in competition) with it. The people were connected to the activities of the temple, in addition to the generous feelings, one way or the other.

Some clever persons and lovers of food came to the temple along with the saints, in the mornings and evenings, to receive the food offered to God. All these people stood by the Mutt Head and supporters of the temple. The second group always thought of the welfare of the village.

The farmers and men and women like the inmates of Harihar Kaka’s house, were on the side of the second group. There was tension in the village. People looked forward to the result of the situation. (What would happen in the village)

The brothers of Harihar Kaka requested him to register the land in their favour. He had no other supporters except his brothers. Harihar Kaka spoke to me alone on this issue. Finally we decided that we should not make any other person the owner of our property while we were alive; the Mutt Head or ownbrothers. Some persons in our village and in our area gave their property to their heirs or others.

Later their life turned like the life of a dog. (Very miserable) we thought of such miserable people. No one would come to support such miserable people. Harihar Kaka was totally uneducated. He understood the sudden change in his life. He decided not to part with his land as long as he was alive. He explained to his brothers that his property would belong to them after his death. Since he could not take the land along with him after his death, there was no need to give in writing. (to anyone when he was alive)

On the other hand, the Mutt Head began to observe closely the activities of Harihar Kaka. He kept a close watch on him. Whenever he had the opportunity to meet Harihar Kaka alone, the Mutt Head advised him not to make any delay to do a good act; tránsfer your land to God; he tried to convince Harihar Kaka. He also told him of the advantages of the land gift to God. “You can live happily in the temple till the end of your life. After your death, the aeroplane comes from Swargaloka to take your spirit (Atma). You will go to heaven, the place of God.”

Harihar Kaka did not give a positive or negative reply to the questions (proposals) of the Mutt Head. He did not like to hurt the mind of the Mutt Head. The reason was that he was able to get all the comforts int he house of his brothers because of him. He did not want to give away his land to anyone during his life time. So he could not give a positive reply. (say ‘yes’). He got a complete knowledge on this matter.

So he was very careful in the matter of land. As time passed, the agitation of the Mutt Head increased. The bird caught in the net (Harikar Kaka) escaped. The Mutt Head could not bear the situation. He felt that Harihar Kaka was in a dilemma of virtue. On one hand he decided to give the land to the temple. On the other, he wanted to give it to his brothers for their love and affection. In the circumstances, the only alternative was to kidnap Harihar Kaka and sign the document by force. He thought that Harihar Kaka would accept the arrangement later.

The Mutt Head was authoritative and he has the fighting spirit. He wanted to execute his plan in all possible ways. He kept it secretly from Harihar Kaka brothers. He was very careful not to let the secret out.

It was a recent incident. At midnight the sages, saints and their followers suddenly arrived at the verandah of Harihar Kaka with spears and guns. The brothers of Harihar Kaka were not ready to face the unexpected attack. Before they faced them and cried for help and gathered people, they took Harihar Kaka away with them.

Nobody in the village witnessed such kidnap incident before. The whole village got up with the great noise. The well wishers of Harihar Kaka gathered in his house. The others remained in their houses or gathered on the top of the houses and began to discuss the matter.

The brothers of Harihar Kaka began to search for Harihar Kaka along with the villagers. They felt that it was all done by the Mutt Head. They all reached the temple. They found silent and peaceful atmosphere there. The temple door was closed as usual. There was silence all over and no people were moving. They felt that it was not the work of the Mutt Head but it might be of thieves. They would leave Harihar Kaka after taking a large amount of money.

When they thought that Harihar Kaka was not in the temple, all of them moved in another direction. At that time they heard low sounds inside the temple. They confirmed that Harihar Kaka was in the temple, and began to hit on the door of the temple. Then stones fell from the roof of the temple they held their weapons tightly and tried to be ready. Before they were ready, firing started from the windows.

The bullet hit one person and he fell down. Those who followed Harihar’s brothers, ran away in fear. Only the three brothers were left at the spot. They felt that they could not fight with the enemies. They ran to the police station for help. Those who came to save Harihar Kaka ran away. The Mutt Head inside the temple was about to take the thumb impression of the uneducated Harihar Kaka. Kaka was upset and speechless.

He did not imagine even in his dream that the Mutt Head would behave so. The Mutt Head whom he felt highly respectable, appeared to be a cruel and evil man. Now he did not like to see his face. Now his brothers’ family appeared to be greater than the Mutt Head.

He Harihar Kaka was very anxious to go to his house. But the followers of the Mutt Head caught him strongly. All this happened for your good. You might think that we had taken the thumb impressions by force. You might understand later that this was the only way to you to escape from problem of virtue. You will understand it later. The Mutt Head said so.

Efforts were being made to comfort Harihar Kaka for taking the thumb impressions. At that time the brothers of Harihar Kaka came to the temple in a police jeep. The three brothers, on S.I and eight police constable came out of the jeep. The police incharge hit the main door of the temple with his hand. There was no sound in the temple. The police men surrounded the temple when then there was no reply from the temple.

As the temple was big, the few number of police men could not surround the whole temple. They stood waiting for the sunrise. The brothers of Harihar Kaka thought that those inside the temple might throw stones at them. Then all the saints inside would be caught. But it did not happen. No stone was thrown from inside. They might have observed the arrival of police and stopped their activities.

There was time for sun rise. The police incharge struck the door of the temple continuously. He ordered the saints inside to surrender. The police men were shooting in the air. There was no reply from inside. In the early morning, an old saint opened the door. He appeared to be more than eighty years old. He stood with the help of a stick, shivering. The police incharge asked him about Mutt Head, Priest and other saints. He refused to give any reply inspite of the repeated warnings. His only reply was, “I do not know.” Since he was an old man, they did not beat him to get the real reply.

The police examined the temple carefully. They could not find any one in the rooms of the upper and lower sides there was no one except the old man. The faces of the brothers of Harihar Kaka were filled with sadness and anxiety. They wondered where their brother was taken. They thought that they would get arrested the saints. But it did not happen according to their wish.

They examined the rooms that were open. They got the locked rooms also open. There was a big lock hung to a room. The police and the brothers of Harihar Kaka gathered there infront of the room. They asked the old saint for the key of the room. He replied clearly that he did not have it.

The old saint said that there was paddy in the locked room. They were thinking whether to break the lock or leave it without checking. Suddenly they found somebody pushing inside. The police became alert. They broke the lock and opened the door. They became angry seeing the condition of Harihar Kaka in the room. If they saw the Mutt Head, temple priest or other young saints then, they would not leave them with life (without killing).

The legs and hands of Harihar Kaka were tied; clothes were filled in the mouth. Harihar Kaka rolled on the ground, came to the door and hit it with his leg. The knots of Harihar Kaka were loosened, and clothes were removed from the mouth. He began to tell them of the cruel activities of the Mutt Head, the priest and saints. They were not saints but thieves, murderers and cruel people. They tied him in the room and escaped through the secret way. They took his thumb impressions on some white sheets and some other written sheets. Thus he revealed their secrets.

For a long time Harihar Kaka gave his evidence. His dislike and impatient feelings towards the saints appeared in each word spoken by him. He never spoke severely against anybody in his life except the Mutt Head, priest and saints. After the incident, Harihar Kaka began to live with his brother’s families again. They kept him not in the Verandah but in the house, as a valuable thing. They invited courageous and strong persons for his safety.

Weapons were also brought for his defence. They looked after him all the twenty four hours. Whenever Harihar Kaka went out of his village, there would be four or five persons with weapons to guard him. At night they took safety measures for Harihar Kaka. All the brothers looked after him in shifts (as duty). Half of them slept and the other half were awake to look after him.

The conditions of the temple were changed. Cruel and cunning people entered the temple. One was superior to the other in the evil deeds. Their presence caused fear. The children of the village, stopped going to the temple. The people of the village were divided into two in the issue of Harihar Kaka. They expressed different views after the new incident.

Now Harihar Kaka was not an innocent farmer; he became intelligent. He understood that the reasons for affection and his safety were not his brothers but his money. If he did not have property, nobody would care for him. Nobody talked about the man without property in the village. Now Harihar Kaka understood everything. He came to know of the truth inthe sweet words of the Mutt Head.

The Mutt Head and saints led their lives using the name of God. There was no relation between religion and generosity. They acted as saints for their selfishness. They performed pujas, chanted hymns and read holy books only for personal gains. The Mutt Head, priest and their followers were cruel and greedy.

Their outward appearance (dress) was saintly. They wanted to lead a happy life without doing any work with deception, strength and cunningness. They used the name of God to hide their evil thoughts. The temple is a place where all believe everything blindly. So he decided not to allow the Mutt Head to come near him. He did not like to give his property even to his brothers as long as he lived. If he did so, he would not be cared or loved by anybody. It would become difficult for him to lead his life in the old age.

Harihar Kaka was thinking of something else. The situation was different from what he thought of. When Harihar Kaka came back to the house from the temple, it was believed by his brothers and relatives that he would give his property to the sons of his brothers. As long as he did not give his property to anybody, the Mutt Head would try to get it. His evil hawk’s eye would be on him. The only way to escape from the troubles (like the cyclone) was not to give his property to anyone. Then his life would be safe. (the only way to save his life)

The discussions of Harihar Kaka’s property continued the whole day – morning, afternoon and evening. But Harihar Kaka refused to do so. (give his property to anybody). My property would naturally belong to my family. In such a case there was no use registering it to anybody now. The Mutt Head took thumb impressions by force. There was a case filed against him. As such, he could not get my property because of the thumb impressions taken by force.

The brothers were tired of asking for property. Harihar Kaka did not want to give his property to them. They began to scold and force him. Harihar Kaka did not agree. He openly and clearly told them that he would not give his property to anybody in his life time. One night the brothers of Harihar Kaka behaved like the Mutt Head, priest and saints of the temple. Harihar Kaka could not believe his own eyes. His brothers always looked after his safety.

They slept when he slept. They were awake when he was awake. He never expected such people to behave in that way selfishly, for property. They threatened to kill him if he did not put his thumb impressions wherever necessary. He would be buried in the house and no one in the village knew about it. All the brothers warned him in that way.

Harihar Kaka was not afraid when he was threatened by his brothers. When a man gained wisdom, he would be ready to die, if necessary. He felt that it would be better if all killed him at one time. I would not give my property like that window of Ramesar and suffer life long. The brothers of Ramesar, spoke cunnignly to Ramesar’s wife. They got her property registered in their name. At first they treated her well. But in her old age, it became difficult for them to give her good twice a day. Her life became miserable.

The villagers took pity on her. It she had not given property, they would have served her (served her feet) till the end. Harihar Kaka began to think in this way. The life of Ramesar’s widow and others in the village taught him to be careful without giving his property to anybody.

When he was threatened by his brothers, Harihar Kaka stood angrily and said, “I am one. You are many. You kill me. I die. But I do not give you even a piece of land during my life time. You are not less than the Mutt head or the temple priest.” Then the brothers say, ” We will see how you will not register? You have to register smilingly or sadly.” (with a smile or cry)

The quarrel started between Harihar Kaka and his brothers. Harihar Kaka wanted to come out of his house and run away into the village. But he was caught by his brothers. Harihar Kaka opposed them; his brothers began to beat him. As he was one. he could not oppose them. He cried loudly to save himself. His brothers wanted to close his mouth to stop crying. They put clothes in his mouth to stop from crying.

By that time the cries of Harihar Kaka reached the villagers. All people around, gathered in their Verandah. The information was given to the Mutt Head thorugh the temple supporters. The members of the family of Harihar Kaka and relatives told the villagers that it was their personal matter related to the family. They Mutt Head had the initiative to take a daring decision. He came there with the policemen in the jeep.

When the policemen came, it was no longer a family or personal matter. The policemen searched the house. The condition of Harihar Kaka was worse than the attack of the temple staff in the past. That was the miserable condition of Harihar Kaka when the police saw him.

The police removed his knots. After receving the proection of the police, Harihar Kaka told them what had happened. His brothers behaved very cruelly towards him. They took the thumb impressions on papers by force. They behaved badly and beat him severely. If the police had not arrived for some more time, they would have killed him.

There were marks of wounds on the back, forehead and feet of Harihar Kaka. He appeared to be very much agitated. Shivering, he fell down suddenly and lost his consciousness. They sprinkled water on the face to bring back to consciousess. When the police came, Harihar Kaka’s brothers and their children ran away. The police took two relatives into custody. The other relatives escaped.

This was the last incident in the life of Harihar Kaka. After the incident. Harihar Kaka began to live away from his family. Four police men were employed for his protection. The interesting fact was that the protection of the police arrangement was made by the efforts of the Mutt head and the brothers of Harihar Kaka. The brothers were worried about the threat of the Mutt Head.

The Mutt Head was worried about the threat of the three brothers. If Harihar Kaka lived alone. When Harihar Kaka approached the police for protection his brothers and the Mutt Head spent money and helped him. As a result four policemen were employed for the safety of one person.

As far as I knew, Harihar Kaka was under the protection of the police. But he got the real protection from the temple and his brothers. The temple saints, Harihar Kaka’s brothers decided not to tempt or force Harihar Kaka. They began to be very cautious. At the same time they tried to attract Harihar Kaka with their good behaviour and sweet nature. There was a leader in the village. He would not do any job or work in the field.

He had no house. He lived happily all the twelve months. He had a political magic wand with him. Suddenly his eyes fell on Harihar Kaka. He went to Harihar Kaka with some important persons of the village. He proposed to start a High school in the site of Kaka. Then his name would be permanently remembered. If the land was used in the right way for the development of the village, a school would be established. But no proposals or words worked on Harihar Kaka. The leader left the place unhappily.

Now all the people in the village talked about Harihar Kaka – house verandahs, fields, thrashing places, fire places, gardens, under the banyan tree etc. In all the places, the discussion was about Harihar Kaka. They could not find any other incident more interesting than this. There would happen small or big incidents in the village but they were very small when compared to the incident of Hariharan Kaka.

When the discussion started about Harihar Kaka anywhere in the village, there would be no end. Both sides took the impressions of the toe of Harihar Kaka. Only God knew what would happen. He made it clear that none of the two was the heir of his property, in his evidence. In these circumstances who would get right to the property after his death. That was a big question.

When the discussion started among the people, they began to talk ten times more than what they know about the heirs. But there was no solution. There was no end to the topic. There were many doubts on the issue. Some argued in favour of the temple and some others in favour of the brothers of Harihar Kaka.

What did the saints of the temple and the brothers of Harihar Kaka say at different times on the issue. The news spread like lightning in the whole village. No one cared whether the news was true or not. Everyone would add something to what they hear and talk about it.

There was an item of news about why the Mutt Head not kill Harihar Kaka after taking the thumb impressions. If he had been killed, the matter would have ended there, but not continued. Another item of news was heard. If Harihar Kaka died, there would be quarrels between the Mutt Head and brothes of Harihar Kaka about litting fire to the pyre. The two sides would quarrel about the conducting of funeral rites and there would be bloodshed between the two groups about handings over of the dead body.

Then there would be the third item of news. The brothers of Harihar Kaka prepared the ground to take control of the land after the death of Harihar Kaka. Harihar Kaka’s brothers had discussions with the dacoit of the area Butan Singh. There was an agreement between them. According to the agreement Butan Singh would take five bighas of land and take care of all problems. In the past Butan Singh solved two or three such problems. Everyone was afraid of him in that area. Nobody would oppose him.

Then there would be the fourth item of news. After the death of Harihar Kaka, the Mutt Head would invite saints and Naga saints from all over the country. The whole village was filled with secret and fearful news. There was fearful atmosphere with the news spread by the people. Harihar Kaka did not drink nectar.

He should die one day. There would a great danger in the village because of the actions of Mutt Head, Harihar brothers and Butan Singh. No body could say what happened at that time. This was not a small danger but a very big one. The whole village would be affected knowingly or unknowingly, so there was fear in the minds of all people. They were we all waiting for the unavoidable danger. Nobody could stop it. The danger was due to the fight among the Mutt Head, Harihar brothers and Buta Singh.

Harihar Kaka was spending his rest of life in silence. He engaged a servant. The servant cooked food and helped him to eat. If he wished, he would live happily with his share of land. But now he became silent. He would not reply to anything spoke or asked. He remained looking at the sky. The villagers talked a lot about him. But now he had nothing to talk.

The policemen were very happy spending the money of Harihar Kaka. Those having property were fasting. Those who could, they were eating and enjoying all luxuries. The policemen were eating twice. Harihar Kaka was spending his rest of life in silence. He was worrying why it happened to him.

शब्दार्थ और टिप्पणियाँ

• तबीयत = स्वास्थ्य, ఆరోగ్యం, health
• यंत्रणाओं = यातनाओं, क्लेशों, कष्टों, కష్టాలు, problems, difficulties
• मनःस्थिति = भाव – दशा, మానసిక స్థితి, state of mind, mood
• आसक्ति = लगाव; ఆసక్తి, attachment
• सयाना = बड़ा होना, పెద్దవారగుట, grow up
• प्रतीक्षा = इंतज़ार, నిరీక్షణ, wait
• मंझधार = जल प्रवाह या भवसागर के मध्य में, జల ప్రవాహ०, in this material world, flew of water
• विलीन = लुप्त होना, మాయమైపోవటం, is associated with waves
• अतिरिक्त = अलावा, కాకుండా, other than
• विकल्प = दूसरा उपाय, ఇతర ఉపయాలు, other thoughts

• लालसा = इच्छा, साध, కోరిక, longing, desire
• वजह = कारण, కారణం, reason
• बेचैनी = असुविधा, ఇబ్బందిగా ఉండటం, discomfort, uneasiness
• छरपराहट = घबराहट, కంగారు, wriggle
• उक्ति = कथन, वाक्य, కథనం, వాక్యం, speech, talk
• ठाकुरबारी = देवस्थान, దేవస్థానం, a temple/ building in which idols are kept
• आबादी = जनसंख्या, జనసాంద్రత, population
• कलेवर = संवर्ग, मज़मून, ఒక వర్గం, a tribe, cadre, text
• मनौती = असंतुष्ट को संतुष्ट करना, తృప్తి పరచుట, impetrate
• बीघे = एक एकड का 3/5 वाँ भाग, ఒక ఎకరంలో 3/5వ వంతు, 2500 sq. mtr.
• संचालन = चलाना, నడుపుట, operation, gubernation
• नियुक्ति = लगाया गया, నియామకం, appointment
• समिति = संस्था, సంస్థ, committee, institution
• दववली = गेहूँ/धान, निकलने की प्रक्रिया, గోధుమలు ధాన్యం తీసే ప్రక్రియ, process of wheat /rice
• जाग्रत = जगा हुआ, మేల్కొనిన, awake
• अगउम = प्रयोग में लाने से पहले देवता के लिए निकाला गया अंश
• अहाता = चारों ओर से दीवारों से घिरा हुआ मैदान, కంచె వేయబడిన మైదానం, walled field
• घनिष्ठ = गहरा, లోతైన, deep
• प्रवचन = भाषा/उपदेश, speech
• मशगूल = व्यस्त, పనిలో నిమగ్నమెన, busy
• हुमाघ = हवन में प्रयुक्त होनेवाली सामग्री, హామంలో ఉపయోగించే వస్తువులు, things used in homa
• नत्क्षण = उसी पल, ఆ క్షణంలో, on that second
• अकारथ = बेकार; పర్యవసానాలు, waste
• मस्वैद = कमर कसकर तैयार रहना, నడుము కట్టుట, gear up,
• निष्कर्म = परिणाम, పర్యవసానాలు, result
• बय = वसीयत, उम्र, వయస్సు, age,
• अप्रत्याशित = आकस्मिक, ఒక్కసారిగా, at the sudden

• जून = वक्त, समय, సమయం, time
• इत्मीनाऩ = तसल्ली, ఓదార్పు, consolation
• धमाच्चौकडी = उछल – कूद, గెంతులు, romp
• निशिचत = बेफ़िकर, నిశ్చింత, carefree